Standardowy język mandaryński

普通話
*pŭtōnghuà*
Obszar	Chiny; Makau; Tajwan; Korea Północna; Korea Południowa; Wietnam; Singapur; Filipiny; Kambodża; Malezja; i inne kraje
Liczba mówiących	około 850 milionów
Pismo/alfabet	pismo chińskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki chińsko-tybetańskie; Języki chińskie; Standardowy język mandaryński;
Status oficjalny
język urzędowy	Chiny; Hongkong; Makau; Tajwan; Singapur; i jeden z urzędowych w ONZ
Kody języka
ISO 639-2	chi
ISO 639-3	cmn
ISO 639-6	huyu
WALS	kug, mnd
	Występowanie
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku chińskim
	Słownik języka chińskiego; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Standardowy język mandaryński (nazywany często językiem mandaryńskim lub standardowym językiem chińskim) – oficjalny standard mówionego języka chińskiego, używany jako język urzędowy w Chińskiej Republice Ludowej, Republice Chińskiej, jeden z czterech oficjalnych języków Singapuru, a także jeden z sześciu oficjalnych języków Organizacji Narodów Zjednoczonych. Faktycznie jest tylko jednym z języków mandaryńskich. Oparty jest na dialekcie pekińskim, ale nie jest z nim tożsamy. W poszczególnych państwach język ten nosi różne nazwy: w ChRL jest nazywany putonghua (chiń. upr. 普通话; chiń. trad. 普通話; pinyin pǔtōnghuà; dosł. „mowa powszechna”), na Tajwanie – guoyu (chiń. upr. 国语; chiń. trad. 國語; pinyin guóyǔ; dosł. „język państwowy”), w Singapurze – huayu (chiń. upr. 标准华语; chiń. trad. 標準華語,; pinyin biāozhǔn huáyǔ; dosł. „standardowy język chiński”).

Standardowy język mandaryński wykształcił się w cesarskich Chinach jako lingua franca biurokracji. Stąd też pochodzi określenie „mandaryński”, będące tłumaczeniem chińskiego terminu 官話 guānhuà – „mowa urzędników”, czyli mandarynów, jak dawniej nazywano na Zachodzie urzędników chińskich (we współczesnej chińszczyźnie guanhua oznacza jednak zbiorczo wszystkie języki mandaryńskie, a nie język standardowy). W naturalny sposób dialekt stolicy – od czasów dynastii Ming był nią Pekin – był traktowany jako wzór do naśladowania, jednak do języka standardowego nie przeniknęły niektóre jego szczególne cechy (np. intensywna rotyzacja).

Fonologia

Oto tabela spółgłosek występujących w języku mandaryńskim:

	Dwuwargowe		Wargowo -zębowe	Dziąsłowe		Cerebralne		Dziąsłowo -podniebienne		Miękko- podniebienne
Spółgłoski zwarte	p	p ʰ		t	t ʰ					k	k ʰ
Spółgłoski nosowe	m			n						ŋ
Spółgłoski szczelinowe			f	s		ʂ	(ʐ)¹	ɕ		x
Spółgłoski zwarto-szczelinowe				ts	ts ʰ	ʈʂ	ʈʂ ʰ	t ɕ	t ɕ ʰ
Spółgłoski boczne				l
Półsamogłoski	w					ɻ¹		j

¹: Według niektórych lingwistów jest to dźwięczna spółgłoska szczelinowa [ʐ]

W języku mandaryńskim występują następujące samogłoski:

/a/ (z alofonem [ɑ]), /e/ (z alofonem [ɛ]), /o/ (z alofonem [ɔ]), /ə/ (z alofonem [ɤ]), /ɨ/ (z alofonami [z̩] i [ʐ̩]), /i/, /u/ (z alofonem [ʊ]) i /y/.

