Litewska Partia Socjaldemokratyczna
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
LSDP |
| Lider | |
| Data założenia |
1989 |
| Ideologia polityczna | |
| Członkostwo międzynarodowe |
|
| Barwy | |
Litewska Partia Socjaldemokratyczna (lit. Lietuvos socialdemokratų partija, LSDP) – litewska partia polityczna o profilu socjaldemokratycznym[1], działająca od 1989.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ugrupowanie powołał Kazimieras Antanavičius przy wsparciu grupy inicjatywnej „Litewscy Socjaldemokraci”. Nawiązywało tym samym do zawiązanej w 1896 partii o tej samej nazwie (wśród założycieli znalazł się m.in. jeden z członków władz krajowych przedwojennej LSDP).
Do wybranego w 1990 parlamentu (wówczas jeszcze Rady Najwyższej LSRR) weszło blisko 10 przedstawicieli socjaldemokratów, startujących z listy ruchu Sąjūdis lub z jego oficjalnym poparciem. Jej posłowie poparli akt niepodległości, wkrótce przyjęli jednak kurs zachowawczy, reprezentowany przez postkomunistę Algirdasa Brazauskasa i Kazimirę Prunskienė.
W 1992 LSDP uzyskała 8 miejsc w parlamencie. Cztery lata później z wynikiem 6,60% zajęła piąte miejsce, wprowadzając z listy krajowej i z okręgów jednomandatowych łącznie 12 posłów[2]. W tym okresie partia pozostawała w opozycji do rządów konserwatystów, nawiązała też bliską współpracę z postkomunistyczną Litewską Demokratyczną Partią Pracy. W 1999 LSDP opuściła grupa działaczy w tym kilku posłów[3], tworząc nowe ugrupowanie pod nazwą „Socjaldemokracja 2000” (w 2003 przemianowane na Litewski Związek Socjaldemokratów).
Współpraca z LDDP doprowadziła do utworzenia wspólnych list wyborczych na potrzeby wyborów w 2000 w ramach „Socjaldemokratycznej Koalicji Algirdasa Brazauskasa”, w skład której weszły też Związek Rosjan Litwy i Partia Nowej Demokracji. Blok zajął w nich pierwsze miejsce z wynikiem 31,08%, uzyskując 51 mandatów w 141-osobowym Sejmie, z czego blisko 20 przypadło socjaldemokratom[4].
Po upadku rządu Rolandasa Paksasa LSDP utworzyła nowy gabinet m.in. z LDDP i Nowym Związkiem, na którego czele stanął przywódca wyborczej koalicji, Algirdas Brazauskas. W tym samym roku doszło do faktycznego połączenia socjaldemokratów z Demokratyczną Partią Pracy i przyjęcia nazwy Litewska Partia Socjaldemokratyczna dla wspólnego ugrupowania[5], którego przewodniczącym został urzędujący litewski premier.
W 2004 ugrupowanie wprowadziło dwóch przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego. W wyborach w październiku 2004 LSDP wystartowała w koalicji z socjalliberałami, zdobywając w jej ramach 20 mandatów w Sejmie kadencji 2004–2008[6].
Socjaldemokraci pozostali partią rządzącą, współtworząc gabinet swojego lidera, a od 2006 rząd Gediminasa Kirkilasa, który w 2007 został także przewodniczącym LSDP. W tym samym roku ugrupowanie uzyskało w wyborach samorządowych najwięcej mandatów w skali kraju (302)[7], przegrywając jednak pod względem liczby otrzymanych głosów z konserwatystami.
W wyborach parlamentarnych w 2008 partia uzyskała 11,72% głosów (4. miejsce i 10 mandatów z listy partyjnej), dodatkowo wygrała w 16 okręgach jednomandatowych, stając się drugą siłą w Sejmie[8]. Rok później zdobyli trzy mandaty w Europarlamencie. W 2011 LSDP wprowadziła do samorządów 328 radnych (najwięcej w kraju)[9]. W 2012 ugrupowanie zajęło drugie miejsce w okręgu większościowym (18,37% głosów i 15 mandatów)[10], 23 jego przedstawicieli uzyskało mandaty w okręgach jednomandatowych.
LSDP zawiązała następnie koalicję z Akcją Wyborczą Polaków na Litwie, Partią Pracy oraz partią Porządek i Sprawiedliwość, współtworząc rząd Algirdasa Butkevičiusa, który rozpoczął urzędowanie 13 grudnia 2012[11].
W 2014 kandydat socjaldemokratów Zigmantas Balčytis po raz pierwszy przeszedł do drugiej tury wyborów prezydenckich, w której jednak przegrał z ubiegającą się o reelekcję Dalią Grybauskaitė. W tym samym roku LSDP z wynikiem 17,27% zajęła drugie miejsce w wyborach europejskich[12]. W 2015 partia zwyciężyła w wyborach samorządowych (wprowadziła 343 radnych)[13].
Socjaldemokraci dłuższy czas prowadzili w sondażach przed w wyborami parlamentarnymi w 2016. Ostatecznie partia uzyskała w tych wyborach 14,42% głosów (3. miejsce i 13 mandatów z listy partyjnej), dodatkowo wygrała w 4 okręgach jednomandatowych, przegrywając w liczbie mandatów z LVŽS i konserwatystami[14]. LSDP pozostała ugrupowaniem rządzącym, zawiązując koalicję ze zwycięskim Litewskim Związkiem Rolników i Zielonych, współtworząc rząd z Sauliusem Skvernelisem na czele[15]. We wrześniu 2017 partia przegłosowała wystąpienie z koalicji, jednakże jej frakcja poselska większością głosów opowiedziała się za pozostaniem w większości rządowej[16]. Konsekwencją tego sporu był rozłam w partii i powołanie Litewskiej Socjaldemokratycznej Partii Pracy.
