Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अथ िवभूितयोगो नाम दशमोऽायः॥

ौी भगवान ् उवाच।
भूयः एव महाबाहो ण ु मे परमम ् वचः ।
यत ् ते अहम ् ूीयमाणाय वािम िहतकाया ॥ १० - १ ॥

श शाचा - उार English िही मराठी

ु
BhuyaH again
भूयः िफर पा
Eva verily
एव भी एकदा

हे पराबमी अजनु ा !
Mahabaho O mighty
महाबाहो हे महाबाहो !
armed!
ण ु ु
ShruNu Listen to
सनो ते तू ऐक
Me My
मे मेरे माझे

परमम ्
Paramam supreme
परम ौे
VachaH word
वचः वचन को ( रह व
ु ) वचन
ूभावय

यत ्
Yat which
िजसे जे

तमु ज ैसे तु यासाठी

Te to you
ते

अहम ्
Aham I
म मी
Preeya- one who is
अितशय ूेम मायाबल अािधक
ूीयमाणाय beloved and
maaNaaya
absorbed in my रखनवे ाले के िलये ूेम बाळगणाढया
speech with
delight
Vakshyaamee I will declare
वािम कँगा सांगने
्
(वच-ािम)

तु या िहतासाठी
Hita- wishing your
िहतकाया िहत की इा से
kaamyayaa welfare
Vibhuti Yoga Page: 1 of 85 Chapter 10
 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ौी भगवान ् उवाच - हे महाबाहो ! भूयः एव मे परमम ् वचः ण ु । ूीयमाणाय
ते यत ् अहम ् िहत-काया वािम ॥ १० - १ ॥

English translation:-
The Blessed Lord said, “O mighty armed Arjuna, again listen to My
supreme word which I will speak to you, who is beloved and
absorbed in my speech with delight, for your welfare”.

ु :-
िही अनवाद
ौी भगवान ् बोले, “ हे महाबाहो , िफर भी मेरे परम रह और ूभावय
ु वचन को
ु िजसे म तमु ज ैसे अितशय ूेम रखन ेवाले के िलये, िहत की इा से कँगा ।
सनो,

मराठी भाषार :-
ु , पनः
ौीभगवान णाले , “ हे पराबमी अजना ु माझे ौे वचन ऐक . माया

भाषणान े संतु होणाढया तला

ु मी तया
ु िहतासाठी सांगत आहे .”

िवनोबांची गीताई :-
ु
िफिन सांगत ऐक वा उम मी तज़
ु मी िहत इित ॥ १० - १ ॥
राखसी ौवण गोडी तझ

Vibhuti Yoga Page: 2 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ु
न मे िवः सरगणाः ूभवम ् न महषयः
य ः ।
अहम ् आिदः िह देवानाम ् महषणाम ् च सवशः ॥ १० - २ ॥

श श उार English िही मराठी

Na not
न न नाही
Me My
मे मेरी माझी
ViduH know
िवः जानते ह जाणतात
ु
SuragaNaaH Hosts of
सरगणाः देवतालोग हे देवतालोक
Gods
ूभवम ्
Prabhavam origin
उि को उी
(आलीलेन े ूगट
होणे)
Na not
न न नाही
ु
Mahar - great sages
महष यः  न
महिषज  न (सा
महिषज
shayaH
जाणत नाही)

अहम ्
Aham I
म मी
AadiH the source
आिदः आिदकरण ँ आिदकारण (आहे)
Hi for
िह िक कारण

देवानाम ् देवताओ ं का
Devaanaam of Gods
देवतांचा ( आिण )

महषणाम ्
Mahatr- of great sages
महिष य का भी महषचा
ShiNaam
ु
Cha and
च और सा
SarvashaH in all respects
सवशः सब ूकार से सव ूकारांनी

Vibhuti Yoga Page: 3 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ु
अय :- सरगणाः य ः ( च ) मे ूभवम ् न िवः । अहम ् िह देवानाम ्
, महषयः
महषणाम ् च सवशः आिदः ( अि ) ॥ १० - २ ॥

English translation:-
Neither the gods nor the great sages know My origin, for in all
respects, I am the source of all the gods and the great sages.

ु :-
िही अनवाद
मेरी उि को अथात ् लीला से ूकट होन े को न देवतालोग जानते ह और न
महिष जन ही जानते ह , िक म सब ूकार से देवताओ ं का और महिष य का भी
आिदकरण ँ ।

मराठी भाषार :-
देवगणांना आिण महषना माया उीचे ान नाही, कारण देवांच े व महषचे
सवूकारे मीच आिदकारण आहे .

