Masjidi Ala

Masjidi Ala
	Masjid
	Masjidi Ala
	Masjidning panoramik koʻrinishi
Mamlakat	Hindiston
Shahar	Karnataka
Koordinatalar	12°24′50″N 76°42′14″E / 12.414°N 76.704°E
Minoralar soni	2
Minoralar soni	2
	Masjidi Ala Vikiomborda

Masjidi Ala (shuningdek, Jome masjidi deb ham ataladi) – Karnataka shtatining Mandya tumanidagi Srirangapatna shahrida Srirangapatna qal’asi ichida joylashgan masjid. U 1786-1787-yillarda Tipu Sulton hukmronligi davrida qurilgan.

Tarixi

Srirangapatna qal’asi milodiy 1454-yilda Vijayanagar imperiyasining hukmdori Timmanna Nayaka tomonidan qurilgan deb ishoniladi. Qal’ani 1495-yilda Vodeyars, keyinroq Arkotlik Navab, Peshvas va Marathalar egallab olgan^[1]. Krishnaraja Vodeyar (1734-1766) hukmronligi davrida qirollik kuchli harbiy kuchga aylangan va keyin Tipu Sultonning otasi harbiy general Haydar Ali nazoratiga oʻtgan^[2]. 1782-yilda Haydar Alining oʻgʻli Tipu Sulton qal’a hukmronligini oʻz zimmasiga oladi va istehkomlar quradi. Qal’a Britaniya kuchlari tomonidan koʻp marta bosib olingan^[1].

Tipu Sulton masjidni 1786-1787-yillarda oʻz saroyi yaqinida qurdirgan^[3]^[4]. Masjidda Islom paygʻambari Muhammadning toʻqqizta ismi tilga olingan uchta yozuv mavjud. Yozuvlarda Tipu Sultonning masjid quruvchisi sifatida eslab oʻtilgan. Hozirgi vaqtda masjid Hindistonning Bangalor arxeologik tadqiqot doirasi tomonidan taʼminlanadi va boshqariladi. Masjidda madrasa va xizmatchilar uchun xonalar mavjud^[5].

Hindularning ayrim guruhlari masjid xanumanlar ibodatxonasi ustiga qurilganini daʼvo qilishgan. Masjiddagi yozuvlar fors tilida yozilgan, ammo ularda Tipu masjid quruvchisi ekanligi aytilgan.

Arxitekturasi

Masjid Bangalor darvozasiga yaqin joylashgan va ikkita minorali qilib qurilgan. Masjid baland platforma ustida bunyod etilgan. Masjidda Muhammadning toʻqqizta ismi tilga olingan uchta yozuv mavjud.

Masjid ikkita baland minoradan iborat boʻlib, ular bir-biridan uchta sakkiz burchakli qismlari bilan ajralib turadi. Minoraning har bir bosqichini ajratib turadigan galereyali balkonlar mavjud. Minoralarning tepasiga sholgʻom shaklidagi gumbazlar joylashtrilgan. Masjid ichida toʻgʻri toʻrtburchak shaklidagi katta namozxona boʻlib, tomi arklar bilan mustahkamlangan. Minoralarda, shuningdek, toʻrtburchak shaklidagi ayvonning devorlarida qator arkli teshiklar mavjud^[3]. Masjid ikki qavatli boʻlib, boshqa masjidlardan farqli oʻlaroq, gumbazi yoʻq. 20-asr boshlarida eski soat oʻrnatilgan. Madrasa masjid tomonidan boshqariladi, u yerda asosan islom dinini oʻrgatiladi^[6]. Hozirgi vaqtda masjid Hindistonning Bangalor arxeologik tadqiqot doirasi tomonidan taʼminlanadi va boshqariladi. Masjidda madrasa va xizmatchilar uchun alohida xonalar qurilgan.

Urushlar

Bir nechta muvaffaqiyatsiz urinishlardan soʻng, polkovnik Wellesly qoʻmondonligi ostida ingliz qoʻshinlari 1799-yil 4-mayda niqob kiyib hududga hujum qildi. Qoʻshin tarkibida 2494 ingliz zobiti, 1 lak Maratha otliqlari va Nizom askarlari bor edi, ular jami 2 yarim milliondan ortiq kuchga ega edi. Qal’a 20 mingdan kam askarlar tomonidan himoya qilingan. Mir Sadaq tomonidan mardonavor kurash olib borilishi, ularning birinchi muvaffaqiyatini taʼminlagan. Vazir qurol kukuniga goʻng va suv aralashtiradi^[2] Tipu jangda halok boʻladi va inglizlar Vodeyar malikasi bilan shartnoma tuzadilar^[1]^[7]^[8].

