Paolo Veronese

Paolo Veronese
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Paolo Caliari
Jaiotza	Verona, 1528
Herrialdea	Veneziako Errepublika
Talde etnikoa	Italiarra
Heriotza	Venezia, 1588ko apirilaren 19a (59/60 urte)
Hobiratze lekua	San Sebastiano (en)
Familia
Ezkontidea(k)	Elena Badile (en)
Seme-alabak	ikusi Carlo Caliari (en) ; Gabriele Caliari (en) ;
Haurrideak	ikusi Benedetto Caliari (en) ;
Hezkuntza
Hizkuntzak	italiera
Irakaslea(k)	Antonio Badile (en)
Ikaslea(k)	ikusi Antonio Vassilacchi (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	margolaria, marrazkilaria, arkitektura proiektuen marrazkilaria eta artista bisuala
Lantokia(k)	Mantua; Padua; Treviso; Venezia eta Verona
Lan nabarmenak	ikusi Villa Barbaro (en) ;
Influentziak	Domenico Riccio (en) , Giovanni Battista Zelotti eta Paolo Farinati
Mugimendua	manierismoa; Veronese school (en) ; Goi Pizkundea; Veneziako eskola
Genero artistikoa	erretratua; erretratua; margolaritza historikoa; allegory (en) ; arte sakroa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Paolo Veronese,^[1] jaiotza-izenez Paolo Caliari (Verona, 1528 – Venezia, 1588ko apirilaren 19a), italiar margolari manierista izan zen. Bere obra joera errealistako salbuespentzat hartzen da estilo manieristaren barruan. Haren garaikide Tintorettok ez bezala, Veronesek uko egin zion erreferentzia espiritual orori, eta Tizianoren joera erromanistaren eta modako manierismoren arteko pintura molde berezi bat asmatu zuen. Veroneseren obraren ezaugarri nagusiak handitasuna eta obraren egituran arkitekturak eragin handia izatea dira.

Bizitza

Ikasketak eta lehen obrak

Paolo Caliari zuen izena, baina il Veronese deitzen zioten, Veronako hargin eta eskultore baten seme zelako. Hamar urte zituela, pintore ofizioa ikasten hasi zen Antonio Badileren lantegian eta, horretaz gainera, buztinezko irudiak moldatzen zituen aitaren ereduari jarraituz. Andrea Mantegnaren pinturaren ondoko estiloen jarraitzaile sutsua izan zen, eta harremanak izan zituen Giovan Francesco Caroto eta Francesco Torbidorekin, zeinak Giorgioneren estiloaren jarraitzaile baitziren, eta Domenico Brussorzi, gai fantastikoen pintorearekin.

Mantuan Giulio Romanoren obrak ezagutu zituen, eta irudiak eta koloreak kokatu behar zituen espazioaren arkitektura zentzuaz jabetzen lagundu zion horrek. Bere garaiko pintura ondo ezagutzeaz gainera, Michele Sanmicheli, Veronako garai hartako arkitekto hoberena, ezagutzeko aukera izan zuen. Honek eragin handia izan zuen Veroneseren arkitektura kutsuko konposizioetan, lehenengo obretatik bertatik agerikoa zena.

Villa Barbaroko freskoak, 1560 aldean

1548koa da data ezaguneko lehenbiziko obra: Bevilacqua-Lazise erretaula (Museo di Castelvecchio, Verona). 1551n Villa Soranzo dekoratu zuen, Castelfrancotik hurbil, eta 1552an San Antonio Deabruak tentatua (Musée des Beaux-Arts, Caen) pintatu zuen Mantuako katedralerako^[2]. Azken margolan honetan nabari denez, Veronesek berehala beregenatu zuen manierismoa.

Venezia

Bere lehen garaiko pintura lanak veneziar dirudunen udako landetxeak dekoratzeko egin zituen, gai askeak eta jai girokoak erabiliz. Pintura mota horietan landu zituen Veronesek bere perspektiba jokoak, marko arkitektoniko fantastikoez sendotuak. Veroneseren obraren parte handi baten bereizgarri nagusia dira, hain zuzen, arkitektura ingurune horiek. 1553an Veneziako Duxaren Jauregian (Palazzo Ducale) lan egiteko deitu zioten^[3]. Hamarren Kontseiluaren Aretoko (Sala dei Consiglio dei Dieci) sabaiaren apainketa egin zuen, sotto in sú (behetik gora) delako perspektiba berezia erabiliz.

1555ean Veneziako San Sebastiano elizan Mariaren koroatzea margotu zuen. Monjeei hainbeste gustatu zitzaien Veroneseren lana, ezen elizako sabaia pintatzeko ere eskatu zioten. Arrakasta handia izan zuen eta lan eskaera asko egin zizkioten handik aurrera.

