1° de zenaro

El 1 de zenaro el xe el 1° dì de l'ano drio del całendaàio gregorian. Ghe manca 364 dì par ła fin de l'ano (o 365 inte i ani bizesti).

Avegnimenti

• 4713 a.C. – Dì zułian zero secondo el całendàrio de l'astrònomo Joseph Justus Scaliger
• 153 a.C. – I cónsołi romani i taca l'ano in carga.
• 104 a.C. - El cónsołe Gaio Màrio el sèłebra el trionfo su Zugurta, el re dei Numidi, che el morarà na stimana dopo a Roma, in gałera.
• 45 a.C. - Entra in vigore el całendàrio zułian.
• 42 a.C. – El Senato roman deìfega Zùlio Cézare
• 39 – Całìgoła el inàugura el secondo consołà.
• 69 – Le lejon romane inte ła Zermània superiore łe refuda de zurarghe fedeltà a Galba, i se rebeła e i proclama Vitèłio cofà inperatore.
• 404 – Ùltema conpetision de gladiatori a Roma e martìrio de San Tełèmaco.
• 438 – Entra in vigoria el Codeze teodozian.
• 1001 – Stèfano I el vien incoronà primo re d'Ungaria da Papa Silvestro II.
• 1259 – Micełe VIII Pałeòłogo el vien proclamà co-inperator de l'Inpero de Nicea co ła so guàrdia Joani IV Lascaris.
• 1438 – Alberto II d'Asburgo el devien rè d'Ungaria.
• 1502 – Amerigo Vespucci el riva inte ła zona andove uncó ghe ze Rio de Janeiro.
• 1515 – El re de Fransa Luizi XII d'Orleans el more e el trono el ghe pasa a Cesco I.
• 1527 – I nobiłi croati i ełeze Ferdenando I d'Austria cofà re de ła Croàsia inte el parlamento de Cetingrad.
• 1567 – Entra in vigore in Fransa l'Edito de Roussillon.
• 1583 – Drio racuanti documenti el vien adotà in Belzo el całendàrio gregorian.
• 1600 – La Scòsia ła sposta el scumìsio de l'ano dal 25 de marso al 1º de zenaro.
• 1651 – Carlo II el vien incoronà re de Scòsia.
• 1668 – Ceuta ła vien cedesta dal Portogało a ła Spagna.
• 1700 – La Rùsia ła adota ła numarasion osidentałe del całendàrio zułian.
• 1707 – Joani V el devien re del Portogało.
• 1738 – El franseze Jean Baptiste Charles Bouvet de Lozier el vede ła ìzoła dopo ciamada Ìzoła Bouvet.
• 1800 – Ła vien ufisalmente desolvesta ła Conpagnia ołandeze de łe Ìndie orientałi.
• 1801
  • Bórtoło Piasi el descuerze el primo pianeta nan, Cèrere (in che l'època considarà un asteròide).
  • Co l'aplegasion de l'Ato de Union, ła vien conpletada l'union lejislativa del Regno de Gran Bretagna e del Regno d'Irlanda, dando vita al Regno Unio de Gran Bretagna e Irlanda.
• 1804 – Fine del domìnio franseze su Haiti.
• 1806 – In Fransa el vien abołio el Całendàrio revołusionàrio franseze.
• 1808 – inte i Stati Unii ła vien bandia l'inportasion de s-ciavi.
• 1816 – Inte el Regno Lonbardo-Vèneto i entra in vigor i còdezi siviłe e penałe austrìaghi.
• 1820 – Scumìsio dei Moti de Spagna a Càdeze.
• 1822 – Entra in vigore ła Costitusion grega del 1822 aprovada da ła Prima asenblea nasionałe de Epidauro.
• 1851 – El vien emetesto el primo francoboło in Itàlia.
• 1858 – Le province del Cànada łe declara che tuti i conti i saria stai convertii in dòłari canadezi ufisałi.
• 1861 – Porfirio Díaz concuista Sità del Mesego durante l'intervento franseze in Mèsego.
• 1863 – Abraham Lincoln el declara el Proclama de emancipasion (abołision de ła s-ciavitù).
• 1876 – A Berlin ła verze ła Reichsbank.
• 1877 – La rezina Vitòria ła vien proclamada inperatora d'Ìndia a Delhi.
• 1880 – Scumìsia ła costrusion del Canałe de Pànama.
• 1890 – Nase ła cołònia itałiana de l'Eritrea.
• 1893 – El Japon adota el Całendàrio gregorian.
• 1894 – Ła nase ła Banca d'Itàlia.
• 1898 – New York el se anete i teritori de łe contee sircostanti, creando ła Sità de ła Granda New York.
• 1899 – Fine del domìnio spagnoło su Cuba
• 1900 – Entra in vigore el Bürgerliches Gesetzbuch (BGB), el codeze siviłe de ła Zermània
• 1901
  • La Nizèria ła devien un protetorà britànego
  • Fondasion del Commonwealth d'Austràlia
• 1912 – Fondasion de ła Repùblega de Cina
• 1934 – Alcatraz ła devien na prezon federałe
• 1937 – Anastasio Somoza García el devien presidente del Nicaragua
• 1939 – Prima edision del Concerto de Cao de l'ano de Viena
• 1942 – Ventisie nasion łe firma ła Declarasion de łe Nasion Unie
• 1946
  • L'inperatore Hirohito del Japon el nega el caràtaro sacro de ła so persona
  • Indipendensa de ła Siria
• 1948
  • Nasionałizasion de łe ferovie britàneghe, ła nase ła British Railways
• 1950 – Ła vien fondada l'Asociasion Internasionałe de Połisia (IPA)
• 1956 – Fin del condomìnio Anglo-Ezisian in Sudan
• 1958 – Fondasion de ła Comunità econòmega eoropea (CEE)
• 1959 – Cuba: Fulgencio Batista el vien roversà da Fidel Castro
• 1960 – El Camerun el se indipendentiza
• 1962 – Le Samoa Ocidentałi łe otien l'indipendensa da ła Nova Zełanda
• 1969 – Marien Ngouabi ła devien presidente de ła Repùblega del Congo
• 1971
  • La publisità de łe sigarete ła vien bandia da łe tełevizion statunitensi
  • Entra in vigor el Tratà de Lusenburgo
• 1973 – Irlanda, Regno Unio e Danemarca łe entra inte ła CEE, che ła pasa da 6 a 9 paezi menbri
• 1979 – Stati Unii e Repùblega Popołare Cineze łe stabiłise formałi rełasion diplomàteghe
• 1981 – La Gresa ła entra inte ła CEE, che ła pasa da 9 a 10 paezi menbri
• 1983 – ARPANET ła pasa ufisalmente a ła dòpara de l'Internet Protocol, creando Internet
• 1984
  • El Brunei el devien uno Stato totalmente indipendente
  • La AT&T ła vien dividesta in 22 conpagnie indipendenti
• 1986
  • La Spagna e el Portogało łe entra inte ła CEE, che ła pasa da 10 a 12 paezi menbri
  • Aruba el devien indipendente da Curaçao
• 1987 – La capitałe de Nunavut ła cànbia el so nome da Frobisher Bay a Iqaluit
• 1993
  • La Cecoslovàchia ła se divide e łe nase Slovàchia e Repùblega Ceca
  • Se introduze el marcà ùgnoło de ła Comunità Eoropea
• 1994
  • Entra el vigore l'acordo de lìbaro scànbio NAFTA intrà USA, Cànada e Mèsego
  • L'EZLN el dà a saver de ła so prezensa inte el Stato del Chiapas (Mèsego), scumisiando 12 dì de conflito armà
  • Mèsego: revolta contadina inte el Chiapas
• 1995
  • Nase ła World Trade Organization (WTO), l'Organizasion mondiałe del comerso
  • Austria, Finlàndia e Svèsia łe entra inte l'Union eoropea, che ła pasa da èsar de 12 a 15 paezi menbri
• 1996 – Curaçao ła otien l'autogoerno limità
• 1999 – Introdusion de l'eoro solché par łe tranzasion finansiàrie
• 2000 – La Gresa aderise ai acordi de Schengen
• 2001 – La Gresa adota l'eoro cofà moneta ufisałe
• 2002
  • L'eoro el devien ła moneda ufisałe de 12 paezi de l'Union eoropea, intrà i cuałi l'Itàlia
  • El Tratà Open Skies de mùtua sorvejansa, inte el prinsìpio firmà inte el 1992, el entra ufisalmente in vigore
• 2003 – Luiz Inácio da Silva dizesto Lula el devien presidente del Braziłe
• 2004
  • Pervez Musharraf el otien ła fidùcia dal Parlamento e da łe asenblee provinciałi del Pakistan, par continuar cofà presidente del Pakistan
• 2005 – Itàlia: dopo de 143 ani el finise el servìsio miłitare obligatòrio
• 2007
  • Romania e Bulgaria łe entra inte l'Union eoropea, che ła pasa da 25 a 27 paezi menbri
  • L'eoro el devien ła moneda ufisałe de ła Slovènia
  • Ban Ki-moon el sostituise Kofi Anan cofà Segretàrio zenerałe de łe Nasion Unie
• 2008 – L'eoro el devien ła moneda ufisałe de Malta e Cipro
• 2009
  • L'eoro el devien ła moneda ufisałe de ła Slovàchia
  • La Repùblega Ceca ła tołe ła Presidensa de turno de l'Union eoropea
  • A Bangkok na trazedia el avien durante del vejone provocando 58 morti intrà łe fiame
• 2011
  • L'eoro el devien ła moneda ufisałe de l'Estònia
  • vietada l'inportasion, ła destribusion e ła véndita de tute łe lanpadine de incandesensa
  • Ałesàndria d'Ezito, ataco kamikaze: dopo de ła funsion in ceza da parte de ła comunità copta d'Ezito ła vien fata s-ciopar da na autobonba che ła farà 21 morti e oto ferii.
• 2012 – La Danemarca ła ciapa ła presidensa de turno de l'Union eoropea
• 2014 – L'eoro el devien ła moneda ufisałe de ła Letònia
• 2015 – L'eoro el devien ła moneda ufisałe de ła Lituània
• 2017
  • Malta ła ciapa ła presidensa de turno de l'Union eoropea
  • Asalto armà inte un night club de Istanbul co 39 vìtime
• 2018 – L'Aràbia Saudia e i Emirai Àrabi Unii i ze i primi paezi del Golfo Pèrsego a inpostar l'IVA su racuanti prodoti

Nasesti

• 1449'
  • Lorenzo de' Medici, Sior de Firense.
• 1664:
  • Alvise Pisani, sentocuatordexeximo doxe dea Republica Vèneta.
• 1863
  • Pierre de Coubertin, pedagoxista e storego fransexe.
• 1900
  • Paola Borboni, atora emijana.

Morti

• 1748:
  • Johann Bernoulli, matematego svisero.
• 2003:
  • Giorgio Gaber, cantante tałian.

Feste e riccorense

Sivìi

Internasionai:

• Cao de Ano

Nasionałi:

• Cuba
• Sudan
• Haiti
• Repùblega de Sina(Taiwan)
• Slovachia

Rełijoxe

Santi catołisi

• Santa Maria Mare de Dio.
• San Fulgensio de Ruspe, vescovo.
• San Bepi Maria Tomaxi, cardinał.
• San Memo de Volpian.
• San Odilone de Cluny.
• San Cencio Maria Stranbi, vescovo.
• Santa Zdislava Berka.

Festa del patrono de łe sità

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so 1° de genaro