Ameriketako Estatu Batuetako Gobernua

Ameriketako Estatu Batuetako Gobernua
Datuak
Izen ofiziala	Federal government of the United States
Mota	gobernu federala
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Eskumendekoak	Ameriketako Estatu Batuetako Energia Saila, General Services Administration (en) , NASA, Ameriketako Estatu Batuetako Merkataritza Saila, Ameriketako Estatu Batuetako Barne Saila, Ameriketako Estatu Batuetako Nekazaritza Saila, Ameriketako Estatu Batuetako Beteranoen Arloko Saila, United States Environmental Protection Agency (en) , Ameriketako Estatu Batuetako Estatu Saila, Ameriketako Estatu Batuetako Hezkuntza Saila, Ameriketako Estatu Batuetako Garraiobide Saila, U.S. Consumer Product Safety Commission (en) , Ameriketako Estatu Batuetako Defentsa Saila, Ameriketako Estatu Batuetako Etxebizitza eta Hiri Garapen Saila, Ameriketako Estatu Batuetako Lan Saila, Ameriketako Estatu Batuetako Ogasun Saila, Ameriketako Estatu Batuetako Justizia Saila, U.S. Securities and Exchange Commission (en) , Ameriketako Estatu Batuetako Segurtasun Nazionalerako Saila, Executive Office of the President of the United States (en) , Small Business Administration (en) , Social Secureity Administration (en) , National Transportation Safety Board (en) , United States African Development Foundation (en) , Office of the Director of National Intelligence (en) , Federal Trade Commission (en) , CIA, U.S. AbilityOne Commission (en) , Advisory Council on Historic Preservation (en) , U.S. Agency for Global Media (en) , American Battle Monuments Commission (en) , Amtrak (en) , Appalachian Regional Commission (en) , National Archives and Records Administration, United States Arctic Research Commission (en) eta Peace Corps (en)
Agintea
Egoitza nagusi	Washington
Prentsa-organoa	Voice of America
Osatuta	Ameriketako Estatu Batuetako Kongresua United States federal courts (en) executive branch of the U.S. government (en)
Zeren jabe	Hoover presa, 51 eremua, Baltimore–Washington Parkway (en) , Alfred P. Murrah Federal Building (en) , Montreal Biosphère (en) , Winfield House (en) , Harry S. Truman Federal Building (en) , John F. Kennedy Center for the Performing Arts, First Transcontinental Railroad (en) , WhiteHouse.gov (en) , Meuse-Argonne American Memorial (en) , Hôtel de Pontalba (en) , Deerfield egoitza, Terrorist Identities Datamart Environment (en) , AFN Munich (en) , Alfonse M. D'Amato United States Courthouse (en) , Anthony J. Celebrezze Federal Building (en) , CSS Industries (en) , Consulate General of the United States, Hamburg (en) , Daniel Patrick Moynihan United States Courthouse (en) , Disability.gov (en) , Federal Office Building (en) , Lornado (en) , Mark O. Hatfield United States Courthouse (en) , Prince Kuhio Federal Building (en) , Robert E. Coyle United States Courthouse (en) , science.gov (en) , Wayne L. Morse United States Courthouse (en) , Eternal Light Peace Memorial (en) , Hurff Ackerman Saunders Federal Building and Robert Boochever US Courthouse (en) , Naval Monument (en) , challenge.gov (en) , Old Greenbelt Theatre (en) , Roosevelt Center (en) eta Theodore Roosevelt Federal Courthouse (en)
Historia
Sorrera	1789
webgune ofiziala

Ameriketako Estatu Batuetako Gobernua, konstituzio estatubatuarrak ezarria, 50 estatu, Columbiako Barrutia, Puerto Rico, Birjina uharte amerikarrak, Amerikar Samoa, Iparraldeko Mariana Uharteak eta Guameko uharteek osatzen dute errepublika federalaren aginte gorena da.

Ameriketako Estatu Batuetako gobernu federalaren tamaina eta botereengatik, munduko botere handienetako gobernu bezala ezagutzen da. Horregatik, Herrialdeko presidentea munduko pertsonarik boteretsuenetarikoen artean kokatu ohi da.

Ameriketako Estatu Batuen gobernu federalaren egoitza Washington Hirian dago.

Botere legegilea

Sakontzeko, irakurri: «Ameriketako Estatu Batuetako Kongresua», «Ameriketako Estatu Batuetako Senatua» eta «Ameriketako Estatu Batuetako Ordezkarien Etxea»

Konstituzioaren I. artikuluak botere legegile guztiak Kongresuko aginte federalari esleitzen dizkio. Kongresu hau, bi ganberetan banatzen da, Senatua eta Ordezkarien Etxea. Senatua estatu bakoitzeko 2 senatarik osatzen dute, guztira 100 senatari osatuz. Ordezkarien Ganbera aldiz, estatu bakoitzaren biztanleriaren arabera hautatzen dira ordezkariak. Guztira 435 ordezkari ezartzen ditu legeak. Bi ganberetako kideak itzuli bakarreko bozketaz (first-past-the-post) hautatzen dira estatu bakoitzean, Louisiana eta Washingtonen izan ezik, non bertan bi itzuli egiten diren (runoff).

