Prerogatywa

Prerogatywa (łac. praerogativa) – przywilej, uprawnienie wynikające z zajmowanego stanowiska.

W systemach parlamentarnych kompetencje głowy państwa wyłączone spod kontroli organu przedstawicielskiego, czyli w praktyce niewymagające kontrasygnaty rządowej.

Pojęcie ukształtowało się w Anglii dla określenia tych uprawnień króla, które mógł wykonywać bez uzgadniania z parlamentem.

Polska (według konstytucji z 1997)

W polskim prawie konstytucyjnym termin ten najczęściej odnosi się do wydawanych przez prezydenta aktów urzędowych, niewymagających dla swojej ważności podpisu prezesa Rady Ministrów (kontrasygnaty). Obecna Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wylicza, w art. 144 ust. 3, trzydzieści prerogatyw prezydenta.

1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.

2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.

3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:

1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,

2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,

3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,

4) inicjatywy ustawodawczej,

5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,

6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,

7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,

8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,

9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,

10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,

11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,

12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków,

13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów,

14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,

15) zwoływania Rady Gabinetowej,

16) nadawania orderów i odznaczeń,

17) powoływania sędziów,

18) stosowania prawa łaski,

19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,

20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,

21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,

22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,

23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego,

24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,

26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,

27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,

29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,

30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 144 Konstytucji (źródło: www.sejm.gov.pl)

Prerogatywy występujące w konstytucji kwietniowej

Konstytucja kwietniowa znacząco zwiększała przewagę egzekutywy nad władzą ustawodawczą, wyrażało się to między innymi w prerogatywach jakie mógł zastosować prezydent. Uprawnienia prezydenta według konstytucji z 1935 r. można podzielić na zwykłe (wymagające kontrasygnaty) oraz prerogatywy (akty urzędowe wydawane przez prezydenta nie wymagające kontrasygnaty odpowiedniego ministra).

Do prerogatyw zaliczano:

- wskazanie kandydata na prezydenta,

- wyznaczenie zastępcy na czas wojny,

- mianowanie wyższych urzędników państwowych: prezesa Rady Ministrów, I prezesa Sądu Najwyższego, prezesa NIK, Naczelnego Wodza, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, sędziów Trybunału Stanu oraz 1/3 senatorów,

- oddawanie członków rządu przed Trybunał Stanu,

- stosowanie prawa łaski,

Oprócz wyżej wymienionych, prezydent posiadał zwykłe uprawnienia zbliżone do tych z konstytucji marcowej, jednak wymagały one kontrasygnaty.