Nowa Katedra Mariacka w Hamburgu: Różnice pomiędzy wersjami

Nowa Katedra Mariacka w Hamburgu
Neuer Mariendom (Hamburg);
Domkirche St. Marien
	katedra
	; Nowa Katedra Mariacka
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Hamburg
Miejscowość	Hamburg
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	Najświętsza Maryja Panna
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1890
Data zakończenia budowy	1893
Data poświęcenia	28 czerwca 1893
Aktualne przeznaczenie	archikatedra archidiecezji hamburskiej
Dane świątyni
Styl	neoromański
Architekt	Arnold Güldenpfennig
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła
Wieża kościelna; • liczba wież; • wysokość wież	; 2; 64 m
Liczba naw	3
	Położenie na mapie Hamburga Nowa Katedra Mariacka w Hamburgu
	Położenie na mapie Niemiec Nowa Katedra Mariacka w Hamburgu
	53°33′27″N 10°00′49″E/53,557500 10,013611
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 19:26, 27 lis 2023

Nowa Katedra Mariacka w Hamburgu (niem. Neuer Mariendom (Hamburg) lub Domkirche St. Marien) jest kościołem arcybiskupim archidiecezji Hamburga w Niemczech. Katedra jest położona w dzielnicy Sankt Georg przy ulicy Danziger Straße.

Wzniesiony w latach 1890-1893 kościół parafialny jest pierwszą od czasów reformacji budowlą katolicką wzniesioną w Hamburgu. Projekt kościoła wykonał architekt Arnold Güldenpfennig z Paderborn. Dwuwieżowa, neoromańska fasada świątyni nawiązuje do katedry w Bremie wskazując przez to na rok 831, kiedy to zostało w Hamburgu założone pierwsze arcybiskupstwo; założycielem zaś był św. Ansgar, który po zniszczeniu miasta przez Duńczyków został właśnie arcybiskupem Bremy.

Po powtórnym erygowaniu arcybiskupstwa w roku 1995 kościół stał się katedrą arcybiskupstwa w Hamburgu i siedzibą Kapituły Metropolitalnej.

Historia

Tablica informacyjna o katedrze przy portalu wejściowym

Na początku XIX wieku w Hamburgu żyło niewielu katolików. Podczas industrializacji i rozbudowy portu liczba katolików znacznie wzrosła, zwłaszcza w dzielnicy St. Georg. W 1861 siostry zakonne założyły tu dom sierot. Na terenie ogródka, obok domu sierot, zaplanowano wybudowanie kościoła. Ludwig Windthorst, jeden z ówczesnych wpływowych polityków chadeckich, apelował w swoim wystąpieniu z 29 grudnia 1887:

Hamburg to brama Niemiec na świat. Niemcy, którzy tędy wyjeżdżają w świat, tu modlą się po raz ostatni na niemieckiej ziemi. Dlatego powinien on [kościół] nazywać się Mariacki – Stella Maris!^[1].

Architekt diecezjalny z Paderborn, Arnold Güldenpfennig, otrzymał w 1889 zlecenie budowy kościoła. Ówczesny biskup diecezji Osnabrücku Bernhard Höting chciał, aby kościół był zbudowany „w wywierającym spokojne i skromne wrażenie stylu romańskim.” Budowa kościoła trwała 4 lata. Kościół został zbudowany w stylu neoromańskim a jego zachodnia, dwuwieżowa fasada o wysokości 64 m^[2] nawiązywała stylem architektonicznym do katedry w Bremie; była ona na tyle wysoka, aby być widoczną z daleka.

28 czerwca 1893 roku gotowa budowla została poświęcona przez biskupa Hötinga i otrzymała wezwanie Najświętszej Marii Panny.

Kościół Najświętszej Marii Panny jest pierwszą budowlą kościelną w Hamburgu od czasów zapanowania reformacji w mieście (od 1517; w 1529 zabroniono odprawiana mszy katolickich) i jest symbolem odrodzenia świadomości katolickiej w diasporze^[3].

Podczas drugiej wojny światowej, a szczególnie w czasie operacji Gomora, zostały zniszczone wszystkie okna w katedrze, część dachu i sklepień. Zniszczeniu uległy też budynki stojące przed kościołem, co umożliwiło ukształtowanie placu kościelnego w formie zachowanej do dziś.

7 stycznia 1995 papież Jan Paweł II powtórnie erygował (po 1100 latach) arcybiskupstwo w Hamburgu, a kościół Mariacki został podniesiony do rangi katedry.

23 kwietnia 2007 z inicjatywy Polskiej Misji Katolickiej poświęcono pomnik papieża Jana Pawła II^[4], ustawiony w okolicach kaplicy św. Ansgara.

Rzeźbę z brązu, której koszt wyniósł ok. 50 000 euro, wykonał artysta plastyk Józek Nowak. Rzeźba papieża ma upamiętniać powtórne erygowanie przez niego arcybiskupstwa w Hamburgu a także jego wysiłki na rzecz kształtowania nowej Europy i pojednania polsko-niemieckiego. Ma być:

„Znakiem wdzięczności dla Człowieka, który zmienił świat na lepsze”
(arcybiskup Werner Thissen^[4])

Renowacja i modernizacja katedry w latach 2007–2008

Od lipca 2007 dotychczasowa budowla została przebudowana i powiększona, żeby sprostać wymaganiom stawianym świątyni o randze katedry. 23 listopada 2008 wraz z poświęceniem ołtarza ponownie otwarto katedrę jako nową katedrę Mariacką. Całkowity koszt przebudowy wyniósł ok. 7,8 mln euro i został pokryty z datków.

Modernizacja miała też na celu uczynienie z katedry centrum katolicyzmu w północnych Niemczech. Nowe ukształtowanie wnętrza katedry jest dziełem kolońskiego artysty Wilhelma Giesa. Do najważniejszych zmian należy: nowe ukształtowanie przestrzeni wokółołtarzowej z amboną i stallami, dobudowanie atrium z zakrystią i lokalami użytkowymi, nowe portale, położenie kamiennej posadzki, renowacja detali szklarskich, remont i powiększenie organów, odnowienie ławek kościelnych, tynków i wewnętrznych malowideł jak również modernizacja techniczna budowli (ogrzewanie, instalacja elektryczna i oświetleniowa, nowa akustyka).