W 2019 ugrupowanie uzyskało 259 mandatów radnych w wyborach samorządowych[17]. W tym samym roku ponownie zajęło drugie miejsce w wyborach do PE[18]. W wyborach w 2020 partia otrzymała 9,25% głosów, wprowadzając 13 posłów (8 z listy krajowej i 5 z okręgów)[19]. W wyborach lokalnych w 2023 mandaty radnych uzyskało 358 kandydatów socjaldemokratów (najlepszy rezultat w kraju)[20]. W 2024 partia kolejny raz zajęła drugie miejsce w wyborach europejskich[21].
Socjaldemokraci zwyciężyli natomiast w wyborach krajowych w 2024, otrzymując 19,32% głosów i wprowadzając 52 reprezentantów do nowego Sejmu (w tym 34 z okręgów większościowych)[22][23]. Zawarli następnie koalicję ze Związkiem Demokratów „W imię Litwy” i z formacją Świt Niemna, współtworząc w grudniu 2024 nowy gabinet, na czele którego stanął były przewodniczący LSDP Gintautas Paluckas[24].
Przewodniczący
[edytuj | edytuj kod]- 1989–1991: Kazimieras Antanavičius
- 1991–1999: Aloyzas Sakalas
- 1999–2001: Vytenis Andriukaitis
- 2001–2007: Algirdas Brazauskas
- 2007–2009: Gediminas Kirkilas
- 2009–2017: Algirdas Butkevičius[25]
- 2017–2021: Gintautas Paluckas[26]
- 2021: Mindaugas Sinkevičius (p.o.)[27]
- od 2021: Vilija Blinkevičiūtė[28]
Poparcie w wyborach
[edytuj | edytuj kod]| Wybory | Poparcie (lista krajowa) | Zmiana punktów procentowych | Lista krajowa | Zmiana | Okręgi jednomandatowe | Zmiana | Suma |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1992 | 6,05% | – | 5 | – | 3 | – | 8 |
| 1996 | 6,60% | +0,55 | 7 | +2 | 5 | +2 | 12 |
| 2000[29] | 31,08% | +24,48 | 28[30] | +21 | 23[31] | +18 | 51 |
| 2004[32] | 20,65% | –10,43 | 16[33] | –12 | 15[30] | –8 | 31 |
| 2008 | 11,72% | –8,93 | 10 | –6 | 15 | – | 25 |
| 2012 | 18,37% | +6,65 | 15 | +5 | 22 | +7 | 37 |
| 2016 | 14,42% | –3,95 | 13 | –2 | 4 | –18 | 17 |
| 2020 | 9,25% | –5,17 | 8 | –5 | 5 | +1 | 13 |
| 2024 | 19,32% | +10,07 | 18 | +10 | 34 | +29 | 52 |
| Wybory | Poparcie | Zmiana punktów procentowych | Mandaty | Zmiana | L. miejsc dla Litwy |
|---|---|---|---|---|---|
| 2004 | 14,4% | – | 2 | – | 13 |
| 2009 | 18,6% | +4,2 | 3 | +1 | 12 |
| 2014 | 17,3% | –1,3 | 2 | –1 | 11 |
| 2019 | 15,9% | –1,4 | 2 | – | 11 |
| 2024 | 18,0% | +2,1 | 2 | – | 11 |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Parties and Elections in Europe: Lithuania. parties-and-elections.eu. [dostęp 2022-09-13]. (ang.).
- ↑ Sejm litewski – Wybory 1996. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Sejm litewski kadencji 1996–2000 – frakcja Socjaldemokracji 2000. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Sejm litewski – Wybory 2000. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Formalnie proces ten polegał na przyłączeniu się LDDP do LSDP.
- ↑ Sejm litewski – Wybory 2004. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2007. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2008. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2011. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2012. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Sejm zatwierdził program rządowy. delfi.lt, 13 grudnia 2012. [dostęp 2022-09-13].
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2014. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2015. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2016. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Daliai socialdemokratų piktinantis R. Karbauskis ir A. Butkevičius pasirašė koalicijos susitarimą. delfi.lt, 9 listopada 2016. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Rozłam wśród socjaldemokratów. Powstanie koalicja sejmowa z Chłopami. zw.lt, 25 września 2017. [dostęp 2022-09-13].
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2019. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2019. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2020. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2023. [dostęp 2023-03-19]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2024. [dostęp 2024-06-10]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2024. [dostęp 2024-10-28]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2024. [dostęp 2024-10-28]. (lit.).
- ↑ Karolis Broga: New ministers take oaths, officially assume office. delfi.lt, 12 grudnia 2024. [dostęp 2024-12-12]. (ang.).
- ↑ Leaders of Lithuania. zarate.eu. [dostęp 2022-09-13]. (ang.).
- ↑ Socialdemokratų pirmininko rinkimus laimėjo Gintautas Paluckas. 15min.lt, 22 kwietnia 2017. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Socialdemokratams laikinai vadovaus Mindaugas Sinkevičius. vz.lt, 29 stycznia 2021. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ LSDP pirmininke taps Vilija Blinkevičiūtė, pagrindinis tikslas – rinkėjų ir jų pasitikėjimo susigrąžinimas. 15min.lt, 9 maja 2021. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ W ramach Socjaldemokratycznej Koalicji Algirdasa Brazauskasa.
- ↑ a b W tym LSDP 11.
- ↑ W tym LSDP 7.
- ↑ W ramach koalicji z Nowym Związkiem.
- ↑ W tym LSDP 9.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona partii. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
