Dwight David Eisenhower

US-Präsident Dwight D. Eisenhower (offiziell Foto)

sien Ünnerschrift

Dwight „Ike“ David Eisenhower (* 14. Oktober 1890 in Denison, Texas; † 28. März 1969 in Washington D.C.) weer de 34. Präsident vun de USA (1953–1961) un Böverbefehlshebber vun de Allieerte Strietkräfte in Europa in de Tweete Weltkrieg.

Biografie

Dat Huus vun de Eisenhowers in Abilene (Kansas)

Eisenhower in‘ Eersten Weltkrieg mit sien Fru Mamie

Eisenhower, 1942

Eisenhower (rechts) in‘ Juni 1945 mit Präsident Truman

Eisenhower un Lt. General Clay up den tovör dör sowjeetsch Truppen övergeven Floogplatz Gatow in Berlin, 20. Juli 1945

Familie

De Naam Eisenhower is vun düütsch Oorsprung un lett sück bit up dat Johr 1741 torüchverfolgen, as Hans Nicholas Eisenhauer ut dat Rhienland den Uproop vun William Penn folgen un utwannern dee, um vun de religiöös Verfolgung as Mennonit to flüchten.

Eisenhower wurr in Denison, Texas, as dart Kind vun dat Paar David Jacob Eisenhower un sien Fru Ida Elizabeth Stover boren. He harr dree Bröers: Earl, Edgar un Milton. 1892 truck de Familie nah Abilene, Kansas, wo Dwight D. Eisenhower 1909 vun de Abilene High School afgung. Beid Öllern hemm de Gloovensgemeenschap vun de River Brethren an un Eisenhower is in dit Milieu upwussen. De Moder weer bannig religiös un hett de Kinner in dissen Sinne uptrucken. Noch wiels sien Jöögd hett se sück den Zeugen Jehovas towennd. Wohrschienlich ut dissen Grund hett he later den Infloot vun de Moder up sien Sozialisatschoon rünner.

1916 hett he Mamie Geneva Doud (1896–1979) heiraadt, mit de he twee Söhns harr. De öllere Doud Dwight Eisenhower (1917–1921), is jung an Scharlachfeever storven. De jüngere, John Sheldon Doud Eisenhower (1922–2013), wurr en hochrangig Militär un US-Botschopper in Belgien.

Militärisch Loopbahn

Upstieg vör den tweeten Weltkrieg

An‘ 14. Juni 1911 is Eisenhower in de US Military Academy in West Point, New York, intreeden, wo he 1915 sien Afsluss maakt hett. Wiels disse Tiet full he mehr dör regelwidrig Verhollen as dör besünner Flietigkeit up. 1915 wurr he to’n Second Lieutenant, 1916 to’n First Lieutenant un 1917 to’n Captain befördert. Van 1915 bit 1918 deen he in de Infanterie. He wurr 1918 Lieutenant Colonel (Oberstleutnant) in‘ Brevet-Rang vun de National Army un weer as en vun de wichtigsten Utbiller vun de noch jung US-Panzertruppe tätig.

Kört nah den Eersten Weltkrieg wurr Eisenhower dör sien Överleggen bekannt, den nordamerikaanschen Kontinent mit modern mechaniseert Eenheiten to dörqueren. Todem hett he Früendschap mit den later to’n General beförderten George Smith Patton slooten. 1920 wurr Eisenhower to’n Major befördert. Van 1922 bit 1924 deen he as Executive Officer ünner Fox Conner in de Panamakanalzoon. 1925 bit 1926 hett he dat Command and General Staff College besöcht un deen van 1929 bit 1933 in dat Kriegsministerium.

Van 1933 bit 1935 weer he Chief Military Aide vun den Chief of Staff of the Army, General Douglas MacArthur, den he dornah up de Philippinen begleiten dee. 1936 wurr he Lieutenant Colonel (Oberstleutnant) un 1941 Colonel (Oberst). In‘ September 1941 wurr he Staffschef vun de 3. US-Armee in Texas un kreeg de Beförderung to’n Brigadier General. Sien hööchst Truppenkommando weer bit to dissen Tietpunkt dat vun en Bataillon ween.

Tweete Weltkrieg

Nah den Inträe vun de Vereenigten Staaten in den Tweeten Weltkrieg in‘ Dezember 1941 wurr Eisenhower to’n Generalstaff in Washington beropen, wo he ünner annern as Baas vun de War Plans Division (Afdeelen för strategische Planung) un as Assistant Chief of Staff tätig weer, siet März 1942 as Generalmajor. In‘ Juni 1942 wurr he denn Baas vun dat amerikaansch Hööftquartier in Europa (ETOUSA) un Generalleutnant, in‘ August tosätzlich vun de Allied Forces Headquarters un somit Böverbefehlshebber bi de amerikaansch Lannen in Nordafrika (Operation Torch). In‘ Februar 1943, wiels den Tunesienfeldtoog, wurr he to’n Veer-Steern-General befördert un hüm wurr tosätzlich de britisch 8. Armee ünnerstellt. Disse Operatschoon keem dör de hooch Verluste ünner de amerikaansch Truppen in de Kritik. Eisenhower weer ansluutend ebenso Böverbefehlshebber vun de allieerten Truppen bi de Lannen up Sizilien un dat italieensch Fastland.

An‘ 24. Dezember 1943 wurr he to’n Böverbefehlshebber vun de allieerten Strietkräfte in Nordwesteuropa (Supreme Commander Allied Expeditionary Force) nömmt. In disse Funktschoon hett he de wichtigst allieerte Militäraktschoon in dat Johr 1944 leit: de Lannen vun de allieerten Truppen in de Normandie (Operation Overlord) in‘ Juni 1944. Hüm wurr ok dat Böverkommando över all britisch Heerestruppen un de strategischen Luftstrietkräfte överdragen. Nah de gelungen Invasion in de Normandie (Operation Neptune) hemm de Allieerten Frankriek befreet.

An‘ 20. Dezember 1944 wurr he to‘n General of the Army nömmt.
He hett de düütsch Ardennenoffensive afwehrt, wobi he Spannungen mit Frankriek wegen de Afwehr vun en tweet düütsch Offensive in Koop nehm. Dornah wurr Düütschland erobert un politisch befreet, wobi Eisenhower gegen de Wünsche vun de Briten nich direkt up Berlin vorrücken dee, sonnern sien Truppen in‘ Januar/Februar 1945 de Rurfront dörbreeken deen un nah Norden vörstött sünd.

Nahkriegstiet

Nah de Bedingungslos Kapitulatschoon vun de Wehrmacht wurr Eisenhower to’n Militärgouverneur över de Amerikaansch Besatzungszoon (kiek Allieert Kontrollraat) un to’n Böverbefehlshebber över de amerikaansch Besattenstruppen in Düütschland nömmt, deren Hööftquartier sück in dat I.G.-Farben-Hzus in Frankfort an’n Main befunn. He harr kien Hoheitsgewalt in de anner dree Zonen, de vun Grootbritannien, Frankriek un de Sowjetunion kontrolleert wurrn (mit Utnahm vun Groot-Berlin). Nah dat Opdecken vun de natschonalsozialistischen Gräueltaten in de Konzentratschonslager hett he befahlen, de Folgen vun de dor begahn kriminellen Taten to’n Gebruuk in de Nürnbarger Kriegsverbreekerperzesse mit Kameras as Bewiesmittel fasttohollen. He leet düütsch Kriegsfangene (Prisoners of War/POW) ünner amerikaansch Obhut vun nu an as entwappend feindliche Kräfte instufen, wat woll nich gegen den Wortluut vun de Genfer Konventschonen, aber gegen deren Grundlagen verstööten dee.

In de letzt Weeken vun den Krieg gung de Tall vun inbrocht düütsch Kriegsfangener in de Millionen. Se weern anfangs to’n Grootdeel in de so nömmt Rheinwiesenlager ünnerbrocht. Dor weern wegen Överfüllung katastrophale Bedingungen.

Eisenhower folg den Anwiesen, de vun den Vereenigten Generalstaff vun de US-Strietkräfte in de Direktive JCS 1067 anordnet wurrn weern, aber hett dat siet den 12. September 1944 bestahn Fraterniseerensverbot un de swoor Lasten för de Bevölkerung wat lockert, indem he 400.000 Tünnen Levensmiddel an de Zivilbevölkerung verdeelen leet. As Reaktschoon up de dör den Krieg veroorsaakten Verwüstungen in Düütschland, insbesünnere de dör Nehrensmiddelknappheit veroorsaakt Hungersnot, de dör de Flucht vun den Heimatverdreevenen ut de Ostrebeeden vun dat Düütsch Riek un anner Rebeeden in Osteuropa noch schlimmer wurr, leet he Vörkehrungen to dat Verdeelen vun Levensmiddel un medizinisch Utrüsten drapen. In‘ November 1945 folg he denn George Catlett Marshall as Chief of Staff of the Army (CSA), as de he de Belange vun de US Army in den Vereenigten Generalstaff vertreeden dee. Sien persönliche Sekretärin weer van 1943 bit 1947 Sue Sarafian Jehl.

Präsident vun de Columbia University un politische Anfänge

De amteeren, aber wenig populäre Präsident Harry S. Truman hett Eisenhower 1947 vörslahn, sück in den Fall vun en Nomineeren vun Douglas MacArthur dör de Republikaner as Präsidentschapskandidat vun de Demokraten för de Wahl 1948 upstellen to laaten. Truman sülvst wull dorbi dat Amt vun en Viezpräsidenten övernehmen. Eisenhower hett dat Angebot aber aflehnt, wiel he nich Präsident wurrn wull. Ok dat Angebot vun den Präsidenten, as de sien Viezpräsidentschapskandidat antotreeden, hett de ansehn General utslahn. Bi de Präsidentschapswahl kunn Truman denn den Republikaner Thomas Edmund Dewey unverwacht slahn.

1948 wurr he vun General Omar Nelson Bradley as CSA aflööst un övernehm de Positschoon vun den Präsidenten vun de Columbia University. 1950 wurr Eisenhower to’n eersten Supreme Allied Commander Europe un dormit to’n Böverkommandeerenden vun de NATO-Strietkräfte in Europa beropen. An‘ 31. Mai 1952 hett he sien Militärdienst afslooten, um sück up de Kandidatur to’n US-Präsidenten vörtobereiten.

Präsidentschapskandidatur 1952

Eisenhower wurrd bi en Wahlkampupträe in Baltimore bejubelt, September 1952

1952 wurr Eisenhower weer up de Präsidentschapskandidatur anspraaken, ditmal aber sowohl vun Demokraten as ok Republikanern. He hett tonächst weer aflehnt, wiel he sück sülvst nicht vör en Politiker hollen dee.