Heldutasuna

Kanako ezteiak, 1563, Louvre museoa, Paris

1560 eta 1561 bitartean Venezia utzi zuen, Palladio arkitektoak Maserren (Treviso) eraiki zuen Villa Barbaroko freskoak margotzera joateko. Gai mitologikoak eta alegorikoak erabili zituen, kolore argi alaiez margotuak. Veronesek, bere estiloari jarraituz, ilusio arkitektonikoak sortu zituen, Palladiok ezarritako muga espazialak desagerrarazten zituzten efektu optikoak (trompe-l'œil), ez baitzituen eraikuntzaren arkitektura egiturak kontuan hartzen. Badirudi Palladiok, oso haserre, bere obra ilusio optiko batean barreiaturik suntsitu izana leporatu ziola Veroneseri.

Veneziako pintoreen artean ospetsuena egin zen, eta lantegi bat zabaldu zuen, erretratu ugari, koadro erlijiosoak (Kanako ezteiak, Jesus Tenpluko doktoreen artean) eta mitologiakoak (Marte eta Venus Maitasunak aurkituak) egin zituena, denak ere indar eta handitasun bikainekoak. Kanako ezteiak (Louvre, Paris) 1563an egin zuen, San Giorgio Maggiore beneditar monasteriorako. Neurri handiko mihise honetan (669 x 990 cm) bere bitarteko guztiak baliatu zituen arkitektura espazio artifizialak eta festa giroa sortzeko.

Heroi eta mitoei buruzko koadroetan ere, erlijio pinturetan margotzen zituen arkitektura agertoki berak erabiltzen zituen. Darioren familia Alexandro baino lehen izenekoan (1565-1567, National Gallery, Londres), adibidez, Kanako ezteiak koadroan erabilitako ereduak baliatu zituen. Darioren familiak, baina, badu berezitasun aipagarri bat: behatzailearen ikuspuntua koadroaren erdigunea baino askoz beherago dago, ia belauniko bagina bezala, margolaneko pertsonaia batzuen ikuspuntu berberetik begira.

Afaria Leviren etxean

Afaria Leviren etxean, 1573, Gallerie dell'Accademia, Venezia

Maitasunaren alegoria: Desleialtasuna, 1570 aldean, National Gallery, Londres

Veronesek margotzeko hartu zituen lizentziak Inkisizioa ohartarazi zuten. Izan ere, Trentoko kontzilioaren aginduak erlijio pinturan betetzen ote ziren zaintzeaz ere arduratzen baitzen erakunde hori. 1573ko Azken afaria izeneko koadroan (Gallerie dell'Accademia, Venezia), bere beste margolan askotan bezala, bufoiak, zakurrak eta alemaniar soldaduak tartekatu zituen mahaikideen artean. Hori zela eta, Veronesek Inkisizioko auzitegiaren aurrean azaldu behar izan zuen. Honela erantzun zien galderei: Guk, pintoreok, poetek eta zoroek hartzen dituzten askatasun berberak hartzen ditugu. Eta erantsi zuen gero: Eskatu zidaten nahi nuen bezala dekoratzeko koadroa, eta oso handia nola baita, pertsonaia asko kabitzen dira^[4]. Ez dakigu Veroneseren azalpenak Inkisizioa gogobete ote zuen, baina kontua da koadroari izena aldatu behar izan ziola eta lehengoaren ordez Afaria Leviren etxean jarri, gaiari buruzko interpretazio libreago bat egiteko atea zabalik utziz.

Garai hartako beste erlijio margolan batzuetan, hala nola Jesus Tenpluko doktoreen artean izenekoan (Pradoko museoa, Madril), Kontraerreformako ideiekin adosago dagoela ematen du. Koadro horretan Veronesek beheko ikuspuntua erabili zuen berriro, doriar eta korintoar zutabeez egin zuen dekoratua, eta kolore beroei eman zien lehentasuna.

Neurri txikiko koadroetan, Moises uretatik salbatua (1560-1575 inguru, Pradoko museoa, Madril) izenekoan adibidez, Veronesek maisutasun handiz erakutsi zuen manieristek miniatura eta xehetasunei zioten atxikimendua. Tamaina txikiko lana izanik ere (57 x 43 cm), xehetasun handiaz azaldu zituen pertsonaien arropen kalitateak, Veneziako garai hartako erara jantziak. Bufoi ipotx batek eta zerbitzari beltz batek kutsu exotikoa ematen diote obrari.

Azkenaldia

1580an Veneziako Duxaren Jauregiko Kontseilu Handiaren aretoa apaintzeko lanak hasi zituen. 1585ean bukatu zituen, hil baino hiru urte lehenago. Margolan horiek Tiepoloren dekorazio pintura barrokoen aitzindaritzat hartzen dira. Gorputzak airean zintzilik bezala daude, arkitekturek eratutako ametsezko espazio batean esekita. Margolana Veneziaren alegoria bat da: Venezia jainkosa gisa koroatua, basailuez inguratua, emakume itxuran irudikatutako garaipenez, eta gainerako erreinuetako enbaxadoreez.

