صفحهٔ اصلی
ظاهر
مایا نام گروهی از اقوام سرخپوست در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزی و نام تمدنی قدیمی در همین منطقه است. مایاها که از مشهورترین قبایل سرخپوست بودند، معمولاً شهرهایشان را در دل جنگلهای بارانی میساختند. حوزه زندگی و فعالیت مایاها حدود جنوبی کشور مکزیک و نیز سرتاسر گواتمالا و السالوادر را شامل میشد. قوم مایا پدیدآورنده یکی از تمدنهای بسیار پیشرفته آمریکای مرکزی در دوران پیشاکلمبی بود که دستآوردهای بسیار چشمگیری در هنر، معماری، ستارهشناسی و ریاضیات داشته است. هماکنون نیز گروههایی از اقوام مایا در مکزیک و گواتمالا بهسر میبرند. مایاها با بهرهگیری از تمدنهای گذشته خود نظیر اولمک توانستند در خلال سالهای۲۵۰ تا ۹۰۰ پس از میلاد تمدنی عظیم را در آمریکای مرکزی پایهگذاری نمایند. تاریخ مایاها به سه دوره مهم بخشبندی شده است و دوران پیشاکلاسیک یا زندگی ابتدایی و دوران کلاسیک یا عصر طلایی و دوره پساکلاسیک یا افول این تمدن را شامل میشود. این قوم به گویشهای متعدد زبان مایایی تکلم میکردند و نوعی خط ابتدایی هیروگلیفی نیز داشتند که آثاری را به آن مینوشتند. تمدن مایا به دست اقوام مجاور ضعیف شد و سرانجام با هجوم اسپانیاییها از میان رفت. پیش از این فروپاشی، مایاها به یکباره تمدن و شهرهای عظیم را رها کردند و به دامان کوهستانها پناه بردند که دلیل این رویداد بهسبب ازمیانرفتن آثار مکتوب آن دوره و طرح نظریات گوناگون، هنوز مشخص نیست. پس از آن تمدن مایا رها شد و اقتدار مایاهای کوهستان نیز ابتدا به دست آزتکها و سپس اسپانیاییها از میان رفت. جمعیت مایاهای امروزی که از بازماندگان فرمانروایان دوران باستان آمریکای مرکزی هستند، حدود هفت میلیون نفر است که بیشتر در جنوب مکزیک و نواحی کوهستانی گواتمالا و بلیز بهسر میبرند.
- … امپراتوری مغول در سدههای میانی تاریخ (۵۰۰ میلادی تا ۱۵۰۰ میلادی) با وسعت ۲۴ میلیون کیلومتر مربع بزرگترین امپراتوری جهان بشمار میآمد؟ (در تصویر)
- … ببرهای تامیل یک گروه نظامی جداییطلب است که در ماه می سال ۱۹۷۶ برای ایجاد یک ایالت مستقل در شمال و شرق سریلانکا پایهگذاری شد؟
- … جان رونالد روئل تالکین خالق رمانهای هابیت و ارباب حلقهها و ۱۵ زبان تخیلی است که شخصیتهای مختلف سرزمینهای خیالی داستانهایش به آن زبانها سخن میگویند؟
- … آسپرین یکی از پر طرفدارترین داروها در دنیاست که سالانه ۵۰۰۰۰ میلیون عدد از آن در جهان مصرف میشود؟
- … استارباکس با داشتن ۱۹۹۷۲ شعبه در ۶۰ کشور دنیا، بزرگترین کافیشاپ زنجیرهای در جهان است؟
- … استوانهٔ کوروش در سال ۱۹۷۱ میلادی به همهٔ زبانهای رسمی سازمان ملل متحد منتشر شد و بدلی از این استوانه در مقر سازمان ملل در شهر نیویورک قرار گرفت؟
- … نخستین آلبوم راک اند رول به دست فرهاد مِهراد معروف به فرهاد در ایران منتشر شد؟
ویکیپدیا دانشنامهای اینترنتی با بیش از ۳۲۹ زبان با محتوای آزاد است که با همکاری افراد داوطلب نوشته میشود و هر کس که به اینترنت دسترسی داشته باشد میتواند مقالههای آن را ویرایش کند. هدف ویکیپدیا آفرینش و انتشار جهانی یک دانشنامهٔ آزاد به تمامی زبانهای زندهٔ دنیاست. با رشد روزافزون این دانشنامه گردانندگان آن در بنیاد ویکیمدیا چندین پروژهٔ مشابه دیگر همچون ویکیواژه، ویکیکتاب، ویکیگفتاورد، ویکیخبر، ویکیدانشگاه، ویکیسفر، ویکیداده و ویکیگونه را پدیدآوردند. ویکیپدیای فارسی دو سال پس از شروع پروژهٔ ویکیپدیای انگلیسی، در ۲۸ آذر ۱۳۸۲ (۱۹ دسامبر ۲۰۰۳) فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون در ردهٔ نوزدهم ویکیپدیاها قرار دارد و بزرگترین دانشنامهٔ فارسی محسوب میشود. ویکیپدیای فارسی هم اکنون (۱ مهر ۱۴۰۳ خورشیدی) ۱٬۰۱۴٬۱۳۹ نوشتار دارد.
