نمایش مبدأ برای عنصری بلخی

{{جعبه زندگینامه
| نام_شخص            = ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری بلخی
| نام                = 
| نام_تصویر          = Firdausî approaches the three poets of Shâh Mahmûd who sit reading while servants prepare meat on a spit behind them.jpg
| توضیح_تصویر        = فردوسی به جمع عنصری،فرخی و عسجدی سه شاعر دیگر دربار سلطان محمود غزنوی نزدیک می شود
([[مینیاتور]] سده ١٧)
| گفتاورد            = 
| لقب‌ها             = [[ملک‌الشعرا]]
| زمینه فعالیت       = [[ سرایندهٔ]]
| تاریخ_تولد         = ۳۵۰ قمری
| محل_تولد           = [[غزنی]]
| ملیت               = [[ایرانی‌ها|ایرانی]]
| اهل                = 
| دوره               = [[غزنويان]]
| سال‌های فعالیت     = [[سده چهارم قمری|سده چهارم]] و آغاز [[سده ۵ (قمری)|پنجم قمری]]
| محل زندگی          = 
| مذهب               = [[اسلام]]، [[سنی|اهل‌سنت و جماعت]]
| نهاد               = 
| دوران              = [[غزنویان]]
| همسر               = 
| فرزندان            = 
| پدر                = 
| آرامگاه            = 
| مدفن               = [[غزنی]]
| سبک                = [[سبک خراسانی]]
| آثار               = وامق و عذرا{{سخ}}شادبهر وعین الحیات{{سخ}}سرخ بت و خنگ بت{{سخ}}
| تاریخ_مرگ          = ۴۳۱ ماهشیدی
| محل_مرگ            = [[غزنه]]،[[افغانستان|افغانستان کنونی]]
}}

'''ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری بلخی''' شاعر نام‌آور پارسی‌زبان در سال ۳۵۰ هجری قمری زاده شد. [[امیر نصر]] برادر [[سلطان محمود غزنوی]]، وی را به [[غزنه]] فراخواند. سلطان محمود غزنوی به او توجه نشان داد و به او عنوان ملک‌الشعرایی داد. عنصری در سال ۴۳۱ هجری قمری درگذشت.

[[دولتشاه سمرقندی]] در تذکرهٔ خویش در باب عنصری چنین می‌نویسد:
<blockquote>
مناقب و بزرگواری او اظهر من الشمس است و سرآمد شعرای روزگار [[سلطان محمود غزنوی|سلطان محمود]] بوده و او را ورای طورِ شاعری فضایل بسیار است؛ و بعضی او را حکیم نوشته‌اند. چنین گویند که در رکاب سلطان محمود همواره چهارصد شاعرِ متعین ملازم بودندی و پیشوا و مقدم طایفهٔ شعرا استاد عنصری بود، و همگان بر شاگردی او مقرّ و معترف بودند و او را در مجلس سلطان منصب ندیمی با شاعری ضمّ بود و پیوسته [[مقامه|مقامات]] و غزوات سلطان نظم کردی. او را قصیده‌ای است مطوّل قریب به یکصد و هشتاد بیت که مجموع غزوات و حروب و فتوح سلطان را در آن قصیده به نظم آورده؛ و در آخر سلطان محمود استاد عنصری را مثالِ ملک‌الشعرایی قلمرو خود ارزانی داشت و حکم فرمود در اطراف ممالک هر کجا شاعری و خوشگویی باشد سخن خود بر استاد عرضه دارد تا استاد غث و ثمین آن را منقح کرده، در حضرت اعلی به عرض رساند؛ و همه روز مجلس استاد عنصری، شعرا را مقصدی معیّن بود، و او را جاهی و مالی عظیم بدین جهت جمع شده، و [[فردوسی]] او را در نظم [[شاهنامه]] تحسین بلیغ می‌کند و آن حکایت به جایگاه خود خواهد آمد، و الله و اعلم.<ref>ادوارد بروان، تاریخ ادبیات ایران، نیمهٔ نخست، ترجمهٔ فتح‌الله مجتبایی، انتشارت مروارید، چاپ سوم، 1361 تهران، ص 75-174</ref> </blockquote>

