Cudzoziemczyzna
 Strona wydania z 1826 | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Data powstania |
1822 |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
1826 |
Cudzoziemszczyzna (właśc. Cudzoziemczyzna. Komedia we trzech aktach, wierszem) - trzyaktowa komedia Aleksandra Fredry napisana w 1822. Prapremiera odbyła się w teatrze lwowskim 29 lutego 1824[1][2][3][4].
Informacje
[edytuj | edytuj kod]Komedia powstała w drugiej połowie 1822[5]. Po raz pierwszy ukazała się drukiem w 1826 w pierwszym tomie zbiorczego wydania komedii Fredry[5]. Zachował się autorski odpis sztuki na czysto, aczkolwiek brakuje w nim części stron[5]. Istnieje też czystopis z 1824 wykonany przez inną osobę na potrzeby cenzury lwowskiej z odręcznymi poprawkami Fredry[5].
Treść
[edytuj | edytuj kod]Komedia wyśmiewa ślepe naśladowanie zagranicznych zwyczajów. Radost, właściciel wiejskiego dworku zafascynowany jest do przesady wszystkim, co pochodzi z zagranicy. Astolf i Zdzisław – konkurenci do ręki jego córki (Zosi), starają się pozyskać przychylność przyszłego teścia odmiennymi sposobami. Astolf przedstawia się jako wielki znawca zagranicy i miłośnik cudzoziemszczyzny, choć w rzeczywistości mieszka na polskiej wsi. Zdzisław przeciwnie: choć wiele podróżował po świecie, przedstawia się jako prowincjusz i zwolennik polskich tradycji. Zosia początkowo podobnie jak ojciec jest zafascynowana światowością Astolfa, ostatecznie jednak postanawia poślubić Zdzisława. Radost również jest rozczarowany cudzoziemszczyzną, co manifestuje poprzez zmianę ubioru: zamiast elementów ubioru francuskiego (surdut, peruka) w ostatniej scenie pojawia się w polskim stroju z karabelą przy boku. Wypowiada również słowa: Co cudze, diabła warte a najlepsze - swoje![6][3][6]
Tematyka
[edytuj | edytuj kod]Spór fraka z kontuszem tj. dyskusja o uleganiu zagranicznym wpływom wobec wierności staropolskiej tradycji był częstym tematem w polskiej literaturze oświeceniowej (np. Staruszkiewicz Franciszka Bohomolca i Mniejszy koncept jak przysługa Adama Kazimierza Czartoryskiego). Utworem bezpośrednio poprzedzającym Cudzoziemczyznę Aleksandra Fredry była komedioopera Ludwika Adama Dmuszewskiego pt. Szkoda wąsów, w której wpleciono spór fraka z kontuszem w intrygę miłosną[4][7][8].
Inscenizacje (wybór)[9]
[edytuj | edytuj kod]- Teatr Podolsko-Pokucki w Stanisławowie (1937, reż. Franciszek Bay-Rydzewski)
- Teatr Młodego Widza we Wrocławiu (1952, reż. Wacław Zdanowicz)
- Teatr Powszechny w Warszawie (1953, reż. Karol Borowski)
- Teatr Wybrzeże w Gdańsku (1953, reż. Zdzisław Karczewski)
- Teatr Rozmaitości w Krakowie (1958, reż. Jerzy Merunowicz)
- Teatr im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie (1967, reż. Stanisław Brejdygant)
- Teatr Zagłębia w Sosnowcu (1972, reż. Antoni Słociński)
- Teatr Rozmaitości w Warszawie (1974, reż. Barbara Kilkowska)
Spektakle radiowe
[edytuj | edytuj kod]- Cudzoziemszczyzna (1954, reż. Karol Borowski)[10]
- Cudzoziemszczyzna (1969, reż. Juliusz Owidzki)[11]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Aleksander Fredro, Komedie. Seria pierwsza. II, Intryga na prędce ; Nowy Don Kiszot ; Cudzoziemczyzna ; Pierwsza lepsza ; Odludki i poeta, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955, s. 277.
- ↑ Marcin Cieński, Fredro, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2003, s. 69-73, ISBN 83-7023-984-6.
- ↑ a b Kazimierz Wyka, Cudzoziemczyzna. Komedia we 3 aktach wierszem, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 153.
- ↑ a b Stanisław Windakiewicz, Wstęp, [w:] Aleksander Fredro, Cudzoziemczyzna : komedja we trzech aktach wierszem, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927, s. III-XII.
- ↑ a b c d Pigoń 1955 ↓, s. 277.
- ↑ a b Cudzoziemczyzna, [w:] Aleksander Fredro, Komedie. Seria pierwsza. II, Intryga na prędce ; Nowy Don Kiszot ; Cudzoziemczyzna ; Pierwsza lepsza ; Odludki i poeta, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955, s. [198].
- ↑ Krystyna Poklewska, Aleksander Fredro, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1977, s. 76.
- ↑ Agata Roćko, Kontusz i frak. Komediowe potyczki w czasach stanisławowskich [online], Muzeum Pałacu Krola Jana III w Wilanowie (Pasaż Wiedzy) [dostęp 2023-07-24].
- ↑ Cudzoziemczyzna, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki) [dostęp 2023-07-16].
- ↑ Cudzoziemszczyzna, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2023-07-16].
- ↑ Cudzoziemszczyzna, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2023-07-16].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Pigoń: Komentarz. W: Aleksander Fredro: Komedie. Seria pierwsza II. T. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955, s. 265–357, seria: Pisma wszystkie.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Cudzoziemczyzna, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki) [dostęp 2023-07-16].
- Cudzoziemczyzna [w:] Bibliotece Cyfrowej Polona [online] [dostęp 2023-07-25]