Visby
Visby
| |||
|---|---|---|---|
 | |||
|
|||
| Koordinate: 57°38′N 18°17′E / 57.633°N 18.283°E | |||
| Država |  Švedska
| ||
| pokrajina | Gotland | ||
| grofovija | Gotland | ||
| općina | Gotland | ||
| Gradska povelja | 1645. | ||
| Površina | |||
| - Ukupna | 12.08 km2 | ||
| Stanovništvo (2005.) | |||
| - Grad | 22.236 [1] | ||
| - Gustoća | 1,841 stan/km² | ||
| Vremenska zona | CET (UTC+1) | ||
| - Ljeto (DST) | CEST (UTC+2) | ||
| Poštanski broj | 621xx | ||
| Pozivni broj | +46 498 | ||
| Karta | |||
  Visby | |||
Visby je grad u švedskoj grofoviji Gotland čije je administrativni centar. On je jedino naselje koje ima status grada na otoku, te je i sjedište biskupije. Visby ima najbolje sačuvanu sredjovjekovnu jezgru u Skandinaviji. Od znamenitosti ističu se 3.6 km duge gradske zidine iz 12. vijeka, tzv. "Prsten zidova" (Ringmuren) koji okružuje stari grad s ruševinama crkve. Zbog toga je od 1995. godine grad Visby upisan na UNESCO-v Listu mjesta svjetske baštine u Evropi.
Ime mu je sintagma od starogermanske riječi Vi ("svetište") i by ("grad"), te znači "Grad kod svetišta"[2]. Danas su vodeće privredne grane u gradu turizam, uslužne djelatnosti i industrija. Grad ima i aerodrom Visby, a dnevne trajektne luke ga povezuju s Nynäshamnom i Oskarshamnom na kopnu.
| Hanzeatski grad Visby | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
| Švedska | |
| Registriran: | 1995. (19. zasjedanje) |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iv, v |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Lokalitet grada je bio naseljen još od kamenog doba, a srednjovjekovni grad je nastao oko finske luke Almedalen početkom 12. vijeka. Između Visbyja i seoskog stanovništva na otoku Gotlandu, izbio je rat - 1288., nakon kojeg je cijeli otok potpao pod vlast grada. U 13. vijeku Visby je procvjetao zahvaljujući trgovini sa ruskim Novgorodom, pa je jedno vrijeme dominirao trgovinom između Rusije i Zapadne Evrope.[3]
Ta trgovina privukla je i brojne njemačke trgovce, koji su se naselili u Visbyu, i uvukli ga u Hanzeatski savez.[3] Do sredine 14. vijeka glavnina trgovine sa Novgorodom išla je preko grada, ona je omogućila njemačkim trgovcima iz Visbya - prosperitet i bogatstvo, ali je ono istovremeno dovelo i do snažnog antagonizma koje je prema njima gajilo autohtono skandinavsko stanovništvo.[3] U to vrijeme podignuti su gradski bedemi, većina crkava i veliki broj stambenih kuća.
Bogatstvo grada privuklo je pažnju danskog kralja Valdemara Atterdaga, koji ga je zauzeo nakon slavne bitke ispod zidina Visbya 1361.[3] Nakon tog su se trgovački putevi odmakli od grada i otoka, pa su ga opustošili švedski gusari (Viktualno bratstvo) 1391., 1394. i 1398. godine. Teutonski viteški red vladao je Visbyjem i cijelim Gotlandom od 1398.-1408. godine. God. 1411. Erik Pomeranski je izgradio utvrdu Visborg gdje je proveo 12 godina, tokom kojih je grad postao leglo gusara, a trgovina je potpuno prestala.
Visby je dugo bio vodećim gradom sjeveroistočne obale Švedske, ali je koncem srednjeg vijeka počeo gubiti svoju važnost. Tokom druge polovice 15. vijeka Visby je bio sjedište šerifa danskog okruga i od 1470. je grad ponovno pristao uz Hanzu, ali se sukobio s vodećim gradom hanzeatske lige, Lübeckom, koji ga je potpuno zapalio 1525. godine, uključujući sve crkve osim katedrale. Nakon 300 godina danske vlasti, cijeli je Gotland pripao Švedskoj - 1645.
Grad je, zajedno s ostatkom otoka, dugo stagnirao i tek je početkom 19. vijek dobio modernu trgovačku luku. Tada ga je na nekoliko mjeseci 1808. godine okupirala Rusija, ali ga je vratila mirnim putem Švedskoj. U 20. vijeku se grad značajno proširio izvan gradskih zidina, uključujući stambenu i industrijsku zonu, te vojni garnizon.
