کوه قلعه فردوس
کوه قلعه فردوس، کوهی است که در ۱۰ کیلومتری جنوب شهر فردوس قرار داشته و محل یکی از قلعه‌ها و دژهای مهم اسماعیلیه و مرکز استقرار این فرقه در ایالت قهستان و در جنوب خراسان بزرگ بوده‌است. قلعه واقع در قله این کوه، با شماره ۲۹۹۳۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱][۲]
| کوه قلعه فردوس | |
|---|---|
 | |
| نام | کوه قلعه فردوس |
| کشور | ایران |
| استان | استان خراسان جنوبی |
| شهرستان | شهرستان فردوس |
| اطلاعات اثر | |
| نوع بنا | سنگ و ساروج |
| کاربری | دژ، قلعه |
| دیرینگی | نامشخص |
| مالک فعلی اثر | آثار ملی ایران |
| اطلاعات ثبتی | |
  کوه قلعه فردوس روی نقشه ایران
۳۳°۳۲′شمالی ۵۸°۰۵′شرقی / ۳۳٫۵۴°شمالی ۵۸٫۰۸°شرقی | |
تاریخچه قلعه
ویرایشعطاملک جوینی در تاریخ جهان‌گشای دربارهٔ این قلعه می‌گوید: از ۷۰ دژی که در جنوب خراسان قرار داشت، وسیع‌ترین و عظیم‌ترین آنها در ۵ هزار گزی جنوب غربی شهر تون باشد. اسماعیلیان، قلعهٔ نظامی خود را در بالای این کوه ساخته بودند که در بلندترین نقطه دشت تون واقع شده و از تمام جهات بر منطقه مشرف است. موقعیت این قلعه به‌گونه‌ای است که از سه جهت به پرتگاه‌هایی منتهی می‌شود و تنها راه دسترسی به قلعه از طریق تنگه‌ای است که در جنوبی غربی کوه، که شیب کمتری دارد، قرار گرفته‌است. این قلعه در ۶ حصار مختلف ساخته شده و مرکز فرماندهی در طبقه ششم و در نوک قلعه قرار دارد. طبقات دیگر آن دارای دروازه‌های ورودی از جهات مختلف، محل نگهداری آذوقه، اسلحه‌خانه، اصطبل، آب‌انبار، برج و بارو و حمام و تالارها و سربازخانه هستند. ارتفاع برج‌ها حدود ۵ متر بوده و تمام آنها به کمک سنگ‌های لاشه و ملات گچ و ساروج ساخته شده‌اند.
دوران کاربری
ویرایشاین قلعه در دوران آبادی دارای دو دیوار و حصار تو در تو و چند برج دیده‌بانی بوده‌است. محیط بیرونی‌ترین دیوار، حدود یک هزار متر است. در قسمت پایانی قلعه، آب‌انبارهایی درون سنگ‌ها کنده شده که طول هر یک حدود ۱۰ متر و عرض آنها در حدود ۲ متر بوده و از آب باران و برف پر می‌شده‌اند. این آب‌انبارها در هنگام محاصره، به عنوان آب شرب اهالی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. همچنین این آب‌انبارها، ذخیرهٔ تمام اهالی قلعه نبوده‌اند؛ زیرا در پایین دیوار و در جنوب قلعه چاهی کنده بودند که امروزه به چاه قنوت مشهور است. در قله کوه آثار برج استوانه‌ای کوچکی قرار دارد که شاید محل افروختن آتش بوده و با دیده‌بانی در ارتباط بوده‌است. این دژ، روزگاری بر جلگه‌های اطراف و راه‌های بازرگانی قدیم ناظر بوده و راه‌های کاروانی دشت تون را هم می‌توانسته به خوبی دیده‌بانی کند.
این قلعه دارای تونلی آجری است که به قلعه دختر متصل است و این راه زیرزمینی این دو قلعه را به وسیله یک راه زیرزمینی دیگر به وسط شهر باستانی تون متصل می‌کند. در داخل این تونل زیرزمینی که پس از زمین‌لرزهٔ سال ۱۳۴۷ کشف شد، اجساد بسیاری از مردگان یافت شد که در کنار هم در داخل این تونل چیده شده و دارای کفن‌هایی با آثار اسلامی و آیات قرآن بودند.
در حمله مغول به منطقه تون، این قلعه مورد هجوم سربازان مغول قرار گرفت و غارت شده و در نهایت به آتش کشیده شد.
منابع
ویرایش- ↑ «کوه قلعه فردوس مستعد برای جذب توریسم». وبگاه رسمی خبرگزاری فارس. ۲ مهر ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۲۱ بهمن ۱۳۸۷.[پیوند مرده]
- ↑ «کوه قلعه فردوس، مکانی مناسب برای مطالعات باستان‌شناسی». وبگاه رسمی خبرگزاری ایسکانیوز. ۳۱ شهریور ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۲۱ بهمن ۱۳۸۷.[پیوند مرده]