Pintorearen azken hamarkadako lanetan, Magoen adorazioa eta Magdalena esaterako, halako histura edo melankolia giro bat nagusitzen da. Koloreak eta eguzki argia bera ere, bizi-biziak aurreko aldietan, motelagoak dira orain. Lan batzuetan, Vienako Lukrezia-n, esate baterako, ilunabarreko argitasunez margotzen du.

Lan nagusiak


Izenburua	Sortua	Mota	Tamaina (cm)	Jabea	Hiria
San Antonio Deabruak tentatua	1552–1553	Olioa oihal gainean	198 × 151	Musée des Beaux-Arts	Caen
Zeus Bizioak kanporatzen	1553?	Olioa oihal gainean	650 × 330	Louvre	Paris
San Marko Bertutea koroatzen	1554?	Olioa oihal gainean	330 × 317	Louvre	Paris
Ama Birjinaren koroatzea	1555	Olioa oihal gainean	?	San Sebastiano eliza	Venezia
Emakume baten potreta	1555–1560?	Olioa oihal gainean	119 × 103	Louvre	Paris
Deikundea	1555?	Olioa oihal gainean	193 × 291	Uffizi Galeria	Florentzia
Jesus Tenpluko doktoreen artean	1558	Olioa oihal gainean	236 × 430	Prado	Madril
Jasokundea	1558?	Olioa oihal gainean	340 × 455	San Zanipolo eliza	Venezia
Kanako ezteiak	1560?	Olioa oihal gainean	207 × 457	Gemäldegalerie	Dresden
Gizon baten potreta	1560?	Olioa oihal gainean	120 × 102	Museum of Fine Arts	Budapest
Bako gizoei ardoa ematen	1560–1561	Freskoa	??	Villa Barbaro	Maser, Treviso
Giustiniana Giustiniani eta haurtzaina	1560–1561	Freskoa	??	Villa Barbaro	Maser, Treviso
Venus eta Adonis	1561+	Olioa oihal gainean	123 × 174	Staatliche Kunstsammlungen	Augsburg
Ama Birjina aintzan santuekin	1562?	Olioa oihal gainean	??	San Sebastiano eliza	Venezia
San Joan Bataiatzailea predikatzen	1562?	Olioa oihal gainean	??	Galleria Borghese	Erroma
Ama Birjina tronuan santuekin	1562?	Olioa oihal gainean	339 × 191	Gallerie dell'Accademia	Venezia
Kanako ezteiak	1563	Olioa oihal gainean	666 × 990	Louvre	Paris
Petrobelli aldarea	??	??	??	??	??
Familia Santua eta santuak (San Zaccaria Altapiece)	1564	Olioa oihal gainean	328 × 188	Gallerie dell'Accademia	Venezia
San Jurgiren martirioa	1564	Olioa oihal gainean	426 × 305	San Giorgio in Braida	Verona
San Marko eta San Martzeliano martiriorantz	1565	Olioa oihal gainean	??	San Sebastiano eliza	Venezia
San Sebastianen martirioa	1565	Olioa oihal gainean	??	San Sebastiano eliza	Venezia
Darioren familia Alexandro baino lehen	1565–1570	Olioa oihal gainean	236.2 × 475.9	National Gallery	Londres
Ama Birjina eta Haurra, Santa Isabelekin, San Joan Bataiatzailea haurrarekin eta Santa Justinarekin	1565–1570	Olioa oihal gainean	40-7/8 x 62-1/4 in.	Timken Museum of Art	San Diego
Daniele Barbaro potreta	1565–1567	Olioa oihal gainean	121 × 105.5	Rijksmuseum	Amsterdam
Maitasunaren alegoria: Desleialtasuna	1570	Olioa oihal gainean	191 × 191	National Gallery	Londres
Kristoren Pizkundea	1570?	Olioa oihal gainean	136 × 104	Gemäldegalerie	Dresden
Ama Birjina Cuccina familiarekin	1570?	Olioa oihal gainean	167 × 416	Gemäldegalerie	Dresden
Moisesen aurkitzea	1570?–1575?	Olioa oihal gainean	??	Kunsthistorisches Museum	Viena
Betsabe bainuan	1575?	Olioa oihal gainean	191 × 224	Museum of Fine Arts of Lyon	Lion
Eskultore baten potreta	1550?–1585?	Olioa oihal gainean	110.5 × 89	Metropolitan Museum of Art	New York
Lepantoko gudua	1572?	Olioa oihal gainean	169 × 137	Gallerie dell'Accademia	Venezia
Gregorio Handiaren oturuntza	1572	Olioa oihal gainean	??	Monte Berico	Vicenza
Afaria Leviren etxean	1573	Olioa oihal gainean	555 × 1.280	Gallerie dell'Accademia	Venezia
