Larwa

Larwa (łac. larva – maska, widmo, lm larvae) – postać i stadium rozwoju postembrionalnego (młodocianego) zwierzęcia, charakteryzujące się możliwością wzrostu, często różniące się anatomicznie, fizjologicznie i ekologicznie od postaci dojrzałej osobników tego samego gatunku. Występuje powszechnie w rozwoju bezkręgowców, ryb i płazów.

Charakterystyka ogólna

Stadium larwalne występuje w rozwoju osobniczym zwierząt, które składają jaja o ilości żółtka niewystarczającej do pełnego rozwoju od zarodka do postaci dojrzałej płciowo. Osobnik młodociany w postaci larwy może samodzielnie pobierać pokarm ze środowiska. Często może też realizować ekspansję terytorialną gatunku. Larwy mają narządy cenogenetyczne, czyli specyficzne dla zarodka, nieprzydatne w życiu osobnika dorosłego, nazywane narządami larwalnymi^[1], oraz dobrze wykształcone narządy gębowe. Zwykle nie rozmnażają się – wyjątkiem są występujące u niektórych gatunków zjawiska pedogenezy i neotenii. Niektóre larwy tylko nieznacznie różnią się od postaci dorosłych, a u innych różnice w budowie, trybie życia, a często także zajmowanego środowiska są na tyle duże, że w wielu przypadkach formy larwalne opisywano jako odrębne gatunki, np. leptocefale.

W dalszym etapie rozwoju osobniczego następuje przeobrażenie (metamorfoza), podczas którego zanikają narządy larwalne.

Typy larw

Larwa motyla Lycaena phlaeas (Czerwończyk żarek)

Rozróżnia się wiele typów form larwalnych, charakterystycznych dla poszczególnych grup systematycznych. U niektórych gatunków może istnieć więcej niż jedno stadium larwalne.

Typy form larwalnych
Nazwa larwy	Grupa
akantella^[2]	kolcogłowy
akantor^[3]	kolcogłowy
aksolotl	ambystoma meksykańska
aktinotrocha^[4]	kryzelnice
aktinula	niektóre stułbiopławy
amfiblastula	gąbki
aurikularia (usznica, uszatka)	strzykwy
bipinnaria (dwurzęsica)^[3]	rozgwiazdy
brachiolaria (ramienica)^[2]	rozgwiazdy
celoblastula^[5]	gąbki
cerkaria	przywry wnętrzniaki
czerw	wiele błonkoskrzydłych i muchówek
dipleurula	szkarłupnie i półstrunowce
doliolaria (witellaria)	strzykwy
drutowiec	sprężykowate
echinopluteus (pluteus)	jeżowce i niektóre wężowidła
efyra	krążkopławy
gąsienica	motyle
glochidium	skójkowate
kijanka	płazy bezogonowe
koracydium^[3]	tasiemce
larwa Desora	wstężnice
larwa Ivaty	wstężnice
larwa Gotta	wirki
larwa Schmidta	wstężnice
larwa Müllera	wirki
larwa Pandory	lejkogębce
leptocefal	elopsopodobne
metacerkaria	przywry wnętrzniaki
metatrochofora	jedna z form larwalnych u wieloszczetów
mikrofilaria^[3]	nicienie z rodziny Filariidae
miracydium (dziwadełko)	przywry wnętrzniaki
nimfa (ostatnie stadium)	jętki, krótkoczułkowe, pluskwiaki, ważki, pajęczaki
ofiopluteus	wężowidła
parenchymula	gąbki
pędrak	chrząszcze
pilidium (pillidium)	wstężnice
planula	większość stułbiopławów
plerocerkoid^[6]	tasiemce
pływik	wiele skorupiaków
procerkoid^[2]	tasiemce
redia	przywry wnętrzniaki
sporocysta	przywry wnętrzniaki, apikompleksy
stomoblastula^[5]	gąbki
ślepica	minogi
tornaria	jelitodyszne
trochofora	niektóre mięczaki, pierścienice
wągier^[2]	tasiemce
weliger (żeglarek)	większość mięczaków
żywik	dziesięcionogi

Owady

Larwy owadów o przeobrażeniu zupełnym nie są podobne do imagines, podczas gdy większość larw owadów o przeobrażeniu niezupełnym przypomina postać dorosłą danego gatunku^[1].

W zależności od etapu opuszczenia jaja, co wiąże się z liczbą odnóży, wyróżnia się^[1]:

larwy oligopodialne
larwy polipodialne
larwy postoligopodialne
larwy protopodialne
larwy apodialne (larva apodia) – larwy bez odnóży, występują m.in. u muchówek i błonkówek.

Inne nazwy stosowane w entomologii, uwzględniające kształt larwy lub sposób życia:

larwy kampodeowe (kampodealne)
larwy pędrakowate (scarabeiformes) (zobacz: pędrak)
larwy gąsienicokształtne (euricikształtne)
ośliczkowate larwy omarlicowatych (Silphidae)
larwy cyklopoidalne pasożytniczych błonkówek

Płazy

Larwa płazów nazywana jest kijanką. Wyróżnia się dwa jej typy: larwę limnofilną charakterystyczną dla wód stojących (np. u traszek) oraz larwę reofilną charakterystyczną dla wód płynących (np. u salamandry).

Zobacz też

poczwarka

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.
↑ ^a ^b ^c ^d Drugie stadium.
↑ ^a ^b ^c ^d Pierwsze stadium.
↑ Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
↑ ^a ^b Niektórzy autorzy uznają stadium celoblastuli i stomoblastuli za stadium zarodkowe (Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.)
↑ Trzecie stadium.

Bibliografia

Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
Mały słownik biologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
Czesław Jura (red.): Biologia rozwoju owadów, PWN, Warszawa 1988.
Aleksander Rajski: Zoologia. T. 1: Część ogólna B. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1986. ISBN 83-01-06182-0.
Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.

[Razowski-1] Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.

[b-2] Drugie stadium.

[a-3] Pierwsze stadium.

[Blaszak-4] Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.

[embrion-5] Niektórzy autorzy uznają stadium celoblastuli i stomoblastuli za stadium zarodkowe (Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.)

[c-6] Trzecie stadium.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]