ਥਾਰ ਮਾਰੂਥਲ
| ਥਾਰ | |
| ਥਾਰ ਮਾਰੂਥਲ | |
| ਮਾਰੂਥਲ | |
 Thar desert Rajasthan, India
| |
| ਦੇਸ਼ | ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ |
|---|---|
| ਰਾਜ | ਭਾਰਤ: ਰਾਜਸਥਾਨ ਹਰਿਆਣਾ ਪੰਜਾਬ ਗੁਜਰਾਤ ਸਿੰਧ,ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ |
| ਜੀਵ-ਖੇਤਰ | ਮਾਰੂਥਲ |
| Animal | ਊਠ |
ਥਾਰ ਮਰੁਸਥਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦੱਖਣ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤਾ ਤਾਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ ਪਰ ਕੁੱਝ ਭਾਗ ਹਰਿਆਣਾ, ਪੰਜਾਬ, ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਿੰਧ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫੈਲਿਆ ਹੈ।
ਥਾਰ ਮਾਰੁਥਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਣ ਆਫ ਕਛ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਖੁਸ਼ਕ ਅਤੇ ਸਮਤਲ ਭਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ ਪੁਰਬ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਅਰਾਵਲੀ ਪਰਬਤ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੰਤਰ –ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੀਮਾ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਜਲਵਾਯੂ
[ਸੋਧੋ]ਥਾਰ ਮਾਂਰੂਥਲ ਅਨੌਖਾ ਹੈ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਦੀ ਰੇਤ ਭੁੱਜਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਰੂਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਸੱਠ ਡਿਗਰੀ ਸੇਲਸ਼ਿਅਸ ਤੱਕ ਤਾਪਮਾਨ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਸਿਫ਼ਰ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਰੁਸਥਲ ਦੀ ਤੇਜ ਹਵਾਵਾਂ ਰੇਤ ਦੇ ਟਿੱਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਹਰਿਆਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਰਸ੍ਵਤੀ ਨਦੀ ਅਤੇ ਮਾਰਕੰਡਾ ਨਦੀ ਤੋਂ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਵਰਖਾ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਕਰਨ ਅੱਜ ਇਹ ਖੇਤਰ ਰੇਟ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਟਿਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮੀ ਲੂਨੀ ਨਦੀ, ਬਾੜੀ ਨਦੀ,ਅਤੇ ਸ਼ੁਕੜੀ ਨਦੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਨ-ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਜਨ-ਜੀਵਨ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿੱਚ ਮੀਲਾਂ ਦੂਰ ਕੋਈ - ਕੋਈ ਪਿੰਡ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਸ਼ੁਪਾਲਣ (ਉੱਠ, ਗੁੱਝੀ ਗੱਲ, ਬਕਰੀ, ਗਾਂ, ਬੈਲ) ਇੱਥੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ਾ ਹੈ। ਦੋ - ਚਾਰ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਕਦੇ ਮੀਂਹ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿੱਕਰ, ਟੀਂਟ ਅਤੇ ਖੇਚੜੀ ਦੇ ਰੁੱਖ ਕਿਤੇ - ਕਿਤੇ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੰਦਰਾ ਨਹਿਰ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪਹੁੰਚਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ।
ਮਾਂਰੂਥਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਜਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪ, ਬਿੱਛੂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੀੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਮਰੂ ਸਮਾਰੋਹ
[ਸੋਧੋ]ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਮਰੂ ਸਮਾਰੋਹ (ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ) - ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨਮਾਸੀ ਦੇ ਦਿਨ ਪੈਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸਮਾਰੋਹ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੱਕ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਬਖ਼ਤਾਵਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੈਰ ਅਤੇ ਅੱਗ ਨਾਚਾ ਇਸ ਸਮਾਰੋਹ ਦਾ ਮੁੱਖ ਖਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹੈ। ਪਗਡ਼ੀ ਬੰਨਣ ਅਤੇ ਮਰੂ ਸ਼੍ਰੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤਿਯੋਗਤਾਵਾਂ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਦੁਗਨਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਰਾਬਰ ਬਾਲੁ ਦੇ ਟੀਲੋਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਉੱਤੇ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਉੱਠ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਉਠਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਰਨਮਾਸੀ ਦੀ ਚਾਂਦਨੀ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਟੀਲੋਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਪ੍ਰਸ਼ਠਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਉੱਤਮ ਪਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- ਆਪਣਾਂ ਰਾਜਸਥਾਨ [permanent dead link]
- ਜਗਰਾਤਾ - ਪਧਾਰੋ ਮਹਾਰੈ ਦੇਸ਼ Archived 2007-09-28 at the Wayback Machine.