Парламенцкія выбары ў Фінляндыі (1907)

 1908 >
Парламенцкія выбары ў Фінляндыі (1907)

15–16 сакавіка 1907
Яўка:	70,7%
Кандыдат:	Эдвард Вальпас-Хянінен
Партыя:	СДП	Фінская партыя	Маладыя фіны
Месцаў атрымана:	80	59	26
Галасоў:	329 946 (37.03%)	243 573 (27.34%)	121 604 (13.65%)
Кандыдат:	Аксэль Ліле	Ота Кархі	Анці Каарнэ
Партыя:	Шведская народная партыя	Аграрны саюз	Хрысціянскі рабочы саюз
Месцаў атрымана:	24	9	2
Галасоў:	112 267 (12.60%)	51,242 (5.75%)	13 790 (1.55%)

Парламенцкія выбары прайшлі ў аўтаномным Вялікім Княстве Фінляндскім 15 і 16 сакавіка 1907 года. Гэта былі першыя парламенцкія выбары, на якіх члены новага парламента Фінляндыі былі абраны шляхам усеагульнага галасавання, і першыя ў свеце, на якіх былі абраныя жанчыны.

Гісторыя

Выбары адбыліся пасля парламенцкай рэформы 1906 года, якая замяніла саслоўны сойм Фінляндыі, які сфармаваўся ў перыяд шведскага кіравання, на сучасны аднапалатны парламент з 200 дэпутатаў. Рэформа была ўзгоднена пасля ўсеагульнай забастоўкі ў Фінляндыі ў 1905 годзе, у часе якой паўсталі патрабаванні парламенцкай рэформы, асабліва сярод сацыялістаў. Гэта супала з аналагічным развіццём сітуацыі ў Расійскай імперыі, дзе таксама адбылася ўсеагульная забастоўка, а пасля расійска-японскай вайны з’явілася новая ўстанова — Дума.

Усе палітычныя фракцыі Фінляндыі дасягнулі згоды наконт рэформы, і першыя выбары былі прызначаныя на 1907 год. Рэформа 1906 года скончыла першы перыяд спроб русіфікацыі Вялікага Княства Фінляндскага, які пачаўся ў 1899 годзе і меў такія драматычныя эпізоды, як забойства Мікалая Бобрыкава, генерал-губернатара Фінляндыі, у 1904 годзе.

Да выбараў 1907 года заканадаўчая ўлада ў Вялікім Княстве належала саслоўнаму сойму, старадаўняй інстытуцыі чатырох саслоўяў (знаць, духавенства, мяшчанства і сялянства), якія паходзілі з перыяду шведскага кіравання і прадстаўлялі толькі малую частку грамадзян. Да пачатку XX стагоддзя такая ўстанова даволі моцна састарэла. Новы аднапалатны парламент павінен быў складацца з 200 дэпутатаў, якія абіраліся ўсеагульным і роўным галасаваннем грамадзян, старэйшых за 24 гады. Жанчынам таксама дазвалялася галасаваць і вылучацца на выбарах; Першымі ў Еўропе гэтыя правы атрымалі фінскія жанчыны. Раней толькі Новая Зеландыя і Паўднёвая Аўстралія ўхвалілі ўсеагульнае выбарчае права для жанчын, а Фінляндыя была другой краінай, якая дала жанчынам права балатавацца ў якасці кандыдатаў.

Электаральная сістэма

Урна для галасавання 1907 года.

Сістэма галасавання была распрацавана такім чынам, каб дазволіць выбаршчыкам выбіраць паміж простым галасаваннем па спісе і выказваннем больш канкрэтных пераваг. Выбаршчык мог прагаласаваць за партыйны спіс кандыдатаў, пазначыўшы яго чырвонай лініяй. У якасці альтэрнатывы выбаршчык мог ранжыраваць да трох прозвішчаў сярод кандыдатаў у адным спісе ў парадку перавагі. Акрамя таго, выбаршчык мог прагаласаваць за не больш чым трох асоб, якія не ўваходзілі ў спісы, упісаўшы іх імёны. Метад Д’Ондта быў выкарыстаны для размеркавання месцаў пасля таго, як галасаванне па спісе, галасаванне па перавагах і галасаванне па-за спісам былі аб’яднаны ў адпаведнасці з даволі складанай працэдурай.

Кампанія

Моўны канфлікт быў важнай праблемай у фінскай палітыцы канца XIX і пачатку XX стагоддзя. Такім чынам, першыя палітычныя партыі Фінляндыі, Фінская партыя і Шведская партыя, нарадзіліся адпаведна вакол ідэй фенаманаў і свекаманаў. Ліберальная партыя была заснавана, але неўзабаве распушчана. Пазней фінская партыя раскалолася на прыхільнікаў «старых фінаў» і «маладых фінаў», якія заснавалі ўласную партыю. Яшчэ больш важнай падзеяй стала заснаванне Сацыялістычнай партыі ў 1899 годзе. Першапачаткова названая Фінскай працоўнай партыяй, яна прыняла назву Сацыял-дэмакратычная партыя Фінляндыі ў 1903 годзе і шукала падтрымкі гарадскога рабочага класа і сельскага беззямельнага насельніцтва. Усеагульнае выбарчае права было, натуральна, вельмі важным для гэтых груп, бо яны не мелі палітычнай улады ў саслоўным сойме. У 1906 годзе быў заснаваны Аграрны саюз, які прадстаўляў інтарэсы сялян, і ў тым жа годзе Шведская партыя прыняла сваю цяперашнюю назву — Шведская народная партыя. Тэмы перадвыбарчай кампаніі закраналі, напрыклад, сацыяльныя тэмы і стаўленне партый да спроб русіфікацыі.