Kapituła metropolitalna

Hamburska kapituła katedralna jest równocześnie kapitułą metropolitalną. Funkcjonowanie kapituły jest regulowane postanowieniami konkordatu zawartego 14 czerwca 1929 pomiędzy Prusami a Stolicą Apostolską. Umowa ta, znowelizowana w 1933, obowiązuje również erygowaną w 1995 archidiecezje hamburską i była częścią składową zasadniczych negocjacji w sprawie jej erygowania. Ponieważ okręgi kościelne Alt-Hamburg i Mecklenburg wcześniej nie należały do Prus, musiały najpierw zostać objęte postanowieniami tejże umowy.

Do zwykłych zadań kapituły katedralnej (zajmowanie się uroczystościami liturgicznymi w katedrze, wybór administratora diecezjalnego, doradzanie biskupowi i wspieranie go w kierowaniu diecezją, zarządzanie finansami katedry) doszło jeszcze prawo wyboru biskupa.

Hamburska kapituła katedralna składa się z dziewięciu kapłanów archidiecezjalnych: przełożonego kapituły (proboszcza katedry), obu biskupów pomocniczych, wikariusza generalnego oraz pięciu kapłanów katedralnych. Obecnie kapitułę tworzą^[5]:

proboszcz katedry Nestor Kuckhoff (przełożony)
kapłan katedralny dr Thomas Benner (zarządzający kancelarią konsystorską)
kapłan katedralny Hermann Haneklaus
biskup pomocniczy Hans-Jochen Jaschke
kapłan katedralny Wilm Sanders
wikariusz generalny Franz-Peter Spiza
kapłan katedralny Leo Sunderdiek
kapłan katedralny Ansgar Thim
biskup pomocniczy Norbert Werbs

Wyposażenie

Jednym z najcenniejszych elementów wyposażenia wnętrza katedry jest neobizantyńska mozaika w apsydzie przedstawiająca Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, wzorowana na podobnej mozaice z Bazyliki Matki Bożej Większej w Rzymie.

W apsydzie ustawione są tron biskupi i fotele biskupów pomocniczych. Nowoczesne w formie fotele biskupie są zbudowane na planie kwadratu. Fotel arcybiskupa zwany tradycyjnie katedrą ma wyższe oparcie i odróżnia się od pozostałych kolorystyką (czarne siedzenie i oparcie). Pionowy, czerwony pas umieszczony za oparciem oznacza pochodzenie władzy biskupiej ”z góry”, od Chrystusa przedstawionego powyżej, na mozaice.

Za stołem ołtarzowym wisi krucyfiks triumfalny, dzieło rzeźbiarza Heinricha Gerharda Bückera, powstały w 1993, w 100. rocznicę konsekracji katedry. Drzewo krzyża powstało z liczącego 4000 lat czarnego dębu. Umieszczony na nim Chrystus ukazany jest jako Zmartwychwstały, nie Cierpiący, pomimo że ma rozpostarte, przybite do krzyża ramiona. Figura została pozłocona.

W centralnym punkcie prezbiterium ustawiony jest nowoczesny, surowy w formie, wykonany z piaskowca stół ołtarzowy. Wspiera się on na trzech podåporach symbolizujących Trójcę Świętą. Na lewo od stołu ołtarzowego znajduje się tabernakulum, w którym jest przechowywany Przenajświętszy Sakrament. Tabernakulum zbudował w 1964 złotnik Claus Pohl według projektu Reinharda Hofbauera. Dolną jego część tworzy prosta, kamienna stela, zwieńczona u góry dekoracją przedstawiającą rajskie ”drzewo życia” a z tyłu ”ognisty krzew”, w którym Bóg ukazał się Mojżeszowi.

Z prawej strony stołu ołtarzowego znajduje się otwierana płyta nagrobna, dzieło hamburskiej rzeźbiarki Ricardy Wyrwol. Na epitafium widnieją imiona biskupów pogrzebanych w znajdującej się poniżej krypcie, do której można zajrzeć po podniesieniu płyty.

Z prawej strony krypty znajduje się kamień węgielny z 1890, do którego dołączony jest oryginalny dokument z nazwiskami wszystkich 397 000 katolików Hamburga i okolic, podlegających jurysdykcji ówczesnego kościoła Mariackiego.

Na ścianie oddzielającej pomieszczenie tabernakulum od ołtarza odkryto podczas restauracji stare malowidła z 1922, pędzla Eduarda Goldkuhle, przedstawiające życie Maryi. Na bocznych ścianach transeptu przedstawiona jest Droga krzyżowa.

W 11 okien katedry wstawiono nowoczesne w formie witraże dzieło Johannesa Schreitera. Motywem ikonograficznym witraży są dzieje proroka Izajasza.

Neoromańskie malowidła i wyposażenie katedry podlegały od lat 50. XX w. sukcesywnym zmianom, zgodnie z wymogami reformy liturgicznej zaleconej przez Sobór watykański II.

Organy

Organy w katedrze zbudował w 1966 zakład organmistrzowski Rudolf von Beckerath Orgelbau. Miały one trzy manuały i pedał. Podczas zakrojonej na szeroką skalę modernizacji katedry również i organy poddano przebudowie i unowocześnieniu. Dodano jeden manuał – Hinterwerk (z funkcją echo) i 1 głos w klawiaturze pedałowej (unterbass 32'); tym samym ilość głosów wzrosła do 65. W podanej dyspozycji nowe głosy zostały oznaczone gwiazdką (*).

Dyrektorem muzycznym w katedrze jest obecnie (2010) Eberhard Lauer.

Organy mają obecnie następującą dyspozycję^[6]^[7]:

I Hauptwerk C–	II Schwellwerk C–	III Kronwerk C–	IV Hinterwerk* C–	Pedalwerk C–
Prinzipal 16' Oktave 8' Spielflöte 8' Oktave 4' Hohlflöte 4' Quinte 2²/₃′ Oktave 2' Flachflöte 2' Mixtur VI Zimbel III Trompete 16' Trompete 8'	Gedackt 16' Violprinzipal 8' Gemshorn 8' Schwebung 8' Rohrflöte 8' Oktave 4' Blockflöte 4' Nasat 2²/₃′ Waldflöte2' Terz1³/₅′ Septime 1¹/₇′ Mixtur V Englisch Horn 16' Oboe8' Tremulant	Gedackt 8' Quintadena 8' Prinzipal 4' Rohrflöte 4' Oktave 2' Nasat 1¹/₃′ Sifflöte 1' Sesquialtera II Scharf IV Krummhorn 8' Schalmei 4' Tremulant	Flûte allemande* 16' Flûte harmonique* 8' Salicional* 8' Voix célèste* 8' Principal* 4' Fugara* 4' Flûte octaviante* 4' Octavin* 2' Cornett* V 8' Plein jeu* V 2' Trompette harm.* 8' Voix humana* 8' Clairon harm.* 4' Tremulant*	Unterbass* 32' Prinzipal 16' Subbass 16' Quinte 10²/₃′ Oktave 8' Rohrgedackt 8' Oktave 4' Nachthorn 2' Rauschpfeife III Mixtur VI Posaune* 32' Fagott 32' (*16') Posaune 16' Trompete 8' Trompete 4'

