Funkcionalizam
Funkcionalizam
| |
|---|---|
 | |
Funkcionalizam je jedno stilsko razdoblje u modernoj arhitekturi, dizajnu (i ostalim umjetnostima) koje je trajalo od 1920-tih do 1970-tih. Suština tog pravca svodila se na maksimu da funkcija određuje formu, i da je samo ono što je funkcionalno - lijepo i umjetnički vrijedno. A da je ono što je nefunkcionalno, kič i kvazi umjetnost, bez obzira na visoke namjere umjetnika.
Funkcionalizam u arhitekturi se svodio na princip da je arhitekt trebao oblikovati građevinu u skladu sa njenom namjenom, vodivši pritom računa o materijalima, i strukturi same građevine. To je bilo u potpunoj opreci prema dotad prevladavajućim stavovima o demijurškoj ulozi umjetnika - po kojoj se funkcija (korištenje prostora ili predmeta) morala prilagoditi umjetničkoj viziji. [1]
Iako je funkcionalizam najuže povezan s modernom arhitekturom (i do neke mjere s modernim namještajem i industrijskim dizajnom), to je nipošto ne znači da ga nije bilo i prije. Pored činjenice da su čak i najluđe građevine ipak imale i neku praktičnu stranu i funkciju koju su ispunjavale, funkcionalizma je bilo još od antike. Historijskih primjera funkcionalizma ima u evropskoj fortifikacionoj arhitekturi ranog srednjeg vijeka, čak i u nekim primjerima gotičke sakralne arhitekture, i puno primjera industrijske i komercijalne arhitekture 19. vijeka. [1]
Ipak se funkcionalizam, povezuje sa modernom arhitekturom, koja se razvila u 20. vijeku, kao rezultat promjena u tehnici građenja zgrada, upotrebe novih materijala (željeza, čelika, betona, stakla), novih strojeva (dizalica, liftova) koji su omogućili gradnju novih vrsta građevina za nove potrebe (neboderi), i na taj način u interakciji promijenili kulturne i estetske ideale. Funkcionalizam se u stvari, pojavio kao izraz revolta prema pojavi do tad prevladavajuće mode historicističkih neostilova. [1] Jedna od smješnih gotovo karikaturalnih pojava bila je upotreba ljevanih željeznih korintskih (ili dorskih) stupova - koji nisu nosili ništa, ali su stavljani na portale takvih neohistoricističkih zgrada iz čisto dekorativnih]] razloga, - dakle bez ikakvog funkcionalnog razloga. U to vrijeme (1880.) je jedan od pionira modernog arhitektonskog projektiranja američki arhitekt Louis Sullivan skovao slogan, koji je postao moto stila forma slijedi funkciju. Nakon tog je 1920., i drugi veliki arhitekt tog stila - Le Corbusier izbacio novi snažni moto - kuća je stroj za stanovanje. [1] Radikalni funkcionalizam doveo je do pojave internacionalnog stila u arhitekturi, koji je odbacio svaku dekoraciju ili regionalnu razliku (što je bilo često u potpunoj suprotnosti sa prvobitnom idejom, tako su nastali ravni krovovi u Alpama).
Funkcionalisti su s pravom tražili da moderni arhitekti - posao projektiranja otpočnu sa analizom funkcija buduće građevine, i studijom najboljih tehničkih sredstava da se to postigne. Iz tih razloga funkcionalizam je inzistirao na koheziji arhitekture i inženjeringa, poslove koji su u 19. vijeku još bili potpuno odvojeni. [1]
Kod funkcionalizma je sve bilo podređeno funkciji, težilo se minimalizimu i lišavanju sveg nepotrebnog. Temeljni principi funkcionalizma bili su odbojnost prema neohistoricističkim stilovima, larpurartizmu, shvaćanje socijalne zadaće umjetnosti, te u skladu s tim nastojanje da se kreiraju zdrave, svijetle građevine čistih geometrijskih formi. Karakteristike funkcionalističkih građevina su pravilne geometrijske forme građevina (kocke, kvadrati), ravni krovovi, linijski raspored prozorskih otvora i glatke fasade (bez štuko dekoracija). Funkcionalizam se ogledao i enterijerima koji su također bili svijetli, minimalistički sa nameštajem strogih geometrijskih formi.
Nastanak i razvoj finkcionalizma je u vezi sa tehničkim razvojem i rešenjima ekonomskih i socijalnih problema u vezi sa stanovanjem i izgradnjom gradova. Jedan od pionira funkcionalizma bio je austrijski arhitekt Adolf Loos, koji je nakon svoje posjete Chicagu - 1908. objavio esej u kom je napisao - ornament je zločin. Sukus tog eseja bio je da su dekoracija i ornament stvar prošlosti, a ljepota treba proizaći iz čiste funkcionalnosti. Njegov projekt za Vilu Steiner u Beču iz 1910. bilo je jedno od ključnih dijela budućeg stila.
Na funkcionalizam je značajno utjecala škola za arhikteturu i primijenjenu umjetnost Bauhaus u Njemačkoj, koju je osnovao arhitekt Walter Gropius 1919. godine u Weimaru.
Od 1922. godine funkcionalizam se raširio po Evropi; Njemačka, Holandija, Čehoslovačka, Francuska, Italija, SSSR (konstruktivizam). Pristaše funkcionalizma u arhitekturi tvrdile su da se dobra arhitektura stvara automatski - čim je ispunjavana praktična funkcija građevina, iako je to bio krajnje nategnut stav, jer je ostajalo još mnogo toga što je arhitekt morao odabrati i izmisliti, da bi građevina bila doista vrijedna arhitektura. [1]
- Adolf Loos
- Walter Gropius
- Ludwig Mies van der Rohe
- Le Corbusier
- Hannes Meyer
- Bruno Taut
- Lucio Costa
- Oscar Niemeyer