Вынікі

13 з 19 дэпутатак, абраных у 1907 годзе. Першыя жанчыны-заканадаўцы ў свеце.

Фінская грамадзянка галасуе на парламенцкіх выбарах 1907 года.

Вынікі першых у гісторыі Фінляндыі парламенцкіх выбараў сталі для традыцыйных партый пэўным сюрпрызам; сацыял-дэмакраты аказаліся бясспрэчнымі пераможцамі, атрымаўшы 80 з 200 месцаў, што зрабіла іх самай вялікай фракцыяй у парламенце. З правых або правацэнтрысцкіх партый найбольшую колькасць месцаў атрымала Фінская партыя — 59, за ёй ідуць Маладыя фіны — 26 і Шведская народная партыя — 24. Аграрны саюз атрымаў толькі дзевяць месцаў, але ў наступныя гады яго падтрымка хутка расла.

У выніку выбараў прадстаўнікі працоўных і беззямельных сялян (сацыял-дэмакраты) сталі самай вялікай групай у парламенце, у той час як раней яны наогул не мелі палітычнага прадстаўніцтва ў заканадаўчых органах.

Жанчыны таксама атрымалі прадстаўніцтва; Абраныя 19 жанчын-дэпутатак. Яны сталі першымі жанчынамі-дэпутаткамі ў свеце. Сярод іх Люцына Хагман, Мійна Сіланпяя, Ані Хуатары, Хілья Пярсінен, Хедвіг Гебхард, Іда Аале-Тэльё, Мімі Канерва, Эвеліна Ала-Кулью, Хільда Кякікоскі, Ліісі Ківіёя, Сандра Лехцінен, Дагмар Неовіус, Марыя Раўніё, Аляксандра Грыпенберг, Ііда Вемельпу, Марыя Лайне, Джэні Упары і Хільма Расянен. Многія чакалі большага. Мала жанчын разумелі, што жанчыны Фінляндыі павінны скарыстацца гэтай магчымасцю, таму патрабаваліся арганізацыя і адукацыя. Новаабраныя дэпутаткі парламента Люцына Хагман і Майкі Фрыберг разам з Вольгай Айнола, Альдыт Хулцін, Мацільдай фон Тройл, Элінор Інгман-Івала, Сафіяй Стрэнг і Вольгай Эстэрберг заснавалі першае аддзяленне Фінскай жаночай асацыяцыі ў Хельсінкі.

Партыя		Галасы	%	Месцы
	Сацыял-дэмакратычная партыя Фінляндыі	329 946	37.03	80
	Фінская партыя	243 573	27.34	59
	Маладыя фіны	121 604	13.65	26
	Шведская народная партыя	112 267	12.60	24
	Аграрны саюз	51 242	5.75	9
	Хрысціянскі рабочы саюз	13 790	1.55	2
	Іншыя	18 568	2.08	0
Сума		890 990	100.00	200
Сапраўдныя галасы		890 990	99.07
Несапраўдныя/незапоўненыя галасы		8 357	0.93
Усе галасы		899 347	100.00
Зарэгістравана выбаршчыкаў/яўка		1 272 873	70.65
Крыніца: Mackie & Rose

Наступствы

Радасць сацыял-дэмакратаў ад перамогі аказалася нядоўгай. Другі перыяд русіфікацыі ў Вялікім Княстве Фінляндскім пачаўся ў наступным годзе, і расійскі імператар неаднаразова распускаў парламент Фінляндыі ў 1908—1917 гадах. Падчас Першай сусветнай вайны парламент доўга не збіраўся. Такім чынам, сацыял-дэмакраты не змаглі правесці большасць жаданых рэформаў у апошнія гады перыяду аўтаноміі Фінляндыі, нягледзячы на тое, што змаглі захаваць сваю пазіцыю найбуйнейшай партыі на ўсіх выбарах гэтага перыяду. У выніку многія прыхільнікі сацыялістаў страцілі свае першапачаткова вялікія надзеі на парламент, абраны ўсеагульным галасаваннем. Гэта, у сваю чаргу, быў адзін з фактараў, які прывёў да грамадзянскай вайны ў Фінляндыі ў 1918 годзе.

Стагоддзе першага парламента Фінляндыі было выбрана ў якасці асноўнага матыву для памятнай манеты высокага кошту, адчаканенай у 2006 годзе, наміналам 2 еўра «100-годдзе парламента Фінляндыі». На аверсе намаляваны сілуэт рук жанчыны і мужчыны, і пад рукамі бюлетэні ўкідваюцца ў скрыню для галасавання. На адваротным баку ў цэнтральнай частцы адлюстраваны два стылізаваныя твары — мужчынскі і жаночы, падзеленыя тонкай выгнутай лініяй. Яны сімвалізуюць гендэрную роўнасць.