Kroata lingvo

Kroata
hrvatski
vario de plurcentra lingvo • norma lingvovario • moderna lingvo
orient-hercegovina dialekto
Parolata en	Kroatio kaj parto de Bosnio kaj Hercegovino, Okcidenta Eŭropo
Parolantoj	7 000 000 (6,2 milionoj en 1 995)
Skribo	serbkroata latina alfabeto, glagolico
Lingvistika klasifiko
Hindeŭropa lingvaro Slava lingvaro Sudslava lingvaro
Oficiala statuso
Oficiala lingvo en	Kroatio, Bosnio kaj Hercegovino
Reguligita de	Institute of Croatian Language
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
ISO 639-1	hr
ISO 639-2
Bibliografia	scr, hr
Terminologia	hrv
ISO 639-3	hrv
SIL	HRV
Glottolog	croa1245
Angla nomo	Croatian
Franca nomo	croate
Vikipedio

Istria Demarkacio, manuskripto de 1275

La kodekso de Vinodol (Vinodol Codex de Vinodol), 1288

Dialektoj konsiderataj kroataj

Serbokroata lingvo dividita ne laŭ dialektoj, sed etnaj linioj (precipe la kroata, serba kaj bosnia en Bosnio kaj Hercegovino)

La kroata lingvo (kroate: hrvatski, kodo laŭ ISO 639: hr) estas normigita versio de la serbokroata lingvo. Ĝi estas oficiala lingvo en Kroatio kaj en Bosnio kaj Hercegovino. Ĝi estas ekskluzive skribita en la latina alfabeto. La kroata lingvo estas reciproke komprenebla kun serba, la montenegra kaj bosna, ĉar ĉiuj kvar evoluis el la novŝtokava dialekto.

Post disfalo de Jugoslavio en la diversajn naciajn ŝtatojn la diversaj variantoj iĝis rekonataj kiel apartaj lingvoj. Multaj akademiuloj (precipe antaŭ la disrompo de Jugoslavio) konsideris kaj daŭre konsideras ambaŭ kiel du variaĵojn de komuna serbokroata lingvo, politike dividita laŭ etnaj apartenoj.

Aboco kaj elparolo

La lingvo skribatas per la latina alfabeto kun kelkaj kromsignoj.

La kroata aboco havas 30 literojn + 2 (i+e=ije,r+r=ŕ):

a, b, c, č, ć, d, dž, đ, e, f, g, h, i, j, k, l, lj, m, n, nj, o, p, r, s, š, t, u, v, z, ž.

La literoj q, w, x, y aperas nur en fremdlingvaj nomoj. La digramoj dž, lj kaj nj aperas kiel unuopaj literoj en la aboco (nur ĉe kelkaj vortoj oni devas ilin trakti du literoj). La kromsignoj estas alĝustigeblaj tiel (atenton, la Đ ne intermikseblas kun la islanda Ð):

Č:	Č	č:	č
Ć:	Ć	ć:	ć
Đ:	Đ	đ:	đ
Š:	Š	š:	š
Ž:	Ž	ž:	ž

La plimulto de la literoj estas elparolataj kiel en la Esperanto. Esceptoj:

• č = ĉ
• ć = ĉ aŭ tj.
• dž = ĝ
• đ = mola dj; simila al hungara gy
• h = malantaŭa "aĥ"-Ĥ,
• lj, nj = molaj konsonantoj.
• š = ŝ
• ž = ĵ

d, b, kaj g estas ĉiam voĉaj, t, p kaj k malpli aspiraciaj ol ĉe la germana. La sonantoj e kaj o estas (kompare al la germana) ĉiam malfermaj.

Disvastiĝo kaj dialektoj

La kroatan lingvon parolas ĉirkaŭ 4,8 milionoj da homoj en Kroatio kaj en partoj de Bosnio kaj Hercegovino, precipe en Hercegovino, centra Bosnio kaj bosna Posavina, kiel gepatran lingvon. Ĝi estas oficiala lingvo en Kroatio kaj (kun la bosna kaj la serba lingvo) en Bosnio kaj Hercegovino.

Krom tio ĝi estas minoritata lingvo en Hungario kaj en aŭstra Burgenlando. La burgenlandkroata lingvo havas propran skriban normon, kiu baziĝas sur la ĉakava dialekto. Aparte la Slavomolisano, konata ankaŭ kiel Moliseslava aŭ Moliskroata, estas variaĵo de Ŝtokavia Serbokroata lingvo parolata de italaj kroatoj en la provinco Kampobaso, en la regiono Molise de suda Italio, nome en la vilaĝoj Montemitro (Mundimitar), Acquaviva Collecroce (Živavoda Kruč) kaj San Felice del Molise (Štifilić).