Połączenia:

Hauptwerk/Pedal
Schwellwerk/Pedal
Kronwerk/Pedal podwójna funkcja: jako cug (cięgło rejestrowe) i tryt (nożnie uruchamiany przyrząd rejestrowy)
Kronwerk/Hauptwerk
Schwellwerk/Hauptwerk

Wspomaganie gry:

4 wolne kombinacje (wolne kombinacje typu setzer)
2 odrębne kombinacje na każdą sekcję
mechaniczna traktura gry
elektryczna traktura rejestrowa
wiatrownica klapowo-zasuwowa

Plac katedralny

W 2000 z okazji obchodów tradycyjnego Dnia Katolika w Hamburgu odsłonięto na placu Katedralnym pomnik św. Ansgara. Dzieło to stanowiło prezent diecezji mogunckiej dla archidiecezji hamburskiej, a wykonał je moguncki rzeźbiarz Karl-Heinz Oswald.

Oswald podczas pracy nad rzeźbą zrezygnował z triumfalizmu i gloryfikacji na rzecz normalności. Przedstawił św. Ansgara jako zwykłego człowieka w zakonnym habicie. Materiał, którego użyto do wykonania rzeźby, żelazo, miał podkreślać rodzimość rzeźby.

Podczas modernizacji katedry postanowiono również przekształcić plac Katedralny. Zadania tego podjął się znany szwajcarski architekt Mario Botta.

Katolicy w Hamburgu

Na początku XIX w. w Hamburgu mieszkało kilkuset katolików. W następstwie industrializacji miasta i rozbudowy portu liczba ta wzrosła do ok. 22 000 w 1878 i do 51 000 w 1910 – 5% całej populacji miasta.

W 1931 wśród 1201782 mieszkańców Hamburga było 66 782 katolików.

W 1988 w Hamburgu mieszkało ok. 140 000 katolików a w 1991 – 180 479; liczba ta utrzymała się w następnych latach.

Cudzoziemcy stanowią ok. 14,2% ludności Hamburga, a wśród katolików odsetek ten sięga 25,9%. Katolicy hamburscy wywodzą się spośród 159 narodowości^[8].

Największe spośród nich, portugalska (ok. 10 000 członków) i chorwacka (również ok. 10 000 członków), mają w każdą niedzielę nabożeństwa w ojczystych językach^[9].

Zobacz też

Katedra Mariacka w Hamburgu

Przypisy

↑ (niem. oryg. Hamburg ist das Tor Deutschlands zur Welt. Die Deutschen, welche in die Welt hinausgehen, hier sprechen sie das letzte Gebet auf deutschem Boden. Deswegen soll sie Marienkirche heißen - Stella Maris! Mariendom Hamburg: Mariendom Hamburg: Erneurung und Weiterentwicklung. [dostęp 2010-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-31)]. (niem.).
↑ Emporis: Mariendom. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).
↑ ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Budowa nowego Kościoła Najśw. Marii Panny. [dostęp 2010-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-03)]. (pol.).
↑ ^a ^b ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Denkmal für Papst Johannes Paul II.. [dostęp 2010-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-06)]. (niem.).
↑ ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Domkapitel. [dostęp 2010-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-06)]. (niem.).
↑ Fritz Krämer w: Musik am Mariendom Hamburg: Orgel des Mariendoms Hamburg. [dostęp 2010-08-15]. (niem.).
↑ Dyspozycja organów została opracowana na podstawie stron: Wirtualne Centrum organowe – Słownik terminów organowych https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php i Gdańskie Organy – Organy Katedry w Oliwie, autor Marek Michalak https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php https://web.archive.org/web/20120315132930/http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist. Wynika z nich, iż w polskiej terminologii obowiązuje terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy instrumentów mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki.
↑ ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Katholiken in Hamburg. [dostęp 2010-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-06)]. (niem.).
↑ ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Fremdsprachige Missionen. [dostęp 2010-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-17)]. (niem.).

Bibliografia

Gerhard N. Kamps: Hamburg: Domkirche St. Marien [Broschüre]. Wyd. 2. Regensburg: Schnell & Steiner, 2007. ISBN 978-3-7954-6301-4. (niem.).
Der Neue Mariendom. Besucherinformation. Hamburg: Erzbistum Hamburg, 2008. (niem.).

Linki zewnętrzne

ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Strona oficjalna katedry. mariendomhamburg.de. [dostęp 2010-08-14]. (niem. • ang. • chorw. • pol. • port. • łac.).
Katholische Domgemeinde St. Marien in Hamburg: Strona oficjalna parafii katedralnej Najświętszej Marii Panny w Hamburgu. domgemeinde-hamburg.de. [dostęp 2010-08-14]. (niem.).

[1] (niem. oryg. Hamburg ist das Tor Deutschlands zur Welt. Die Deutschen, welche in die Welt hinausgehen, hier sprechen sie das letzte Gebet auf deutschem Boden. Deswegen soll sie Marienkirche heißen - Stella Maris! Mariendom Hamburg: Mariendom Hamburg: Erneurung und Weiterentwicklung. [dostęp 2010-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-31)]. (niem.).

[2] Emporis: Mariendom. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).

[3] ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Budowa nowego Kościoła Najśw. Marii Panny. [dostęp 2010-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-03)]. (pol.).

[Denkmal-4] ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Denkmal für Papst Johannes Paul II.. [dostęp 2010-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-06)]. (niem.).

[5] ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Domkapitel. [dostęp 2010-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-06)]. (niem.).

[6] Fritz Krämer w: Musik am Mariendom Hamburg: Orgel des Mariendoms Hamburg. [dostęp 2010-08-15]. (niem.).

