Rhode Island
Rhode Island (ⓘwymowa:/rɵˈdaɪlɨnd/) – stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego, w regionie Nowej Anglii.
| stan | |||||
| 13. stan od 29 maja 1790 | |||||
| |||||
| |||||
| Hymn: Rhode Island's It for Me | |||||
| Dewiza: Hope | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-RI | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia |
4001 km²[1] | ||||
| Populacja (2023) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
409,2 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe |
de iure brak | ||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Najmniejszy stan pod względem powierzchni, na północy i wschodzie graniczy ze stanem Massachusetts, a na zachodzie z Connecticut. Do 2020 roku oficjalna nazwa stanu brzmiała State of Rhode Island and Providence Plantations, kiedy to skrócono ją wskutek referendum[3].
Rhode Island jest pierwszym miejscem w Ameryce Północnej, gdzie zniesiono niewolnictwo – 18 maja 1652 r., czyli 138 lat przed przeobrażeniem kolonii Rhode Island w stan Stanów Zjednoczonych[4]. Tutaj powstał pierwszy zbór baptystyczny w Ameryce[5]. Tutaj zorganizowano pierwszą paradę Dnia Niepodległości (4 lipca).
Rhode Island posiada najwyższy odsetek osób pochodzenia portugalskiego i dominikańskiego w Stanach Zjednoczonych, a także należy do stanów z najwyższym odsetkiem osób pochodzenia włoskiego i irlandzkiego[6].
Historia
edytuj
- 1636 – Roger Williams założył osadę Providence
- 1644 – powstanie kolonii
- 1652 – wprowadzenie zakazu sprowadzania do kolonii niewolników
- 1657 – przybycie do kolonii kwakrów
- 1658 – z Holandii przybyli osadnicy żydowscy
- 1675 – pokonanie miejscowych Indian
- 4 maja 1776 jako pierwsza kolonia Rhode Island ogłosiła niezależność od Wielkiej Brytanii
- 29 maja 1790 – ratyfikowanie Konstytucji Stanów Zjednoczonych
Rhode Island, jeszcze jako jedna z 13 kolonii, wprowadziła całkowitą tolerancję wyznaniową i jako drugi po Michigan stan zniosła karę śmierci.
Warunki naturalne
edytujKlimat stanu Rhode Island – umiarkowany ciepły, morski.
Podział administracyjny
edytujStan Rhode Island podzielony jest na pięć hrabstw.
- hrabstwo Bristol. Siedziba władz: Bristol
- hrabstwo Kent. Siedziba władz: East Greenwich
- hrabstwo Newport. Siedziba władz: Newport
- hrabstwo Providence. Siedziba władz: Providence
- hrabstwo Washington. Siedziba władz: West Kingston
Miasta
edytuj
Na terenie stanu Rhode Island znajduje się 8 miast (city). Lista (2022 r.)[7]:
- Providence (189 563)
- Warwick (83 016)
- Cranston (82 421)
- Pawtucket (75 066)
- East Providence (46 691)
- Woonsocket (42 942)
- Newport (24 684)
- Central Falls (22 490)
Demografia
edytujSpis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Rhode Island liczy 1 097 379 mieszkańców, co oznacza wzrost o 44 812 (4,3%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[8]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 4,8% populacji, 18,6% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,9% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,9% ludności stanu stanowią kobiety[9].
Język
edytujW 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są[10]:
- język angielski – 79,18%,
- język hiszpański – 10,41%,
- język portugalski – 3,41%,
- język francuski – 1,36%.
Rasy i pochodzenie
edytujWedług danych pięcioletnich z 2022 roku, 74,6% mieszkańców stanowi ludność biała (69,8% nie licząc Latynosów), 8,4% ma rasę mieszaną, 6,2% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 3,5% to Azjaci, 0,4% to rdzenna ludność Ameryki i 0,07% pochodziło z wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 16,7% ludności stanu[6].
Do największych grup należą osoby pochodzenia irlandzkiego (16,7%), włoskiego (15,1%), francuskiego lub francusko–kanadyjskiego (12,2%), angielskiego (10,8%), portugalskiego (7,2%) i dominikańskiego (5,4%). Do innych większych grup należą osoby pochodzenia niemieckiego (53,4 tys.), portorykańskiego (48 tys.), „amerykańskiego” (39,7 tys.), polskiego (35,7 tys.), afrykańskiego subsaharyjskiego (34,5 tys.), gwatemalskiego (27,9 tys.) i szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (21,4 tys.)[6].
