Llingües fino-báltiques

Llingües fino-báltiques
Distribución xeográfica	Contorna del mar Bálticu
Países	Estonia Letonia Finlandia Suecia Noruega Rusia
Falantes	7 millones
Filiación xenética	Urálicu   Finoúgrio    Finu-pérmicu     Finu-Volgaico      L. Balto-fíniques
Subdivisiones	idioma estoniu idioma finés idioma ingrio idioma careliu idioma livoniu idioma vepsiu idioma vóticoNorthern Finnic (en)
Códigu Glottolog	finn1317
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües finu-báltiques o balto-fíniques que se falen en redol al mar Bálticu por unos 7 millones de persones, pertenecen a una caña de la familia de les llingües uráliques.

Los principales representantes modernos de les llingües finu-báltiques son el finés y l'estoniu, les llingües oficiales de los sos respeutivos estaos. Les otres llingües na rexón del Mar Bálticu son l'ingrio, el careliu, el livoniu, el ludic, el vepsiu, y el vótico, que se fala alredor del golfu de Finlandia y los llagos Onega y Ladoga. El võro y el seto (descendientes modernos del históricu estoniu del sur) falar nel sureste d'Estonia y Livonia.

Les llingües más pequeñes tán sumiendo. Nel sieglu XX, tanto'l livoniu como'l vótico teníen menos de 100 falantes. Otros grupos de los qu'hai rexistros sumieron hai enforma tiempu.

El meänkieli (nel norte de Suecia) y el kven (nel norte de Noruega) son dialeutos finlandeses, y los países escandinavos Suecia y Noruega diéron-yos un estatus llegal como llingües independientes. Estos dos dialeutos son mutuamente intelixibles col finés.

Carauterístiques xenerales

Nun hai xéneru gramatical nes llingües finu-báltiques, tampoco artículos, nin formes definíes o indefiníes.

La morfofonoloxía (la forma en que la función gramatical d'un morfema afecta a la so construcción) ye complexa. Unu de los procesos más importantes ye la carauterística alteración consonántica. Dos tipos d'alteraciones prodúcense: l'alteración del radical y del sufixu, qu'afecten a les oclusives /k/, /t/ y /p/. Trátase d'un procesu de lenición, onde se camuda la consonante por una forma más "débil" en dalgunos (pero non toos) casos oblicuos. Pa les consonantes simples, el procesu complícase descomanadamente y los resultaos varien según les zones. La harmonía vocálica (perdida nel estoniu) tamién ye un procesu importante.

Una carauterística especial d'estes llingües ye'l gran númberu de diptongos. Hai 16 diptongos nel finés y 25 nel estoniu.

Comparanza léxica

Los numberales en distintes vareidades llingüístiques balto-fíniques son:

GLOSA	Balto-fínico septentrional					Balto-fínico meridional			PROTO- BALTO-FÍNICO
	Finés	Ingrio	Karelio	Livvi	Veps	Estoniu	Livonio	Vótico
'1'	ʔyksi yksi	yks	yksʲi	yksi	yksʲ	yks	ikʃ	yksi	*ykci
'2'	ˈkɑksi kaksi	kaks	kakʃi	kaksi	kaksʲ	kaks	kakʃ	kahsi	*kakci
'3'	ˈkɔlme kolme	kold̥	kolme	kolme	kuːme	kolm	kŭol.m	këɬmëd	*kolme
'4'	ˈneljæ neljä	neljæ	nʲeljːæ	nelːi	nʲeliʲː	neli	neːlʲa	nelːæ	*neljä
'5'	ˈviːsi viisi	viːz̥	viːzʲi	viːzi	vʲiʒ	viːs	viːʃ	viːsi	*viici
'6'	ˈkuːsi kuusi	kuːz̥	kuːʒi	kuːzi	kuzʲ	kuːs	kuːʃ	kuːsi	*kuuci
'7'	ˈseiʦeˌmæn seitsemän	seiʦemæn	ʃeitʲːʃʲimen	seiʦːie	sʲiːʧeme	seitse	seis	seitseː	*säićen
'8'	ˈkɑhdekˌsɑn kahdeksan	kaheksan	kahekʃan	kaheksa	kahesa	kahe.ksa	kɔːʔdəks	kahësaː	*kah-(dekʃan)
'9'	ˈʔyhdekˌsæn yhdeksän	yheksæn	yhekʃæn	yheksä	yhesa	yhe.ksa	iːʔdəks	yhesæː	*yh-(dekʃan)
'10'	ˈkymːeˌnen kymmenen	kymːenæn	kymːenen	kymːene	kʲymne	kymːe	kimː	ʧymːeː	*kymmen

El morfema *dekʃan considérase un préstamu del proto-indoeuropéu *deḱm 'diez', una y bones la pallabra proto-urálica pa 'diez' tenía una forma distinta.

Referencies

Bibliografía

• Denis Sinor: The Uralic Languages: Description, History and Foreign Influences, ISBN 90-04-07741-3.
• Johanna Laakso: "The Finnic languages", en The Circum-Baltic languages: typology and contact, p. 180.

• Datos: Q33328
• Multimedia: Balto-Finnic languages