Jan Hartman
Jan Marek Hartman (ur. 18 marca 1967 we Wrocławiu) – polski filozof pochodzenia żydowskiego, bioetyk, profesor nauk humanistycznych, wydawca, publicysta, nauczyciel akademicki, polityk.
 Jan Hartman (2021) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: metafilozofia, filozofia polityki, etyka, bioetyka | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Habilitacja | |
| Profesura | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Jagielloński |
Życiorys
edytuj
Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Jest synem Stanisława Hartmana i praprawnukiem rabina Izaaka Kramsztyka[1][2].
Jest absolwentem XIV Liceum Ogólnokształcącego we Wrocławiu[3]. W 1990 ukończył studia filozoficzne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim pod opieką prof. Mieczysława Krąpca[4]. W latach 1990–1994 był doktorantem w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1994 rozpoczął pracę jako asystent Instytutu Filozofii UJ. Od lutego 1995 był asystentem, a w październiku tego samego roku został adiunktem w Zakładzie Filozofii Medycyny Collegium Medicum UJ (przekształconym następnie w Zakład Filozofii i Bioetyki). W 2004 objął stanowisko kierownika tej jednostki.
Doktoryzował się na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1995 pod kierunkiem profesora Władysława Stróżewskiego (na podstawie pracy pod tytułem Problematyka heurystyki filozoficznej). Stopień doktora habilitowanego uzyskał również na Wydziale Filozoficznym UJ w 2001 w oparciu o rozprawę zatytułowaną Techniki metafilozofii. W 2008 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Następnie objął stanowisko profesora UJ (od 2011 profesora zwyczajnego). W latach 2005–2008 był profesorem Akademii Humanistycznej w Pułtusku. W 2009 został profesorem Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, gdzie pracował do 2012[5][6].
W pracy naukowej zajmuje się metafilozofią (heurystyką filozoficzną, opracował autorski projekt tzw. teorii neutrum), filozofią polityki, etyką i bioetyką.
Autor publikacji książkowych[7]. Stały felietonista tygodnika „Polityka”. Publikował lub publikuje również m.in. w „Gazecie Wyborczej”, „Tygodniku Powszechnym”, „Dzienniku Gazecie Prawnej”, „Rzeczpospolitej”, „Newsweeku”, „Przeglądzie Politycznym”, „Liberté!”, „Przekroju”, „Marketingu w praktyce”, „Midzie” oraz na portalu wtv.pl[8]. Pisał także felietony dla tygodnika „Fakty i Mity”. Do 2015 pełnił funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Principia”[9], które założył w 1989. W 2009 otrzymał nagrodę Grand Press w kategorii publicystyka[10]. Od lipca do sierpnia 2020 prowadził swój autorski program pt. Filozofia życia na antenie rozgłośni Halo.Radio, z którą rozstał się po zaproszeniu do studia Radosława Sikorskiego (wbrew zasadzie niezapraszania polityków do programów)[11][12].
W latach 2002–2011 był wiceprezesem Polsko-Niemieckiego Towarzystwa Akademickiego, a w latach 2003–2011 był członkiem Komitetu Nauk Filozoficznych Polskiej Akademii Nauk. W latach 2007–2013 był członkiem (w tym od 2010 – wiceprezesem) B’nai B’rith Polska. W styczniu 2007 powołano go na przewodniczącego rady programowej Forum Liberalnego[13]. W latach 2009–2010 był członkiem Zespołu ds. Etyki w Nauce przy ministrze nauki i szkolnictwa wyższego. W 2011 objął stanowisko przewodniczącego Zespołu ds. Dobrych Praktyk Akademickich w tymże resorcie, zrezygnował z niego w 2013, pozostając członkiem tego gremium.
Był członkiem Unii Wolności, a także członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego jako kandydata na urząd prezydenta RP w 2010 w przedterminowych wyborach[14]. W wyborach parlamentarnych w 2011 był bezpartyjnym kandydatem do Sejmu z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej (nie uzyskał mandatu)[15]. W 2012 przystąpił do think tanku Ruchu Palikota „Plan zmiany”[16], w tym samym roku został również wiceprzewodniczącym rady polityczno-programowej SLD. W 2013 został koordynatorem Europy Plus w województwie małopolskim[17]. W tym samym roku wstąpił do partii Twój Ruch (był inicjatorem jej powołania[18]), w której objął stanowisko przewodniczącego krajowej rady politycznej. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 bezskutecznie ubiegał się o mandat w okręgu małopolsko-świętokrzyskim, startując z pierwszego miejsca na liście komitetu wyborczego Europa Plus Twój Ruch i uzyskując 14 280 głosów[19].
We wrześniu 2014 decyzją zarządu TR został usunięty z partii po publikacji dotyczącej kazirodztwa[20]. Również władze Uniwersytetu Jagiellońskiego[21] uznały ten artykuł za bulwersujący i odcięły się od niego[22]. W maju 2015 zapowiedział tworzenie inicjatywy politycznej pod nazwą Wolność i Równość[23], a w sierpniu tegoż roku został przewodniczącym rady politycznej partii o takiej nazwie (wcześniej działającej jako Unia Lewicy)[24]. Później zaangażował się także w działalność Komitetu Obrony Demokracji[25]. W wyborach samorządowych w 2018 kandydował bez powodzenia na radnego Warszawy z listy komitetu wyborczego SLD Lewica Razem, otrzymując 2,93% głosów w okręgu (1941 głosów)[26]. Został ogłoszony liderem listy Nowej Lewicy w okręgu nr 14 na wybory parlamentarne w 2023 roku, jednak usunięto go z niej jeszcze przed rejestracją listy ze względu na kontrowersyjne wypowiedzi[27].
Kontrowersje
edytujW marcu 2014 wziął udział w drugiej z kolei inscenizacji ścięcia ateisty Kazimierza Łyszczyńskiego na Rynku Starego Miasta w Warszawie, będącej finałowym wydarzeniem kostiumowego Marszu Ateistów. Wcielił się w rolę skazańca Łyszczyńskiego[28].
Sam marsz, jak i udział w nim Hartmana w roli centralnej postaci skazańca wywołał polemiki zarówno ze strony katolików[29], jak i ateistów. Głos zabrała m.in. Krystyna Pawłowicz, odmawiając ateistom prawa do urządzania przemarszów „w centrum stolicy Polski”[30][31]. Z kolei ateiści jak Marcin Meller i Marcin Celiński zarzucili organizatorom i Hartmanowi kompromitowanie idei ateizmu poprzez jego publiczne manifestowanie w sposób ich zdaniem obraźliwy dla katolików[32][33][34]. Na ataki odpowiedzieli Jan Hartman[35], Nina Sankari[36] oraz Jacek Tabisz[37], uzasadniając prawo ateistów do manifestowania swoich poglądów. Polemiki te odbiły się echem w mediach[38][39][40].
Życie prywatne
edytujOd 1989 do 2023 roku[41] żonaty z Barbarą Hartman. Ich córka Zofia Hartman urodziła się w 1998[6]. Zadeklarowany ateista[42].
