Halina Elczewska
Halina Elczewska, z domu Goldblum (ur. 11 listopada 1919 w Łodzi, zm. 2 grudnia 2013[1] w Warszawie) – polska działaczka społeczna, więźniarka getta łódzkiego, projektodawczyni Parku Ocalałych w Łodzi.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
Życiorys
edytujUrodziła się w spolonizowanej żydowskiej rodzinie, jako córka Maurycego i Franciszki Goldblumów. Jej ojciec był dyrektorem w firmie Markusa Kohna przy ulicy Łąkowej 3/5. Tam też rodzina mieszkała przed II wojną światową[2]. Po ukończeniu Gimnazjum im. Elizy Orzeszkowej przy alei Tadeusza Kościuszki 21 i zdaniu matury podjęła pracę w firmie Angielsko-Polskie Towarzystwo Handlowe przy alei Tadeusza Kościuszki 1.
Wybuch II wojny światowej, zajęcie Łodzi przez Niemców we wrześniu i utworzenie getta spowodowały, że rodzina w końcu 1939 roku musiała opuścić swoje mieszkanie i przenieść się do getta. W getcie zamieszkali przy ulicy Brzezińskiej 39 (obecnie ten odcinek ulicy Brzezińskiej nosi nazwę Wojska Polskiego). Ojciec Elczewskiej przez pewien czas pełnił w getcie funkcję kierownika poczty, ale został zwolniony, z powodu braku znajomości języka jidysz.
Halina Elczewska w getcie pracowała w Komisji Kontroli (plac Kościelny 4) oraz w Urzędzie Pracy. Po zamążpójściu (1942) wraz z mężem Pinkusem Inzelsztajnem przeprowadziła się na ulicę Jakuba 10. Podczas likwidacji getta została 24 sierpnia 1944 roku wywieziona z całą rodziną do obozu zagłady Auschwitz[3]. Tam zginął mąż, rodzice i młodsza siostra Inka. Ocalała tylko Elczewska, jej siostra Jadwiga oraz szwagier – Arnold Mostowicz. Z Auschwitz została przewieziona 6 października 1944 roku do obozu Gross Rosen, a stamtąd do Halbstadt, gdzie doczekała wyzwolenia 9 maja 1945 roku.
Po 10 dniach przeniosła się do Mieroszowa pod Wałbrzychem. Tam rozpoczęła pracę jako wiceburmistrz. Siostra Jadwiga opiekowała się odnalezionym mężem – Arnoldem Mostowiczem.
W 1946 roku przeniosły się z siostrą do Wrocławia i tam pracowała w kilku instytucjach, z których za najważniejszą uważała funkcję dyrektora szkoły radców zakładowych, dla której wybudowano w 1950 roku specjalny budynek (pierwszy po wojnie nowy budynek we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku). We Wrocławiu wyszła ponownie za mąż za Macieja Elczewskiego.
W latach 1951–1953 pracowała jako dyrektor oddziału RSW „Prasa”. W 1953 roku przeniosła się wraz z rodziną do Warszawy i tam pracowała w centrali RSW „Prasa”. Po śmierci męża w 1957 roku rozpoczęła pracę w Telewizji Polskiej w dziale popularnonaukowym, gdzie pracowała do 1969 roku. Antysemicka nagonka 1968 roku spowodowała, że dwie córki; Ala i Majka wyemigrowały do Skandynawii. Została w Polsce z trzecią, chorą córką i ta sytuacja wymusiła jej przejście na wcześniejszą emeryturę w wieku 50 lat. Okazjonalna współpraca z Telewizją trwała do 1985 roku.
Od 1993 roku rozpoczęła działania społeczne w Stowarzyszeniu Żydów Kombatantów i Poszkodowanych przez II wojnę światową. Do 2004 roku była członkiem Zarządu Stowarzyszenia.
W 2004 roku zgłosiła pomysł utworzenia w Łodzi Parku Ocalałych, w którym ocaleli z Litzmannstadt Getto mogliby sadzić drzewka[4]. Elczewska posadziła pierwsze drzewko, oznaczone numerem „0” (otrzymując stosowny certyfikat). Wzdłuż alei Parku Ocalałych na poboczu osadzone poziomo w ziemi są tabliczki z imieniem i nazwiskiem oraz numerem drzewka. 29 sierpnia 2012 roku w Parku Ocalałych wręczała wraz z innym ocalałym z Litzmannstadt Getto Yehudą Widawskim kolejne certyfikaty m.in. Hanie Svirski (wówczas Ostern). Powstał wtedy reportaż fotograficzny, którego autorem jest Mirosław Zbigniew Wojalski.
Przy okazji pobytu w Łodzi odwiedziła swoje przedwojenne mieszkanie i spacerowała po Parku Ocalałych. 10-minutowy wywiad dla Klubu Kuriera nagrały Monika Tanas i Natalia Kazimierczak[5].
Spoczęła na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A23-tuje-10). Pogrzeb odbył się 9 grudnia 2013 roku[6].
Odznaczenia
edytuj17 maja 2013 roku w Łodzi odebrała przyznaną przez Radę Miejską w Łodzi Odznakę „Za Zasługi dla Miasta Łodzi”[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Odeszła Halina Elczewska. centrumdialogu.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
- ↑ Księga adresowa miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego (…). Rocznik 1937–1939, Zarząd Miejski w Łodzi, Łódź 1937, s. 139, Dział II Wykaz mieszkańców m. Łodzi.
- ↑ Joanna Podolska, Halina Elczewska – przeżyła i zaproponowała Łodzi Park Ocalałych, [w:] „Gazeta Wyborcza – Łódź”, 20 sierpnia 2009.
- ↑ Park ocalałych, [w:] Żeby ten krzyk nie przeminął. Materiały z obchodów 60. Rocznicy Zagłady Litzmannstadt Getto 1944-2004, Łódź 2005, Biblioteka Kroniki miasta Łodzi t. 1., s. 133 ISSN 1231-5354.
- ↑ Halina Elczewska w Łodzi, 17 maja 2013. centrumdialogu.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-21)]..
- ↑ Pogrzeb Haliny Elczewskiej. centrumdialogu.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
- ↑ Odznaka "Za Zasługi dla Miasta Łodzi" dla Haliny Elczewskiej
Bibliografia
edytuj- Halina Elczewska – autobiografia. topografie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-10)].
- MMW, Drzewka w parku Ocalałych, „Dziennik Łódzki” 31 sierpnia 2004, [w:] Żeby ten krzyk nie przeminął. Materiały z obchodów 60. Rocznicy Zagłady Litzmannstadt Getto 1944–2004, Łódź 2005, Biblioteka Kroniki Miasta Łodzi t. 1., s. 79–80, ISSN 1231-5354.