W języku mandaryńskim istnieją cztery tony:

wysoki (陰平/阴平/yīnpíng) – kontur 55
wznoszący (陽平/阳平/ yángpíng) – kontur 35
opadająco-wznoszący (上聲/上声/ shǎngshēng) – kontur 214
opadający (去聲/去声/ qùshēng) – kontur 51

Czasami wyróżnia się też ton 5., który bywa nazywany neutralnym lub uważany za brak tonu^[2]^[3].

Odsłuchaj

Prezentacja tonów w standardowym języku mandaryńskim

Typologia

Klasyfikacja typologiczna standardowego języka mandaryńskiego jest problematyczna. Najczęściej zaliczany on jest do języków analitycznych (izolujących), ponieważ – podobnie jak w klasycznym języku chińskim o funkcji gramatycznej i składniowej danego wyrazu decyduje często jego pozycja w zdaniu oraz wyrazy pomocnicze, niemające samodzielnego znaczenia (tzw. partykuły strukturalne). Z drugiej strony współczesny standardowy język mandaryński posiada już też pewne cechy języka aglutynacyjnego, m.in. funkcjonują w nim przyrostki, mogące – na równi z pozycją w zdaniu i wspomnianymi „pustymi” leksykalnie wyrazami – decydować o funkcji wyrazu.

Przykład budowy zdania

我的朋友们都要吃鸡蛋。
Wǒ de péngyǒumen dōu yào chī jīdàn.
Ja possessivus przyjaciel + l.mn. wszyscy chcieć jeść jajko (dosł. kura-jajko).
Wszyscy moi przyjaciele chcą zjeść (kurze) jajko.

W powyższym przykładzie partykuła 的 (de), oznaczająca przynależność, wraz z zaimkiem osobowym 我 (wǒ = „ja”) tworzy znaczenie zaimka dzierżawczego „mój”. Jest to konstrukcja typowa dla języków analitycznych.

Przyrostek 们 (men), oznaczający liczbę mnogą dołączony jest do rzeczownika 朋友 (péngyǒu = „przyjaciel”). Brak jest fleksji. Jest to konstrukcja typowa dla języków aglutynacyjnych.

Podstawowe zwroty

你好 – Nǐ hǎo – Witaj
我叫 – Wǒ jiào [tu wstawić swoje imię] – Nazywam się [tu wstawić swoje imię]
我的名字是 – Wǒ de míngzì shì [tu wstawić swoje imię] – Mam na imię [tu wstawić swoje imię]
你叫什么名字 – Nǐ jiào shénme míngzi? – Jak się nazywasz?
谢谢 – Xièxie – Dziękuję.
很高兴认识你 – Hěn gāoxìng rènshí nǐ – Miło mi Cię poznać.
再见 – Zàijiàn – Do widzenia.

Zobacz też

Przypisy

↑ Ethnologue report for language code: cmn
↑ Chińskie tony. Jak sobie z nimi poradzić? - JĘZYKOWA SIŁKA [online], 21 czerwca 2019 [dostęp 2022-05-28] (pol.).
↑ Tony - w języku chińskim [online], www.chinese4.eu [dostęp 2022-05-28] .

Linki zewnętrzne

Dane Ethnologue dla języka mandaryńskiego

[1] Ethnologue report for language code: cmn

[2] Chińskie tony. Jak sobie z nimi poradzić? - JĘZYKOWA SIŁKA [online], 21 czerwca 2019 [dostęp 2022-05-28] (pol.).

[3] Tony - w języku chińskim [online], www.chinese4.eu [dostęp 2022-05-28] .

[1]

[2]

[3]

Języki/dialekty chińskie (sinickie)	starochiński średniochiński klasyczny chiński mandaryński (standardowy mandaryński, dialekt pekiński) wu min (minbei, minnan) hakka xiang gan yue (kantoński) hui jin ping
Języki tybeto-birmańskie	birmański bodo dzongkha garo manipuri newarski sharchopkha tangucki tybetański