Munozaralar

Hind guruhlari masjidda puja yoki hindlarning Hamuman yoki Anjenyaga sigʻinishiga ruxsat berishni talab qilishadi, chunki bu inshoot dastlab ziyoratgoh boʻlgani va Tipu Sulton hindu xudolarini majburan olib tashlab, uni masjidga aylantirganini daʼvo qilishadi. Koʻrsatilgan dalillar 1935-yilda Maysor hukumati tomonidan nashr etilgan Maysor arxeologiya boʻlimining yillik hisobotida keltirilgan. Bundan tashqari, granit ustunlardagi naqshlarda ham hindu xudolari va hindlarning ikonografiyasi va Xoysala imperiyasining gerbi tasvirlangan. 1935-yilgi hisobotga koʻra, Tippu musulmon yosh yigitga, u Maysor ustidan hokimiyatni qoʻlga kiritgandan soʻng, ibodatxonani masjidga aylantirilishini vaʼda qilgan va hokimiyatni qoʻlga kiritgach, Tippu vaʼdasini bajargan^[10]^[11]^[12]^[9].

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Verma, Amrit. Forts of India. New Delhi: The Director, Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India, 2003 — 91–93-bet. ISBN 81-230-1002-8.
↑ ^2,0 ^2,1 Tovey, Winifred. Cor Blimey! Where 'Ave You Come From?. M-Y Books Distribution, 2013-02-14 — 29–32-bet. ISBN 9780956535948.
↑ ^3,0 ^3,1 Desai, Dr. Ziyaud-din. Mosques of India. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India, 1966 — 39-bet. ISBN 81-230-1001-X.
↑ „Don't name university after Tipu: Writer“. The New Indian Express (2012-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 21-yanvar.
↑ „Juma Masjid (Masjidi-Ala), Srirangapatna“. Archeological Survey of India (2018). 2022-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-oktyabr.
↑ „Places nearby“. Sriranganathaswamy temple, Srirangapatna, Hindu Religious Institutions & Charitable Endowment Department, Government of Karnataka. Qaraldi: 2017-yil 21-yanvar.
↑ Sampath, Vikram. Splendours of Royal Mysore. Rupa Publications, 2008 — 54-bet. ISBN 9788129115355.
↑ „Ring and sword of Tipu Sultan“. British Museum. Qaraldi: 2015-yil 24-iyun.
↑ ^9,0 ^9,1 "Annual Report". Mysore Archaeological Department: 61. 1935. https://archive.org/details/in.gov.ignca.27273/page/n117/mode/2up. Qaraldi: 5 June 2022. Masjidi Ala]]
↑ „Row over Jamia Mosque in Srirangapatna“ (2022-yil 13-may). Qaraldi: 2022-yil 5-iyun.
↑ „Karnataka: 'During Tipu Sultan rule Hanuman temple was converted into Jamia mosque in Srirangapatna'“. Times Now. TN National Desk (2022-yil 12-may). Qaraldi: 2022-yil 5-iyun.
↑ „Karnataka on alert as Hindu activists insist to perform 'puja' in Jamia masjid“. The New Indian Express. Qaraldi: 2022-yil 5-iyun.

Adabiyotlar

Thompson, Rev. E. W.. The last siege of Seringapatam. Mysore City: Wesleyan Mission, 1990. ISBN 8120606027.

[Verma-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Verma, Amrit. Forts of India. New Delhi: The Director, Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India, 2003 — 91–93-bet. ISBN 81-230-1002-8.

[Tovey-2] 2,0 ^2,1 Tovey, Winifred. Cor Blimey! Where 'Ave You Come From?. M-Y Books Distribution, 2013-02-14 — 29–32-bet. ISBN 9780956535948.

[IB-3] 3,0 ^3,1 Desai, Dr. Ziyaud-din. Mosques of India. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India, 1966 — 39-bet. ISBN 81-230-1001-X.

[4] „Don't name university after Tipu: Writer“. The New Indian Express (2012-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 21-yanvar.

[ASI-5] „Juma Masjid (Masjidi-Ala), Srirangapatna“. Archeological Survey of India (2018). 2022-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-oktyabr.

[6] „Places nearby“. Sriranganathaswamy temple, Srirangapatna, Hindu Religious Institutions & Charitable Endowment Department, Government of Karnataka. Qaraldi: 2017-yil 21-yanvar.

[7] Sampath, Vikram. Splendours of Royal Mysore. Rupa Publications, 2008 — 54-bet. ISBN 9788129115355.

[British-8] „Ring and sword of Tipu Sultan“. British Museum. Qaraldi: 2015-yil 24-iyun.

[1935Report-9] 9,0 ^9,1 "Annual Report". Mysore Archaeological Department: 61. 1935. https://archive.org/details/in.gov.ignca.27273/page/n117/mode/2up. Qaraldi: 5 June 2022. Masjidi Ala]]

[Udayvani-10] „Row over Jamia Mosque in Srirangapatna“ (2022-yil 13-may). Qaraldi: 2022-yil 5-iyun.

[TimesNow-11] „Karnataka: 'During Tipu Sultan rule Hanuman temple was converted into Jamia mosque in Srirangapatna'“. Times Now. TN National Desk (2022-yil 12-may). Qaraldi: 2022-yil 5-iyun.

[IndianExpress-12] „Karnataka on alert as Hindu activists insist to perform 'puja' in Jamia masjid“. The New Indian Express. Qaraldi: 2022-yil 5-iyun.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]