Brom
Brom (Br, gr. βρῶμος, brómos, oznacza „mocno pachnący” lub „smród”, łac. bromum)[7] – pierwiastek chemiczny, niemetal z grupy fluorowców w układzie okresowym. W warunkach normalnych jest brunatnoczerwoną cieczą o ostrym, nieprzyjemnym zapachu zbliżonym do zapachu chloru. Jest jedynym niemetalem występującym w warunkach normalnych w postaci cieczy[8]. Znanych jest 25 izotopów bromu o czasie półtrwania minimum 1 ms o liczbach masowych w zakresie 70÷94[9], z których izotopy o liczbie masowej 79 i 81 są trwałe i występują w naturze w prawie równej ilości (50,6:49,4[10]).
| selen ← brom → krypton | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| czerwonobrunatny | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Widmo emisyjne bromu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa, symbol, l.a. |
brom, Br, 35 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Grupa, okres, blok | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stopień utlenienia |
-I, I, III, V, VII | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości metaliczne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości tlenków |
silnie kwasowe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomowa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stan skupienia |
ciekły | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gęstość |
3119 kg/m³ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura topnienia |
−7,2 °C[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura wrzenia |
58,8 °C[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Występowanie
Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach śladowych 0,37 ppm (wagowo, 1,6×10−4[10]), głównie jako zanieczyszczenie piasku morskiego i pokładów soli kamiennej. Większe jego ilości (65 ppm) występują w wodzie morskiej. W obu przypadkach występuje on w formie bromku sodu.
Związki bromu
Najbardziej znane jego związki: bromowodór – po rozpuszczeniu w wodzie tworzy bardzo silny kwas bromowodorowy, oraz jego sole: bromek sodu, bromek potasu. Duże znaczenie w chemii organicznej mają jego sole fluorkowe NaBrFx x=4,5,6, które są bardzo dobrymi grupami odchodzącymi w reakcjach podstawienia nukleofilowego.
Zastosowanie
Stosuje się go w wielu reakcjach np. do syntezy bromków alkilowych, które są bardziej reaktywne od odpowiednich chlorków. Bromek srebra w XX w. był masowo wykorzystywany w technikach litograficznych i fotograficznych. Bromek potasu był szeroko stosowanym środkiem w Wojsku Polskim mającym na celu tłumienie napięcia seksualnego u żołnierzy.[potrzebny przypis]
Znaczenie biologiczne
Brom jest obecny we wszystkich organizmach w ilościach zbliżonych do jego stężenia w wodzie morskiej (ok. 50 ppm), nie odgrywa on jednak żadnej roli w procesach życiowych[potrzebny przypis].
W dużych ilościach czysty brom jest silnie toksyczny. Jony bromkowe Br- są nieszkodliwe, o ile ich stężenie nie przekracza tego obecnego w wodzie morskiej.
Izotopy
Brom-82
Ulegając rozpadowi emituje promieniowanie beta o energii 444 keV (98,3%) i promienie gamma o energiach 221–1960 keV[10]. Używany w defektoskopii, badaniach szczelności i hydrobiologicznych.
Wykazuje średnią radiotoksyczność. Brak narządu krytycznego (całe ciało). Dopuszczalne skażenie 370 kBq[10].
Historia
W 1825 roku podczas wakacji, student pierwszego roku chemii w Heidelbergu, Karl Löwig otrzymał pierwszy raz nowy pierwiastek, jednak nie wiedział, czym jest ta substancja przypominająca chlor. W tym samym roku Antoine Balard wykrył brom w ługach odpadowych w warzelniach soli z wody morskiej na wybrzeżach francuskich Morza Śródziemnego. 30 listopada 1825 roku złożył w sekretariacie Akademii Francuskiej pismo zawiadamiające o odkryciu. 14 sierpnia 1826 roku Akademia wydała orzeczenie pochlebne dla odkrywcy[11].
Jako pierwszy polską nazwę „brom” zaproponował Filip Walter.
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-53, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- ↑ a b Brom, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-09] (ang.).
- ↑ Brom (nr 328138) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-01]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Szablon:IUPAC-SAW2013
- ↑ Wartość dla ciała stałego wg: Singman, Charles N. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137.
- ↑ Brom (nr 328138) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2011-10-01]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Edward Turner: Elements of chemistry: including the recent discoveries and doctrines of the science. 1828, s. 467. Cytat: The name first applied to it by its discoverer is muride; but it has since been changed to brome..from the Greek βρῶμος signifying a strong or rank odour. This appellation may in the English language be properly converted into that of Bromine. (ang.).
- ↑ Bromine [online], Webelements.com [dostęp 2020-11-09] (ang.).
- ↑ Nudat 2
- ↑ a b c d Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982, s. 35. ISBN 83-11-06723-6. (pol.).
- ↑ Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 255-257. OCLC 839118859.