Aenus (flumen)
 | |
| Longitudo | 517 chm |
|---|---|
| Altitudo fontis | 2484 m |
| Decursus aquae | 730 m³/s |
| Area systematis | 25 700 chm² |
| Fons | ad Malogiam |
| Ostium | Bataviae in Danubium |
| Regio | Helvetia - Austria - Germania |
Aenus (-i, masc.) seu Oenus (Theodisce Inn, Rhaetice En) est fluvius in Valle Eniatina oriens, qui post cursum 517 chiliometrorum per Helvetiam, Austriam Germaniamque ducentem apud urbem Bataviam in Danuvium influit nonnumquam maiorem aquae copiam secum ferens quam ipse Danuvius.
Historia
[recensere | fontem recensere]Flumen annis 105 a 109 a Publio Cornelio Tacito in historiarum libri tertio nuncupatus est: Sextilius Felix ... ad occupandam ripam Aeni fluminis quod Raetos Noricosque interfluit missus. Nomen fluminis Oenus in Itinerario Antonini et ’’Αἶνος’’ apud Claudium Ptolemaeum invenimus.
Geographia
[recensere | fontem recensere]Aenus in Eniatina pago Grisoniae in Lacu Longino apud transitum Lunghin ad occidentem vici Malogiae oritur. Locus altissimus areae fluminis culmen montis Barnyniae 4049 metrorum est. In Valle superiore Aeni a transitu Moleio rivos accepit e.g. rivum a Glaciario Furni in vallum ad lacum de Silles descendentem. Deinde Aenus lacum Silvaplanae et lacum Fani Sancti Mauritii auget, ubi super cataractam descendebat ante constructionem molis electrificinae Sancti Mauritii.
De Ponte Sarasina Aqua Berninae (Raetoromanice Ova da Bernina) a transitu Berninae (Vallis Barnynia) et a glaciario Morteratsch orta flumini Aeno accedit.
Prope Martinam et voraginem Finstermünz a Valle Eniatina ad districtum Tirolim Austriae fluit; quae regio Vallis Aeni superior dicitur. Apud locum Fundum via Romanorum Via Claudia Augusta de Glurns et MeranoAlpes super transitum Reschen transiens vallem Aeni advenit.
In Valle Aeni superiore sunt maiores urbes Landeck et Pons Aeni, ubi autovia lineaque ferriviae de transitu Brenni descendit de alpibus.
Apud fluvium tributarium Merlach prope vicum Zirl Vallis Aeni inferior incipit.
Magna urbs Rosenheimium olim Pons Aeni nuncupata fuit a Romanis, qui anno 15 a.C.n. regionem occupaverunt creantes ad occidentem Aeni provinciam Raetiam et ad orientem fluminis provinciam Noricum.[1] Ibi compitum viarum ad civitates Castra Regina, Iuvavum, Bedaium et Augustam Vindelicorum creaverunt.[2] Vide mappam de viis Pontis Aeni in Tabula Peutingeriana.[3]
Adfluentes maiores
[recensere | fontem recensere]- Aqua Berninae
- Aqua Spöl
- Lache
- Sanna
- Aqua Vallis Oetia
- Ziller
- Aqua Brandenberg
- Aqua Vallis Brixiensis
- Manachfialta[4]
- Isana (Theodisce: Isen)
- Altisia (Theodisce: Alz)
- Salzaha
- Rott
Urbes ad ripas Aeni
[recensere | fontem recensere]- Fanum Sancti Mauritii (Grisoniae)
- Samedan
- Beverus
- Gumpus de Ernece
- Susis
- Tarasp
- Schulles
- Martinas
- Fundum
- Landeck
- Pons Aeni (Tirolis/Austria)
- Kufstein (Tirolis/Austria)
- Rosenheimium (Bavaria/Germania)
- Aquaeburgum (Bavaria/Germania)
- Mühldorf (Bavaria/Germania)
- Oettinga Nova (Bavaria/Germania)
- Simbach (Bavaria/Germania)
- Braunavia (Austria Superior/Austria)
- Batavia (Bavaria/Germania)
Navigatio
[recensere | fontem recensere]Merces Tirolenses navibus super Aenum et Danubium usque ad civitatem Vindobonam conductae sunt ante constructionem molum. Hodie navigatio Aeni ad viatores vehendos in parte inferiore Aeni fit.[5]
Electrificinae
[recensere | fontem recensere]In valle Eniatina 4 et in Aeno inferiore 25 moles electrificinarum constructae sunt.[6][7][8]
Museum Aeni
[recensere | fontem recensere]In urbe Rosenheimio Museum Aeni[9] monstrat res naturales historicasque fluminis Aeni.