Publikacje
edytuj- Sposób istnienia rzeczy materialnej według Sporu o istnienie świata R. Ingardena, Wyd. UMCS, Lublin 1993
- Heurystyka filozoficzna, Monografie FNP, Wrocław 1997
- Jak poważnie studiować filozofię, Wyd. Aureus, Kraków 1998, 2005, 2012
- Logika i filozofia. W stronę Jana Woleńskiego (red.), Wyd. Aureus, Kraków 2000
- Techniki metafilozofii, Wyd. Aureus, Kraków 2001
- Medytacje o pierwszej filozofii (tłum. Kartezjusza), Zielona Sowa, Kraków 2002, 2004
- Short Studies in Bioethics, Wyd. Aureus, Kraków 2003
- Słownik filozofii (red.), Zielona Sowa, Kraków 2004, 2007, 2009
- Wstęp do filozofii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, 2006, 2008, 2013
- Przez filozofię, Wyd. Aureus, Kraków 2007
- Wiedza o etyce (współautor z Janem Woleńskim), Wydawnictwa Szkolne PWN, Bielsko-Biała 2008, 2009
- Bioetyka dla lekarzy, Oficyna Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2009, 2011
- Widzialna ręka rynku. Filozofia w marketingu, Wyd. Aureus, Kraków 2010
- Polityka filozofii. Eseje, Universitas, Kraków 2010
- Wiedza – Byt – Człowiek. Z głównych zagadnień filozofii, Universitas, Kraków 2011
- Zebra Hartmana, Industrial, Łódź 2011
- Głupie pytania, Agora, Warszawa 2013
- Etyka! Poradnik dla grzeszników, Agora, Warszawa 2015
- Pochwała litości. Rzecz o wspólnocie, Wyd. UJ, Kraków 2017
- Zwierz Alpuhary. Felietony i blogi, Polityka, Warszawa 2017
- Polityka. Władza i nadzieja, Agora, Warszawa 2017
- Pochwała wolności, Wyd. UJ, Kraków 2020
- Etyka życia codziennego, WN PWN, Warszawa 2022
- Spowiedź antychrysta, Austeria, Kraków 2022
- Zmierzch filozofii, Austeria, Kraków 2023.
Przypisy
edytuj- ↑ Jan Hartman: Jaki tam ze mnie Żyd [online], gazetakrakowska.pl, 22 lutego 2013 [dostęp 2014-02-18].
- ↑ Jan Hartman. Hermes. newsweek.pl, 3 maja 2013. [dostęp 2017-05-23].
- ↑ W 2014 roku huczny zjazd absolwentów XIV LO we Wrocławiu [online], wyborcza.pl, 28 grudnia 2013 [dostęp 2018-10-11].
- ↑ Strona domowa Jana Hartmana [online], www.iphils.uj.edu.pl [dostęp 2023-04-14].
- ↑ Prof. dr hab. Jan Hartman, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2018-12-17].
- ↑ a b Jan Hartman: Życiorys [online], uj.edu.pl [dostęp 2018-12-17].
- ↑ Jan Hartman: Publikacje [online], uj.edu.pl [dostęp 2018-12-17].
- ↑ Redaktor Jan Hartman. wtv.pl. [dostęp 2021-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-27)].
- ↑ O nas. principia.uj.edu.pl. [dostęp 2011-08-21].
- ↑ Grand Press 2009. press.pl. [dostęp 2020-07-03].
- ↑ Jan Hartman, Tomasz Jastrun i Gabi Andrychowicz z audycjami w Halo.Radiu. wirtualnemedia.pl, 3 lipca 2020. [dostęp 2020-08-04].
- ↑ Jan Hartman odchodzi z Halo.Radio. Zaprosił do audycji Radosława Sikorskiego. onet.pl, 25 sierpnia 2020. [dostęp 2020-08-25].
- ↑ Jan Hartman: Jak być socjal-konserwatywnym liberałem?. iphils.uj.edu.pl. [dostęp 2013-07-05].
- ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego. onet.pl, 16 maja 2010. [dostęp 2014-04-26].
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2011 [online] [dostęp 2013-07-05].
- ↑ Kutz i Środa w radzie programowej think tanku RP. dziennikzachodni.pl, 14 czerwca 2012. [dostęp 2012-06-30].
- ↑ Ludzie. europaplus.org.pl. [dostęp 2013-07-05].
- ↑ Naprzód, Nowa Partio!. hartman.blog.polityka.pl, 25 sierpnia 2010. [dostęp 2013-10-10].
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2014 [online] [dostęp 2014-05-30].
- ↑ Prof. Jan Hartman usunięty z Twojego Ruchu. money.pl, 30 września 2014. [dostęp 2014-09-30].
- ↑ Dyscyplinowanie Hartmana i Vetulaniego [online], www.gazetapolska.pl, 22 marca 2023 [dostęp 2023-04-13] (pol.).
- ↑ Oświadczenie władz UJ w sprawie wypowiedzi prof. Jana Hartmana. cm-uj.krakow.pl, 30 września 2014. [dostęp 2015-02-28].