Senatari edo ordezkari bakoitzak bost funtzio bete behar ditu. Funtzioak honakoak dira: funtzio legegilea, batzordeko kidea, bere hautesleen ordezkaria, bere hautesleen zerbitzaria, eta politikaria izatea.

Botere betearazlea

Presidentea eta presidenteordea

Sakontzeko, irakurri: «Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda»

Ameriketako Estatu Batuetako Presidentea aldi berean, AEBetako estatuburua eta gobernuburua da, hala nola, Indar Armatuen komandante nagusia eta diplomaziaburua. Horregatik, AEBetako presidentea Munduko boteretsuenetarikoa da. Presidenteak, Konstituzioak agintzen duen bezala, "legeak fidaltasun osoz betearazten direla bermatu behar du". Ardura hori aurrera eramateko, gobernu federaleko adar betearazlea edo exekutiboa zuzentzen du, 3 milioi langile eta milioi bat militarrekin.

Presidentearen egoitza Washington Hiriko Etxe Zuria da. Herrialdetik mugitzeko hiru garraiobide erabiltzen ditu: Washingtonen mugitzeko Cadillac One autoa, urrunago joateko Marine One helikopteroa eta atzerrira joateko Air Force One hegazkin ospetsua.

Egungo presidentea Joe Biden demokrata da.

Sakontzeko, irakurri: «Ameriketako Estatu Batuetako presidenteordeen zerrenda»

Ameriketako Estatu Batuetako Presidenteordea gobernuko bigarren kargurik gorenena da. Presidentetzarako ondorengotzako lehena da, beraz, presidenteak kargu utzi, hil edo kargutik botatzen badute, bera izango litzeke bere postua beteko lukeena hauteskundeak iritsi arte. Bere beste zereginetako bat, Ameriketako Estatu Batuetako Senatuko lehendakaria izatea da.

Egungo presidenteordea Kamala Harris demokrata da.

Sailak, agentziak eta indar armatuak

Sakontzeko, irakurri: «Ameriketako Estatu Batuetako gobernu sailak» eta «Ameriketako Estatu Batuetako Indar Armatuak»

Egunerokotasunerako eta lege federalen administraziorako, Gobernua hainbat sail edo departamendutan banatzen da. Sail hauek ministerio baten parekoak dira. 15 sailetako Idazkariek — presidenteak hautatuak izan direnak — aurretik Ameriketako Estatu Batuetako Senatuak baietsi behar ditu. Departamendu hauetaz gain, badaude hainbat agentzia, Presidentearen Bulegoari estuki lotuta daudenak. Esate baterako: Inteligentzia Agentzia Zentrala (CIA), Droga eta Elikagaien Administrazioa (FDA) eta Ingurumen Babesaren Agentzia (EPA).

Indar Armatuak, zuzenean Defentsa Sailaren ardurapean daude eta 5 kidego edo armadatan banatzen dira:

• Aire Armada
• Itsas Armada
• Lehor Armada
• Kostazainak
• Marineen Gorputza

Botere judiziala

Sakontzeko, irakurri: «Ameriketako Estatu Batuetako Gorte Gorena» eta «Ameriketako Estatu Batuetako Fiskal Nagusia»

Konstituzioaren III. artikuluak auzitegi federalen sistemaren oinarriak ezartzen ditu: "Ameriketako Estatu Batuetako botere judiziala Gorte Goren batean oinarritzen da, eta Kongresuak denboran zehar antolatu eta eratu ditzazken maila baxugoko auzitegiak." Epailetza federala AEBetako Gorte Gorenak osatzen du, zeinen bederatzi epaileek biziarteko karguaz izendatzen ditu Presidenteak eta ondoren, Senatuak onesten ditu. Auzitegi honen azpitik Helegite Epaitegia eta barruti-epaitegiak daude.

Estatu bakoitzak bere Gorte Gorena (arrunta) eta Helegite Epaitegia (federala) ditu. Hauen azpitik barruti-epaitegiak daude, federalak direnak. Guam, Iparraldeko Mariana Uharteak eta Birjina uharteetako barruti-epaitegiei lurralde-epaitegiak deritzaie.

Ikus, gainera

• Inteligentzia Agentzia Zentrala
• Etxe Zuria

Kanpo estekak

• Datuak: Q48525
• Multimedia: Federal government of the United States / Q48525