[7] Dyspozycja organów została opracowana na podstawie stron: Wirtualne Centrum organowe – Słownik terminów organowych https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php i Gdańskie Organy – Organy Katedry w Oliwie, autor Marek Michalak https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php https://web.archive.org/web/20120315132930/http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist. Wynika z nich, iż w polskiej terminologii obowiązuje terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy instrumentów mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki.

[8] ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Katholiken in Hamburg. [dostęp 2010-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-06)]. (niem.).

[9] ST.MARIEN-DOM HAMBURG: Fremdsprachige Missionen. [dostęp 2010-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-17)]. (niem.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Świątynia chrześcijańska infobox
  |nazwa                     = Nowa Katedra Mariacka w Hamburgu
- |kod języka                = de
+ |nazwa miejscowa           = {{k|de|Neuer Mariendom (Hamburg);<br />Domkirche St. Marien}}
- |nazwa miejscowa           = Neuer Mariendom (Hamburg);<br />Domkirche St. Marien
  |funkcja świątyni          = [[katedra]]
- |nr rej. zabytku           =
+ |grafika                   = Dom St. Marien Hamburg.jpg
- |data rejestracji          =
- |rejestr                   =
- |grafika                   = Domkirche Sankt Marien Hamburg.jpg
  |opis grafiki              = Nowa Katedra Mariacka
  |państwo                   = DE-HH
  |miejscowość               = [[Hamburg]]
+ |adres                     =
  |wyznanie                  = [[Kościół katolicki|katolickie]]
  |kościół                   = [[Kościół łaciński|rzymskokatolicki]]
- |administratura typ        =
  |administratura nazwa      =
+ |administratura typ        =
  |tytuł świątyni            =
  |data nadania              =
@@ Linia 31: / Linia 28: @@
  |aktualne przeznaczenie    = archikatedra archidiecezji hamburskiej
  |data zniszczenia          =
- |zniszczona przez          =
  |data odbudowy             =
  |data reaktywacji          =
  |poprzednie wyznanie       =
  |fundator                  =
+ |zniszczona przez          =
  |plan świątyni             =
  |opis planu                =
@@ Linia 65: / Linia 62: @@
  |nazwa dzwonu              =
  |kod mapy                  = DE-HH
+ |współrzędne               = 53°33′27″N 10°0′49″E
- |stopniN = 53|minutN = 33|sekundN = 27
- |stopniE = 10|minutE = 00|sekundE = 49
- |opis miejsca              =
  |commons                   = Category:Domkirche St. Marien (Hamburg)
  |www                       = http://www.mariendomhamburg.de/
 }}
-'''Nowa [[Katedra]] Mariacka w [[Hamburg]]u''' ([[język niemiecki|niem.]] '''Neuer Mariendom (Hamburg)''' lub '''Domkirche St. Marien''') jest kościołem arcybiskupim [[Archidiecezja hamburska|archidiecezji Hamburg]] w [[Niemcy|Niemczech]]. Katedra jest położona w dzielnicy Sankt Georg przy ulicy Danziger Straße.
+'''Nowa [[Katedra]] Mariacka w [[Hamburg]]u''' ([[język niemiecki|niem.]] '''Neuer Mariendom (Hamburg)''' lub '''Domkirche St. Marien''') jest kościołem arcybiskupim [[Archidiecezja Hamburga|archidiecezji Hamburga]] w [[Niemcy|Niemczech]]. Katedra jest położona w dzielnicy Sankt Georg przy ulicy Danziger Straße.
-Wzniesiony w latach 1890-1893 kościół parafialny jest pierwszą od czasów [[Reformacja|reformacji]] budowlą katolicką wzniesioną w Hamburgu. Projekt kościoła wykonał architekt [[Arnold Güldenpfennig]] z [[Paderborn]]. Dwuwieżowa,neoromańska fasada świątyni nawiązuje do [[Katedra św. Piotra|katedry w Bremie]] wskazując przez to na rok 831, kiedy to zostało w Hamburgu założone pierwsze [[arcybiskupstwo Bremy|arcybiskupstwo]]; założycielem zaś był [[Ansgar (biskup)|św. Ansgar]], który po zniszczeniu miasta przez Duńczyków został właśnie [[arcybiskupi Bremy i Hamburga|arcybiskupem Bremy]].
+Wzniesiony w latach 1890-1893 kościół parafialny jest pierwszą od czasów [[Reformacja|reformacji]] budowlą katolicką wzniesioną w Hamburgu. Projekt kościoła wykonał architekt [[Arnold Güldenpfennig]] z [[Paderborn]]. Dwuwieżowa, neoromańska [[fasada]] świątyni nawiązuje do [[Katedra Świętego Piotra w Bremie|katedry w Bremie]] wskazując przez to na rok 831, kiedy to zostało w Hamburgu założone pierwsze [[arcybiskupstwo Bremy|arcybiskupstwo]]; założycielem zaś był [[Oskar (święty)|św. Ansgar]], który po zniszczeniu miasta przez Duńczyków został właśnie [[arcybiskupi Bremy i Hamburga|arcybiskupem Bremy]].
 Po powtórnym erygowaniu arcybiskupstwa w roku 1995 kościół stał się katedrą arcybiskupstwa w Hamburgu i siedzibą Kapituły Metropolitalnej.
 == Historia ==
-[[Plik:Domkirche St. Marien Tafel.jpg|thumb|240px|Tablica informacyjna o katedrze przy portalu wejściowym.]]
+[[Plik:Domkirche St. Marien Tafel.jpg|thumb|240px|Tablica informacyjna o katedrze przy portalu wejściowym]]
-Na początku XIX wieku w Hamburgu żyło niewielu katolików. Podczas industrializacji i rozbudowy portu liczba katolików znacznie wzrosła, zwłaszcza w dzielnicy St. Georg. W 1861 siostry zakonne założyły tu dom sierot. Na terenie ogródka, obok domu sierot, zaplanowano wybudowanie kościoła. [[Ludwig Windthorst]], jeden z ówczesnych wpływowych polityków chadeckich, apelowal w swoim wystąpieniu z 29 grudnia 1887:
+Na początku XIX wieku w Hamburgu żyło niewielu katolików. Podczas industrializacji i rozbudowy portu liczba katolików znacznie wzrosła, zwłaszcza w dzielnicy St. Georg. W 1861 siostry zakonne założyły tu dom sierot. Na terenie ogródka, obok domu sierot, zaplanowano wybudowanie kościoła. [[Ludwig Windthorst]], jeden z ówczesnych wpływowych polityków chadeckich, apelował w swoim wystąpieniu z 29 grudnia 1887:
-:''"Hamburg to brama Niemiec na świat. Niemcy, którzy tędy wyjeżdżają w świat, tu modlą się po raz ostatni na niemieckiej ziemi. Dlatego powinien on [kościół] nazywać się Mariacki – Stella Maris!''" <ref>(niem. oryg. "Hamburg ist das Tor Deutschlands zur Welt. Die Deutschen, welche in die Welt hinausgehen, hier sprechen sie das letzte Gebet auf deutschem Boden. Deswegen soll sie Marienkirche heißen - Stella Maris!" {{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/fix/doc/Konzept_Mariendom_Sept07.pdf |tytuł=Mariendom Hamburg: Erneurung und Weiterentwicklung|autor= Mariendom Hamburg |język=de|data dostępu=2010-08-15}}</ref>.
+: ''Hamburg to brama Niemiec na świat. Niemcy, którzy tędy wyjeżdżają w świat, tu modlą się po raz ostatni na niemieckiej ziemi. Dlatego powinien on [kościół] nazywać się Mariacki – Stella Maris!''<ref>(niem. oryg. Hamburg ist das Tor Deutschlands zur Welt. Die Deutschen, welche in die Welt hinausgehen, hier sprechen sie das letzte Gebet auf deutschem Boden. Deswegen soll sie Marienkirche heißen - Stella Maris! {{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/fix/doc/Konzept_Mariendom_Sept07.pdf|tytuł=Mariendom Hamburg: Erneurung und Weiterentwicklung|autor=Mariendom Hamburg|język=de|data dostępu=2010-08-15|archiwum=https://web.archive.org/web/20120131201158/http://www.mariendomhamburg.de/fix/doc/Konzept_Mariendom_Sept07.pdf|zarchiwizowano=2012-01-31}}</ref>.
-Architekt diecezjalny z Paderborn, Arnold Güldenpfennig, otrzymał w 1889 zlecenie budowy kościoła. Ówczesny biskup [[diecezja osnabrücka|diecezji Osnabrück]] [[Bernhard Höting]] chciał, aby kościół był zbudowany „w wywierającym spokojne i skromne wrażenie stylu romańskim.” Budowa kościoła trwała 4 lata. Kościół został zbudowany w stylu [[neoromanizm|neoromańskim]] a jego zachodnia, dwuwieżowa fasada o wysokości 64 m<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.emporis.com/application/?nav=building&lng=3&id=mariendom-hamburg-germany|tytuł=Mariendom |autor=Emporis|język=en|data dostępu=2010-08-14}}</ref> nawiązywała stylem architektonicznym do [[katedra św. Piotra w Bremie|katedry w Bremie]]; była ona na tyle wysoka, aby być widoczną z daleka.
+Architekt diecezjalny z Paderborn, Arnold Güldenpfennig, otrzymał w 1889 zlecenie budowy kościoła. Ówczesny biskup [[diecezja Osnabrücku|diecezji Osnabrücku]] [[Bernhard Höting]] chciał, aby kościół był zbudowany „w wywierającym spokojne i skromne wrażenie stylu romańskim.” Budowa kościoła trwała 4 lata. Kościół został zbudowany w stylu [[neoromanizm|neoromańskim]] a jego zachodnia, dwuwieżowa fasada o wysokości 64 m<ref>{{cytuj stronę|url=https://www.emporis.com/buildings/235410/mariendom-hamburg-germany|tytuł=Mariendom |autor=Emporis|język=en|data dostępu=2010-08-14}}</ref> nawiązywała stylem architektonicznym do [[katedra Świętego Piotra w Bremie|katedry w Bremie]]; była ona na tyle wysoka, aby być widoczną z daleka.
 czerwca 1893 roku gotowa budowla została poświęcona przez biskupa Hötinga i otrzymała wezwanie Najświętszej Marii Panny.
-Kościół Najświętszej Marii Panny jest pierwszą budowlą kościelną w Hamburgu od czasów zapanowania reformacji w mieście (od 1517; w 1529 zabroniono odprawiana mszy katolickich) i jest symbolem odrodzenia świadomości katolickiej w diasporze<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/polnisch/pl.budowanowego/index.html|tytuł=Budowa nowego Kościoła Najśw. Marii Panny|autor= ST.MARIEN-DOM HAMBURG|język=pl|data dostępu=2010-08-14}}</ref>.
+Kościół Najświętszej Marii Panny jest pierwszą budowlą kościelną w Hamburgu od czasów zapanowania reformacji w mieście (od 1517; w 1529 zabroniono odprawiana mszy katolickich) i jest symbolem odrodzenia świadomości katolickiej w diasporze<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/polnisch/pl.budowanowego/index.html|tytuł=Budowa nowego Kościoła Najśw. Marii Panny|autor=ST.MARIEN-DOM HAMBURG|język=pl|data dostępu=2010-08-14|archiwum=https://web.archive.org/web/20101003152950/http://www.mariendomhamburg.de/polnisch/pl.budowanowego/index.html|zarchiwizowano=2010-10-03}}</ref>.
-Podczas [[II wojna światowa|drugiej wojny światowej]] a szczególnie w czasie [[operacja Gomora|operacji Gomora]] zostały zniszczone wszystkie okna w katedrze, część dachu i sklepień. Zniszczeniu uległy też budynki stojące przed kościołem, co umożliwiło ukształtowanie placu kościelnego w formie zachowanej do dziś.
+Podczas [[II wojna światowa|drugiej wojny światowej]], a szczególnie w czasie [[operacja Gomora|operacji Gomora]], zostały zniszczone wszystkie okna w katedrze, część dachu i sklepień. Zniszczeniu uległy też budynki stojące przed kościołem, co umożliwiło ukształtowanie placu kościelnego w formie zachowanej do dziś.
-stycznia 1995 [[papież]] [[Jan Paweł II]] powtórnie erygował (po 1100 latach) arcybiskupstwo w Hamburgu a kościół Mariacki został podniesiony do rangi katedry.
