ਪੱਛਮੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ
ਇਤਿਹਾਸ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਚ, ਪੱਛਮੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੀ ਸੁਤੰਤਰ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ; ਖ਼ਾਸਕਰ, ਇਹ ਸ਼ਬਦ 395 ਤੋਂ 476 ਦੇ ਅਰਸੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਸਾਮਰਾਜੀ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਲ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕੋਇਕੁਅਲ ਅਦਾਲਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਪੱਛਮੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਆਧੁਨਿਕ ਵਰਣਨ ਹਨ, ਜੋ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਅਸਲ ਸੁਤੰਤਰ ਸਨ; ਸਮਕਾਲੀ ਰੋਮੀਆਂ ਨੇ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖਰੇ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਜੋਂ ਦੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਸਾਮਰਾਜੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਪੱਛਮੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ 476 ਵਿੱਚ ਢਹਿ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ 480 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਪੂਰਬੀ ਸ਼ਾਹੀ ਅਦਾਲਤ 1453 ਤੱਕ ਬਚੀ ਰਹੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਰਾਟ ਸਾਂਝੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੇਖੇ ਸਨ, ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਿ ਇਕੋ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਲਈ ਸਮੁੱਚੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਸੀ, ਨੂੰ ਸਮਰਾਟ ਡਾਇਕਲੈਟੀਅਨ ਦੁਆਰਾ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧਾਂ ਅਤੇ ਭਿਆਨਕ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੋਮਨ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਸਥਾਗਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 286 ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਦੋ ਵੱਖਰੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਗਸਟਸ, ਇੱਕ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੱਛਮ ਵਿਚ, ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਯਮਤ ਸੀਸਰ ਦੇ ਨਾਲ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਟੈਂਟਅਰਕਿਕ ਸਿਸਟਮ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਢਹਿ ਜਾਵੇਗਾ, ਪੂਰਬੀ – ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਵਿਭਾਜਨ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਹਿਣ ਕਰੇਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਪੱਛਮੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਤੀਜੀ ਅਤੇ 5 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਈ ਦੌਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਮੌਜੂਦ ਹੋਵੇਗਾ ਕੁਝ ਸਮਰਾਟ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਾਂਸਟੇਂਟਾਈਨ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਥੀਓਡੋਸੀਅਸ ਪਹਿਲੇ, ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇਕਲੌਤੀ ਅਗਸਤ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। 395 ਵਿੱਚ ਥਿਓਡੋਸੀਅਸ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੇ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ, ਹੋਨੋਰੀਅਸ ਨੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ, ਮੇਡੀਓਲੇਨਮ ਤੋਂ ਰਾਜ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਅਰਸਟਾਡੀਅਸ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ, ਕਾਂਸਟੈਂਟੀਨੋਪਲ ਤੋਂ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।
476 ਵਿਚ, ਰਵੇਨਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਰੋਮਨ ਆਰਮੀ ਨੂੰ ਓਡੋਸੇਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜਰਮਨ ਫੋਡਰੈਟੀ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਓਡੋਐਸਰ ਨੇ ਸਮਰਾਟ ਰੋਮੂਲਸ ਆਗਸਟੁਲਸ ਨੂੰ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ। 480 ਵਿੱਚ, ਪਿਛਲੇ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਜੂਲੀਅਸ ਨੇਪੋਸ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੂਰਬੀ ਸਮਰਾਟ ਜ਼ੈਨੋ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਦਰਬਾਰ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। 476 ਦੀ ਤਾਰੀਖ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਐਡਵਰਡ ਗਿੱਬਨ ਦੁਆਰਾ ਪੱਛਮੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਘਟਨਾ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਤੋਂ ਮੱਧ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਓਡੋਸੇਰ ਦੀ ਇਟਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਹਿਸ਼ੀ ਰਾਜ ਪੁਰਾਣੇ ਰੋਮਨ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਰੋਮਨ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਨਾਮਾਤਰ ਅਧੀਨਗੀ ਦੁਆਰਾ ਰੋਮਨ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਦਾ ਦਿਖਾਵਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖੇਗੀ।
6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ, ਸਮਰਾਟ ਜਸਟਿਨ ਮੈਂ ਪਹਿਲੇ ਨੇ ਪੂਰਬੀ ਪੱਛਮੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ, ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਖੇਤਰਾਂ, ਇਟਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੋਮਨ ਦਿਲ ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਹਿਸਪਾਨੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੂਰਬੀ ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਤਭੇਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਇਹ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਚੰਗੇ ਲਈ ਗੁਆਚ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੂਰਬੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਇਟਲੀ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ, ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ ਉੱਤੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਗਿਆ ਸੀ। 800 ਵਿੱਚ ਰੋਮਨ ਸਮਰਾਟ ਵਜੋਂ ਫ੍ਰੈਂਕਿਸ਼ ਕਿੰਗ ਚਾਰਲਮਗਨ ਦੇ ਪੋਪ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸਾਮਰਾਜੀ ਰੇਖਾ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜੋ ਪਵਿੱਤਰ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏਗੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਸਿਰਲੇਖ ਦੀ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰੰਤੂ ਅਰਥਪੂਰਨ ਅਰਥ ਵਿੱਚ ਰੋਮਨ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਰੋਮ ਅਤੇ ਕਾਂਸਟੇਂਟੀਨੋਪਲ ਦੇ ਚਰਚਾਂ ਦਰਮਿਆਨ 1054 ਦੇ ਮਹਾਨ ਸਕਿਜ਼ਮ ਨੇ ਕਾਂਸਟੈਂਟੀਨੋਪਲ ਵਿੱਚ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ।