Ədəbijot

Ədəbijət, ədəbijot — syxanə sənətonədə gyləje ki, obrazinə holədə nišo dojdə insoni, čəmijəti fikfamon, cəvon dumoton, orzu-pijəjon. Tolyšon ədəbijotən ofəjə bedə, pərvəriš gətedə de dyglə ro: šifahinə ijan nyvyštəjnə. Cy nyvyštəjnə ədəbijoti de šifahinə ədəbijoti arədə hestyšone žinə fərgon: ** Šifahinə ədəbijot gəvonədə-šifahi holədə, nyvyštəjnə ədəbijot esə boj de nyvyšte-nyvyštə holədə ofəjedə, pevolo bedə.

• • Šifahinə ədəbijot vej-vej ǧədime cy nyvyštəjnə ədəbijotisə.
  • Šifahinə ədəbijoti bedəniše konkretə myəllif, anonimə ədəbijote. Həməxəlgi ofəjəvonəti məhsule. Nyvyštəjnə ədəbijot esə boj myəllifinə ədəbijote, jani hestyše fərdijə myəllif.
  • Šifahinə ədəbijoti kali gyləjon hestyšone vejə varianton, esə boj nyvyštəjnə ədəbijoti hestyše iglə variant.
  • Nyvyštəjnə ədəbijot ogətedə yštə ofəjəbə devri zyvonə-uslubə xusjəton, šifahinə ədəbijot ne. Həm nyvyštəjnə, həm šifahinə ədəbijoti hestyšone se ədəbijə čur:
  • Lirikə čur
  • Epikə čur
  • Dramatikə čur
  • Lirikə čur. Adətən de nəzmi bedə: jani baxš (təgti), gafijə, vəzn, ahəngyš byə nytgi formədə) İjo əsosinə vyrə gətedə insoni fikfami, rufi ovgati emosionalə (hissi) ifodə kardemon ijan pehandemon. Šifahinə lirikə čuri žanron: Ašigonə cosətron// bojatijon, vərsəǧejon, əloləjon, kyrdijon, lolojon, noləjon, lovəjon, šikaton, jasə noləjon, nozon, mahnejon. Nyvyštəjnə lirikə žanron: 1) klassikə šeeri žanron: gəzəl, gəsidə, myrəbbe (coli), myxəmməs (penčli), mysəddəs (šəšli) mysəbbe (haftli), mysəmmən (həštli)... 2) ašyǧə šeeri žanron: hafthyčəjnə, həšthyčəjnə, jonzəhyčəjnə (colijon, penčlijon, šəšlijon) 3) myasirə šeeri žanron: serijon, corijon, penčrijon, šəšrijon... Bə lirikə čuron aidbə žanron əsosinə obraz (surət) lirikə ǧəhrəmone.
  • Epikə čur. Adətən de nəsri, (kali žanron de nəzmi) nyvyštə bedə: (Nəsr-jəni normalə bədiiə nytg) Byn čurədə žimoni bəsəoməjon geš təsvir kardə bedə. (Sužet//fabula (jəni cy bəsəoməj məǧz(lesy) nəǧl kardə bedə her-hevuž, xol-xycəjnə formədə. Epikə čurədə əsosinə vyrə gətedə ja təhkijə ( bəsəoməjon gəp žəj bedə sərǧəhrəmoni zyvonədə (1-nə šəxs)), jaən təsvir ( bəsəoməjon nəǧl kardə bedə myəllifi zyvonədə (3-nə šəxs)) Epikə čurijan hestyše vejə žanron: 1) Šifahinə epikə čuri žanron: Jolon syxanon// jolon votəjon, məsəlon, aǧylbylovonon//byzulon, zyvonaryštəjon, inomon/bovəjon, dyvo-sənon, nifinon, dylvandijon, səkuəjon, nəsihəton, zərfəton, lətifon, rəvajəton//əhvoloton, əfsonəjon// əsatiron// mifon, nəǧylon, dastonon...) 2) Nyvyštəjnə epikə čuri žanron: təmsilon, poemon, ocerkon, novellon, hekojon, romanon...
  • Dramatikə čur Dramatikə čur de nəzmijan, de nəsrijan nyvyštə bedə. Byn čurədəbə əsəron bə səhnə nojdən, aktjoron ifo kardedən əj bo təmšovonon. Dramatiky čurijan hestyše can gylə žanron. 1) Šifahinə dramatikə čuri žanron: Vəjə-kojə təmšon, nəvuzə ritulon, hujəjon// hənəkon, šəbihon... 2) Avropəku əxzbə tragedija, komedija, pjeson
  • Ədəbijotzynəti jaən ədəbijotšynosəti Ədəbijotijan hestyše bəštəxos ǧajdə-ǧanunon. Yn ǧajdə-ǧanunon (ǧanunumužbəjon), cəj prinsipon omutə elmi votedən ədəbijotzynəti. Ədəbijotzynəti hestyše se sahə:
  • Ədəbijoti taryx
  • Ədəbijoti nəzərijə.
  • Ədəbijə tənǧyd.