La dialektoj de la kroata lingvo dividiĝas je tri grandaj grupoj, kiuj estas nomitaj laŭ la demanda vorteto kio (ča, kaj, što): ĉakava dialekto (ĉe marbordo, Istrio, Dalmatio, plimulto de la insuloj, Burgenlando), kajkava dialekto (norde de Kupa kaj supra fluo de Save) kaj ŝtokava dialekto (suda Dalmatio, Bosnio kaj Hercegovino kaj Slavonio).

Gramatiko

La kroata havas 7 kazojn: nominativo, genitivo, dativo, akuzativo, vokativo, instrumentalo kaj lokativo.

Diferencoj al serba kaj bosna

Fonetika diferenco

Ĉiu tri varioj uzas la samajn fonemojn. Kelkaj vortoj diferencas fakte en la fonetika formo. La ortografio sekvas la fonologajn bazvortojn, la diferenco reaperas en la skriba formo. La plej okulfrapa diferenco estas la ijekaviŝ kaj ekaviŝ (la diversaj redonoj de la praslava vokalo jato):

ijekaviŝ (kroata, bosna kaj parte serba) vs. ekaviŝ (serba en Serbio):

	ijekaviŝ (i-iga formo)	ekaviŝ (e-iga formo)
jato en longaj silaboj	rijeka	reka	(rivero)
jato en mallongaj silaboj	mjesto	mesto	(loko)
jato antaŭ o	htio	hteo	([li volis])

aliaj diferencoj:

	Kroata	Serba
h post u	suh	suv	(seka)
Vortoj kun deveno opć-	općina	opština	(komunumo)

Gramatiko

En la kroata oni uzas pli ofte post helpverboj infinitivon, dum ke la serba kaj bosna uzas da (ke). Sed ambaŭ variantoj estas permesitaj. Ekzemple:

• Kroata: Moram raditi (Mi devas labori)
• Serba: Moram da radim ("Mi devas, ke mi laboru")

Vortostoko

Diferencoj en la bazvortoj al la serba:

• Kroata: tjedan, serba: nedjelja/sedmica (semajno)
• Kroata: tisuća, serba: hiljada [el la greka] (mil)
• Kroata: zrak, serba: vazduh (aero),...

Kelkaj nocioj diferencas ĉe genro:

• Kroata: minuta (f), serba: minut (m) (minuto)
• Kroata: sekunda (f), serba: sekund (m) (sekundo)
• Kroata: teritorij (m), serba: teritorija (f) (teritorio)
• Kroata: misterij (m), serba: misterija (f) (mistero)

Krom la malmulta diferenco en la bazvortoj ekzistas pli granda diferenco kompreneble ĉe adaptigo de la fremdaj vortoj:

1. En la kroata lingvo ekzistas relative malmultaj fremdvortoj, anstataŭ tio oni preferis novkreon de vortoj. Tio estis en la 1990-aj jaroj politike apogita: zrakoplov – avion (flugmaŝino), odrezak – šnicla (tranĉo),... En la ĉiutaga lingvo ekzistas pli da fremdvortoj ol en la skribita lingvo (germanismoj norde, itala influo ĉeborde)
2. La grekdevenaj vortoj estis transprenitaj ĉe la kroata el la mezepoka latina lingvo, la serba transprenis tiujn direkte el la (bizanca) greka: ocean – okean, barbar – varvar, kemija – hemija, Betlehem – Vitlejem...
3. En la hodiaŭa kroata la fremdvortoj kun latina radiko ĉiam ricevas la sufikson -irati, en la serba -ovati kaj -isati: identificirati – identifikovati, informirati – informisati...

Patro nia/Oče naš

Esperanto	Kroata:
Patro nia, kiu estas en la ĉielo, sankta estu Via nomo, venu reĝeco Via, estu volo Via, kiel en la ĉielo, tiel ankaŭ sur la tero. Panon nian ĉiutagan donu al ni hodiaŭ kaj pardonu al ni ŝuldojn niajn kiel ni ankaŭ pardonas al niaj ŝuldantoj; ne konduku nin en tenton, sed liberigu nin de la malbono, ĉar Via estas la regado, la forto kaj la gloro eterne.	Oče naš koji jesi na nebesima, sveti se ime tvoje, dođi kraljevstvo tvoje, budi volja tvoja, kako na nebu tako i na zemlji. Kruh naš svagdanji daj nam danas i otpusti nam duge naše kako i mi otpuštamo dužnicima našim; ne uvedi nas u napast, nego izbavi nas od zla, jer tvoje je kraljevstvo i moć i slava dovijeka.

Eksteraj ligiloj

• La estiĝo de la kroata literatura lingvo
• Institut Kroata lingvo Arkivigite je 2006-07-06 per la retarkivo Wayback Machine
• Akademia Kroata lingvo
• Kroata lingvo tehnologia Arkivigite je 2010-09-19 per la retarkivo Wayback Machine
• Kroata lingvo korpus Arkivigite je 2016-06-06 per la retarkivo Wayback Machine