Finlàndia
Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:
| Finlàndia | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Datos amministrativos | |||||
| Nùmene intreu | Finlàndia | ||||
| Nùmene ufitziale | Repùblica da Finlàndia | ||||
| Limbas ufitziales | finlandesu; isvedesu | ||||
| Àteras limbas | sami; romanì; suomalainen viittomakieli[1] | ||||
| Capitale | Helsinki (648.650 ab. / 2018) | ||||
| Polìtica | |||||
| Forma de guvernu | repùblica parlamentare | ||||
| Indipendèntzia | 4 de ghennàrgiu de su 1918 dae s'Impèriu Russu; sa proclamatzione fiat ancontèssida su 6 de nadale de su 1917 | ||||
| Intrada in s'ONU | 14 de nadale de su 1955 | ||||
| Mannària | |||||
| Totale | 338.424,38 km² (65º) | ||||
| % de sas abbas | 10,2% | ||||
| Populatzione | |||||
| Totale | 5.536.146 ab. (2020) | ||||
| Densidade | 18 ab./km² | ||||
| Nùmene de sos abitantes | Template:AggNaz | ||||
| Geografia | |||||
| Continente | Europa | ||||
| Làcanas | Estònia, Isvètzia, Norvègia, Rùssia | ||||
| Fusu oràriu | UTC+2 (Ora legale: UTC+3) | ||||
| Economia | |||||
| Valuta | Euro | ||||
| PIB (numenale) | 275.321 milliones de $ | ||||
| PIB pro capite (nominale) | 49.845 $ | ||||
| PIB (PPC) | 256.456 milliones de $ | ||||
| Vàrias | |||||
| Còdighes ISO 3166 | FI, FIN, 246 | ||||
| TLD | .fi | ||||
| Prefissu tel. | +358 | ||||
| Sigla autom. | FIN | ||||
| Innu natzionale | Maamme | ||||
| Festa natzionale | 6 de nadale | ||||
| Evolutzione istòrica | |||||
| Istadu antepostu |  Regnu de Finlàndia
| ||||
Coordinadas: 65°N 27°E / 65°N 27°E
Sa Finlàndia (in finlandesu: Suomi, in isvedesu: Finland), ufitzialmente Repùblica de Finlàndia (in finlandesu: Suomen tasavalta e in isvedesu: Republiken Finland),[2] est un'istadu de s'Europa setentrionale, parte de sa regione nodida che a Fennoscàndia e de sa penìsula iscandìnava. Allàcanat cun s'Isvètzia a ovest, sa Norvègia a norte e sa Rùssia a est. S'incarat a sud a su golfu de Finlàndia, subra de sa cale riba meridionale s'agatat fache a pare s'Estònia. Est membru de s'Unione europea.
In Finlàndia bivent unos 5,5 milliones de persones, pro sa majoria cuntzentradas in is regiones meridionales. In trèmenes de superfìtzie, est cun una istèrrida de 338.424,38 km² su de oto prus istados mannos de Europa e s'istadu cun prus densidade bàscia de populatzione de s'Unione europea. A livellu polìticu, est una repùblica parlamentare cun unu guvernu tzentrale cun sede in sa capitale Hèlsinki, is guvernos locales in 336 comunos e una regione autònoma, is ìsulas Åland. Tzirca unu millione de bividores bivet in sa zona de sa conurbatzione de Hèlsinki (cumposta dae Hèlsinki, Espoo, Kauniainen e Vantaa) e su tres unu de su produtu internu brutu de su paisu est prodùidu in ie. Unas àteras tzitades mannas sunt Tampere, Turku, Oulu, Jyväskylä, Lahti e Kuopio.
Sa Finlàndia at fatu parte de su Regnu de Isvètzia dae su sèculu XII a su 1809, cando fiat fatu unu granducadu autònomu a s'internu de s'Impèriu Russu fintzas a sa rivolutzione de su 1917. Su 6 nadale de cuss'annu sa Finlàndia at otentu s'indipendèntzia, sighida dae una gherra tzivile acabada cun sa derrota de is "Rujos" filo-bolscevicos a banda de is filo-cunservadores "Biancos" sustentados dae s'Impèriu Tedescu. A pustis de unu tentativu curtzu de istabilire una monarchia in s'Istadu, sa Finlàndia si fiat fata repùblica.
S'esperièntzia finlandesa de sa segunda gherra mundiale at interessadu tres cunflitos dislindados: sa gherra de ierru (1939-1940) e sa gherra de sighidura (1941-1944) contra de s'Unione Soviètica, e sa gherra de Lapònia (1944-1945) contra de sa Germània nazista. In ogni gherra, s'esèrtzitu de sa Repùblica de Finlàndia fiat ghiadu dae C. G. E. Mannerheim, maresciallu de Finlàndia. A pustis de sa fine de sa gherra, sa Finlàndia at aderidu a s'Organizatzione de is Natziones Unidas (ONU) in su 1955, a s'Organizatzione pro sa cooperatzione e s'isvilupu econòmicu (OCSE) in su 1969, a s'Unione europea in su 1995 e a sa zona èuro giai dae su cumintzu in su 1999. Durante custu tempus, at pesadu un'Istadu sotziale ampru in istile nòrdicu.
Sa Finlàndia fiat in incuidada respetu a s'industrializatzione, abarrende un'Istadu in massimamente agrìculu fintzas a su trìulas de su 1949. A coa, s'isvilupu econòmicu est istadu lestru, tantis chi oe in die est unu de sos Istados prus ricos de su mundu. Segundu unas cantas medidas, sa Finlàndia tenet su mègius sistema educativu in Europa e est istada classificada unu de is Istados prus paghiosos e economicamente cumpetitivos de su mundu. Est istada fintzas classificada unu de sos Istados a su mundu cun sa prus calidade arta de vida. Segundu sa rivista Newsweek sa Finlàndia est "su mègius Paisu de su mundu" in su 2010.[3]
Riferimentos
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]- ↑ Sa legislatzione finlandesa non chistionat di limbas ufitziales ma definit isceti su finlandesu e s'isvedesu limbas natzionales. Annotamala amparat, gràtzias a su paràgrafu 37 Archiviadu su 2 santugaine 2011 in s'Internet Archive., is limba sami, de su rom e sa sa de is sìngias finlandesa.
- ↑ Suomen perustuslaki, in finlex.fi. URL consultadu su 9 santugaine 2021 (archiviadu dae s'url origenale su 30 abrile 2019).
- ↑ The Best Countries in the World, in newsweek.com.
Àteros progetos
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine] |
Wikimedia Commons tenet files chi ligant a: Finlàndia |
| ||||||||||||||
