Kalendario a Huliano

Ti kalendario a HUliano, ket inpaammo babaen ni Julius Caesar idi 46 SK (708 AUC), daytoy idi ket reporma ti kalendario a Romano. Daytoy ket nangrugi idi 45 SK (709 AUC). Daytoy idi ti kaaduan a kalendario iti kaaduan ti Europa, ken dagiti pagtaengan a Europeano iti Kaamerikaan ken dadduma pay a luglugar, aginggana idi napasayaat ken sinukatan babaen ti kalendario a Gregoriano. Ti paggidiatan iti natimbeng a kaatiddog ti tawen a nagabetan ti Huliano (365.25 nga al-aldaw) ken ti Gregoriano (365.2425 nga al-aldaw) ket 0.002%.

Ti kalendario a Huliano ket addaan iti kadawyan a tawen iti 365 nga al-aldaw a nabingbingay kadagiti 12 a bulan, a kas nailista iti Tabla ti bulbulan. Ti bisiesto nga aldaw ket nainayon iti Pebrero kada uppat a tawen. Ti tawen a Huliano ket isu a ti natimbeng ket 365.25 nga al-aldaw iti kaatiddog. Daytoy ket naikeddeng a panangipagarup iti tropikal (solar) a tawen. Urayno ammo idin dagidi Griego nga astronomo, manipud idi kenni Hipparchus, iti maysa a siglo sakbay ti reporma ti Huliano, a ti tropikal a tawen ket basbassit a minuto ngem ti 365.25 nga al-aldaw, ti kalandario ket saanna idi a lunadan para iti daytoy a paggiddiatan. Kas ti resulta, ti kalendario a tawen ket nakaala ti agarup a tallo nga aldaw iti tunggal uppat a siglo no maipada iti napalpaliiw nga ekuinokso a panpanawen ken dagiti tiempo. Daytoy a paggiddiatan ket sinimpa babaen ti reporma ti Gregoriano idi 1582. Ti kalendario a Gregoriano ket adda met laeng ti isu a bulan ken kaatiddog ti bulan a kas ti kalendario a Huliano,ngem mangisengngat kadagiti bisiesto nga aldaw segun ti sabali nga alagaden. Iti nagbanaganna, ti kalendario a Huliano ket agdama a 13 nga al-aldaw a naud-udi ngem ti kalendario a Gregoriano; kas pagarigan, ti 1 Enero iti kalendario a Huliano ket 14 Enero iti kalendario a Gregoriano.

Ti kalendario a Huliano ket nasukatanen a kas ti kalendario a sibil babaen ti kalendario a Gregoriano kadagiti gangani amin a pagilian a dati a nagus-usar daytoy, urayno daytoy ket nagtultuloy a kalendario a sibil kadagiti dadduma a pagilian iti maika-20 a siglo. Kaaduan kadagiti denominasion ti Kristiano iti Laud ken luglugar nga naibanghelio babaen dagiti simbaan ti Laud ket sinukatanda metten ti kalendario a Huliano iti kalendario a Gregoriano a kas ti batayan para kadagiti bukodda lkalendario a liturhiko. Nupay kasta, kaaduan kadagiti sanga ti Akindaya a Simbaan nga Ortodokso ket agus-usar pay laeng ti kalendario a Huliano para it ipanagkarkulo kadagiti petsa dagiti makuti a rambakan, a mairaman ti Paskua ti Panagungar (Pascha). Adda met dagiti simbaan ti Ortodokso a nangampon iti Nabaliwan a kalendario a Huliano para iti panagpaliiw kadagiti natalinaay a rambakan, bayat nga adda met dagiti simbaan ti Ortodokso a nangibatbati ti kalendario a Huliano para kadagiti amin a panggep. Ti kalendario a Huliano ket agdama pay laeng nga inus-usar babaen ti tattao a Berebere ti Amianan nga Aprika, ken idiay Bantay Athos. Iti porma iti kalendario nga Alehandro, daytoy ti batayan para iti kalendario nga Etiopiano, ken isu daytoy ti kalendario a sibil ti Etiopia.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Kalendario a Huliano iti Wikimedia Commons

• Kalkalendario kadagiti napalabas a panawen Naiyarkibo 2014-06-20 iti Wayback Machine ti WebExhibits.
• Kalendario MAS