Podmornica
Podmornica je svako plovno sredstvo, koje može ploviti (plutati) po moru, i pod morem. Dok roni može se kretati u svim smjerovima. Roni zahvaljujući ravnoteži statičkih i dinamičkih sila koje na nju djeluju. Prema namjeni podmornica služi za vojne ali i za ostale svrhe.
Način na koji obavlja zadatke određuje da li je podmornica prema svojim svojstvima prava podmornica ili ronilica. Prava podmornica plovi i obavlja zadatke pretežno u zaronjenom stanju, dok ronilica provodi više vremena u površinskoj plovidbi, a manje u ronjenju. Podmornice kojima pogon nije pomoću nuklearnog postrojenja zovu se konvencionalne podmornice.
Historija
[uredi | uredi izvor]
Prvi projekt podmornice napravio je engleski oficir William Bourne 1578. godine, a prvu podmornicu je sagradio Magnus Pegelius 1605. godine. Obje podmornice su bile izrađene od drveta obloženog kožom.[1] Holandski liječnik Cornelius Drebbel u službi engleskog kralja Jakova I. sagradio je 1620. godine drvenu podmornicu koja je ronila na dubini 3 do 5 metara, a kretala se na vesla. Kasnije je sagradio još dvije podmornice za rušenje podvodnog dijela lukobrana eksplozivom. Nakon toga su podmornice sagradili De Son u Francuskoj 1653. godine, te u Engleskoj Symons i John Day koji se pri pokusima utopio i tako postao prva žrtva u podmorničarstvu.
Američki naučnik David Bushnel je 1776. godine izradio podmornicu Turtle da bi minama napao britanske brodove. To je bila prva podmornica s metlanim trupom, a imala je oblik jajeta. Za pogon su služili ručno pokretani vodoravni i vertikalni brodski vijak. Imala je smjerno kormilo, balasne tankove, dvije pumpe, kompas, cijevi za ventilaciju i prozorčiće za promatranje. Zbog toga se Bushnel smatra ocem podmorničarstva.
1798. godine amerikanac Robert Fulton je za Francusku sagradio podmornicu Nautilus. Ta podmornica je bila od metala, imala je ručno pokretni vijak za podvodnu vožnju i sklopivo jedro za površinsku vožnju, dubinsko kormilo, minsko naoružanje i tri člana posade. Uprkos uspjelim pokusima podmornica nije prihvaćena ni u Francuskoj ni u Engleskoj zbog tadašnjeg nazora o ratovanju. Falton je u SAD-u dobio saglasnost da gradi podmornicu Mute s pogonom na parni stroj, ali je njegova smrt prekinula pokuse.
Bavarski artiljerijski podoficir Wilhelm Bauer je 1851. godine sagradio čeličnu podmornicu Brandtaucher, pokretanu ručno, koja je imla utege za podešavanje trima (uzdužnog nagiba podmornice prema horizontali), a mogla je roniti do 15 metara dubine. Drugu podmornicu vrlo slične konstrukcije sagradio je 1885. godine u Petrogradu (Sankt Peterburg). Ta podmornica je na pramcu nosila minu.
Za vrijeme američkog građanskog rata (1861 - 1865) južne države su imale dvije podmornice, od kojih je poznatija podmornica Hunley, sagrađena prema projektu kapetana McClinlocka i H. L Hunleya. Pokretala se ručno i postizala brzinu od četiri čvora, a imala je osam članova posade. Na pramčanoj motki nosila je minu koja se zabadala u drvenu oplatu broda, pa kad se podmornica udalji, mina se aktivira žicom. Podmornica Honley je 1864. godine potopila korvetu Sjevernih država Housatonic, i pri tom stradala. To je prvi stvarni i sve do prvog svjetskog rata jedini uspjeh u podmorničkom ratovanju.
U drugoj polovini 20. vijeka nastali su brojni novi patenti i konstrukcije podmornica. U tom periodu su izumljeni torpedo, generator istosmjerne struje, motor s unutrašnjim sagorijevanjem i periskop, što je uglavnom riješilo probleme pogona podmornice, njene podvodne plovidbe i njena naoružanja, pa su se postepeno počeli primjenjivati odvojeni pogon za nadvodnu i podvodnu vožnju, periskop, pramčana i krmena dubinska kormila, komprimirani zrak za pražnjenje tankova ronjenja i torpedne cijevi. U to su se vrijeme posebno isticale konstrukcije podmornica Engleza G. W. Garretta, Amerikanca J. P. Hollanda i S. Lakea, Francuza G. Zedea i M. Laubeufa i Šveđanina T. Nordenfelta.
