Karol Chmiel (żołnierz)
Karol Chmiel ps. Grom, Zygmunt, Katonowicz, Leon (ur. 17 kwietnia 1911 w Zagorzycach, zm. 1 marca 1951 w Warszawie) – porucznik Wojska Polskiego, w 2013 roku awansowany pośmiertnie do stopnia kapitana. Członek IV Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Aresztowany przez funkcjonariuszy MBP w 1947, ofiara mordu sądowego w więzieniu mokotowskim.
 po aresztowaniu przez MBP 1947 | |
 porucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujSyn Antoniego i Katarzyny z Charchutów, urodził się w rodzinie chłopskiej. Świadectwo dojrzałości uzyskał w Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły w Dębicy, a dyplom magistra prawa na UJ w Krakowie. Ukończył w stopniu kaprala podchorążego rezerwy Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty 6 Dywizji Piechoty przy 20 pułku piechoty w Krakowie. Po ślubie z Ireną z Suchodolskich, córką znanego malarza Włodzimierza, zamieszkał w Wojsławiu pod Mielcem, gdzie żona była kierownikiem szkoły powszechnej. Do września 1939 r. pracował w samorządzie miejskim w Mielcu.
W czasie mobilizacji w sierpniu 1939 został powołany w stopniu plutonowego podchorążego rezerwy do Ośrodka Zapasowego 6 Dywizji Piechoty w Krakowie. Po wybuchu II wojny światowej przemieszczał się z ośrodkiem przez Tarnów i Jarosław. Uniknął niewoli. Po zakończeniu walk powrócił spod Lwowa do rodzinnych Zagorzyc. Tu w styczniu 1940 wstąpił do ZWZ, od stycznia 1941 dowodził plutonem. W 1942 awansował do stopnia podporucznika AK, a w 1945 – porucznika. Walczył w BCh, był komendantem powiatowym BCh w Dębicy, także komendantem obwodu AK w Dębicy. Używał wówczas pseudonimu „Grom”. W akcji „Burza” ciężko ranny. Po wyleczeniu zamieszkał w Swoszowicach koło Krakowa, pracował w spółdzielczości, należał do PSL. Od września 1945 rozpoczął działalność konspiracyjną w WiN na obszarze południowo-wschodnim, od stycznia 1947 był członkiem kierownictwa IV ZG WiN. Sprawował funkcję kierownika wydziału. Używał wówczas pseudonimów „Zygmunt”, „Katonowicz” i „Leon”. Był współautorem Memoriału do ONZ w 1946, doradcą politycznym prezesa WiN, wyznaczony do przerzutu na Zachód.
Aresztowany 12 grudnia 1947 w Krakowie i osadzony w więzieniu mokotowskim. Po trzyletnim ciężkim śledztwie, podczas którego był wielokrotnie torturowany[1], m.in. przez Józefa Różańskiego, został 14 października 1950 wraz z sześcioma towarzyszami broni oraz członkami IV Zarządu Głównego WiN-u (Józefem Batorym, Franciszkiem Błażejem, Łukaszem Cieplińskim, Mieczysławem Kawalcem, Adamem Lazarowiczem, Józefem Rzepką) skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie Sr.1099/50 (ława pod przewodnictwem płk Aleksandra Wareckiego) na podstawie 86 § 1,2 KKWP 7 Dekretu na karę śmierci[2].
Został stracony nad ranem 1 marca 1951 roku. Współwięzień Romuald Woźniacki opisuje, że Karol Chmiel wyrywał się strażnikom przed śmiercią[3].
W więzieniu napisał piosenkę na melodię „Czerwonych maków”: „Czy widzisz te mury czerwone, to grozy i kaźni jest dom...”.
Upamiętnienie
edytujJego grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze „Na Łączce”, a rzeczywiste miejsce pochówku nie jest znane.
W dniu 1 marca 2013 r. z okazji obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak awansował go pośmiertnie do stopnia kapitana[4][5].
Jego imię nosi gimnazjum w Zagorzycach Górnych[6].
W ramach odsłoniętego 17 listopada 2013 Pomnika Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie zostało ustanowione popiersie Karola Chmiela[7][8][9][10].
W lutym 2024 roku Szkoła Podstawowa w Zagorzycach Dolnych otrzymała imię kpt. Karola Chmiela[11].
Odznaczenia
edytuj1 marca 2010 r. został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[12].
Przypisy
edytuj- ↑ M.Szejnert, s. 69.
- ↑ „Księga najwyższego wymiaru kary” w Krzysztof Szwagrzyk: Zbrodnie w majestacie prawa 1944-1955. Wyd. ABC Future, Warszawa, 2000.
- ↑ M.Szejnert, str 154.
- ↑ Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. wp.mil.pl, 1 marca 2013. [dostęp 2013-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-26)].
- ↑ Pośmiertne awanse dla Żołnierzy Wyklętych.
- ↑ Republika.pl Portal Społeczności Internetowych [online], www.zagorzycegm.republika.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03].
- ↑ Pułkownik Łukasz Ciepliński i jego żołnierze mają swój pomnik w Rzeszowie. umwp.podkarpackie.pl, 17 listopada 2013. [dostęp 2014-06-13].
- ↑ Pomnik żołnierzy wyklętych w Rzeszowie. tvp.pl, 17 listopada 2013. [dostęp 2014-06-13].
- ↑ W Rzeszowie odsłonięto pomnik płk. Łukasza Cieplińskiego [WIDEO]. nowiny24.pl, 2013-11-17. [dostęp 2014-06-13]. (pol.).
- ↑ Odsłonięcie pomnika prezesa IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” płk. Łukasza Cieplińskiego. pomniksmolensk.pl, 2013-11-19. [dostęp 2014-06-13]. (pol.).
- ↑ IB, Radni zagłosowali za zmianą patrona szkoły podstawowej [online], Portal Ropczycko-Sędziszowski - RRS24.NET, 6 lutego 2024 [dostęp 2024-03-10] (pol.).
- ↑ Ordery dla Żołnierzy Wyklętych straconych 1 marca 1951 r.. prezydent.pl, 2010-03-01. [dostęp 2010-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-05)].
Bibliografia
edytuj- Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945–56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991., zob też Straceni w Więzieniu mokotowskim.
- Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990.
- AIPN, Teczki więźniów 1951, Chmiel Karol
- J.R. Kubiak, Tajemnice więzienia mokotowskiego.
- Z. Lazarowicz, WiN..., s. 48
- W. Minkiewicz, Mokotów, Wronki, Rawicz..., s. 78, 107
- „Wokanda” 1990, nr 10 (listy), nr 16 (listy)
- M. Wyrwich, W celi..., s. 141