Blanktufa kalitrikso
 | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  | ||||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Callithrix (Callithrix) jacchus (Linnaeus, 1758) | ||||||||||||||||||
| Konserva statuso | ||||||||||||||||||
 Originala distribuareo en nordorienta Brazilo
| ||||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||||
Blanktufa kalitrikso (portugale Sagui-de-tufos-brancos[2][3], Callithrix jacchus), en Brazilo konata kiel i.a. sonhim, soim , sauim aŭ saguim,[4] estas specio de malgranda Nova Monda simio. Origine el la nordoriento de Brazilo, ĝi nuntempe troviĝas ankaŭ en partoj de la sudorienta kaj norda regionoj, krom esti bredita en kaptiteco en pluraj landoj.
Taksonomio kaj evoluo
[redakti | redakti fonton]
La blanktufaj kalitriksoj aperantaj en la atlantika arbaro estis ĉiuj konsiderataj kiel subspecioj de Callithrix jacchus.[5] Tamen nuntempe ĉiuj derivitaj taksonoj estas konsiderataj kiel apartaj specioj, kaj Callithrix jacchus rilatas nur al populacioj kiuj aperas en Nordorienta Brazilo kaj en la kaatingo.[6][5][7]
Studoj faritaj per krania morfometrio metis Callithrix jacchus kiel membron de la frata grupo de monofiletika klasifiko formita de la specioj Callithrix kuhlii, Callithrix penicillata kaj Callithrix geoffroyi.[6] Tamen molekulaj datumoj sugestas alian kladon, en kiu Callithrix geoffroyi estus parto de la frata grupo de klado kun nedifinita politomio inter la specioj Callithrix kuhlii, Callithrix penicillata kaj Callithrix jacchus.[8]
Karakterizaĵoj
[redakti | redakti fonton]Ĝi estas malgranda primato pezanta inter 350 kaj 450 gramoj, kun striita mantelo sur la oreloj kaj blanka makulo sur la frunto. La ĝenerala koloro de la korpo estas helgriza kun brunaj kaj nigraj rebriloj. La vosto estas pli granda ol la korpo kaj havas la funkcion certigi la ekvilibron de la besto.Se minacata, ĝi elsendas tre altajn pepojn, alarmante la grupon. Ili protektas la teritorion de aliaj grupoj per akraj sonoj.
Geografia distribuo kaj habitato
[redakti | redakti fonton]Ĝi loĝas en arbustarbaroj de la kaatingo (biomo) kaj la atlantika arbaro de Nordorienta Brazilo, aperante denaske en la ŝtatoj Alagoaso, Pernambuko, Serĝipo, Paraibo, Norda Riogrando, Cearao, Piauio, Maranjo, Bahio kaj Tokantino sude de la buŝo de San-Fransciska rivero.[7] Ĝi estis specio enkondukita en pluraj lokoj en Brazilo, estante tre ofta en restaĵoj de degradita arbaro en la atlantika arbaro kaj estas loĝantaroj establitaj en Insulo Santa Catarina kaj eĉ en Bonaero, Argentino, kaj vidiĝas en iuj lokoj en Riodeĵanejro. , kie ili ne origine okazis.[7]
En la Bahia ŝtato, en ĉirkaŭaĵo de la ĉefurbo ŝajnas esti hibridiga zono por Callithrix penicillata, fakto kiu ŝajnas okazi pro senarbarigo, ĉar ĉi tiu areo probable estis loĝata de Callithrix kuhlii.[7] Tamen iuj studoj montras, ke multaj el ĉi tiuj loĝantaroj ne estas firmigitaj, sed estas konservataj danke al novaj enkondukoj faritaj de homo, kiel observite en la baseno de la San- Johana rivero , en Riodeĵanejro.[9]
La specio loĝas en grupoj de tri al dek kvin bestoj, formitaj de reproduktaj kaj nereproduktantaj individuoj, adaptantaj al malgranda kolekta areo, kiel pruviĝis en populacioj de ĉi tiuj simietoj studitaj en Norda Riogrando: 0,5 ha. ĝis 35,5 ha.[10] Ĉi tio probable ŝuldiĝas al tio, ke ili havas dieton riĉan en gumo, kiu permesas al bestoj esplori aliajn specojn de manĝaĵoj, krom fruktoj, dum monatoj da malabundeco.[10]
Manĝaĵo
[redakti | redakti fonton]Ili manĝas insektojn, araneojn, malgrandajn vertebrulojn, ovojn kaj birdojn, fruktojn kaj ankaŭ estas gumivoroj (ili manĝas la eksuditan gumon de trunkoj, kiuj ili ronĝas kun la malsupraj incizivaj dentoj, de gumodonaj arboj). Ĉi tiu gumo funkcias kiel fonto de karbonhidratoj, kalcio kaj iuj proteinoj.
La blanktufaj kalitriksoj pasigas ĉirkaŭ 25 ĝis 30% el sia aktiva tempo serĉante manĝaĵon.