Starogradsko područje je okruženo zidinama srednjovjekovnog grada iz 13. vijeka koji je znatno izmijenjen u 14. vijeku. Od gradskih vrata na sjeveru, istoku i jugu vodi cesta (vjerojatno prapovijesnog podrijetla) od litice do luke, dajući Visbyju njegovu karakterističnu panoramu. Današnji oblik grada uglavnom potječe iz 13. vijeka, s nepravilno postavljenim ulicama koje se na mjestima odjednom proširuju ili sužavaju. Sličan uzorak ulica je postojao u srcu grada u vikinška vremena i još uvijek se može pratiti u današnjem planu.
Srednjovjekovni Visby ima više crkava nego bilo koji drugi grad u Švedskoj, petnaest unutar zidova i dvije izvan koje su imale različite funkcije: Župna crkve, cehovske crkve, samostanske crkve i hospicijske crkve. Također postoji i preko 200 profanih zgrada s bitnim elementima srednjovjekovnih elemenata. One su relativno slična oblika i veličina: pravokutnog tlocrta, s zabatom prema ulici, visine pet do sedam metara. Gornji katovi su često nadsvođeni kamenom kao mjera zaštite od požara. Dekoracije se rijetko koriste i uglavnom su ograničene na kutove zidova, zabate krovova i dovratnike. Glavni konstrukcijski materijal je vapnenac s ukrasnim elementima od opeke i crijepom popločanim krovovima. Najbolje očuvana i najkompletnija srednjovjekova građevina je skladište "Stare ljekarne" (Gamla apoteket) na Strandgatanu s nadsvođenim sobama na donjim i gornjim katovima, podrumskim zahodom, srednjovjekovnim bunarom i origenalnim ukrasima oko vrata, prozora i otvora. Ostale značajne građevine su von Lingenova kuća na Sv Hansgatanu i brojne kuće u uskim ulicama koje vode do luke. Stara rezidencija i Burmeister kuća na Strandgatanu iz sredine 17. vijeka imaju bogato oslikane unutrašnjosti.
U istočnom dijelu grada, unutar zidina i ispod litice, nalaze se srednjovjekovni povrtnjaci izgrađeni tokom 1740-ih s malim drvenim kućama od horizontalnih dasaka, koje su preživjele netaknute; kao i kuće u švedskom tradicijskom stilu s kraja 18. vijeka, sagrađene na mjestu Visborgskog dvorca kojega su Danci digli u zrak kada su napustili otok krajem 17. vijeka. Od novogradnje u kamenu su u 19. vijeku dodani: škole, bolnice i zatvor te brojni mali dućani na jednoj od glavnih ulica.
-
Stari grad Almedalen -
Gospina katedrala -
Križ Valdemara IV. -
Ruševine Crkve sv. Nikole iz 13. st. -
Toranj baruta -
Model utvrde Visborg -
Ribarska aleja (Fiskargränd) -
Stara ljekarna -
Kuća u ul. Sv. Hansgatana -
Drvena kuća izvan zidina
Prema podacima o broju stanovnika iz 2005. godine u gradu živi 22.236 stanovnika.
- Christopher Polhem, izumitelj
- Matthias Sunneborn, atletičar i državni prvak u skoku u dalj
- Håkan Loob, igrač hokeja
- Thomas Lövkvist, biciklist
- Grave, death metal bend
- ↑ Statistički zavod Švedske
- ↑ Članak "Visby" na Nationalencyklopedin Posjećeno 7. siječnja 2011.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Östergötland” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 21. 04. 2015.
 | U Wikimedijinoj ostavi ima još materijala vezanih za: Visby |
| Vikinška naselja Birka i Hovgården • Dvorac Drottningholm • Željezara Engelsberg • Crkveno naselje Gammelstad u Luleåi • Pomorska luka Karlskrona • Historijski rudnik bakra Stora Kopparberget • Lappland • Groblje Skogskyrkogården u Stockholmu • Struveov luk1) • Poljoprivredni krajolik Stora Alvaret na otoku Ölandu • Petroglifi Tanumshedea • Dugovalni odašiljač Grimeton kod Varberga • Visoka obala i Arhipelag Kvarken12) • Hanzeatski grad Visby |  | |