Eisenhower hett sien Meenen aber ännert, as in dat ganze Land „I-Like-Ike“-Clubs ( „Ik mag Ike“) entstahn deen. De eegentlich unpolitische Eisenhower weer ok nich Liddmaat vun en vun de beid Parteien. Eisenhower leet sück vun de Republikanern upstellen, wiel he an en Twee-Parteien-System glooven dee un dat siet den Amtsanträe vun Franklin Delano Roosevelt 1933 kien republikaanschen Präsidenten mehr geeven harr. Up den republikaanschen Nomineerensparteidag in‘ Sömmer 1952 hett he sück gegen den inflootrieken Senator Robert Alphonso Taft dörsett. Taft weer de dormalige Anführer vun den konservativen Parteiflögel, de anners as Eisenhower den Programmen vun den New Deal skeptisch tegenöver stunn. Ok butenpolitisch hemm de Senator un de General konträre Standpunkte harrt; so stunn Taft to‘n Isolationismus in, is also för en Begrenzung vun dat amerikaansch Engagement in‘ Utland intreeden. Wiels Taft up de Ünnerstütten vun de Konservativen tellen kunn, wurr de Bewerbung vun Eisenhower vun de liberalen un moderaten Kräften in de Partei vörandreeven. En vun de wichtigst Unterstütter weer de liberale Gouverneur vun New York, Thomas Edmund Dewey, de för de Republikaner all 1944 un 1948 antreeden, aber an Roosevelt un Truman scheitert weer. Liekers harr dat Wort vun Dewey binnerparteilich immer noch Gewicht. As Viezpräsidentschapskandidaten hett man den den Senator ut Kalifornien un lateren Präsidenten Richard Milhous Nixon upstellt. Nixon, gegen den dat wegen verscheeden Kontroversen um sien Person to’n Deel düchtigen Wedderstand geev, sull dat Ticket vun de Republikaner geographisch utglieken; ok seech dat so ut, dat de Senator mit 40 Johren en sinnvull Ergänzung to den 62-johrigen General ween kunn. Doröver herut harr he, anners as Eisenhower, all politische Erfohrung in‘ Kongress sammelt.

Wiels sien Wahlkampkampagne hett Eisenhower sien demokraatschen Konkurrenten Adlai Ewing Stevenson nie bi sien Naam nömmt, sonnern hett överwegend de Politik vun den amteeren Präsidenten Truman kritiseert, de sück nich weer to en Wedderwahl stellen dee. He hett dorbi de afrtreeden demokraatschen Regeeren den spoodlosen Koreakrieg, en föhlt Utdehnen vun den Kommunismus un Korruptschonsvorwürfe gegen Staatsangestellte vörhollen; de republikaansch Slogan weer Korea, Communism and Corruption („Korea, Kommunismus un Korruption“). Disse Strategie gung up; he kreeg bi de Wahl an‘ 4. November 1952 rund 55 Perzent in‘ Popular Vote un wurr mit 442 Wahlmänner-Stimmen to’n Präsidenten wählt; up Stevenson keemen 89 Wahlmänner. Wesentlichen Andeel an sien hooch Wahlsieg harr de Popularität vun Eisenhower as Kriegsheld. De Republikaner hemm aber ok de Mehrheit vun de Mandate in beid Kamern vun den US-Kongress haalt.

Präsidentschaft (1953–1961)

Fierlichkeiten to Eisenhower sien Amtsinführen an‘ 20. Januar 1953

Eisenhower hett nah sien Wahlsieg dat Amt vun den Präsidenten turnusgemäß an 20. Januar 1953 antreeden. He bleev bit to’n 20. Januar 1961 Präsident vun de USA, hett also twee kumplett Amtstieden regeert. Eisenhower is bit vandaag de vörletzte Präsident, de vör Amtsanträe nie nich en politisch Wahlamt bekleed harr.

Kold Krieg un Uprüsten

Eisenhower (tweet vun rechts) poseert in‘ Januar 1954 mit Angehörigen vun de Strietkräfte, denen he tovör de Medal of Honor verleeht harr

Präsident Eisenhower (links) in dat Oval Office mit Butenminister Dulles 1956

Prägend för de Butenpolitik vun de Eisenhower-Regeeren weer de Kolt Krieg. To Anfang vun sien Präsidentschap weern de Betrecken tüschen de Sowjetunion un den Vereenigten Staaten düchtig anspannt. An‘ 5. März 1953, rund söss Week nah sien Vereedigung is de sowjeetsch Diktater Josef Stalin storven. Ünner Nikita Chruschtschow, de sück nah un nah as Nahfolger dörsetten dee, hemm sück de Verhältnisse licht verbeetert. Dennoch wurr in de US-Apenlichkeit en Atomkrieg as permanente Bedrohung ansehn. Tegenöver de UdSSR is Eisenhower mit den Grundsatz vun de „kompromissbereiten Afschreckenspolitik“ uptreeden. Dat bedüüd, dat he woll gegenöver den Ostblock för en diplomatischen Uttuusch apen weer, to glieker Tiet aber de USA ünner sien Führung en massive Uprüsten bedrieven deen. Dat wies sück insbesünnere an de Wiederentwicklung vun Atomwappen, de in de 1950er-Johren dutzendfach test wurrn. Doröver herut geev Eisenhower to etlichen Spionageaktschonen as Upklärungsflüge gegen de bzw. över de Sowjetunion sien Tostimmung. Up Raat vun General Matthew Bunker Ridgway hett Eisenhower Bitten wedderstahn, up Sieden vun de Franzosen in Indochina intogriepen. He hett Verteidigungsverdrääg mit Korea un Taiwan ünnerschreeven un weer an diplomatischen Betrecken mit Kuba bedeeligt.

As Präsident hett Eisenhower indringlich vör de Gefohren wohrschoot, de en inflootriek, vun hüm eerstmals so betekent "militärisch-industrieller Komplex" för de USA in Zukunft mit sück bringen würr. So hett he in sien Reed „Chance for Peace“ an‘ 16. April 1953 seggt:

Zitat: Jede Kanone, die gebaut wird, jedes Kriegsschiff, das vom Stapel gelassen wird, jede abgefeuerte Rakete bedeutet letztlich einen Diebstahl an denen, die hungern und nichts zu essen bekommen, an denen, die frieren und keine Kleidung haben. Eine Welt unter Waffen verpulvert nicht nur Geld allein. Sie verpulvert auch den Schweiß ihrer Arbeiter, den Geist ihrer Wissenschaftler und die Hoffnung ihrer Kinder.