- ↑ „Wolność i Równość”. Nowa inicjatywa polityczna na lewicy [online], dziennik.pl, 11 maja 2015 [dostęp 2016-03-12].
- ↑ Piotr Musiał: Komunikat Zarządu Ruchu i partii „Wolność i Równość” (wcześniej Unia Lewicy). unia-lewicy.pl, 7 sierpnia 2015. [dostęp 2015-08-08].
- ↑ Hartman ostro o Kijowskim: „pozbyliśmy się go”. Grozi PiS i jego prezesowi nowym szefem KOD: Łoziński to osobisty wróg Kaczyńskiego. polsatnews.pl, 27 maja 2017. [dostęp 2017-05-27].
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2018 [online] [dostęp 2018-12-17].
- ↑ Nie odpuścili mu tego wpisu. Jest decyzja, kandydat wypada z list. wp.pl, 16 sierpnia 2023. [dostęp 2023-08-17].
- ↑ Wojciech Karpieszuk, Marsz Ateistów i prof. Hartman w stroju skazańca [online], warszawa.wyborcza.pl, 29 marca 2014 [dostęp 2021-10-03].
- ↑ PIOTR MUCHARSKI, Kraj stosów [online], www.tygodnikpowszechny.pl, 31 marca 2014 [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Tomasz Urzykowski, Burza wokół Dni Ateizmu. Pawłowicz: Bluźniercza inicjatywa wspierana przez UE [online], warszawa.wyborcza.pl, 26 marca 2014 [dostęp 2021-10-03].
- ↑ Piotr Markiewicz, Kuriozalna tyrada Pawłowicz. Popierasz „Dni Ateizmu”? To na Białoruś! A obowiązkiem każdego Polaka jest... [online], gazeta.pl, 27 lutego 2014 [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Marcin Meller: Chrońcie ateizm przed Hartmanem! [online], Newsweek.pl [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Turniej Sekt, czyli Marcin Meller felietonem odpowiada Hartmanowi [online], Newsweek.pl [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Marcin Celiński, Krucjata wierzących ateistów [online], Liberté!, 16 października 2011 [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Jan Hartman, Meller – rydzykowy playboy, „Polityka”, Loose blues, 10 kwietnia 2014 [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Nina Sankari, Odpowiedź na tekst M.Celińskiego „O wierzących ateistach” [online], Liberté!, 8 kwietnia 2014 [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Jacek Tabisz, Jaki ateizm? Hartman czy Meller? [online], naTemat.pl, 7 kwietnia 2014 [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Piotr Markiewicz, „Robią z ateizmu pośmiewisko, a z nas, ateistów, pajaców” – Meller ostro krytykuje Hartmana, Palikota i Ryfińskiego [online], gazeta.pl, 7 kwietnia 2014 [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Michał Gąsior, Schizma u ateistów. Hartman odpowiada Mellerowi: „Kojarzenie mnie z wulgarnym antyklerykalizmem to podłość!” [online], naTemat.pl, 7 kwietnia 2014 [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Agnieszka Wądołowska, Hartman robi z ateizmu pośmiewisko? Prof. odpowiada: „Meller doskonale wie, że nie jestem pałkarzem czy nienawistnikiem” [online], gazeta.pl, 8 kwietnia 2014 [dostęp 2021-10-03] (pol.).
- ↑ Ewa Kaleta, Jan Hartman: Żadna z ważnych feministek nie chce się umówić ze mną w kawiarni. Nawet te starsze [online], 5 stycznia 2024.
- ↑ Justyna Melonowska, Krótkie studium zaprzaństwa. Własnego [online], christianitas.org, 19 października 2017 [dostęp 2021-10-03].
Bibliografia
edytuj- Jan Hartman: Życiorys [online], uj.edu.pl [dostęp 2018-12-17].
- Prof. dr hab. Jan Hartman, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2018-12-17].
Linki zewnętrzne
edytuj- Blog Jana Hartmana [online] [dostęp 2013-10-10].