िवनोबांची गीताई :-
न देव ज़ाणती माझा ूभाव न महिष  िह
सवथा मी िच देवांच महषच िह मूळ क ॥ १० - २ ॥

Vibhuti Yoga Page: 4 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

यः माम ् अजम ् अन -् आिदम ् च वेि लोक महेरम

रम ।्
असंमढू ः सः मष ु सव - पाप ैः ूमते
ु ॥ १० - ३ ॥

श श उार English िही मराठी

YaH who
यः जो जो

माम ् ु को
Maam Me
मझ मला

अजम ् अजा अथात ्

Ajam unborn
अजा
वाव म (जरिहत)
जरिहत

अन -् आिदम ्
Anaadim beginning-
अनािद अनादी
less
Cha and
च और आिण
Vetti knows
वेद ् - ित त से जानता है ततः जाणतो
Loka of the world
लोक लोक का लोकांचा

महा - ईरम ् महान ् ईर

Maheshwaram great God
महान ईर

ानवान ् पष
ु ु
AsammudhaH undeluded
असंमढू ः ानवान पष
SaH he
सः वह तो

मष ु ु म ु मधील
Marteshu among
मन मनां
mortals
Sarva all
सव सूण  ू 
संपण
PaapaiH from all sins
पाप ैः पापसे पापांतनू
ु ते ु हो जाता है म
ु होऊन जातो
Pramuchyate liberated
ूम म

Vibhuti Yoga Page: 5 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
यः माम ् अजम ् , अन -् आिदम ,् लोकमहेरम
रम ् च वेि , सः मष ु असंमढू ः
ु
( भूा ) सव - पाप ैः ूमते ॥ १० - ३ ॥

English translation:-
He who knows Me as unborn, beginning-less and the Supreme Lord
of the world, he the undeluded among mortals is freed from all sins.

ु :-
िही अनवाद
ु को अजा अथात ् वाव म जरिहत, अनािद और लोक का महान ्
जो मझ
ु
ईर त से जानता है; वह मन म ानवान ् पष
ु ु हो
सूण  पाप से म
जाता है ।

मराठी भाषार :-
जो मला जरिहत , अनादी आिण लोकांचा महान ईर असे ततः जाणतो , तो
ु मे मोहरिहत असणारा पष
मनां ु , सव पापांपासून म
ु होतो .

िवनोबांची गीताई :-
ओळखे ज़ो अजा मी यं भू िव चालक
ु त सटला
िनमह तो मनां ु ु ॥ १० - ३ ॥
पातकांतनी

Vibhuti Yoga Page: 6 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता
ु
बिः ानम ् असंमोहः मा सम ् दमः शमः ।
ु ् ःखम ् भवः अभावः भयम ् च अभयम ् एव च ॥ १० - ४ ॥
सखम

श श उार English िही मराठी

ु ु
BuddhiH intellect
बिः िनय करन े की (िनयाक) बी
शि

ानम ्
Dnyaanam knowledge
यथाथ  ान यथाथ  ान
AsammohaH non-illusion
असंमोहः असूढता असंमढू ता
Kshamaa forgiveness
मा मा मा

सम ्
Satyam truth
स स
DamaH control over
दमः इिय का वश म इंिियांना वश कन
senses
करना घेण े
ShamaH control over
शमः मनका िनमह मनाचा िनमह
mind
ु
सखम ् Sukham joy
ु
सख ु
सख

ःखम ्
DuHkham sorrow
ःख ःख
BhavaH existence
भवः उि उी
AbhaavaH non-
अभावः ूलय व ूलय
existence
भयम ्
Bhayam fear
भय भय
Cha and
च और आिण

अभयम ्
Abhayam fearlessness
अभय अभय
Eva also
एव तथा तसेच
Cha and
च और व

Vibhuti Yoga Page: 7 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु , ानम ् , असंमोहः , मा , सम ् , दमः , शमः , सखम
बिः ु ् , ःखम ् , भवः ,

अभावः , भयम ् च अभयम ् एव च ॥ १० - ४ ॥

English translation:-
Intellect, knowledge, non-illusion, forgiveness, truth, control over
senses and mind, joy and sorrow, existence and non-existence, fear
and fearlessness also…

ु :-
िही अनवाद
िनय करन े की शि, यथाथ  ान, असूढता, मा, स, इिय का वश म
ु - ःख, उि - ूलय और भय - अभय ।
करना, मन का िनमह तथा सख

मराठी भाषार :-
ु , यथाथ  ान , ॅमरिहत िती , मा , स , इंिियिनमह , मनाचा िनमह , सख
बी ु -

ःख, उती आिण ूलय , भय आिण अभय … ( हे सव भाव मायापासून िनमाण
झालेले आहेत ) .