En indringlich Wohrschoo vör den militärisch-industriellen Komplex hett he wiels sien Afscheedsreed van' 17. Januar 1961 utspraaken.

Koreakrieg

En vun de drängendst Probleme, mit de sück Eisenhower unmittelbar nah sien Amtsanträe konfronteert seech, weer de andüern Koreakrieg. All wiels de Wahlkampagne van 1952 harr he sück för en diplomatische Lösung utspraaken. Nah de Tweedeelen vun Korea in en kommunistischen, pro-sowjeetschen Norden un en antikommunistischen Süden harr Noordkorea ünner Diktater Kim Il-sung nah gegensiedig Provokatschonen 1950 in Südkorea interveneert. Teel weer de Övernahm vun dat US-verbünd Süüdkorea dör den Norden. Präsident Truman harr doruphen nah de Resolutschoon 85 vun den UN-Sekerheitsraat (bi de de Volksrepubliek China nich berücksichtigt wurr) mit en UN-Mandat versehn Truppen schickt, um dat to verhinnern. As wenig later aber de Volksrepubliek China in den Konflikt ingriepen un den Norden ünnerstütten dee, entwickelte sück gau en militärisch Patt. Dormit stunnen den USA to’n Tietpunkt vun Eisenhower sien Amtsövernahm midden in en verlustrieken Krieg, de sien Enn‘ mest nich afsehbar weer.

Eisenhower hett sluutend twee Finten anwennd, um up de rootchineesch Regeeren intowirken. Up de en Siet hett he den Indruck maakt, as wenn de USA en Invasion vun natschonalchineesch Truppen vun Taiwan up dat chineesch Fastland tolereeren würr. Up de anner Siet leet he över den indischen Staatschef Jawaharlal Nehru an de chineesch Führung dörsickern, dat de USA bereit weeren, de Mandschurei un Zentraalchina to bombardeeren, notfalls ok mit taktischen Nuklearwappen. Doröver herut leeten de USA dat to, dat kommunistische Parteiliddmaaten ünner den repatrieerensunwilligen Kriegsfangenen agiteeren dee, um de to en Rückkehr to bewegen. An‘ 30. März 1953 hett de chineesch Butenminister Zhou Enlai sück inverstahn verklort, all Fangenen, de kien Repatrieeren wünschen deen, neutralen Schuulmächten to övergeven.

Nah lang Verhanneln hemm de Konfliktparteien an‘ 27. Juli 1953 en Wappenstillstandsafkommen slooten. Dat hett in‘ Wesentlichen den 38. Breedengrad as Grenz tüschen Noord- un Süüdkorea bestätigt un legg en veer Kilometer breet entmilitariseert Zoon längs de Grenz fast. Dat hannel sück aber nich um en Freedensverdrag. Dormit düert de Konflikt rein formal bit hüüd an.

Umstört in‘ Iran

Eisenhower un Schah Mohammad Reza Pahlavi in dat Johr 1959

As sien Butenminister John Foster Dulles hett ok Eisenhower de Upfaaten vertreeden, dat de UdSSR de vörnehmlich gegen de US-Verbündten Grootbritannien un Frankriek richt antikolonialen Bestreeven för hör Zwecke bruukt hemm, um den Infloot vun de USA weltwiet torüchtodrängen. As de iraansch Premierminister Mohammad Mossadegh de in‘ Iran tätigen britschen Öölfirmen verstaatlichen woull, um den iraanschen Andeel an den Gewinn vun dat Öölgeschäfts to erhöhen, hett de Präsident en Umstört in‘ Iran tostimmt, um de drohen Verstaatlichung to verhinnern. Vertreeder vun de britsch Regeeren harrn so en Vörganh all vör de Amtstiet vun Eisenhower anreegt, aber Eisenhower sien Vörgänger Harry S. Truman harr en amerikaansch Bedeeligen aflehnt. Nahdem Eisenhower dat Präsidentenamt övernommen harr, hett he de Dörführung vun en Putsch in den Iran ünner Bedeeligen vun de CIA tolaaten. Dör den Umstört wurr de autokraatsch regeeren Schah Mohammad Reza Pahlavi an de Macht brocht un de drohen Verstaatlichung vun de bitisch Öölfirmen afwennd.

De CIA hett eerst 60 Johre later, in‘ August 2013, hör Bedeeligen un den Umstört offiziell inrüümt.

McCarthy-Ära

In de eerst Johren vun Eisenhower sien Präsidentschap full de McCarthy-Ära, en apenlich Feldtoog to dat Opdecken vun vermeentlich kommunistisch Umdrieven. As Senator Joseph McCarthy aber anfung, ok Kabinettsliddmaaten un anner hoochrangig Politiker as Kommunisten antoschuldigen, hett sück Eisenhower gegen hüm wennd un kunn mit Ünnerstütten vun Senatoren vun beid Parteien McCarthy Enn‘ 1954 mehr un mehr isoleeren un sien Infloot torüchdrängen.

Interstate-Highway-System

In‘ Februar 1955 hett Eisenhower den Bau vun de Interstate Highways ankünnigt. En entspreeken Gesett wurr Anfang 1956 verafscheedt. Dat Anliggen, dat amerikaansch Straatennett to verbeetern, hett hüm all siet 1919 begleit, as he in‘ Updrag vun de United States Army de Highways in dat ganze Land inspizeert harr. Neben beeter Verkehrsverbinnen un en Anreegen vun de Konjunktur weern för hüm dorbi ok militärisch Erwägungen utslaggeevend.

