Ñ

Ñ edo eñe euskal alfabetoko hamabosgarren hizkia da. Ez dago oinarrizko latindar alfabetoan; bai, ordea, latindar alfabeto hedatuan.

Ñ

Euskal alfabetoa A a B b C c (Ç ç)1 D d E e F f G g H h I i J j K k L l M m N n Ñ ñ O o P p Q q R r S s T t U u V v W w X x Y y Z z 1 ç letra, c letraren aldaera da euskal alfabetoan.

Euskarak [ɲ] hotsa idazteko erabiltzen du, batez ere Iparraldeko tradizioko hitzetan (ad: andereño, irriño eta abar). Eskualde gehienetan, [ɲ] hotsa [n] hotsa bustitzetik dator, i aurrean duenean. Horrela, baina euskalki batzuetan [baina] eta beste batzuetan [baɲa] ahoskatzen da. Hitz horiek in idazten dira, nork bere erara ahoska ditzan.

Ñ beste hainbat hizkuntzatan erabiltzen da: aragoieraz, asturieraz, aimaraz, bretainieraz, galizieraz, gaztelaniaz, guaranieraz, kitxuaz, tagaloz eta tatarrez. Hizkuntza horietako batzuek gaztelaniaren eragin handia izan dute, ortografia finkatzean.

Sorrera

Ñ hizkiaren sorrera nn letra bikoitza sinplifikazioan datza. Erdi Aroko monasterioetako kopistek, lana aurrezteko, n txiki bat ipintzen zuten n arruntaren gainean. Gaineko n txiki hori tilet (~) bihurtu zen. Portugesez gauza bera gertatu zen bokal sudurkariekin, jatorrian n baitzuten ondoan. Horrela, pan hitza pão bihurtu zen.

Gaztelaniaz, nn hori bustiz joan zen [ɲ] hotsa bilakatu arte. Horrela, latineko annus gaztelaniako año bihurtu zen. Mendeak joan, mendeak etorri, ñ hizkia beste hainbat hizkuntzatara zabaldu da.

Polemika

Lokalizazioak egiterakoan, eta frantses klabierrak erabiltzean sortzen diren zenbait deserosotasun, Ñ grafia hizkia bikoteekin-eta ordezkatzeko proposamenak ekarri izan ditu. -IN-, -NN-, -NH- diagramak izan dira aipatuenak. Iparraldean, baina, Ñ grafiaren aldekoak ere egon dira.

Frantzian, oro har, letra horren aurkako jarrera aktiboa dago. Hizkuntza gutxituak direla eta, letra horrek Frantziaren batasuna politikoaren aurka eragiten duela esan izan da.

Ikus, gainera

• QWERTY teklatua

Kanpo estekak

• Datuak: Q476
• Multimedia: Ñ / Q476