िवनोबांची गीताई :-
ु
बिः िनमहता ान सता शम िनमह
ु ःख लाभालाभ भयाभय ॥ १० - ४ ॥
ज नाश सख

Vibhuti Yoga Page: 8 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ु तपः दानम ् यशः अयशः ।

अिहंसा समता तिः
भवि भावाः भूतानाम ् मद-् तः एव पृथक ् - िवधाः ॥ १० - ५ ॥

श श उार English िही मराठी

Ahimsaa non-injury
अिहंसा अिहंसा अिहंसा
Samataa equanimity
समता समता समता

तिु ः
TushtiH contentment
सोष संतोष
TapaH austerity
तपः तप तप

दानम ्
Daanam charity
दान दान
YashaH fame
यशः कीित यश
AyashaH infamy
अयशः अपकीित अपयश
Bhavanti arise
भवि होते ह िनमाण होतात
BhaavaaH characteristics
भावाः भाव भाव

भूतानाम ्
Butaanaam of beings
ूािणय के ूािणमाऽांच े
ु से
MattaH From Me
मद ्-तः मझ मायापासून
Eva alone
एव ही के वळ

पृथक ् - िवधाः
Prithak- of different
नाना ूकार के नाना ूकारचे
VidhaaH kinds

Vibhuti Yoga Page: 9 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु , तपः , ानम ,् यशः , अयशः ( इमे ) पृथक ् - िवधाः भूतानाम ्
अिहंसा , समता , तिः
भावाः मद-् तः एव भवि ॥ १० - ५ ॥

English translation:-
Non-injury, equanimity, contentment, austerity, charity, fame and
infamy – different kinds of characteristics of beings arise from Me
alone.

ु :-
िही अनवाद
तथा अिहंसा, समता, सोष, तप, दान, कीित और अपकीित ऐसे ये ूािणयके नाना
ु
ूकारके भाव मझसे ही उ होते ह ।

मराठी भाषार :-
अिहंसा , समता , संतोष , तप , दान , यश आिण अपयश इािद ूािणमाऽांच े िनरिनराळे
भाव मायापासूनच िनमाण झालेले आहेत .

िवनोबांची गीताई :-
तप दातृ संतोष अिहंसा समता मा
ु भूत भाव हे वेगवेगळे ॥ १० - ५ ॥
माया िच पासनी

Vibhuti Yoga Page: 10 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

य ः स पूव चारः मनवः तथा ।

महषयः
मद ् - भावाः मानसाः जाताः येषाम ् लोके इमाः ूजाः ॥ १० - ६ ॥

श श उार English िही मराठी

Mahar - Great sages
महष यः  न
महिषज महष जन
ShayaH
Sapta seven
स सात सात
Purve the ancients
पूव   होन ेवाले
पूवम  ाळचे
पूवक
सनकािद
ChatvaaraH the four
चारः चार (उनसे भी) चार

ायवु आिद
ManavaH Manus
मनवः मनू
चौदह मन ु ये
Tathaa and also
तथा तथा तसेच
ु म भाववाले
Mad- endowed
मद ् - भावाः मझ माया िठकाणी
BhaavaaH with My
Power सब - के - सब असलेले भाव
MaanasaaH From My
मानसाः मेरे संक से माया मनान े
Mind
JaataaH born
जाताः उ ए ह उ झालेले

येषाम ्
Yeshaam of whom
िजनकी ांची
Loke in the world
लोके संसार म है संसारात
ImaaH these
इमाः यह ही
PrajaaH creatures
ूजाः सूण  ूजा ूजा

Vibhuti Yoga Page: 11 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-

य ः तथा चारः मनवः मद ् - भावाः , मानसाः जाताः येषाम ् लोके इमाः

पूव स महषयः
ूजाः ॥ १० - ६ ॥

English translation:-
The seven great sages and the four Manus, endowed with My power,
were born of My mind; and from them have come forth all these
creatures in the world.

ु :-
िही अनवाद
सात महिष जन, चार उनसे भी पूव  म होन ेवाले सनकािद तथा ायवु आिद
चौदह मन ु ये मझ
ु म भाववाले सब - के - सब मेरे संकसे उ ए ह , िजन की

संसार म यह सूण  ूजा है ।

मराठी भाषार :-
पूवचे सात महष तसेच ( एकू ण चौदाप ैकी ) चार मनू मायावर भाव ठे वणारे होते .
ते माया मनापासून िनमाण झालेले आहेत . जगातील ही ूजा ांाचपासून
िनमाण झालेली आहे .

