Kwilkyn
| Kwilkynnyow Efander menhesennow: Jurassek – lemmyn 200–0 Ma | |
|---|---|
| |
| Nebes eghennow kwilkynnyow | |
| Klassans bewoniethek | |
| Gwlaskor: | |
| Fylum: | |
| Klass: | |
| (anrenkys): | Salientia
|
| Urdh: | |
| Isurdhow | |
|
Archaeobatrachia | |
| |
| Gwandrans kwilkynnyow yn ollvysel (yn gwyrdh) | |
Bagas a dhiwelvennoges y'n urdh Anura (dhyworth an yeth Grek 'an' po mann, hag 'aoura', lost). An urdh a gomprehend enevales aswonnys dhyn ni avel kwilkynnyow ha kronoges. Yma a-dro dhe 4,800 eghen lesys a-dreus an bys, yn arbennik yn ranndiryow leyth trovennel, somma hag yw dres 85% a oll an dhwelvennoges. Yma dhedha korfow tew ha berr, penn meur ha garrow war- dhelergh hir. Kigdhebroryon yns i. Nyns usi dhe'n tevesigyon lost vytholl. Nyns eus dyffrans ynter kwilkynnyow ha kroneges yn genynnek, saw yn gonisogeth gerys-da.
An venhesen gottha diskudhys bys y'n eur ma a gwilkyn yw 'proto-kwilkyn' dhyworth an Amser Triassek, kevys yn Madagaskar, mes re a grys bos aga devedhyans lower kottha ages hemma dhyworth an Amser Permek, nans yw 265 milvil bledhen.
Deskrifans
[golegi | pennfenten]Yn tipek, korf kwilkyn a'n jeves dewlagas meur a ystyn a-ves a'n penn, taves hir, garrow a bleg yn kempen ha fowt a lost. Kyn fo bewva gemmyn an brassa rann a gwilkynnyow pollow dowr ha tir gleb, tevesigyon nebes eghennow a yll bewa yn-dann an dor po war wydh. Aga hneus yw gwenogennus, gans golivow gwenonek po flerys. Pur varyansek yw aga liwyow, ha kudhliwans a wari rann bosek yn henna, ow varya a loos po gell dhe liwyow splann kepar ha rudh, melyn po du rag ownekhe preydhyoryon.
Dell yw usys, kwilkynnyow a dhedhow aga oyow, gelwys greun, yn pollow dowr. An oyow a govi y'n dowr avel pennow du byghan, gans lost hir, tagellow a-ji ha ganow rag dybri losowedh a-der kig. An kylgh bewnans yw kowlwrys pan wrellons treusfurvya dhe furv tevesik.
Studh peryllys
[golegi | pennfenten]Poblans kwilkynnyow re godhas yn uskis a-dhia an 1950ow. Moy ages tressa rann anedha yw, erbynn lemmyn, yn-dann godros, ha difeudhys yw dres 120 eghen a-dhia 1980. Chanj yn bewvaow, disesys arnowydh kepar ha chytridiomycosis, ha trevasa ra dybri gans tus yw nebes skilys rag an iselheans ma.
Eghennow kevys yn Breten
[golegi | pennfenten]| Hanow skiensek | Kernewek | Sowsnek | Kembrek | Skeusen | Gwandrans |
|---|---|---|---|---|---|
| Epidalea calamita | Kronek keynvelyn | Natterjack toad | Llyfant y twyni |  |
 |
| Bufo bufo | Kronek du | Common toad | Llyffant dafadennog |  |
 |
| Rana temproaria | Kwilkyn kemmyn  Ronk |
Common frog | Broga |  |
 |
| Pelophylax lessonae | Kwilkyn an pollow | Pool frog | Broga'r dŵr |  |
Unn tyller yn Breckland, Pow Sows |
Henhwedhlow Kernewek
[golegi | pennfenten]- Yma lavar komparyans yn henhwedhlow Kernewek, mar yeyn ‘vel quilkyn, dell lever an Sows, 'as cold as ice'.
- Leverys yw dell wrug Dolly Pentreath gelwel "kronek hager du" orth tus a wrug hy serri.
- Quylkyn Tew o hanow bagas ilow Kernewek y'n 1970ow diwedhes.
-
An kwilkyn seth gwenonek a'n jeves golivow marwel -
Greun kwilkyn -
Pennow du -
Margh-kwilkyn Amerika -
An sand cuisses de grenouille servys yn Pow Frynk, hemm yw garrow kwilkyn