Wedderwahl 1956

Bi de Präsidentschapswahl an‘ 6. November 1956 wurr Eisenhower in dat Amt bestätigt. Nahdem he 1955 en Hartanfall erleeden harr, weer tonächst vermoot wurrn, dat he blots een Periood dit Amt övernehmen wull. Sluutend hett aber de populäre Präsident en nochmalig Kandidatur tostimmt; in‘ Februar 1956 hett he dat offiziell verkünnd. Sien demokraatsch Herutforderer weer nochmals, as all 1952, Adlai E. Stevenson. Eisenhower kunn gemeensam mit sien Viezpräsidenten Richard Milhous Nixon de Wedderwahl mit düütlich Mehrheit winnen: He kreeg rund 57 Perzent vun de Wählerstimmen un in dat Electoral College harr he 457 Wahlmänner, Stevenson dorgegen lots 73. Dat Wahlergevnis gull ehrder as Triumph vun Eisenhower un nich so düchtig as en Sieg vun de Republikaansch Partei. De Demokraten kunnen in‘ Kongress hör bi de Tüschenwahlen 1954 reckt Mehrheit in beid Kamern (Senat un Repräsentantenhuus]]) verteidigen. De demokraatsch Mehrheit in‘ Kongress bleev över dat Enn‘ vun de Eisenhower-Administratschoon herut bestahn. Bi dat Utnannerfallen vun de Parteien vun Kongressmehrheit un Präsident snackt man vun dat Divided government, en deelt Regeeren. An‘ 20. Januar 1957 wurr Eisenhower vör dat Kapitol för sien tweet Amtstiet ünner Eid nommen.

Tweete Amtstiet

„Eisenhower-Doktrin“, Berlin-Krise un „Freedliche Koexistenz“

Mit de nah hüm nömmt Doktrin van 1957 modifizeer Eisenhower de Containment-Politik vun sien Amtsvörgänger Truman insofern, as de bitlang ehrder defensiven Indämmensplääns gegen etwaige stalinistisch Expansionsbestreeven nu dör de aggressivere Politik vun den Rollback ersett wurrn sull. He hett dat in en Grundsatzreed an‘ 5. Januar 1957 verkünnd un reageer dormit up de Sueskrise van 1956, de den westlichen Infloot in‘ araabsch Ruum (besünners Ägypten) massiv inschränkt harr. In‘ Harvst 1958 keem dat to de so nömmt Berlin-Krise, as de sowjeetsch Führung de Westmächte upfordern dee, West-Berlin to verlaaten un an de DDR aftotreeden. Sowohl de Regeeren vun Eisenhower as ok de Verbünnten in‘ Grootbritannien un Frankriek hemm disse Forderung kategorisch aflehnt un hemm en entspreekend Ultimatum ut Moskau verstrieken laaten. Nahdem de sowjeetsch Ministerpräsident Nikita Sergejewitsch Chruschtschow 1959 as eerst sowjeetsch Regeerensbaas de USA besöcht hett, sünd de Regeeren vun de beid Supermächte aber up en Kurs vun de „freedliche Koexistenz“ umschwenkt. In dat glieker Johr wurr de Eisenhower-Doktrin ok formal upgeven.

Ruumfohrtprogramm

Eisenhower (links) mit NASA-Direktor Thomas Keith Glennan in‘ April 1960

Dat US-Ruumfohrtprogramm nehm wiels de Präsidentschap vun Eisenhower sien Anfang. As 1957 de Sowjetunion mit den Sputnik den eersten Satelliten in den Weltruum broch un dormit ehrn Vörsprung in de Ruumfohrttechnik demonstreeren dee, weer de US-Apenlichkeit schockeert. As Reaktschoon keem dat in‘ Kontext vun den Kollen Krieg to en Wettloop vun de politischen Systeme, as de Vereenigten Staaten 1958 anfungen, hör eegen Weltruumprogramm vörantodrieven.

Plaant weer, en bemannt Ruumschipp in en Umloopbahn um de Eer to schicken. In de Fröhphase wurr vun en bemannten Satelliten spraaken. An‘ 26. November 1958 kreeg dat Projekt de Naam Mercury. De eerst bemannt Ruumflüüg funnen aber eerst nah dat Enn‘ vun de Amtstiet vun Eisenhower statt.

U2-Tüschenfall van 1960

Präsident Eisenhower hett wiels sien Amtstiet mehrere streng geheime Spionageflüüg över den Ostblock, insbesünnere de UdSSR genehmigt. Teel vun disse Opklärensflüüg weer de Gewinn vun Erkenntnissen över Militärstüttpunkte vun de Sowjets un dormit ok en Inschätzung vun hör tatsächlichen militärischen Stärkt. To erheblichen diplomatisch Spannungen keem dat in‘ Mai 1960, as de Pilot Francis Gary Powers mit sien Lockheed U-2 över den Ural afschaaten wurr un in sowjeetsch Fangenschap keem. Up dat Pariser Gipfeldrapen tüschen de veer Siegermächte vun den Tweeten Weltkrieg hett Chruschtschow Eisenhower vör de Kopp stött; ünner annern truck he tovör utspraaken Inlaaden an Eisenhower, Moskau to offiziell Gesprääken to besööken, weer torüch, hett vun Eisenhower en apenlich Entschuldigung un en exemplarisch Bestraafen vun de för de Spionagefloog verantwortlichen Personen verlangt. Wiel Eisenhower disse Forderungen nich nahgeben wull, is de Gipfel scheitert. Eerst en Neeordnung vun de diplomatisch Betrecken tüschen de USA un de UdSSR ünner Präsident John F. Kennedy führ dorto, dat Powers in‘ Februar 1962 freelaaten wurr un weer torüch nah Amerika kunn.

