Fukuoka

Fukuoka; 福岡市; 福岡市 (Fukuoka-shi)
	izendaturiko hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Japonia
Uhartea; Eskualdea; Prefektura	Kyushu; Kyushu; Fukuoka
Alkatea	Sōichirō Takashima (en)
Izen ofiziala	福岡市; Fukuoka City Government
Jatorrizko izena	福岡市
Posta kodea	810-8620
Herriburua	Chūō-ku (en)
Geografia
Koordenatuak	33°35′24″N 130°24′06″E / 33.59°N 130.4017°E
Azalera	341 km²
Altuera	8 m
Mugakideak	Ōnojō (en) , Kasuga (en) , Itoshima (en) , Nakagawa (en) , Umi (en) , Kasuya (en) , Shime (en) , Shingū (en) , Hisayama (en) , Saga, Kanzaki (en) eta Yoshinogari (en)
Demografia
Biztanleria	1.603.043 (2020ko irailaren 1a); 64.362 (2015)
Dentsitatea	4441 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1889ko apirilaren 1a
Telefono aurrizkia	92
Ordu eremua	UTC+09:00
Hiri senidetuak	Bordele, Guangzhou, Oakland, Bangkok, Lagos, Busan, Atlanta eta Auckland
	http://www.city.fukuoka.lg.jp/english/index.html

Fukuoka (japonieraz: 福岡市, Fukuoka-shi^?) , Japoniako hegoaldean dagoen hiria da, Kyushuko uhartearen iparraldeko kostaldean dagoena eta izen bereko prefeturako hiriburua dena. 2014ko erroldaren arabera 1.514.815 biztanle ditu eta beraz Japoniako 8. hiri populatuena da. Dena dela Fukuoka–Kitakyushu metropoli eremuak 5.738.977 biztanle ditu eta honek Japoniako laugarren metropoli eremua bihurtzen du.

Historia

Harri Aroan populatu zuten eremua Asiatik etorritako giza taldeek eta Kofun Aroko aztarna ugari ere azaldu dira.

Dazaifu

Fukuokatik 15 kilometro hego-ekialdera dagoen Dazaifu (大宰府) kaia inguruko hiriburua bihurtu zen 663 urtean. Aintzinako testu batzuen arabera Japoniaren fundazioa gertatu zen bertan baina gaur egun zalantzan jartzen da datu hori. 923 urtean Hakozaki santutegia Dazaifutik Fukuokara ekarri zen.

Mongolen inbasio saiakerak

1268an Kublai Khan enperadore mongolak Txina konkistatu ondoren Japonian ezarri zituen bere begiak eta hurrengo urteetan mezulariak bidali zizkion Kamakurako shogunari bere tributari izateko baina shogunak beti uko egin zion eta 1274an enperadoreak Kyushu uhartea konkistatzeari ekin zion 900 itsasuntzi eta 33.000 gizonekin. Ez zuen ordea arrakastarik izan itsasaldi gogorrengatik eta samuraiek gaur egungo Fukuoka hiriko eremuan 2-3 metrotako harrizko hesia eraiki zuten hurrengo balizko inbasioei aurre egiteko. 1281ean egin zuen bigarren konkista saiakera, oraingoan 4.000 untzi eta 140.000 soldadurekin. Japoniarrak 40.000 baino ez ziren eta Dazaifun gotortu ziren. Oraingoan ere eguraldiaren laguntza izan zuten tifoi ikaragarri batek mongolek flota suntsitu baitzuen. Tifoi honi Kamikaze izena eman zioten, "jainkoen haizea".

Fukuokako gaztelua

Kuroda Nagamasa daymioak Chikuzen probintzia eskuratu zuen 1600an Sekigaharako Guduan Tokugawatarren alde egiteagatik eta Najima gaztelura mugitu zen. Gaztelua txikia iruditzen zitzaion ordea eta 1601 eta 1607 artean gaztelu berria eraiki zuen, horretarako Edo eta Osakako gazteluak egin zituen Noguchi Kazunari arkitektua ekarri zuen. Gaztelu berriak 47 yagura eta 47.000 m²-ko azalera zeukan eta Kyushuko handiena zen. Fukusaki muinoan eraiki zenez "Fukuoka" izena eman zion.

