Альяс

Альяс
Альяс дрэвападобны (Aloe arborescens)
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Аднадольныя Парадак:  Спаржакветныя Сямейства:  Асфадэлавыя Род:  Альяс
Міжнародная навуковая назва
Aloe L., 1753
Сінонімы
Aloinella (A.Berger) Lemée Chamaealoe A.Berger Guillauminia A.Bertrand Lemeea P.V.Heath Leptaloe Stapf Pachidendron Haw.
Тыпавы від
Aloë perfoliata L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   42772 NCBI   25641 EOL   39863588 GRIN   g:440 IPNI   23960-1

Алья́с, альва́с або ало́э(Aloe) — род сукулентных раслін сямейства асфадзелавых. Віды — шматгадовыя травяністыя расліны з доўгім гладкім мясістым лісцем, пакрытым па краі шыпамі. Кветкі чырвоныя або жоўтыя, сабраныя ў верхавую гронку. Назва роду ў перакладзе з арабскай мовы горкі.

Апісанне

Вядома каля 400 відаў. Найбольш вядомыя — альяс дрэвападобны (Aloe arborescens) і альяс вера (Aloe vera), які ўваходзіць у склад шматлікіх лекавых і касметычных прэпаратаў. Знешні выгляд альясу вельмі разнастайны — сярод іх ёсць дрэвападобныя формы і ліяны; а таксама гіганцкія і мініяцюрныя расліны.

Сцябло прамастойнае, галінастае. Лісце сакаўное, мясістае, шаравата-зялёнае з васкавым налётам, зубчастае па краях, мае гліказід алаін. Кветкі трубчастыя, чырвона-аранжавыя, сабраныя ў гронку. Плод — сухая трохгнёздавая каробачка. На ніжняй частцы сцёблаў штогод утвараюцца бакавыя парасткі («дзеткі»), якія таксама выкарыстоўваюцца для размнажэння.

Распаўсюджанне

Гістарычная «радзіма» альясу — засушлівыя вобласці Афрыкі, Мадагаскара, Макаранезіі і поўдзень Аравійскага паўвострава. Але дзякуючы дэкаратыўным і лекавым уласцівасцям, а таксама параўнальна лёгкаму і хуткаму прыстасаванню, шматлікія віды альясу былі натуралізаваны ў краінах Міжземнамор’я, Індыі, Мексіцы, на Кубе. Альяс быў завезены іспанцамі ў Еўропу, адкуль распаўсюдзіўся на востраў Барбадос і ў шматлікія краіны Паўднёва-ўсходняй Азіі. Некаторыя віды вырошчвалі ў Закаўказзі як лекавыя расліны. На Беларусі культывуюць у пакоях, аранжарэях, дзе расліна квітнее вельмі рэдка і дасягае вышыні не больш за 70 см.

Некаторыя віды

• Aloe arborescens — Альяс дрэвападобны
• Aloe aristata — Альяс асцюковы
• Aloe saponaria — Альяс мыльны
• Aloe striata — Альяс паласаты
• Aloe variegata — Альяс стракаты

Выкарыстанне

Высушаны сок з лісця некаторых відаў альясу (сабур) ужываюць пераважна ў ветэрынарыі як слабіцельны і жаўцягонны сродак, мясцова — для дэзінфекцыі і паскарэння эпітэлізацыі. У некаторых выпадках сок з лісця альясу можа выклікаць дэрматыты

Літаратура

• Богдан Н. В. Ало́э // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
• Ало́э // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — С. 266. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
• Альяс, алоэ // Раслінны свет: Тэматычны слоўнік / Склад. В. Дз. Астрэйка і інш.; навук. рэд. Л. П. Кунцэвіч, А. А. Крывіцкі. — Мн.: Беларуская навука, 2001. — С. 237—238. — 655 с. — 700 экз. — ISBN 985-08-0457-2.
• Альва́с; Алья́с // Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы / уклад.: І. Л. Капылоў [і інш.] ; пад рэд. І. Л. Капылова. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2016. — 968 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-11-0937-7.
• Алья́с; Ало́э // Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т / АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Галоўная рэдакцыя Беларус. Сав. Энцыклапедыі, 1977. — Т. 1: А — В / [рэдактар М. П. Лобан]. — С. 226; 225. — 604 с.

Спасылкі

• Алоэ: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)