िवनोबांची गीताई :-
महिष  सात पूवचे चौघे मन ु तसे िच ते
माझे संकिले भाव ांची लोकांत ही ूजा ॥ १० - ६ ॥

Vibhuti Yoga Page: 12 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

एताम ् िवभूितम ् योगम ् च मम यः वेि ततः ।

ु ते न अऽ संशयः ॥ १० - ७ ॥
सः अिवकेन योगेन य

श श उार English िही मराठी

एताम ्
Etaam these
इस या

िवभूितम ्
Vibhutim Supreme
परम ऐयप िवभूतीला
manifestations
िवभूितको

योगम ्
Yogam Yoga power
योगशिको योगशीला
(union with
the Self)
Cha and
च और आिण
Mama Mine
मम मेरी माया
ु ु
YaH whoever
यः जो पष जो (पष)
Vetti knows
वेि जानता है जाणतो
TattvataH in reality
ततः तसे ततः
SaH he
सः वह तो
Avikampena unshakable
अिवकेन िनल िनल
Yogena by union with
योगेन भियोगसे योगान े
the Self
ु ते ु हो जाता है यु होऊन जातो
Yujyate becomes
य य
united
Na not
न नह है नाही

इसम कुछ भी
Atra here
अऽ याबाबतीत
SamshayaH doubt
संशयः संशय संशय

Vibhuti Yoga Page: 13 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
यः मम एताम ् िवभूितम ् योगम ् च ततः वेि , सः अिवकेन योगेन य
ु ते

अऽ संशयः न ॥ १० - ७ ॥

English translation:-
He who knows in reality these Supreme manifestations and My Yoga
(union with the Aatman and ultimately with the Brahman) ; he
becomes established in the unshakable union, there is no doubt
about it.

ु :-
िही अनवाद
ु मेरी इस परम ऐयप िवभूित को और योगशि को त से जानता है,
जो पष
ु हो जाता है, इस म कुछ भी संशय नह है ।
वह िनल भियोग से य

मराठी भाषार :-
ु , माया या परमेरप िवभूतीला आिण योगशीला ततः जाणतो
जो पष
ु
ाला योग ूा होतो , यात मळीच शंका नाही .

िवनोबांची गीताई :-
ु िवार माझा ज़ो नीट ओळखे
हा योग - य
ास िनं प तो योग लाभे ांत न संशय ॥ १० - ७ ॥

Vibhuti Yoga Page: 14 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अहम ् सव ूभवः मः सवम ् ूवतते ।

इित मा भजे माम ् बधाः
ु भावसमिताः ॥ १० - ८ ॥

श श उार English िही मराठी

अहम ् म वासदेु व ही मी (वासदेु व)

Aham I

सूण  जगत ् की संपण

Sarvasya of all
सव ू  जगताा
PrabhavaH origin / the
ूभवः उि का कारण उीचे कारण
source
ँ (आहे)
ु से ही ु ेच
MattaH from Me
मः मझ मायामळ

सवम ् सब जगत ्
Sarvam every thing
सव (जग)
Pravartate evolves
ूवतत े चेा करता है सिबय होते
Iti thus
इित इस ूकार अशाूकारे
Matvaa having
मा समझकर जाणून
understood
Bhajante worship
भजे भजते ह भजतात

माम ् ु परमेर को
Maam Me
मझ मला (परमेराला)
ु
बधाः
BudhaaH wise
ु
बिमान ् भजन ु
बिमान भजन
् -ु
भाव-सम-अन
Bhaava- endowed
ौा और भि ौा व भी यांनी
SamanvitaaH with devotion
इताः ु
से य ु असणारे
य

Vibhuti Yoga Page: 15 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अहम ् सव ूभवः ( अि ) , मः सवम ् ूवतते , इित मा बधाः
ु भावसमिताः
माम ् भजे ।

English translation:-
I am the origin of all, from Me everything evolves; understanding
thus, the wise worship Me, endowed with devotion.

ु :-
िही अनवाद
म वासदेु व ही सूण  जगत ् की उि का कारण ँ और मझ
ु से ही सब जगत ्
ु बिमान
चेा करता है, इस ूकार समझकर ौा और भि से य ु ् भजन मझ
ु

परमेर को िनरर भजते ह ।

मराठी भाषार :-
ु सव जग िबयाशील होते असे
मी सव जगाा उीचे कारण आहे . मायामळे
ु असलेले , बिमान
जाणून , ौा व भीन े य ु भ मला परमेराला भजतात .