Fukuoka modernoa

Chikuzen probintziko daymioaren egoitza izan zen Fukuoka mende luzetan. 1868ko Boshin Gerran Tokugawa Ieyasuren tenplu famatua suntsitu zutenean Meiji Aroari eman zitzaion hasiera. 1889ko apirilaren batean Fukuoka hiria eratu zen Hakata eta Fukuoka bera elkartzerakoan. Hakata inguruko kaia eta merkatal eremua zen eta Fukuoka berriz daymio eta samuraien bizilekua.

XX mendearen hasieran Fukuokaren bilakaera handia izan zen. 1903an Kyotoko Unibertsitatearen menpeko Medikuntza Unibertsitatea ezarri zen bertan eta 1911ean Kyushuko Unibertsitate Inperiala sortu zuten. 1929an aireportua eraiki zuten Osaka eta Tokiorekin lotzeko.

Bigarren Mundu Gerran hegazkin estatubatuarren bonbardaketak jasan zituen Fukuokak.

Ordutik aurrera hiriak handitzen jarraitu du. Dagoeneko milioi eta erdi biztanletik gora ditu eta Kyushu uhartearen iparraldea hartzen duen Fukuoka–Kitakyushu metropoli eremua Japoniako populatuenetakoa eta industrializatuenetakoa da.

Geografia

Fukuokaren hiru alde mendiz inguratuta daude eta laugarrenak, iparraldekoak, Hakata Badia inguratzen du.

Japoniako beste hiri batzuen aurrean ez da lurrikara asko dituen eremua baina Richter eskalan 6 edo 7 gradutako lurrikarak izaten dira aldika. 2005ean bi lurrikara izan zituen, bata martxoan eta bestea apirilean baina 3 heriotza besterik ez zituzten eragin.

Klima

Datu klimatikoak (Fukuoka (1971-2000))
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	9.8	10.5	14.0	19.2	23.5	26.5	30.7	31.6	27.8	23.0	17.6	12.5	20.5
Batez besteko tenperatura (ºC)	6.4	6.9	9.9	14.8	19.1	22.6	26.9	27.6	23.9	18.7	13.4	8.7	16.6
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	3.2	3.5	6.1	10.7	15.0	19.4	24.0	24.5	20.6	14.7	9.6	5.2	13.0
Pilatutako prezipitazioa (mm)	72.1	71.2	108.7	125.2	138.9	272.1	266.4	187.6	175.0	80.9	80.5	53.8	1632.3
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	11.0	10.1	12.9	11.0	10.7	12.4	11.9	10.4	10.9	7.3	9.7	10.3	128.7
Elur egunak (≥ 1 mm)	6.8	5.5	1.5	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.2	3.4	17.4
Eguzki orduak	99.9	114.3	149.7	177.2	195.0	147.6	182.7	199.3	157.8	174.9	133.2	116.9	1848.5
Hezetasuna (%)	64	64	66	67	69	76	75	74	74	69	67	65	69
Iturria: Japan Meteorological Agency^[1]

Banaketa administratiboa

Fukuokak 7 auzo (ku) ditu:

Auzoa	Biztanleria	Azalera	Dentsitatea
	2010ean	km²	bizt/km²
Higashi-ku	291.749	66,68	4.375,36
Hakata-ku	212.108	31,47	6.740,01
Chūō-ku (hirigunea)	176.739	15,16	11.658,24
Minami-ku	248.901	30,98	8.034,25
Jonan-ku	128.883	16,02	8.045,13
Sawara-ku	211.889	95,88	2.209,42
Nishi-ku	190.288	83,81	2.270,47

Ekonomia

Kyushuko zentro ekonomikoa da eta bertako konpainia nagusiek zerbitzuen sektorean jarduten dute; teknologia berriak, komunikabideak, argi-indarra, logistika... Bere burtsa propioa ere badu.

Industria gogorra Kitakyūshūn kontzentratzen da.

Dena den 1.200 homeless ere badaude Fukuokako kaleetan, Japoniako hirien artean gehien daukanetako bat da.

Jaialdiak

Hakata Gion Yamakasa: Uztailean ospatzen da. Shioichu Kokushi monjeak 1241ean Hakata izurrite handi batetatik salbatu zuen hiriaren inguruan ur bedeikatua isuriz. Ordutik hiriko auzo desberdinetako taldeek shimekomi-ak sorbaldetan eramanez monjeak egin zuen bide bera egiten dute.
Hakata Dontaku: Duela 800 urtetatik ospatzen da, gaur egun maiatzean. Hainbat eskenatoki ezartzen dira hirian zehar eta antzerki eta ikuskizunak izaten dira.