Religia
edytujDane z 2014 r.[11]:
- katolicy – 42%,
- protestanci – 30% (głównie zielonoświątkowcy, anglikanie, baptyści, kalwini, metodyści, ewangelikalni i luteranie),
- bez religii – 20% (w tym: 3% agnostycy i 4% ateiści),
- pozostałe religie – 8% (w tym: żydzi, prawosławni, mormoni, świadkowie Jehowy, buddyści, unitarianie uniwersaliści, muzułmanie, bahaiści i hinduiści[12]).
W badaniu Gallupa z 2004 roku wyszło, że Rhode Island jest najbardziej katolickim stanem, gdzie ponad połowa mieszkańców (52%) określała siebie jako katolicy[13].
Gospodarka
edytujPonad dwie trzecie produktu krajowego brutto (PKB) Rhode Island pochodzi z branż usługowych. Największy udział w PKB stanu mają nieruchomości, opieka zdrowotna, finanse i ubezpieczenia oraz władze stanowe i lokalne[14].
Przemysł
edytujDziałalność produkcyjna Rhode Island obejmuje chemikalia, sprzęt transportowy (w tym stoczniowy przemysł obronny), komputery i elektronikę, tworzywa sztuczne oraz wytwarzanie gotowych wyrobów metalowych[14].
Energia
edytujPodobnie jak reszta Nowej Anglii, Rhode Island nie ma żadnych zasobów energii z paliw kopalnych. Gaz ziemny, który napędza niemal całą produkcję energii elektrycznej w Rhode Island i zapewnia ciepło dla ponad połowy gospodarstw domowych, jest w całości dostarczany przez międzystanowe rurociągi. Ponad 7% energii elektrycznej z Rhode Island w 2017 roku pochodziło ze źródeł odnawialnych, głównie ze spalania biomasy[14].
Rolnictwo
edytujW 2015 roku największy dochód przyniosły[15]:
- jaja kurze (11,5 mln $),
- hodowla indyków (6,86 mln $),
- jabłka (1,83 mln $),
- hodowla bydła (1,78 mln $) i produkty mleczne (2,97 mln $),
- uprawa ziemniaków (1,49 mln $) i kukurydzy cukrowej (1,18 mln $),
- produkcja siana (573 tys. $),
- hodowla trzody chlewnej (327 tys. $),
- i produkcja miodu (202 tys. $).
Uczelnie
edytujInne informacje
edytuj- Dewiza: Hope („Nadzieja”)
- Przydomek: Little Rhody, Ocean State („Małe Rhody”, „Stan oceanu”)
- Symbole: kogut z Rhode Island, klon czerwony, fiołek
W kulturze
edytujW stanie Rhode Island rozgrywa się akcja większości odcinków serialu Family Guy. Główne postaci mieszkają w fikcyjnym mieście Quahog.
Przypisy
edytuj- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Rhode Island [online], census.gov [dostęp 2014-04-02] (ang.).
- ↑ Rhode Island To Change State’s Controversial Full Name [online], NPR.org [dostęp 2021-04-18] (ang.).
- ↑ Rhode Island history and facts of interest. Rhode Island State Library. [dostęp 2007-08-28].
- ↑ William H. Brackney: Baptists in North America: an historical perspective. Blackwell Publishing, 2006, s. 23. ISBN 1-4051-1865-2.
- ↑ a b c 2022: ACS 5-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2024-04-02] (ang.).
- ↑ a b City and Town Population Totals: 2020-2022. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-06-18]. (ang.).
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2024-04-03] (ang.).
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Rhode Island; UNITED STATES [online], census.gov [dostęp 2024-04-02] (ang.).
- ↑ Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-02-01].
- ↑ Adults in Rhode Island. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-02-03].
- ↑ Congregational Membership Reports | US Religion [online], www.thearda.com [dostęp 2024-04-02].
- ↑ Tracking Religious Affiliation, State by State [online], Gallup.com, 22 czerwca 2004 [dostęp 2024-04-02] (ang.).
- ↑ a b c Rhode Island – State Energy Profile Analysis – U.S. Energy Information Administration (EIA) [online], eia.gov [dostęp 2019-02-03].
- ↑ Rachel Bertone, Rhode Island’s Top 10 Ag Products (Infographic) [online], Farm Flavor, 10 lipca 2017 [dostęp 2019-02-03] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalna strona internetowa stanu Rhode Island. state.ri.us. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-03)].