Ulica Wiejska w Warszawie
Ulica Wiejska – ulica w warszawskiej dzielnicy Śródmieście, biegnąca od ul. Pięknej do placu Trzech Krzyży.
| Śródmieście Południowe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Wiejska przy ul. Matejki, widok w kierunku placu Trzech Krzyży | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
ulica Ignacego Daszyńskiego | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°13′32,1″N 21°01′34,4″E/52,225583 21,026222
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia
edytujUlica jest częścią dawnego traktu łączącego Starą Warszawę z książęcym pałacem w Jazdowie[1]. Około połowy XVIII w. dawna droga zaczęła przekształcać się w ulicę prowadzącą od rozdroża Złotych Krzyży (obecnego placu Trzech Krzyży) na południe. W 1770 została uregulowana i otrzymała oficjalną nazwę Wiejska[2]. Wiązała się ona z charakterem okolicy, pełnej pól i ogrodów, przez którą wówczas biegła ulica[2].
Około 1770 były podkomorzy nadworny koronny Kazimierz Poniatowski założył tutaj ogród „Na Górze”, nazwany potem Frascati. Po północnej stronie ul. Książęcej, również dla Poniatowskiego, powstał inny ogród – „Na Książęcem” (obecnie park na Książęcem).
W 1792 u zbiegu z ul. Górnośląską rozpoczęła działalność elegancka podmiejska kawiarnia Wiejska Kawa[1]. W 1819 Frascati nabył carski komisarz Nikołaj Nowosilcow, który wystawił przy ulicy dwie bliźniacze klasycystyczne kordegardy zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego[1]. Wraz z odcinkiem ogrodzenia i parą filarów bramnych te przeznaczone dla dozorcy i szawajcara budynki są najstarszymi zachowanymi elementami zabudowy ulicy[1].
W okresie Królestwa Kongresowego przy Wiejskiej pod nr 11 dom własny wzniósł architekt Antonio Corazzi[1]. W latach 1851–1853 powstały pod nr. 6/8 zabudowania Instytutu Szlacheckiego, którego miejsce po 1863 zajął Aleksandryjsko-Maryjski Instytut Wychowania Panien – żeńska szkoła średnia o antypolskim i rusyfikacyjnym charakterze[3]. Instytut działał do 1915, kiedy to został ewakuowany do Rosji.
W 1863 do ulicy Wiejskiej przeprowadzono od strony Alej Ujazdowskich nową ulicę[3]. Ponieważ prowadziła do Instytutu Szlacheckiego nazwano ją Instytutową (obecnie ul. Matejki)[3].
W 1918 w gmachu dawnego Instytutu Maryjskiego, w którym w czasie I wojny światowej funkcjonował niemiecki Instytut Badania Krwi, umieszczono Sejm RP[4]. Budynek został rozbudowany w latach 1927–1928 o salę obrad Sejmu według projektu Kazimierza Skórewicza, zaś w 1929 o Hotel Sejmowy[4] (obecny Stary Dom Poselski).
Po 1933 rozparcelowano ogrody Frascati, wznosząc na ich miejscu domy mieszkalne oraz, w latach 1933–1939, gmach Izby Przemysłowo-Handlowej według projektu Zdzisława Mączeńskiego[4] (nr 10; w okresie PRL siedziba Ministerstwa Handlu Zagranicznego, obecnie Kancelarii Prezydenta).
W latach 1939–1941 ogrody sejmowe były miejscem egzekucji[5], gmach Izby Przemysłowo-Handlowej zajęła komenda żandarmerii[6], a w budynku Starego Domu Poselskiego stacjonowała niemiecka policja[7]. Podczas powstania warszawskiego Niemcy zburzyli budynki nr 3, 5 i 20 oraz spalili nr 1, 7, 9 i 15[8].
Od 27 listopada 1946[9] do 26 marca 1949[10] ulica nosiła nazwę ulica Ignacego Daszyńskiego[11], później powróciła do pierwotnej nazwy[8]. W tym okresie według projektu Bohdana Pniewskiego odbudowano i rozbudowano kompleks budynków Sejmu[8]. Lata 1950–1961 przyniosły realizację zakłócających panoramę okolicy wielkich domów mieszkalnych, w tym wybudowanego u zbiegu z ul. Jana Matejki domu spółdzielni nauczycielskiej według projektu A. Markiewicza. Budynek powstał w miejscu, w którym w latach 1903–1944 działała szkoła dla dziewcząt Jadwigi Kowalczykówny i Jadwigi Jawurkówny (tzw. Szkoła na Wiejskiej)[12]. Pod nr 12a wzniesiono bliźniaczy do nr 12 budynek, w którym znalazła siedzibę Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”[8].