+stycznia 1995 [[papież]] [[Jan Paweł II]] powtórnie erygował (po 1100 latach) arcybiskupstwo w Hamburgu, a kościół Mariacki został podniesiony do rangi katedry.
-[[23 kwietnia]] [[2007]] z inicjatywy Polskiej Misji Katolickiej poświęcono pomnik papieża Jana Pawła II<ref name="Denkmal">{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/rundum/papstdenkmal/index.html|tytuł= Denkmal für Papst Johannes Paul II.|autor = ST.MARIEN-DOM HAMBURG |język=de|data dostępu=2010-03-09}}</ref>, ustawiony w okolicach kaplicy św. Ansgara.
+[[23 kwietnia]] [[2007]] z inicjatywy Polskiej Misji Katolickiej poświęcono pomnik papieża Jana Pawła II<ref name="Denkmal">{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/rundum/papstdenkmal/index.html|tytuł=Denkmal für Papst Johannes Paul II.|autor=ST.MARIEN-DOM HAMBURG|język=de|data dostępu=2010-03-09|archiwum=https://web.archive.org/web/20091106134434/http://www.mariendomhamburg.de/rundum/papstdenkmal/index.html|zarchiwizowano=2009-11-06}}</ref>, ustawiony w okolicach kaplicy św. Ansgara.
-Rzeźbę z [[brązy|brązu]], której koszt wyniósł ok. 50000 euro, wykonał artysta-plastyk Józek Nowak. Rzeźba papieża ma upamiętniać powtórne erygowanie przez niego arcybiskupstwa w Hamburgu a także jego wysiłki na rzecz kształtowania nowej Europy i pojednania polsko-niemieckiego. Ma być:
+Rzeźbę z [[brązy|brązu]], której koszt wyniósł ok. 50 000 euro, wykonał artysta plastyk Józek Nowak. Rzeźba papieża ma upamiętniać powtórne erygowanie przez niego arcybiskupstwa w Hamburgu a także jego wysiłki na rzecz kształtowania nowej Europy i pojednania polsko-niemieckiego. Ma być:
-:''"Znakiem wdzięczności dla Człowieka, który zmienił świat na lepsze"''<br />(arcybiskup [[Werner Thissen]]<ref name="Denkmal"/>)
+: ''„Znakiem wdzięczności dla Człowieka, który zmienił świat na lepsze”''<br />(arcybiskup [[Werner Thissen]]<ref name="Denkmal"/>)
 === Renowacja i modernizacja katedry w latach 2007–2008 ===
-[[Plik:Hh-domkirche2.jpg|thumb|240px|Widok katedry od strony prezbiterium.]]
+[[Plik:Hh-domkirche2.jpg|thumb|240px|Widok katedry od strony prezbiterium]]
 Od lipca 2007 dotychczasowa budowla została przebudowana i powiększona, żeby sprostać wymaganiom stawianym świątyni o randze katedry. 23 listopada 2008 wraz z poświęceniem ołtarza ponownie otwarto katedrę jako nową katedrę Mariacką. Całkowity koszt przebudowy wyniósł ok. 7,8 mln euro i został pokryty z datków.
-Modernizacja miała tez na celu uczynienie z katedry centrum katolicyzmu w północnych Niemczech. Nowe ukształtowanie wnętrza katedry jest dziełem kolońskiego artysty Wilhelma Giesa.
+Modernizacja miała też na celu uczynienie z katedry centrum katolicyzmu w północnych Niemczech. Nowe ukształtowanie wnętrza katedry jest dziełem kolońskiego artysty Wilhelma Giesa.
-Do najważniejszych zmian należy: nowe ukształtowanie przestrzeni wokółołtarzowej z [[ambona (architektura)|amboną]] i [[stalle|stallami]], dobudowanie [[atrium]] z [[zakrystia|zakrystią]] i lokalami użytkowymi, nowe [[portal]]e, położenie kamiennej posadzki, renowacja detali szklarskich, remont i powiększenie organów, odnowienie ławek kościelnych, tynków i wewnętrznych malowideł jak również modernizacja techniczna budowli (ogrzewanie, instalacja elektryczna i oświetleniowa, nowa akustyka).
+Do najważniejszych zmian należy: nowe ukształtowanie przestrzeni wokółołtarzowej z [[ambona (architektura)|amboną]] i [[stalle|stallami]], dobudowanie [[atrium]] z [[zakrystia|zakrystią]] i lokalami użytkowymi, nowe [[portal]]e, położenie kamiennej posadzki, renowacja detali szklarskich, [[remont]] i powiększenie organów, odnowienie ławek kościelnych, tynków i wewnętrznych malowideł jak również modernizacja techniczna budowli (ogrzewanie, instalacja elektryczna i oświetleniowa, nowa akustyka).
 == Kapituła metropolitalna ==
 Hamburska [[kapituła]] katedralna jest równocześnie kapitułą [[metropolita]]lną. Funkcjonowanie kapituły jest regulowane postanowieniami [[konkordat]]u zawartego 14 czerwca 1929 pomiędzy [[Prusy (kraj związkowy)|Prusami]] a [[Stolica Apostolska|Stolicą Apostolską]]. Umowa ta, znowelizowana w 1933, obowiązuje również erygowaną w 1995 archidiecezje hamburską i była częścią składową zasadniczych negocjacji w sprawie jej erygowania. Ponieważ okręgi kościelne Alt-Hamburg i Mecklenburg wcześniej nie należały do Prus, musiały najpierw zostać objęte postanowieniami tejże umowy.
-Do zwykłych zadań kapituły katedralnej (zajmowanie się uroczystościami liturgicznymi w katedrze, wybór [[administrator diecezjalny|administratora diecezjalnego]], doradzanie [[biskup]]owi i wspieranie go w kierowaniu [[diecezja|diecezją]], zarządzanie finansami katedry) doszło jeszcze prawo wyboru biskupa.
+Do zwykłych zadań kapituły katedralnej (zajmowanie się uroczystościami liturgicznymi w katedrze, wybór [[administrator diecezji|administratora diecezjalnego]], doradzanie [[biskup]]owi i wspieranie go w kierowaniu [[diecezja|diecezją]], zarządzanie finansami katedry) doszło jeszcze prawo wyboru biskupa.
-Hamburska kapituła katedralna składa się z dziewięciu [[kapłan]]ów archidiecezjalnych: przełożonego kapituły ([[proboszcz]]a katedry), obu [[biskup pomocniczy|biskupów pomocniczych]], wikariusza generalnego oraz pięciu kapłanów katedralnych. Obecnie kapitułę tworzą<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/menschen/domkapitel/index.html|tytuł=Domkapitel|autor= ST.MARIEN-DOM HAMBURG|język=de|data dostępu=2010-08-14}}</ref>:
+Hamburska kapituła katedralna składa się z dziewięciu [[kapłan]]ów archidiecezjalnych: przełożonego kapituły ([[proboszcz]]a katedry), obu [[biskup pomocniczy|biskupów pomocniczych]], wikariusza generalnego oraz pięciu kapłanów katedralnych. Obecnie kapitułę tworzą<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/menschen/domkapitel/index.html|tytuł=Domkapitel|autor=ST.MARIEN-DOM HAMBURG|język=de|data dostępu=2010-08-14|archiwum=https://web.archive.org/web/20091106134330/http://www.mariendomhamburg.de/menschen/domkapitel/index.html|zarchiwizowano=2009-11-06}}</ref>:
 # proboszcz katedry Nestor Kuckhoff (przełożony)
@@ Linia 123: / Linia 118: @@
 == Wyposażenie ==
 [[Plik:Hamburg Kathedrale St. Maria Innen.JPG|thumb|240px|Wnętrze katedry]]
-Jednym z najcenniejszych elementów wyposażenia wnętrza katedry jest neo[[sztuka bizantyjska|bizantyjska]] [[mozaika]] w [[apsyda (architektura)|apsydzie]] przedstawiająca [[Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny]], wzorowana na podobnej mozaice z [[Bazylika Matki Bożej Większej|Bazyliki Matki Bożej Większej]] w [[Rzym]]ie.
+Jednym z najcenniejszych elementów wyposażenia wnętrza katedry jest [[sztuka bizantyńska|neobizantyńska]] [[mozaika]] w [[apsyda (architektura)|apsydzie]] przedstawiająca [[Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny]], wzorowana na podobnej mozaice z [[Bazylika Matki Bożej Większej|Bazyliki Matki Bożej Większej]] w [[Rzym]]ie.
 W apsydzie ustawione są tron biskupi i fotele biskupów pomocniczych.
@@ Linia 138: / Linia 133: @@
 Na ścianie oddzielającej pomieszczenie tabernakulum od ołtarza odkryto podczas restauracji stare malowidła z 1922, pędzla Eduarda Goldkuhle, przedstawiające życie Maryi. Na bocznych ścianach transeptu przedstawiona jest Droga krzyżowa.
 W 11 okien katedry wstawiono nowoczesne w formie [[witraż]]e dzieło Johannesa Schreitera. Motywem ikonograficznym witraży są dzieje proroka Izajasza.
 Neoromańskie malowidła i wyposażenie katedry podlegały od lat 50. XX w. sukcesywnym zmianom, zgodnie z wymogami reformy liturgicznej zaleconej przez [[Sobór watykański II]].
@@ Linia 149: / Linia 144: @@
 Dyrektorem muzycznym w katedrze jest obecnie (2010) Eberhard Lauer.
-Organy mają obecnie następującą dyspozycję<ref>{{cytuj stronę|url=http://orgel.dommusik-hamburg.de/|tytuł=Orgel des Mariendoms Hamburg |autor= Fritz Krämer w: Musik am Mariendom Hamburg |język=de|data dostępu=2010-08-15}}</ref><ref>Dyspozycja organów została opracowana na podstawie stron: Wirtualne Centrum organowe – Słownik terminów organowych http://organy.art.pl/slownik.php i Gdańskie Organy – Organy Katedry w Oliwie, autor Marek Michalak http://organy.art.pl/slownik.php http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist. Wynika z nich, iż w polskiej terminologii obowiązuje terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy instrumentów mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki.</ref>:
+Organy mają obecnie następującą dyspozycję<ref>{{cytuj stronę|url=http://orgel.dommusik-hamburg.de/|tytuł=Orgel des Mariendoms Hamburg |autor= Fritz Krämer w: Musik am Mariendom Hamburg |język=de|data dostępu=2010-08-15}}</ref><ref>Dyspozycja organów została opracowana na podstawie stron: Wirtualne Centrum organowe – Słownik terminów organowych https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php i Gdańskie Organy – Organy Katedry w Oliwie, autor Marek Michalak https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php https://web.archive.org/web/20120315132930/http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist. Wynika z nich, iż w polskiej terminologii obowiązuje terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy instrumentów mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki.</ref>:
 {| border="0" align="center" cellpadding="5" cellspacing="1" style="background:#000000; font-size: 100%"
 |-
@@ Linia 167: / Linia 162: @@
 Flûte allemande* 16'<br />Flûte harmonique* 8'<br />Salicional* 8'<br />Voix célèste* 8'<br />Principal* 4'<br />Fugara* 4'<br />Flûte octaviante* 4'<br />Octavin* 2'<br />Cornett* V 8'<br />Plein jeu* V 2'<br />Trompette harm.* 8'<br />Voix humana* 8'<br />Clairon harm.* 4'<br />''Tremulant''*<br />
 |align="left" style="background:#ffffff;" valign="top"|
-Unterbass* 32'<br />Prinzipal 16'<br />Subbass 16'<br />Quinte 10<sup>2</sup>/<sub>3</sub>′<br />Oktave 8'<br />Rohrgedackt 8'<br />Oktave 4'<br />Nachthorn 2'<br />Rauschpfeife III<br />Mixtur VI<br />[[puzon|Posaune]]* 32'<br />[[fagot|Fagott]] 32' (*16') <br />Posaune 16'<br />Trompete 8'<br /> Trompete 4'<br />
+Unterbass* 32'<br />Prinzipal 16'<br />Subbass 16'<br />Quinte 10<sup>2</sup>/<sub>3</sub>′<br />Oktave 8'<br />Rohrgedackt 8'<br />Oktave 4'<br />Nachthorn 2'<br />Rauschpfeife III<br />Mixtur VI<br />[[puzon|Posaune]]* 32'<br />[[Fagot]]t 32' (*16') <br />Posaune 16'<br />Trompete 8'<br /> Trompete 4'<br />
 |}
@@ Linia 186: / Linia 181: @@
 == Plac katedralny ==
 [[Plik:Hamburg, Vorplatz des Neuen Mariendoms, St.-Ansgar-Statue.jpg|thumb|240px|Pomnik św. Ansgara]]
-W 2000 z okazji obchodów tradycyjnego Dnia Katolika w Hamburgu odsłonięto na placu Katedralnym pomnik św. Ansgara. Dzieło to stanowiło prezent diecezji mogunckiej dla archidiecezji hamburskiej a wykonał je moguncki rzeźbiarz Karl-Heinz Oswald.