Wertschaps- un Sozialpolitik

Dat offiziell Porträt vun Eisenhower in dat Witt Huus

Binnenpolitisch verfolg Eisenhower en gemäßigten Kurs un hett sück somit vun de konservativ Republikanern afsett. En Kooperatschoon mit de Demokraten kunn he ahnhen nich ut den Weg gahn, wiel de Republikaner blots in de eerst twee vun sien acht Johren Regeerenstiet de Mehrheit vun de Mandate in beid Kamern vun den US-Kongress stellen deen. Dorum hett Eisenhower mit de beid Parteiführern vun de Demokraten, den Spreeker vun dat Repräsentantenhuus, Sam Rayburn un den Mehrheitsführer in‘ Senat un lateren Präsidenten Lyndon Baines Johnson, eng tosommen. Wiel Eisenhower sülvst to’n moderaten Flögel vun sien Partei hörrn dee un ähnlich Teelen verfolgen dee as de Demokraten, leep disse Kooperatschoon wietestgahnd unproblematisch.

För sien Wertschapspolitik wurrn de nee Begreep Modern Republicanism (moderner Republikanismus) un Dynamic Conservatism (dynamischer Konservatismus) präägt. Disse Politik verfolg de Begrenzung vun staatlicher Utgaven un dormit en Rücktoog vun de apenlich Hand ut dat Wertschapsgeschehen. Dit Teel kunn insowiet reckt wurrn, as de Staatsutgaaven wiels sien Amtsperiood nich signifikant anstiegen deen. En anner Teel vun sien Wertschapspolitik weer de Stärkung vun den Wettbewarf. To dissen Zweck dreev he en Anti-Trust-Gesettgeeven vöran. In sien Amtstiet wurrn de Lohn-Pries-Kontrollen uphaben as ok Marktreguleerungen torüchfohren.

Eisenhower weer aber, anners as manche konservativen Republikaner, för dat Social Security-Konzept, dat in de 1930er-Johren ünner Franklin Delano Roosevelt in‘ Rahmen vun den New Deal inführt wurrn weer. Ok ünner Eisenhower erfolg en Utwieten vun de Sozialversekerungen un en Höhgersetten vun den Mindestlohn.

In en privaten Breef hett Präsident Eisenhower sien Standpunkt as folgt dorleggt:

Zitat: Should any party attempt to abolish social security and eliminate labor laws and farm programs, you would not hear of that party again in our political history. There is a tiny splinter group of course, that believes you can do these things … Their number is negligible and they are stupid. Översetten: Sull irgenden Partei versööken, de Sozialversekerung uptogeeven un dat Arbeitsrecht un de Landwertschapsprogramme aftoschaffen, denn würr man vun disse Partei in uns politisch Geschichte nie weer wat hören. Dat gifft natürlich en lütt Splittergrupp, de glöövt, man kunn so wat doon […] Hör Antall is aber vernachlässigbar un se sünd dumm.

Dwight D. Eisenhower in en Breef an sien Bröer Edgar Eisenhower.

Börgerrechte

In de 1950er-Johren wurr de Roop vun de Afroamerikaner nah vull Gliekberechtigung immer luuder. Eisenhower hett sück apenlich dorför utspraaken, den Swaarten mehr Rechte to geeven. Sien Vörgänger Truman harr dör de Executive Order 9981 to dat Beennen vun de Rassentrennung in den Strietkräften in dat Johr 1948 all anfungen, den Swaarten mehr Rechte intorüümen. Dennoch weer hör vull Gliekstellung noch lang nich reckt.

Mit Earl Warren hett Eisenhower in‘ Oktober 1953 eerstmals en liberalen Gegner vun de Rassendiskrimineeren to’n Böversten Richter (Chief Justice) nömmt. In de historschen Gerichtsentscheeden Brown v. Board of Education van 1954 hett de Böverste Gerichtshoff vun de Vereenigten Staaten de Rassentrennung an Scholen för verfaatenswidrig verklort un hett de Bundsstaaten to en entspreekend Gesettgeven upfordert. As Folg vun dat oordeel keem dat to landswiet Protesten, vör allen in de Südstaaten. In de Folg muss Eisenhower 1957 Bundstruppen nah Little Rock (Arkansas) schicken, um dor negen swaart Schöler den Schoolbesöök mögelk to maaken un se vör Övergreepen vun witt Demonstranten to schuulen. Later hett Eisenhower de Ernennung vun Warren as „den größten Fehler, den ich je gemacht habe“ („the biggest damn mistake I ever made“) betekent.

Ebenfalls 1957 hett he den Civil Rights Act van 1957 ünnerschreeven, de dat Wahlrecht vun de Swaarten schuulen dee. Dit Gesett wurr aber dör den Infloot vun konservativ Politikern besünners in den Südstaaten so wiet week maakt, dat dat faktisch wirkungslos bleev. Wirksam Gesetten gegen de Diskrimineeren vun Swaarten as ok de endgültig Upheeven vun de Rassentrennung wurrn eerst in de Amtstiet vun Präsident Lyndon Baines Johnson 1963 bit 1969 umsett.

Neeupnahm vun Bundsstaaten

Eisenhower bi dat Ünnerschrieven vun dat Gesett to de Upnahm vun Alaska as Bundsstaat (1958)

Wiels de Amtstiet vun Eisenhower as Präsident wurrn twee nee Bundsstaaten upnommen:

• Alaska an‘ 3. Januar 1959
• Hawaii an‘ 21. August 1959

Se sünd bit hüüd de letzten in de USA upnommen Bundsstaaten.