W 1999 naprzeciwko gmachu Sejmu, na rogu ul. Wiejskiej i ul. J. Matejki, odsłonięto pomnik Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego zaprojektowany przez Jerzego Staniszkisa[13].
W I połowie XXI w. wzdłuż ulicy dosadzono nowe sadzonki robinii akacjowej, utrzymując dotychczasowe malownicze zadrzewienie.
W październiku 2015 na ulicy dopuszczono ruch rowerów pod prąd bez wydzielania specjalnego kontrapasa, z wyjątkiem krótkich odcinków przy wjeździe i wyjeździe z odcinka jednokierunkowego pomiędzy ulicami Frascati i Bolesława Prusa. Było to pierwsze tego typu rozwiązanie w Warszawie[14]. W 2018 pod nr 1, przy skrzyżowaniu z ul. Piękną, został oddany do użytku Budynek Komisji Sejmowych[15].
Ważniejsze obiekty
edytuj- Budynek Komisji Sejmowych (nr 1)
- Kompleks budynków Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (nr 4/6/8)
- Kancelaria Prezydenta (nr 10)
- Państwowa Komisja Wyborcza (nr 10)
- Krajowe Biuro Wyborcze (nr 10)
- Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” (nr 12a)
- Biuro Krajowe Platformy Obywatelskiej (nr 12a)
- Kamienica Karskich (nr 19)
- Pomnik Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego
Inne informacje
edytujW Warszawie istnieje druga ulica o tej samej nazwie, w dzielnicy Wesoła[16]. Jest to wynik pozostawienia bez zmian ponad 260 dublujących się nazw ulic i placów po przyłączeniu w 2002 Wesołej do Warszawy[17].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Jarosław Zieliński. Wiejska od 1770 r.. „Stolica”, s. 16, listopad–grudzień 2019.
- ↑ a b Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 189. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ a b c Jarosław Zieliński. Wiejska od 1770 r.. „Stolica”, s. 17, listopad–grudzień 2019.
- ↑ a b c Jarosław Zieliński. Wiejska od 1770 r.. „Stolica”, s. 19, listopad–grudzień 2019.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 947. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Józef Ziemian: Papierosiarze z placu Trzech Krzyży. Łódź: Oficyna Bibliofilów, 1995, s. 15. ISBN 83-86058-33-1.
- ↑ Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939-1945. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 64. ISBN 83-06-00717-4.
- ↑ a b c d Jarosław Zieliński. Wiejska od 1770 r.. „Stolica”, s. 20, listopad–grudzień 2019.
- ↑ Uchwała nr 113 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 27 listopada 1946 r. w sprawie zmiany nazwy niektórych ulic w m.st. Warszawie. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy”. nr 9, rok IV, s. 1, 1948-04-03.
- ↑ Uchwała nr 468 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 26 marca 1949 r. w sprawie zmiany nazw ulic w m.st. Warszawie. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy”. nr 16, poz. 67, s. 1, 1949-09-26.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 380. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ praca zbiorowa, red. Wanda Karpowicz i wsp.: Szkoła na Wiejskiej. Kraków: Znak, 1974.; praca zbiorowa: Szkoła na Wiejskiej. Warszawa: Biblioteka Warszawska, 2007. ISBN 83-88477-85-4.).
- ↑ 27. Pomnik Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego. W: P. Zuchniewicz: Papieska Warszawa. Warszawa: Centrum Myśli Jana Pawła II, 2006.
- ↑ Krzysztof Śmietana. Rowerem pod prąd na Wiejskiej. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 10-11 października 2015.
- ↑ Budynek Komisji Sejmowych – betonowa powaga. sztuka-architektury.pl, 4 grudnia 2019. [dostęp 2020-03-21].
- ↑ Załącznik Nr 1 do zarządzenia nr 3800/2013 z dnia 25 stycznia 2013 r. w sprawie wprowadzenia „Katalogu ulic i placów m.st. Warszawy” oraz zasad zapisu nazw obiektów miejskich. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl. [dostęp 2021-01-30].
- ↑ Kwiryna Handke: Zespół Nazewnictwa Miejskiego Warszawy – historia i dokonania, [w:] Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 259. ISBN 978-83-62189-21-2.
Bibliografia
edytuj- Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 250.