- دستکم ۳۷ نفر کشته و بیش از ۳٬۲۰۰ نفر زخمی در پی انفجار پیجرها و بیسیمهای حزبالله لبنان.
- آلبرتو فوجیموری (در تصویر)، رئیسجمهور سابق پرو در سن ۸۶ سالگی درگذشت.
- میشل بارنیه توسط رئیسجمهور امانوئل مکرون به عنوان نخستوزیر فرانسه منصوب شد که باعث اعتراضات ضد دولتی در سراسر کشور گردید.
- افتتاحیه بازیهای پارالمپیک تابستانی در پاریس، فرانسه.
امروز: یکشنبه، ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۴ میلادی برابر ۱ مهر ۱۴۰۳ هجری خورشیدی و ۱۸ ربیعالاول ۱۴۴۶ هجری قمری (UTC)
در ایران: روز دهقان
- رویدادها
- ۱۷۹۲ - اعلام موجودیت جمهوری اول فرانسه.
- ۱۸۶۲ - صدور اعلامیه آزادی بردگان در ایالات متحده آمریکا. براساس این اعلامیه که توسط آبراهام لینکلن در جریان جنگ داخلی آمریکا تهیه شده بود؛ کلیه بردگانی که در مناطق تحت کنترل ایالات شمالی زندگی میکردند از بردگی آزاد شدند. ایالات مرزی این اتحادیه با کنفدراسیون کشورهای آمریکا مشمول این اعلامیه نشدند.
- ۱۹۸۰ - آغاز حمله عراق به ایران. در جریان این جنگ بیش از یک میلیون نفر از طرفهای درگیر کشته یا زخمی شدند.
- ۲۰۰۶ - جنگنده رهگیر اف-۱۴ تامکت به عنوان یک هواپیمای در خدمت نیروی دریایی آمریکا بازنشسته شد و جنگنده چندمنظوره اف-۱۸هورنت جایگزین آن شد.
- زادروزها
- ۱۵۱۵ - زادروز آن کلیو چهارمین همسر هنری هشتم پادشاه انگلستان
- ۱۷۹۱ - زادروز مایکل فارادی فیزیکدان و شیمیدان انگلیسی
- ۱۸۸۲ - زادروز ویلهلم کایتل فیلد مارشال آلمانی در دوره رایش سوم
- ۱۹۳۶ - زادروز پرویز یاحقی (در تصویر)، نوازندهٔ چیرهدست ویلون؛ موسیقیدان و آهنگساز ایرانی
- ۱۹۵۳ - زادروز سگولن رویال سیاستمدار فرانسوی، نامزد انتخابات ریاست جمهوری فرانسه ۲۰۰۷
- ۱۹۵۸ - زادروز آندریا بوچلی خوانندهٔ ایتالیایی
- ۱۹۶۲ - زادروز فرهاد دریا موسیقیدان ،خواننده، بازیگر و فعال حقوق بشر آمریکایی—افغانستانی
- درگذشتها
- ۱۰۸۷ - درگذشت ویکتور سوم از پاپهای کلیسای کاتولیک رم
- ۱۵۲۰ - درگذشت سلیم یکم سلطان امپراتوری عثمانی
- ۱۵۳۹ - درگذشت گورو نانک مبدع آیین سیک، و نخستین گرو یا معلّم آیین سیک
- ۱۷۷۴ - درگذشت پاپ کلمنت چهاردهم از پاپهای کلیسای کاتولیک رم
- ۱۸۲۸ - درگذشت شاکا تأثیر گذارترین رهبر پادشاهی زولو
- ۱۹۵۶ - درگذشت فردریک سودی شیمیدان انگلیسی، برندهٔ جایزه نوبل شیمی در سال ۱۹۲۱