Beropen an den Supreme Court

Eisenhower hett in sien Tiet as Präsident fiev Richter an den Böversten Gerichtshoff beropen:

• Earl Warren, 1953 (Chief Justice)
• John Marshall Harlan II, 1954
• William Joseph Brennan, 1956
• Charles Evans Whittaker, 1957
• Potter Stewart, 1958

Enn‘ vun de Präsidentschap

De scheeden Präsident Eisenhower (links) empfangt in‘ Dezember 1960 sein wählten Nahfolger John Fitzgerald Kennedy vör dat Witt Huus

Eisenhower weer de eerste amerikaansch Präsident, de vun de 1951 ratifizeerten 22. Tosatzartikel to de Verfaaten bedraapen weer. De beschränkt de Amtstiet vun den Präsidenten up twee Wahlperioden. För de Präsidentschapswahl 1960 weer he dorher vun en nochmalig Kandidatur utslooten, ofschons he immer noch en relativ hooch Ansehn harr. Ebenso weer Eisenhower de eerste US-Präsident, de ünner den vun hüm 1958 ünnerschreeven Former Presidents Act full. Dit Gesett sütt Pensionszahlungen för ehmalge Präsidenten vör, wat dat tovör nich geev.

In‘ Wahlkamp 1960 speel he kien aktiv Rull, hett sück aber för den republikaansch Kandidaten, Viezpräsident Richard Milhous Nixon, utspraaken. Den Demokraten John Fitzgerald Kennedy hett he as to unerfohren för dat Witt Huus ansehn. In dissen Tosommenhang wurrd hüm dat Zitat „I will do almost anything to avoid turning my chair and country over to Kennedy“ (översett: „Ich will meest all doon, um to verhinnern, dat ick mien Stohl un mien Land an Kennedy övergeeven moot“) toschreeven. In en knapp Entscheeden an‘ 8. November 1960 kunn sück Kennedy aber dörsetten.

De Amtsövergaav weer an‘ 20. Januar 1961. Mit sien dormals 70 Johren weer Eisenhower de bit dorhen öldst amteeren Präsident (worin ha later vun Ronald Wilson Reagan överhaalt wurr). Mit den 43-johrigen Kennedy övergeev he de Präsidentschap an den tweetjüngsten un den jüngsten direkt wählten Amtsinhebber.

Latere Johren

Eisenhower (rechts) bi en Gespräch mit Präsident Johnson in‘ Oktober 1965

Fierlichkeiten to Eisenhower sien Begräbnis in‘ März 1969

Nah dat Enn‘ vun sien Präsidentschap in‘ Januar 1961 truck sück Eisenhower mit sien Fru Mamie in‘t Privatleben nah Pennsylvania torüch. Politisch is he nich mehr uptreeden. In‘ Sömmer 1964 hull he in Tosommenhang mit den Präsidentenwahlkamp up den Republikaanschen Parteidag en Reed, weer aber vun den arzkonservativen Kandidaten Barry Morris Goldwater wenig övertüügt. In de 1960er-Johren hett he de Präsidenten John Fitzgerald Kennedy un Lyndon Baines Johnson in militärisch Fragen in‘ Kontext vun den Vietnamkrieg beraden. Eisenhower stunn aber den Kampinsatz vun amerikaansch Suldaten in Südostasien ehrder skeptisch tegenöver, ofschons he as Präsident dormals eerste Militärberader nah Südvietnam schickt harr. Wiels sien Ruhestand hett he buterdem sien tweebändig Memoiren verfaat.

1965 hett Eisenhower en wiederen Hartinfarkt erleeden, af 1968 gung dat mit sien Gesundheit immer mehr bargdaal. 1968 wurr he in en Washingtoner Krankenhuus inleefert, wo he an‘ 28. März 1969 in dat Öller vun 78 Johren an Hartverseggen storven is. De amerikaansch Apenlichkeit hett groot Andeelnahm an sien Afleven nommen. An‘ 31. März 1969 funn in de Washington National Cathedral en Truerfier mit prominenten Staatsgästen statt. Neben den amteeren US-Präsidenten Richard Milhous Nixon un sien Fru weern de franzöösch Staatspräsident Charles de Gaulle, Bundskanzler Kurt Georg Kiesinger, de Präsident vun Tunesien Habib Bourguiba, König Baudouin vun Belgien un de iraansch Schah Mohammad Reza Pahlavi Truergäste. An‘ 2. April wurr Eisenhower in Abilene (Kansas) bisett, wo ok sien 1979 storven Fru Mamie hör letzt Ruhe funn.

Nahwirken

Eisenhower sien historsch Bewerten weer nah dat Enn‘ vun sien Präsidentschap 1961 stark anstiegend. Up de 1950er-Johren, as deren Verkörperung Eisenhower nah Meenen vun den Historiker Hermann-Josef Rupieper gull, folgten de turbulenten 1960er-Johren, in de Eisenhower meest nich mehr in dat Bewusstween vun de US-Apenlichkeit weer. En Umfraag ünner Amerikanern van 1962 platzeer hüm in de ünnere Hälft vun de beleevtesten Präsidenten. Sien apenlich Ansehn steeg aber in de Johrteihnten nah sien Dood immer mehr an. In dat 21. Johrhunnert tellt he to de populärsten amerikaansch Präsidenten. Dat wurrd in‘ Wesentlichen up den stiegen Wohlstand wiels sien Regeerenstiet as ok sien as führungsstark wohrnommen Hollen in den Kollen Krieg torüchführt. Ok de ünner hüm bedreeven Utbau vun de Infrastruktur, insbesünnere dat Interstate-Highway-System, gellt as wichtige Errungenschap vun sien Präsidentschap.