Pinacotheca
[recensere | fontem recensere]-
Pons Aeni Silvaplanae -
Fortificatio loco Finstermünz -
Aenus apud Bever -
Aenus, vicus S-Chanf, Zuoz -
Aenus in valle Eniatina inferiore -
Novus pons super vallem Aeni inter vicos Vulperam et Taraspiam -
Pons ligneus infra Schullem -
Pontes -
Pons apud Fundum -
Pons Aeni -
Moles Runserau super Aenum electrificinae Fliessae prope Imst -
Vallis Aeni superior -
Brixlegg -
Navis onerarium in lacu Langkampfiae -
Kufstein -
Fluvius Mangfall adfluens Aenum -
Aenus apud urbem Rosenheimium -
Aenus et Castellum Aquae -
Mühldorf -
Pons super Aenum inter Austriam et Germaniam -
Aenus prope Castrum Novum -
Aenus sub ponte Sanctae Mariae Bataviae -
Aenus (ad laevam) Danubio adfluens Bataviae
Bibliographia
[recensere | fontem recensere]- Otto Stolz: Geschichtskunde der Gewässer Tirols. In: Schlern-Schriften, tomus 3., Ponte Aeni 1932, pag. 6–14, 83–88.
- Franciscus Princeps ad Sayn-Wittgenstein: Der Inn, Monachii 1965, Prestel Verlag
- Gubernatio Austriae Superioris: Natur und Landschaft - Leitbilder für Oberösterreich. Band 27: Raumeinheit Inntal. Lentiae 2007 (PDF).
- Ursus Landergott: Auenentwicklung am Inn seit Inbetriebnahme der Kraftwerkstufe Pradella – Martina (1993-2010). Turici 2011.
- Stefanus Trux, Franciskus Hilger: Rosenheim – Tor zum Inntal. Hamburgi 1997. P. 12.
- Valentinus Weber-Wille, Manfredus Wehdorn: Die bayerischen Innkraftwerke, Vindobonae 2012.
Nexus externi
[recensere | fontem recensere]
|
Vicimedia Communia plura habent quae ad Aenum flumen spectant. |
Notae
[recensere | fontem recensere]- ↑ Stefanus Trux, Franziscus Hilger: Rosenheim – Tor zum Inntal. Hamburgi 1997. pag. 12.
- ↑ Via Iulia apud Pontem Aeni
- ↑ Viae Tabulae Peutingerianae
- ↑ Vide Liber...censualium: Digitale Edition - Nachträge und Einbindungen fol. 39 - 43v, ubi dicitur "(...) Haienperch totum in circuito inde inter flumina Manachfialta et Slieraha usque ad Hesilintal (...) (...) Manachfialta: TF Mangfall (...) de Hesilintal sursum iuxta Slieraha usque ad Rotenpach inde usque ad cacumen Citolfesecca inde usque ad medietatem Manachvalte. inde iusum iuxta Manachvalta usque ad Hesilental (...) Manachvalta: TF Mangfall (...)".
- ↑ Navis Sancti Nicolai
- ↑ Electrificina Fani Sancti Mauritii
- ↑ Electrificinae Vallis Eniatinae
- ↑ De energia hydroelectrica Aeni Austriae et Germaniae
- ↑ Situs musei Aeni