Psixostimulyatorlar

Psixostimulyatorlar (stimuyatorlar) — bədənin zehni və az dərəcədə fiziki fəaliyyətini aktivləşdirən psixotrop maddələr. Onlardan bəziləri ali psixi funksiyaları stimullaşdırır, təfəkkür prosesini sürətləndirir, yorğunluğu, yuxululuğu və süstlüyü tez bir zamanda aradan qaldırır, motivasiya və performansı artırır, ünsiyyətcilliyi artırır, əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır, xarici stimulları qavramaq qabiliyyətini yaxşılaşdırır (cavab reaksiyalarını sürətləndirir, eşitmə və görmə qabiliyyətini artırır), motor fəaliyyətini və əzələ tonusunu artırır, hərəkətlərin koordinasiyasını yaxşılaşdırır, dözümlülüyü və müəyyən fiziki gücü artırır.^[1] Bu qrupdakı dərmanların çoxu narkotik asılılıq yarada bilər. Psixostimulyatorlar qrupuna həm dərmanlar, həm də ictimaiyyət üçün açıq olan dərmanlar (kofein, nikotin, teobromin), eləcə də bir çox ölkələrdə qadağan olunmuş maddələr (kokain, katinon, metamfetamin, amfetamin, lakin Qərb ölkələrində amfetaminlərin tibbdə istifadəsi məhduddur) daxil ola bilər.

Digər farmakoloji qrupların dərmanları, məsələn, bəzi antidepressanlar, nootroplər, adaptogenlər (məsələn, jenşen, pantokrin, eleuterokokk) və s. psixostimullaşdırıcı təsir göstərə bilər.

Fəaliyyət mexanizmi

Klassik psixostimulyatorlar, neyrotransmitterlərin sinaptik konsentrasiyalarını birbaşa artırmaqla katexolamin (dopaminvə daha az əhəmiyyətli dərəcədə norepinefrin) neyrotransmissiyasını gücləndirir və ümumiyyətlə iki kateqoriyaya bölünür: geri alım inhibitorları və katexolamin sərbəst buraxılması stimulyatorları.