اشعار بازمانده از عنصری به حدود دو هزار بیت می‌رسد؛ که شامل [[قصیده]]، [[غزل]]، [[رباعی]]، [[قطعه (شعر)|قطعه]]، [[ترکیب‌بند]]، و [[مثنوی]] است. بیشتر قصیده‌های او در ستایش [[سلطان محمود غزنوی]] و [[مسعود غزنوی]] است. در قصیده‌ها و غزل‌های عنصری اصطلاحات [[حکمت]] و [[منطق]] نیز وجود دارد. قصیده‌های عنصری بی‌مقدمه‌است و بیشتر به وصف می‌پردازد. مهم‌ترین [[مثنوی]]‌های عنصری عبارت‌اند از [[وامق و عذرا]]، [[شادبهر و عین‌الحیات]]، و [[سرخ‌بت و خنگ‌بت]] که متأسفانه هیچکدام از آنها تا به حال به دست نیامده اند و فقط حدود سیصد و پنجاه بیت از وامق و عذرای او به صورت اتفاقی در جلد نسخه ای خطی به کوشش مولوی محمد شفیع ادیب پاکستانی کشف شد و به سرمایۀ دولت وقت ایران به چاپ رسید.(مولوی محمد شفیع، وامق و عذرا، انتشارات دانشگاه پنجاب، لاهور ۱۹۶۷)

== نمونهٔ اشعار ==
{{شعر}}
{{ب|باد نوروزی همی در بوستان بتگر شود|تا ز صنعش هر درختی لعبتی دیگر شود}}
{{ب|باغ هم‌چون کلبهٔ بزاز پر دیبا شود|راغ هم‌چون طبلهٔ عطار پر عنبر شود}}
{{ب|روی‌بند هر زمینی حلهٔ چینی شود|گوشوار هر درختی رشتهٔ گوهر شود}}
{{ب|چون حجابی لعبتان خورشید را بینی به ناز|گه برون آید ز میغ و گه به میغ اندر شود}}
{{ب|افسر سیمین فروگیرد ز سر، کوه بلند|باز میناچشم و زیباروی و مشکین‌سر شود}}
{{پایان شعر}}
{{سخ}}
{{شعر}}
{{ب|عجب مدار که نامرد، مردی آموزد|از آن خجسته رسوم و از آن خجسته سِیَر}}
{{ب|به چند گاه دهد بوی عنبر آن جامه|که چند روز بماند نهاده با عنبر}}
{{ب|دلی که رامش جوید نیابد آن دانش|سری که بالش جوید، نباید او افسر}}
{{ب|ز زود خفتن و و از دیر خاستن هرگز|نه مُلک یابد مَرد و نه بر ملوک، ظفر}}
{{پایان شعر}}

== منابع ==
{{پانویس}}
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=تاریخ ادبیات در ایران|نویسنده=ذبیح‌الله صفا|ترجمه=|ناشر=ابن‌سینا|شهر=تهران |کوشش= |ویرایش= |صفحه=۴۴۸ |سال=۱۳۴۲|شابک=}}
* {{یادکرد وب|نویسنده= |نشانی= http://www.iranicaonline.org/articles/onsori-celebrated-persian-poet-of-the-early-ghaznavid-period|عنوان= ʿONṢORI – Encyclopaedia Iranica|ناشر= |تاریخ= |تاریخ بازبینی= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20150517054638/http://www.iranicaonline.org/articles/onsori-celebrated-persian-poet-of-the-early-ghaznavid-period|archivedate= ۱۷ مه ۲۰۱۵|dead-url= yes}}

== پیوند به بیرون ==
{{ویکی‌گفتاورد}}[https://ganjoor.net/onsori/ دیوان عنصری در پایگاه گنجور]{{ادبیات فارسی}}

{{شاعر-خرد}}

[[رده:ادبیات کهن فارسی]]
[[رده:اهالی ایران در سده ۱۰ (میلادی)]]
[[رده:اهالی ایران در سده ۱۱ (میلادی)]]
[[رده:اهالی بلخ]]
[[رده:تاجیک‌های اهل افغانستان]]
[[رده:زادگان ۹۶۱ (میلادی)]]
[[رده:درگذشتگان ۱۰۳۹ (میلادی)]]
[[رده:درگذشتگان ۴۳۱ (قمری)]]
[[رده:زادگان ۳۵۰ (قمری)]]
[[رده:شاعران ایرانی سده ۱۱ (میلادی)]]
[[رده:شاعران دوره غزنویان]]
[[رده:شاعران سبک خراسانی]]
[[رده:شاعران سده ۱۰ (میلادی) اهل ایران]]
[[رده:شاعران فارسی‌زبان سده ۴ (قمری)]]
[[رده:شاعران فارسی‌زبان سده ۵ (قمری)]]
[[رده:شاعران فارسی‌زبان]]
[[رده:شاعران مدیحه‌سرا]]
[[رده:شاعران مرد اهل ایران]]
[[رده:نویسندگان مرد اهل ایران]]