Reprodukto
[redakti | redakti fonton]
Ĉe inoj, seksa maturiĝo atingiĝas je 18 monatoj kaj ĉe maskloj ĉe 24. La gravedeca periodo varias inter 140 kaj 160 tagoj, post estreca ciklo de ĉirkaŭ 15 tagoj. Du idoj naskiĝas kun ĉiu gravedeco, kiuj ne plu estas relative grandaj.
Je du semajnoj ili komencas gustumi maturajn fruktojn, sen ĉesi mamnutri sin (kiu daŭras ĝis du monatoj). La patro helpas portante la idojn, kiuj alkroĉas sin tre bone al la patro, estante transdonitaj al la patrino dum la manĝado. Je 21 tagoj, junuloj komencas iom esplori la ĉirkaŭaĵon, sed sur la dorson de siaj gepatroj ĝis la aĝo de 6-7 semajnoj.
Galerio
[redakti | redakti fonton]-
-
Blanktufa kalitrikso en Barra arbaro, ekologia parko de Rio-de-Ĵanejro -
Plenkreskulo en Tibau do Sul, Rio Grande do Norte -
-
-
Serĉante manĝaĵon en la ĉirkaŭaĵo de ĝia habitato -
Ripozante sur loĝtegmento en la urbo Camaçari -
Blanktufa kalitrikso en loĝejo ĉe Paulista, Pernambuko
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Rylands, A.B, Mittermeier, R.A., de Oliveira, M.M. & Kierulff, M.C.M. (2008). Callithrix jacchus (em Inglês). IUCN 2012. Lista Vermelha de Espécies Ameaçadas da IUCN de 2012 . . Página visitada em 27 de dezembro de 2012..
- ↑ Groves, Colin. (2005) En: Wilson, D. E., kaj Reeder, D. M.: Mammal Species of the World, 3‑a eldono, Johns Hopkins University Press, p. 131. ISBN 0-801-88221-4.
- ↑ Rylands AB e Mittermeier RA. (2009) “The Diversity of the New World Primates (Platyrrhini): An Annotated Taxonomy”, South American Primates: Comparative Perspectives in the Study of Behavior, Ecology, and Conservation, 3‑a eldono, Nova Iorque: Garber PA, Estrada A, Bicca-Marques JC, Heymann EW, Strier KB (eds), p. 23–54. ISBN 978-0-387-78704-6.
- ↑ Editores do Aulete. Verbete “soim”. Dicionário Caldas Aulete.
- ↑ 5,0 5,1 Adelmar Faria Coimbra-Filho, Russell Mittermeier; Rylands A. B., Mendes S. L., Kierulff M.C.M., Pinto L.P.S. (2006). “The Taxonomic Status of Wied’s Black-tufted-ear Marmoset, Callithrix kuhlii (Callitrichidae, Primates)”, Primate Conservation 21, p. 1–24.
- ↑ 6,0 6,1 Marroig,G.; Cropp, S.; Cheverud, J.M. (2004). “Systematics and Evolution of the Jacchus Group of Marmosets (Platyrrhini)”, American Journal of Physical Anthropology 123, p. 11–22. doi:10.1002/ajpa.10146.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Rylands, A.B.; Coimbra-Filho, A.F. e Mittermeier, R.A.. (2009) “The Sistematics and Distribution of the Marmosets (Callithrix, Calibella, Cebuella, and Mico) and Callimico (Callimico) (Callitrichidae, Primates)”, The Smallest Anthropoids: The Marmoset/callimico Radiation, 3‑a eldono, Nova Iorque: Ford, S.M.; Porter, L.M. e Davis, L.L.C. (eds), p. 25–63. ISBN 978-1-4419-0292-4.
- ↑ Tagliaro, C.H.; Schneider, M. P.; Schneider, H.; Sampaio, I.C.; Stanhope, M.J. (1997). “Marmoset phylogenetics, conservation perspectives, and evolution of the mtDNA control region”, Molecular Biology and Evolution 14 (6), p. 674–684.
- ↑ Morais Jr, M.M.; et al. (2008) “Os sagüis, Callithrix Jacchus e penicillata, como espécies invasoras na região de ocorrência do mico-leão dourado”, Conservação do Mico-leão-dourado: Enfrentando os desafios de uma paisagem fragmentada. Campos de Goytacazes: de Oliveira, P.P.; Grativol, A.D.; Miranda, C. R.R. (eds), p. 87–117. ISBN 978-85-89479-11-0.
- ↑ 10,0 10,1 Castro, C.S.S. (2003). “Tamanho da área de vida e padrão de uso do espaço em grupos de sagüis, Callithrix jacchus (Linnaeus) (Primates, Callitrichidae)”, Revista Brasileira de Zoologia 20 (1), p. 91–96. doi:10.1590/S0101-81752003000100011.
Eksteraj ligiloj kaj noto
[redakti | redakti fonton]- «Callithrix jacchus». - CPB
- «Common Marmoset brain and behavior». (en)
- «Callithrix jacchus behavior». - PIN (en)
- «Callithrix jacchus» Arkivigite je 2010-09-21 per la retarkivo Wayback Machine. - IUCN Red List (en)
- «Commons/Category:Callithrix_jacchus»
- En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Callithrix jacchus en la portugala Vikipedio.