Ünner Historikern fallt de Bewerten aber ok kritisch ut: Sien Politik harr woll to kien direkten militärischen Konfrontatschoon mit den Ostblock führt, aber dat weern ok kien bilaterale Afkommen to de Sekerstellen vun den Freeden slooten wurrn. Trotz den wassen Wohlstand vun de amerikaansch Sellschopp wurrn zentrale soziale Probleme as de endgültige Gliekberechtigung vun Afroamerikanern nich lööst.

Ehrungen un Utteknungen

Ehrungen

• Statue vun Eisenhower in de National Statuary Hall Collection in Washington D.C.; Kansas harr hüm as een vun twee historschen Persönlichkeiten utwählt
• Eisenhower-Institut in Washington D.C von 1983
• De Floogtüüchdräger USS Dwight D. Eisenhower wurr 1977 nah hüm nömmt.
• Eisenhower Range in de Antarktis
• US-Dollar-Münt van 1971 mit Eisenhowerrelief (Präsidenten-Dollar)
• Denkmalen in Rom bi dat NATO-Verteidigungskolleg as ok in den Grosvenor Square in London van 1989
• Dat Interstate Highway System wurde als Dwight D. Eisenhower National System der Interstate Highways bekannt.
• Eisenhower-Tunnel up de Interstate 70
• Wichita Dwight D. Eisenhower National Flooghaven in Wichita, Kansas, siet 2014
• Eisenhower Hall vun de Kadettenschool van 1974 un Eisenhower Monument van 1983 in West Point
• Dwight D. Eisenhower School in Washington D.C.; en Senior College vun dat Verteidigungsministerium
• Völ wiedere Scholen oder Schoolbowarken kreegen sien Naam
• Mehrere Parks, Plätze un Straaten wurrn nah hüm nömmt.
• In de Historsche Rangordnung vun de hööchsten Offiziere vun de Vereenigten Staaten wurrd he up den 19. Rang führt.

Utteknungen (Uwahl)

• Diverse Utteknungen vun de USA un anner Länner ünner annern
  • Distinguished Service Cross (Vereenigte Staaten)
  • Navy Distinguished Service Medal, USA
  • Legion of Merit, USA
  • Grootkrüüz vun de Ehrenlegion, Frankriek
  • Bath-Orden, Vereenigt Königriek
  • Order of Merit, Vereenigt Königriek

• Ehrendokterwürde vun dat Grinnell College in Grinnell, Iowa.

Literatur

• Stephen Ambrose: Eisenhower. Vol. 1: Soldier, General of the Army, President-Elect (1893–1952). Simon & Schuster, New York 1983, ISBN 0-671-44069-1. (engelsch)
• Stephen Ambrose: Eisenhower. Vol. 2: The President (1952–1969). Simon & Schuster, New York 1984, ISBN 0-671-60565-8. (engelsch)
• Christian Bremen: Die Eisenhower-Administration und die zweite Berlin-Krise, 1958–1961. Walter de Gruyter, Berlin 1998, ISBN 3-11-016147-8.
• Piers Brendon: Eisenhower. Von West Point ins Weiße Haus. (Originaltitel: Ike – the life and times of Dwight D. Eisenhower. Översett vun Holger Fliessbach). Heyne, München 1988, ISBN 3-453-00823-5.
• Anthony O. Edmonds, E. Bruce Geelhoed: Eisenhower, Macmillan and Allied Unity 1957–61. Palgrave Macmillan, Basingstoke 2003, ISBN 0-333-64227-9. (engelsch)
• Herman-Josef Rupieper: Dwight D. Eisenhower (1953–1961). Kriegsheld und Präsident. In: Christof Mauch (Hrsg.): Die amerikanischen Präsidenten. 44 historische Portraits von George Washington bis Barack Obama. . 5., fortführt un aktualiseerte Uplaag. Beck, München 2009, S. 335–345.
• Tom Wicker: Dwight D. Eisenhower. Times Books, New York 2002, ISBN 1-4668-7180-6.

Weblenken

Dwight Eisenhower. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• DNB-Katalog]
• Antrittsreden:
  • 1. Antrittsreed (engelsch)
  • 2. Antrittsreed (engelsch)
  • Afscheedsreed (engelsch)
• The Eisenhower Presidential Library and Museum Homepage (engelsch)
• American President: Dwight D. Eisenhower (1890–1969). In: Miller Center of Public Affairs. vun de University of Virginia
• Video vun de Afscheedsreed (engelsch)

Enkeld Nahwiesen

Präsidenten vun de USA

George Washington | John Adams | Thomas Jefferson | James Madison | James Monroe | John Quincy Adams | Andrew Jackson | Martin van Buren | William Henry Harrison | John Tyler | James Knox Polk | Zachary Taylor | Millard Fillmore | Franklin Pierce | James Buchanan | Abraham Lincoln | Andrew Johnson | Ulysses Simpson Grant | Rutherford Birchard Hayes | James Abram Garfield | Chester Alan Arthur | Grover Cleveland | Benjamin Harrison | Grover Cleveland | William McKinley | Theodore Roosevelt | William H. Taft | Woodrow Wilson | Warren Gamaliel Harding | Calvin Coolidge | Herbert Clark Hoover | Franklin D. Roosevelt | Harry S. Truman | Dwight David Eisenhower | John F. Kennedy | Lyndon Baines Johnson | Richard Milhous Nixon | Gerald Rudolph Ford | Jimmy Carter | Ronald Wilson Reagan | George Herbert Walker Bush | Bill Clinton | George W. Bush | Barack Obama | Donald Trump | Joe Biden