Janina Kilian-Stanisławska

Janina Kilian-Stanisławska (ur. 12 listopada 1898 w Kosowie Huculskim, zm. 11 listopada 1974 w Warszawie) – polska reżyserka teatru lalkowego, krytyczka sztuki, scenografka. Siostra scenografki Zofii Stanisławskiej-Howurkowej, matka Adama Kiliana, babcia Jarosława Kiliana.

Nagrobek Janiny Kilian-Stanisławskiej na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys

Ukończyła gimnazjum we Lwowie. Obroniła maturę w Wiedniu w czasie I wojny światowej. Studiowała w Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie (1920–1923), na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Jana Kazimierza oraz uzupełniająco grafikę użytkową w Wiedniu. Od 1925 r. była współredaktorką lwowskiego pisma Świat Kobiecy, dla którego pisała na temat teorii sztuki. W latach 1926–1930 publikowała recenzje plastyki w Gazecie Porannej. Współpracowała także ze lwowską rozgłośnią Polskiego Radia, tamtejszym Dziennikiem Polskim oraz czasopismami warszawskimi (Wiadomości Literackie, Kurier Poranny, Ar­kady, Płomyczek) jako ilustratorka, krytyk sztuki oraz autorka opowiadań dla dzieci. Pierwszy domowy teatrzyk lalkowy założyła wraz z siostrą Zofią Stanisławską-Howurkową w latach 30. XX wieku. W kwietniu 1940 r. została wysiedlona z synem Adamem do Tiek-Tiek w Kazachstanie. Od 1942 r. była specjalistką do spraw wyrobu lalek w ewakuowanym do Ałma-Aty Mosfilmie. Pracowała też jako instruktorka sztuki (modelowania i zabawkarstwa) w Ochronce Polskiej nr 11 w Samarkandzie oraz mąż zaufania w tamtejszej Delegaturze Polskiej. Założyła w tym mieście teatr lalek Niebieskie Migdały, który w maju 1945 r. stał się częścią Uzbeckiej Filharmonii Państwowej. Od grudnia 1945 r. pracowała nieetatowo w Ambasadzie Polskiej w Moskwie oraz odbywała praktykę w teatrze lalek Siergieja Obrazcowa. W maju 1946 r. wróciła do Polski. Do września 1949 r. pracowała jako radca w Ministerstwie Kultury i Sztuki oraz inspektor teatrów dla dzieci i młodzieży. Od września 1946 r. do listopada 1950 r. była kierownikiem artystycznym Niebieskie Migdałów, które były wówczas autonomiczną sceną Teatru Groteska w Krakowie. W latach 1946–1948 była wykładowczynią kukiełkarstwa w PWST w Warszawie z tymczasową siedzibą w Łodzi. Od 1947 r. do sierpnia 1952 r. kierowała założonym przez siebie Studiem Dramatycznym Teatru Lalek (od 1950: Państwowa Szkoła Dramatyczna Teatru Lalek) z siedzibą w Krakowie (w 1948 przeniesione do Warszawy). Od listopada 1950 r. do końca sezonu 1970/71 pracowała jako reżyser w Niebieskich Migdałach (od 1950 r. – Teatr Lalka). Reżyserowała także gościnnie w Teatrze Lalki i Aktora w Lublinie, Teatrze Dzieci Zagłębia w Będzinie i Teatrze Lalek Banialuka w Bielsku-Białej. Publikowała artykuły w pismach Teatr i Teatr Lalek oraz podręcznik Teatr Lalek (Warszawa, Wydawnictwo Związkowe CRZZ, 1953).

Zmarła w Warszawie, pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 146-2-16,17).

Ważniejsze prace reżyserskie

• Pani Twardowska Adama Mickiewicza (pierwsza premiera w historii Niebieskich Migdałów 22 X 1945)
• Kopciuszek (tekst własny) (1948)
• Bajka o rybaku i rybce Aleksandra Puszkina (1950)
• Pan Drops i jego trupa Jana Brzechwy (1950)
• Smok w Nieswarowie Bedřicha Svatonia (1955)
• Świniopas Jadwigi Żylińskiej (1958)
• Pinokio (tekst własny) (1968)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1970)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)

Bibliografia

• Janina Kilian-Stanisławska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-12] .