20. vijek
[uredi | uredi izvor]Na prijelazu u 20. vijek podmornica je bila već dovoljno razvijena da se za nju počnu ozbiljno zanimati ratne mornarice pojedinih zemalja. Mornarica SAD-a prva je preuzela u svojoj floti podmornicu Holland 1900. godine. Podmornica Holland imala je pogon na benzinski motor i elektromotor napajan iz akumulatorske baterije, pod vodom je razvijala brzinu od pet čvorova, bila je naoružana s jednom torpednom cijevi i dvije cijevi za izbacivanje eksploziva. Taj tip podmornice su 1902. godine naručile i mornarice Velike Britanije i Japana. Iste godine u Rusiji je sagrađena podmornica Delfin, prema projektu Ivan Bubnova i M.N. Beklemiševa. Vojne sposobnosti podmornice mnogo su se povećale kad su se poslije 1910. godine za pogon počeli primjenjivati Diselovi motori.
Pred prvi svjetski rat većina ratnih mornarica zaraćenih strana raspolagale su i podmornicama. Već početkom prvog svjetskog rata njemačka podmornica U21 potopila je 5. septembra 1914. godine britansku krstaricu Pathfinder, što je bio prvi uspješan napad u historiji podmorničarstva. Poslije Prvog svjetskog rata Njemačkoj je zabranjeno da gradi podmornice, ali su ih gradili pobjednici. Tako je u Francuskoj 1929. godine sagrađena podmornica Surcouf istisnine od 2880/4300 t, naoružana sa dva topa od 203 mm i podvodne brzine od deset čvorova. Londonski ugovor potpisnici su se obavezali da neće graditi podmornice veće standardne istisnine od 2000 t, i da topovsko naoružanje neće biti većeg kalibra od 150 mm. Dolaskom Adolfa Hitlera na vlast 1933. godine Njemačka se počinje naoružavati i ponovo graditi podmornice.
Za vrijeme drugog svjetskog rata podmornički rat je poprimio velike razmjere. Njemačke podmornice su vrlo brzo počele ugrožavati komunikacije Saveznika i potapati njihove brodove. 1944. godine prema holandskom projektu Nijemci su na podmornicu uveli šnorkel (uređaj za dotok atmosferskog zraka pogonskom motoru kad podmornica plovi zaronjena na maloj dubini). Iste godine su revolucionirali podmorničko ratovanje izgradnjom podmornica tipa XXI i XXIII. Te podmornice su se mogle dugo zadržavati pod vodom, imale su oblik trupa projektovan za ronjenje, pa im je podvodna brzina bila veća od površinske. Krajem rata Japanci su sagradili dotad najveću podmornicu od 5200/6500 t istisnine. Njemačka dostignuća su utjecala da se nakon drugog svjetskog rata postojeće podmornice rekonstruiraju ili da se grade nove po uzoru na njemački tip XXI. U SAD-u se 1953. godine eksperimentalnom podmornicom Albacore da vretenasti oblik trupa sa samo ejdnim brodskim vijkom omogućuje konvencionalnim podmornicama brzinu čak od 33 čvora. Iste godine u Jugoslaviji se po prvi put počinju graditi konvencionalne podmornice.
1954. godine u SAD-u je izgrađena podmornica na nuklearni pogon Nautilus od 3180 t istisnine. Ta podmornica je poloveći ispod arktičkog leda od 1. do 5. augusta 1958. godine izronila na Sjevernom polu. Uvođenjem nuklearnog pogona počinje nova era u gradnji i upotrebi podmornica. U početku su nuklearne podmornice bile naoružane torpedima, a kasnije balističkim raketama. Nuklearne podmornice, naoružane raketama s nuklearnom glavom i interkontinentalnim dometom, imaju veliku autonomiju pa postaju strateško oružje i zapravo predstavljaju pokretne podvodne lansirne rampe. Različiti tehnički uređaji omogućuju nuklearnoj podmornici da dugo boravi pod vodom bez izronjivanja. 1978. godine se počinju graditi podmornice sa 16600 t površinske istisnine.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ * http://www.submarine-history.com/NOVAone.htm Arhivirano 19. 2. 2015. na Wayback Machine
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]