Srednja Evropa

Prijedlog njemačke komisije za imenovanje geografskih imena za obuhvatanje pojma Centralne Evrope

Srednja Evropa je regija slabo definiranih granica, između zapadne, istočne, južne i jugoistočne. Nakon propasti komunizma, koji je Evropu dijelio na Istok i Zapad, regija je ponovo dobila na važnosti kao jedinstven kulturno-civilizacijski prostor te jedinstven politički i privredni centar kontinenta. Srednja Evropa zahvata cjelokupnu ili djelomičnu teritoriju sljedećih država:

Geografija

Historijske zemlje i regije u srednjoj Evropi

Geografske granice srednje Evrope nisu jasno određene i većinom prate državne granice zemalja koje je čine. Na zapadu prirodnu granicu čini Rajna, s juga je ograničena Alpama, manjim dijelom Jadranskim morem i obodom Panonske nizije, koji je ograničen dolinama Save i Dunava do Đerdapa. Na istoku granicu čine Karpati i istočna granica Poljske.

Reljef

Kad je riječ o reljefu, razlikuje se pet cjelina:

Pribaltička ili Poljsko-njemačka nizija, koja se proteže od tzv. Evropskog sredogorja do Baltičkog i Sjevernog mora. U sjevernom dijelu vidljivi su tragovi u ostacima morenskih nanosa, ledničkih jezera i močvara. U južnom dijelu na reljef su snažno utjecali rijeke i vjetrovi. Rijeke su nataložile riječne nanose, a vjetar je nanio fini pijesak prapor i les, koji je uzrokovao nastajanje plodnog tla.
Evropsko sredogorje jest staro gorje koje čine Njemačko i Češko sredogorje, a proteže se od Rajne na zapadu do južne Poljske na istoku, ispresijecani brojnim kotlinama i dolinama manjih rijeka;
Alpe, koje predstavljaju oštru granicu prema južnoj Evropi;
Panonska nizija, koju su oblikovali Dunav i njegove pritoke.

Hidrografija

Vode srednje Evrope pripadaju Sjevernomorskom, Baltičkom i Crnomorskom slivu. Svi vodotoci orijentisani prema jugu i jugoistoku pripadaju Crnomorskom slivu, koji čini Dunav s pritokama (Sava, Drava, Tisa (rijeka), češka Morava itd.). Najvažniji vodotoci koji pripadaju Baltičkom slivu su Odra i Visla, a Sjevernomorskom Laba, Weser i Rajna. Od jezera najveće je Blatno jezero u Mađarskoj te alpska jezera Bodensko i Ženevsko. Velike rijeke omogućile su razvoj riječnog saobraćaja, posebno na Dunavu, Rajni i Labi. Vodostaj zavisi od padavina i otapanja snijega, pa je najviši u proljeće. Rajna ima ujednačen vodostaj, što je važno za plovidbu te je ona najprometnija evropska rijeka. Najprometniji kanali su Rajna–Majna–Dunav i Kilski. Pristup svjetskim morima omogućio je i razvoj pomorskog saobraćaja i velikih luka, kao što su Bremen, Hamburg i Rostock u Njemačkoj, Gdanjsk u Poljskoj te Koper u Sloveniji.

Saobraćaj i komunikacije

Na sjeveru prohodnost omogućuje nizak reljef, ispresijecan plovnim kanalima i rijekama te gusta željeznička i cestovna mreža. U centralnom dijelu to su doline rijeka, a u planinskom prostoru tuneli i prijevoji. Glavni putni pravci su:

pravac sjeverni dio srednje Evrope – istočna Evropa (Berlin – Moskva)
zapadni dio srednje Evrope – zapadna Evropa (Berlin – Bruxelles)
južni dio srednje Evrope – istočna Evropa u dva pravca prema sjevernom i srednjem Jadranu

Klima

Klima nije toliko raznovrsna kao u drugim predjelima i u najvećem djelu prevladava umjereno kontinentalna klima. Kontinentalnost je izraženija na istoku, gdje je manja količina padavina. Na sjeverozapadu Pribaltičke nizije jak je utjecaj Atlantika te prevladava blaga okeanska klima, pa su zime toplije, a količina padavina veća. Utjecaj Sredozemlja ograničen je na usko područje Slovenije zbog Alpa. S povećanjem nadmorske visine opada temperatura, pa je klima na planinama oštra kontinentalna i planinska. Prosječna količina padavina kreće se u rasponu od 750 do 1000 mm na krajnjem zapadu, do 2000 mm na Alpama, a prema istoku količina padavina opada od 750 do 500 mm. Najniža temperatura izmjerena je u Innsbrucku -31 °C, a najviša u Poznanju u Poljskoj, 39,4 °C. Prosječna januarska temperatura iznosi -4 °C, a julska 20 °C.

Vegetacija

Područje srednje Evrope zbog svog položaja, klime i reljefa ima uglavnom jednolične pojaseve vegetacija. Najzastupljenije su listopadne bjelogorične šume, i to uglavnom hrastove i bukove šume. U Poljskoj su očuvani oblici listopadne šume kakva je nekad pokrivala srednju Evropu, u Nacionalnom parku Pušća Bialowizca (Bjelovaška prašuma). S rastom nadmorske visine u gorjima, listopadne šume polahko zamjenjuju četinarske, a u predjelima iznad 2000 m razvija se planinska vegetacija. U Panonskoj niziji ponegdje listopadne šume prelaze u visoke stepe. Šume su danas uglavnom iskrčene i, kao i stepe, pretvorene u plodno tlo.

Privreda i resursi

Srednja Evropa bogata je brojnim resursima. Naime, Evropsko sredogorje je vrlo bogato ugljom i željeznom rudom, zatim boksitom, olovom, zlatom, kalijem, bakrom, magnezijem, manganom, živom, sumporom, fosfatiima, piritom, srebrom, uranijem i cinkom. Osim tih ruda, ima i dosta nalazišta jantara, grafita, treseta, kaolina i sedre. Rude su vrlo rano omogućile industrijalizaciju cijele regije, tako da se razvila crna i obojena metalurgija, hemijska industrija, mašinogradnja i mašinska industrija, električna industrija, precizna i optička industrija, elektronska industrija, automobilska industrija, brodogradnja i avioindustrija. Od lahke industrije razvijene su gotovo sve njene grane. U zemljama s komunističkim režimom bili su izgrađeni mnogobrojni industrijski kompleksi, koji su procesom privatizacije i tranzicije uglavnom restruktuirani i prilagođeni uvjetima tržišne ekonomije. Najrazvijenija je njemačka ekonomija, treća u svijetu, iza SAD-a Kine.

U poljoprivredi radi veoma mali broj stanovnika, što je uzrokovano dobrom mehanizacijom i velikim poljoprivrednim imanjima. U zapadnom djelu razvijena je poljoprivreda, i to ratarstvo, povrtlarstvo, voćarstvo, stočarstvo i peradarstvo, u planinskim predjelima stočarstvo, dok se u primorskim mjestima razvija ribolov. Važna je i proizvodnja industrijskog bilja: šećerne repe, duhana, suncokreta i krmnog bilja.

Također pogledajte

Srednjoevropsko vrijeme

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Srednja Evropa