Bitwa pod Janowem (VII 1920)
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
25 lipca 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Zachodniego | ||
| Wynik |
walka nierozstrzygnięta | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Janowem – walki polskiego 13. pułku ułanów ppłk. Mścisława Butkiewicza z oddziałami sowieckiej 15. Dywizji Kawalerii w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Sytuacja ogólna
[edytuj | edytuj kod]W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego[2]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej[3]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła jednak dalszy odwrót[4]. Gen. Szeptycki wydał rozkaz dalszego odwrotu. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę, a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk[5][6].
Dyrektywa Naczelnego Wodza z 18 lipca ujmowała: Przy zgrupowaniu na linii Niemna i Szczary należy wziąć pod uwagę, że lewe skrzydło musi być najsilniejsze, że musimy Linię Niemna i Grodno koniecznie utrzymać. Utrata linii Niemna odkryłaby najkrótszy kierunek Warszawy i uniemożliwiłaby utrzymanie linii Narwi. Odepchnięcie naszych linii na Polesiu lub na Szczarze mniej szkodliwe[5].
Na linii rzek Niemen i Szczara zamierzano powstrzymać marsz nieprzyjaciela, skoncentrować nad Bugiem zgrupowanie wojsk i uderzyć na lewe skrzydło frontu Tuchaczewskiego[7].
23 lipca we wczesnych godzinach rannych 3 Korpus Kawalerii Gaja Gaja rozpoczął przeprawę przez Niemen. Jego 15 Dywizja Kawalerii zajęła Nowy Dwór i zagroziła tyłom grupy gen. Lucjana Żeligowskiego[8].
Walki pod Janowem
[edytuj | edytuj kod]24 lipca 3 Korpus Kawalerii Gaja Gaj wszedł w rejon Kuźnicy. Jego 15 Dywizja Kawalerii parła na Sokółkę[9]. Dowódca dywizji nie zdecydował się jednak na natarcie z marszu i skoncentrował swoje oddziały w rejonie Racewa. W tym czasie 13 pułk ułanów ppłk. Mścisława Butkiewicza z półbaterią artylerii konnej osłaniał odwrót 10. Dywizji Piechoty znad Niemna. 24 lipca pułk wyruszył ze Starej Kamionki w kierunku Janowa[10]. Po forsownym marszu dotarł w nakazany rejon i uzupełniał swoje szwadrony resztkami rozbitego pod Grodnem 113. pułku ułanów[9]. W trakcie prac organizacyjnych ubezpieczenia zameldowały o nadciągającej kolumnie 15. Dywizji Kawalerii[11]. Dowódca pułku nakazał wycofanie z miejscowości taborów i artylerii. Ochraniać je miał 3 szwadron.
Maszerującą w kierunku na Osowiec kolumnę zaatakowała sowiecka kawaleria. Pierwszą szarżę odparły karabiny maszynowe i artyleria strzelająca na wprost. Równocześnie ppłk Butkiewicz poprowadził na nieprzyjacielskie skrzydło szarżę siłami 1. i 2. szwadronów. Zmusiło to czerwonoarmistów do odwrotu.
Późnym popołudniem pododdziały 13. pułku ułanów zaatakowała kolejna brygada sowieckiej 15. DK. Zacięte walki przerodziły się w szereg indywidualnych pojedynków na białą broń. W walce wręcz dowódca polskiego pułku ppłk Butkiewicz pokonał i ciężko ranił dowódcę sowieckiej brygady kawalerii. Także polscy ułani uzbrojeni w lance odnosili duże sukcesy w walce, a przeciwnik wobec tego rodzaju broni był bezradny. Po kilku godzinach zapadający zmrok zmusił obie strony do przerwania walki[9].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]W bitwie pod Janowem 13 pułk ułanów stracił około 200 poległych, rannych i zaginionych. W swoich wspomnieniach dowódca sowieckiego 3 Korpusu Kawalerii Gaja Gaj napisał o „wycięciu” całego polskiego pułku[9]. Boje pod Janowem i Sokółką powstrzymały na pewien czas marsz na zachód Korpusu Kawalerii Gaja[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 174.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ a b Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Szeptycki 2016 ↓, s. 97.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 104.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 138.
- ↑ a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 163.
- ↑ Aleksandrowicz 1929 ↓, s. 23.
- ↑ a b Aleksandrowicz 1929 ↓, s. 24.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Aleksandrowicz: Zarys historii wojennej 13-go pułku Ułanów Wileńskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: Rok 1920. Pochód za Wisłę. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919 – 30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.