+W 2000 z okazji obchodów tradycyjnego Dnia Katolika w Hamburgu odsłonięto na placu Katedralnym pomnik św. Ansgara. Dzieło to stanowiło prezent diecezji mogunckiej dla archidiecezji hamburskiej, a wykonał je moguncki [[Rzeźbiarstwo|rzeźbiarz]] Karl-Heinz Oswald.
 Oswald podczas pracy nad rzeźbą zrezygnował z triumfalizmu i gloryfikacji na rzecz normalności. Przedstawił św. Ansgara jako zwykłego człowieka w zakonnym habicie. Materiał, którego użyto do wykonania rzeźby, żelazo, miał podkreślać rodzimość rzeźby.
@@ Linia 193: / Linia 188: @@
 == Katolicy w Hamburgu ==
-Na początku XIX w. w Hamburgu mieszkało kilkuset katolików. W następstwie industrializacji miasta i rozbudowy portu liczba ta wzrosła do ok. 22000 w 1878 i do 51000 w 1910 – 5% całej populacji miasta.
+Na początku XIX w. w Hamburgu mieszkało kilkuset katolików. W następstwie industrializacji miasta i rozbudowy portu liczba ta wzrosła do ok. 22 000 w 1878 i do 51 000 w 1910 – 5% całej populacji miasta.
-W 1931 wśród 1201782 mieszkańców Hamburga było 66782 katolików.
+W 1931 wśród 1201782 mieszkańców Hamburga było 66 782 katolików.
-W 1988 w Hamburgu mieszkało ok. 140000 katolików a w 1991 – 180479; liczba ta utrzymała się w następnych latach.
+W 1988 w Hamburgu mieszkało ok. 140 000 katolików a w 1991 – 180 479; liczba ta utrzymała się w następnych latach.
-Cudzoziemcy stanowią ok. 14,2% ludności Hamburga a wśród katolików odsetek ten sięga 25,9%. Katolicy hamburscy wywodzą się spośród 159 narodowości<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/rundum/katholiken/index.html|tytuł=Katholiken in Hamburg|autor= ST.MARIEN-DOM HAMBURG|język=de|data dostępu=2010-08-15}}</ref>.
+Cudzoziemcy stanowią ok. 14,2% ludności Hamburga, a wśród katolików odsetek ten sięga 25,9%. Katolicy hamburscy wywodzą się spośród 159 narodowości<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/rundum/katholiken/index.html|tytuł=Katholiken in Hamburg|autor=ST.MARIEN-DOM HAMBURG|język=de|data dostępu=2010-08-15|archiwum=https://web.archive.org/web/20091106134407/http://www.mariendomhamburg.de/rundum/katholiken/index.html|zarchiwizowano=2009-11-06}}</ref>.
-Największe spośród nich, portugalska (ok. 10000 członków) i chorwacka (również ok. 10000 członków), mają w każdą niedzielę nabożeństwa w ojczystych językach<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/rundum/missionen/index.html|tytuł=Fremdsprachige Missionen|autor= ST.MARIEN-DOM HAMBURG|język=de|data dostępu=2010-08-15}}</ref>
+Największe spośród nich, portugalska (ok. 10 000 członków) i chorwacka (również ok. 10 000 członków), mają w każdą niedzielę nabożeństwa w ojczystych językach<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mariendomhamburg.de/rundum/missionen/index.html|tytuł=Fremdsprachige Missionen|autor=ST.MARIEN-DOM HAMBURG|język=de|data dostępu=2010-08-15|archiwum=https://web.archive.org/web/20091217165524/http://www.mariendomhamburg.de/rundum/missionen/index.html|zarchiwizowano=2009-12-17}}</ref>.
 == Zobacz też ==
 [[Katedra Mariacka w Hamburgu]]
-{{Przypisy|2}}
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
 == Bibliografia ==
-# {{cytuj książkę |nazwisko = Kamps | imię = Gerhard N. | tytuł = Hamburg: Domkirche St. Marien [Broschüre]| wydanie = 2| wydawca =  Schnell & Steiner | miejsce = Regensburg | rok = 2007| strony = | isbn = 978-3-7954-6301-4| język = de}}
+* {{cytuj książkę |nazwisko = Kamps | imię = Gerhard N. | tytuł = Hamburg: Domkirche St. Marien [Broschüre]| wydanie = 2| wydawca = Schnell & Steiner | miejsce = Regensburg | rok = 2007| strony = | isbn = 978-3-7954-6301-4| język = de}}
-# {{cytuj książkę | tytuł = Der Neue Mariendom. Besucherinformation | wydawca =  Erzbistum Hamburg | miejsce = Hamburg | rok = 2008| strony = | isbn = |język = de }}
+* {{cytuj książkę | tytuł = Der Neue Mariendom. Besucherinformation | wydawca = Erzbistum Hamburg | miejsce = Hamburg | rok = 2008| strony = | isbn = |język = de}}
 == Linki zewnętrzne ==
-* {{cytuj stronę| url = http://www.mariendomhamburg.de/ | tytuł = Strona oficjalna katedry | data dostępu = 2010-08-14| autor = ST.MARIEN-DOM HAMBURG | opublikowany = www.mariendomhamburg.de | język = de | język2 =en| język3 = hr| język4 = pl| język5 = pt | język6 =la}}
+* {{cytuj stronę| url = http://www.mariendomhamburg.de/ | tytuł = Strona oficjalna katedry | data dostępu = 2010-08-14| autor = ST.MARIEN-DOM HAMBURG | opublikowany = mariendomhamburg.de | język = de en hr pl pt la}}
-* {{cytuj stronę| url = http://www.domgemeinde-hamburg.de / | tytuł = Strona oficjalna parafii katedralnej Najświętszej Marii Panny w Hamburgu | data dostępu = 2010-08-14| autor = Katholische Domgemeinde St. Marien in Hamburg| opublikowany = www.domgemeinde-hamburg.de | język = de}}
+* {{cytuj stronę| url = http://www.domgemeinde-hamburg.de | tytuł = Strona oficjalna parafii katedralnej Najświętszej Marii Panny w Hamburgu | data dostępu = 2010-08-14| autor = Katholische Domgemeinde St. Marien in Hamburg| opublikowany = domgemeinde-hamburg.de | język = de}}
 [[Kategoria:Katolickie katedry w Niemczech|Hamburg]]
-[[Kategoria:Kościoły Hamburga|Mariacka]]
+[[Kategoria:Kościoły rzymskokatolickie w Hamburgu|Mariacka]]
 [[Kategoria:Świątynie pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny|Hamburg]]
+[[Kategoria:Zabytki Hamburga]]