Santa Justinaren martirioa	1573?	Olioa oihal gainean	103 × 113	Uffizi Galleria	Florentzia
Zeresek Venezia omentzen du	1575	Olioa oihal gainean	309 × 328	Gallerie dell'Accademia	Venezia
Santa Katalinaren ezkontza mistikoa	1575?	Olioa oihal gainean	337 × 241	Gallerie dell'Accademia	Venezia
Maitasunaren alegoria: Zorioneko elkartzea	1575?	Olioa oihal gainean	188 × 188	National Gallery	Londres
Venus, Marte eta Maitasuna zaldi batekin]]	1575?	Olioa oihal gainean	47 × 47	Galleria Sabauda	Turin
Pietatea	1576–1582	Olioa oihal gainean	147 × 115	Hermitage	San Petersburgo
Kristoren Pizkundea	1578?	Olioa oihal gainean	273 × 156	The Chapel, Chelsea and Westminster Hospital	Londres
Marte eta Venus Maitasunak aurkituak	1578?	Olioa oihal gainean	205.7 × 161	Metropolitan Museum of Art	New York
Hermes, Herse eta Aglaulo	1576?–1584?	Olioa oihal gainean	232.4 × 173	Fitzwillian Museum	Cambridge
Europaren bahiketa	1580	Olioa oihal gainean	240 × 303	Sala dell'Anticollegio, Palazzo Ducale	Venezia
Venus eta Adonis	1580	Olioa oihal gainean	212 × 191	Prado	Madril
Kristo eta Zenturioia	1580?	Olioa oihal gainean	99.2 × 130.8	Toledo Museum of Art	Toledo, AEB
Lukrezia	1580ko hamarkada	Olioa oihal gainean	109 × 90.5	Kunsthistorisches Museum	Viena
Kristo lorategian aingeru batek lagundua	1580?	Olioa oihal gainean	80 × 108	Pinacoteca di Brera	Milan
San Antonio arrainei predikatzen	1580?	Olioa oihal gainean	??	Galleria Borghese	Erroma
Santa Helenaren ikuspena	1580?	Olioa oihal gainean	166 × 134	Pinacoteca Vaticana	Erroma
Jakinduriaren eta Indarraren alegoria	1580?	Olioa oihal gainean	214.6 × 167	Frick Collection	New York
Judith eta Holofernes	1580?	Olioa oihal gainean	195 × 176	Galleria di Palazzo Rosso	Genova
Miratarrak San Nikolasi ongietorria ematen	1582?	Olioa oihal gainean	diameter: 198	Gallerie dell'Accademia	Venezia
Veneziaren Apoteosia	1585	Olioa oihal gainean	904 × 579	Palazzo Ducale	Venezia
Scutariko setioa	1585	Olioa oihal gainean	904 × 579	Palazzo Ducale	Venezia
San Pantaleonen konbertitzea	1587	??	??	San Pantalon eliza	Venezia
Agostino Barbarigoren potreta	??	Olioa oihal gainean	60 × 48	Museum of Fine Arts	Budapest
Kristoren bataioa eta tentazioa	??	Olioa oihal gainean	245 × 450	Pinacoteca di Brera	Milan
Veneziar emakume baten potreta (La Bella Nani)	??	Olioa oihal gainean	117.3 × 100.8	Alte Pinakothek	Munich
Susana bainatzen	??	Olioa oihal gainean	198 × 198	Louvre	Paris
Noli me tangere	??	Olioa oihal gainean	??	Musée de Grenoble	Grenoble
Txakurra eserita	??	Olioa oihal gainean	44 × 82	National Gallery	Oslo
Afaria Emmausen	1565-1570	Olioa oihal gainean	66 × 79	Museum Boijmans Van Beuningen	Rotterdam

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2012/11/30 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. (PDF) 185. arauaː Errenazimentuko pertsona-izenak. .
↑ Pàolo Veronese Treccani.it
↑ Peter HUMFREY: Veronés, Pablo Museodelprado.es
↑ Veroneseren deklarazioaren transkripzioa

Kanpo estekak

(Ingelesez) George WILLIAMSON: Paolo Caliari The Catholic Encyclopedia (1908).

Datuak: Q9440
Multimedia: Paolo Veronese / Q9440

[1] Euskaltzaindia. (PDF) 185. arauaː Errenazimentuko pertsona-izenak. .

[2] Pàolo Veronese Treccani.it

[3] Peter HUMFREY: Veronés, Pablo Museodelprado.es

[4] Veroneseren deklarazioaren transkripzioa

[1]

[2]

[3]

[4]