Einsteiniom

	Kaliforniom – Einsteiniom – Fermiom
; Ho; Es	Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	99
Rummad kimiek	Aktinidoù
Strollad	Aktinidoù
Trovezh	7
Bloc'h	f
Tolz atomek	[252]
Aozadur elektronek
	Aozadur elektronek an atomoù; [Rn] 5f11 7s2
	Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 29, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+2, +3, +4
Tredanleiegezh	1,30 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 614,38 kJ/mol; 2 : 1 180 kJ/mol; 3 : 2 190 kJ/mol
Skin atomek	245 pm
Skin kenamsav	165 pm
Skin Van der Vaals	(stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled
Douester (≈20 °C)	13,500 g/cm3
Teuzverk	860 °C
Bervverk	(stlenn ebet)°C
Tredanharzusted	(stlenn ebet) nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn
	Es-253 kalet (~300 mg) o lugerniñ dre skinoberiegezh

Un elfenn gimiek treuzuraniat skinoberiek eo an einsteiniom ; Es eo e arouez kimiek, 99 e niver atomek ha 252,083 e dolz atomek.
An unnekvet aktinid eo e taolenn drovezhiek an elfennoù kimiek.

Istor

D'an 11 a viz Du 1952 e lakaas Stadoù-Unanet Amerika ar c'hentañ bombezenn gwrezderc'hanel da darzhañ war atoll Enewetak en Inizi Marshall. Darbodoù a voe dastumet war un atoll amezek ha kaset da Skol-veur Kalifornia e Berkeley evit ma vijent dielfennet, ar pezh a voe graet gant Gregory Choppin, Stanley Thompson, Albert Ghiorso ha Bernard Harvey. War-dro 200 atom eus un elfenn nevez a gavjont e-kerzh ar mizvezh kentañ, met e 1955 hepken ez embannjont disoc'h o labour.
Atomoù uraniom o devoa paket trawalc'h a neutronoù evit tremen da galiforniom, ha hemañ en devoa digevanet da reiñ izotop 253 an elfenn 99 :

238	U	+ 15 n ————→ 6 β^—	253	Cf	β^— ————→ 6 β^—	253	Es
92			98			99

E 1961 e oa bet dastumet trawalc'h eus an elfenn evit ma c'hallas ar skiantourien sellet outi gant o daoulagad hag he fouezañ : war dro 10 µg.

En enor da Albert Einstein e voe roet an anv einsteinium d'an elfenn 98.

Perzhioù

Ur metal blot liv an arc'hant eo an einsteiniom. Tost da hini e amezeg an aktinid ₉₈Cf eo e deuzverk, ha tost da hini e amezeg al lantanid ₆₇Ho eo e deuzverk. Ken kreñv eo e skinoberiegezh m'en em zistruj buan an elfenn en ur vannañ kalz gremm, el laka da lugerniñ.

	Douester (g/cm³	Teuzverk (°C)	Bervverk (°C)	Tredanharzhusted (µΩ•m, e 20 °C)
₉₈Cf	14,790	900	1 745	?
Einsteiniom	8,840	860	?	?
₆₇Ho	8,797	1 472	2 700	814
₁₀₀Fm	15,100	1 527	?	?

Kewarellek eo an einsteiniom, da lavaret eo e tro da warell pa vez lakaet en ur gwarellvaez diavaez.

Kimiek

Evel an holl aktinidoù e tazgwered ₉₉Es gant an halogenoù. N'eus ket bet tro da studiañ an elfenn pelloc'h, en abeg d'e rouezded ha d'e skinoberiegezh el laka buan da dreiñ da verkeliom-249 goude 20 devezh, ha da galiforniom-249 war-lerc'h :

253	Es	α ————→ 20 d.	249	Bk	β^- ————→ 330 d.	249	Cf
99			97			98

Izotopoù

Naontek izotop eus einsteiniom ha tri izomer derc'hanel zo anavezet, eus ²⁴⁰Es betek ²⁵⁸Es.

Izotopoù stabilañ an einsteiniom
Izotop	% en natur	Hanter-vuhez	Digevanidigezh
²⁵²Es	kevanaozet	471,7 devezh	α → ²⁴⁸Bk
			ε → ²⁵²Cf
			β^- → ²⁵²Fm
²⁵³Es	kevanaozet	20,47 devezh	α → ²⁴⁹Bk
²⁵⁴Es	kevanaozet	275,7 devezh	α → ²⁵⁰Bk
			ε → ²⁵⁴Cf
			β^- → ²⁵⁴Fm
²⁵⁵Es	kevanaozet	39,8 devezh	α → ²⁵¹Bk
²⁵⁵Es	kevanaozet	39,8 devezh	β^- → ²⁵⁵Fm

Kenderc'hadur

Dre skinata aktinidoù skañvoc'h gant neutronoù e kenderc'her einsteiniom ; daou zazgwereder derc'hanel zo evit kevanaozañ elfennoù pounneroc'h eget ₉₆Cm : an eil en Oak Ridge, Tennessee er Stadoù-Unanet, hag egile e Dimitrovgrad e Rusia.

En Oak Ridge, ~10 g a guriom skinataet a ro ~0,1 g a galiforniom ²⁴⁹Cf, ~0,001 g (1 mg) a verkeliom ²⁴⁹Bk hag a einsteiniom (Es-249, Es-250, Es-251 hag Es-252) kent reiñ ~0,000000000001 g (10⁻¹² g, 1pg) a fermiom^[1].

Klasket ez eus bet kenderc'hañ einsteiniom dre argerzh Van Arkel-De Boer

EsF₃ + 3 Li → Es + 3 LiF

met didalvez a-walc'h eo, rak abalamour d'e skinoberiegezh ha d'e deuzverk izel e tro buan Es da vurezh. Efedusoc'h eo kenderc'hañ einsteiniom diwar e stumm oksidet (III) gant lantanom metalek :

Es₂O₃ + 2 La → 2 Es + La₂O₃

Arver

Hini ebet, war-bouez an enklaskoù skiantel a-benn kenderc'hañ elfennoù kimiek all.

Notennoù

↑ GREENWOOD Norman N., Chemistry of the Elements

Daveennoù

AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008, ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006, ISBN 978-2-901383-64-2
CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005, ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002, ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001, ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001, ISBN 978-2-86843-236-0
ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996, ISBN 978-2-901383-14-7
GREENWOOD Norman N., Chemistry of the Elements, Elsevier Science Ltd., 1997, ISBN 978-0-08-037941-8 (en)
LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press, 2007, ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
McGraw-Hill Concise Encyclopedia of Chemistry, McGraw-Hill Professional, 2004, ISBN 978-0-07-143953-4 (en)
STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996, ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
The Merck Index - An Encyclopædia of Chemicals, Drugs and Biologicals, Merck Manuals, 2006, ISBN 978-0-911910-00-1 (en)

Liammoù diavaez

American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
Los Alamos National Laboratory (en) Liamm oberiant 14 C'HWE 2013
Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012
International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
National Nuclear Data Center (NNDC) (en) Liamm (skin)oberiant 13 MEU 2013
Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13

Kimiezh \| Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford

[1] GREENWOOD Norman N., Chemistry of the Elements

[1]