िवनोबांची गीताई :-
ु
सवाच मूळ मायांत ूेरणा मज़पासनी
ह ओळखूिन भीन ज़ाणते भज़ती मज़ ॥ १० - ८ ॥

Vibhuti Yoga Page: 16 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

मद ् - िचाः मद ् - गत -् ूाणाः बोधयः पररम ।्

कथयः च माम ् िनम ् ति
ु च रमि च ॥ १० - ९ ॥

श श उार English िही मराठी

ु म
Mad - ChittaH those with
मद ् - िचाः िनरर मझ मायािठकाणी मन
mind in Me
मन लगान ेवाले लावलेले

मद ् - गत -् ु म ही ूाण
Mad - Gat - those with
मझ माया ठायी ूाण
PraaNaaH life’s
ूाणाः activities को अप ण अप ण करणारे
absorbed in
Me करन ेवाले
भजन
BodhayantaH enlightening
बोधयः जनाते ए बोध करीत

पररम ्
Parasparam one another
आपस म मेरे एकमेकांना
ूभाव को
KathayantaH speaking
कथयः कथन करते ए कथन करीत
ु और
Cha and
च तथा गण आिण
ूभावसिहत मेरा

माम ् ु वासदेु व म मज (वासदेु वामे)

Maam Me
मझ
ही

िनम ्
Nityam always
िनरर न ेहमी
ु ि सु होते ह संतु होतात
Tushyanti are contented
त
Cha and
च और आिण
Ramanti are delighted
रमि रमण करते ह रमतात
Cha and
च ही के वळ

Vibhuti Yoga Page: 17 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
मद ् - िचाः , मद ् - गत ्- ूाणाः , पररम ् बोधयः , कथयः च माम ् िनम ्
ु
ति च रमि च ॥ १० - ९ ॥

English translation:-
Those with mind Me, with pranas (life’s activities) absorbed in Me,
enlightening one another and always speaking of Me, they are
contented and delighted.

ु :-
िही अनवाद
ु म मन लगान ेवाले और मझ
िनरर मझ ु म ही ूाण को अप ण करन ेवाले भजन
ु और
मेरी भि की चचा के ारा आपस म मेरे ूभाव को जनाते ए तथा गण
ूभावसिहत मेरा कथन करते ए ही िनरर सु होते ह और मझ
ु वासदेु व म ही

िनरर रमण करते ह ।

मराठी भाषार :-
ते भ माया िठकाणी मन लावतात . मला ूाण अप ण करतात . माया ूभावाचा
ु आिण ूभाव यांच े िवषयी सांगत , िन तृ
पररांना बोध करतात . माझे गण
होतात आिण मायात रममाण होतात .

िवनोबांची गीताई :-
िच ूाण ज़से मी िच एके मेकांस बोिधती
भिन कीतन माया ते आनंदांत खेळती ॥ १० - ९ ॥

Vibhuti Yoga Page: 18 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता
ु -् तानाम ् भजताम ् ूीितपूवक
तेषाम ् सतत यक  म ।्
ु - योगम ् तम ् येन माम ् उपयाि ते ॥ १० - १० ॥
ददािम बि

श श उार English िही मराठी

तेषाम ्
Teshaam to them
उन ा
Satata- ever steadfast
सतत िनरर मेरे माया ानात
Yuktaanaam
ु -् तानाम ्
यक ान आिदम िनरंतर गतं ु लेा
लगे ए और

भजताम ्
Bhajataam worshipping
भजन ेवाले भजणाढया
भको (भांना)

 म्
Preeti-purva- with love
ूीितपूवक 
ूेमपूवक 
ूेमपूवक
Kam
Dadaami I give
ददािम देता ँ मी देतो
ु - योगम ्
Buddhi- Buddhi –
बि तानप योग (तानपी)
Yogam Yoga (union
by intellect) ु
बियोग

तम ्
Tam that
वह तो
ु े
Yena by which
येन िजससे ामळ

माम ् ु को ही
Maam to Me
मझ मला
Upayaanti come
उपयाि ूा होते ह जवळ येतात
Te they
ते वे ते

Vibhuti Yoga Page: 19 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु -् तानाम ् , ूीितपूवकम
( एवम )् सतत यक  म ् भजताम ् तेषाम ् , तम ् बि
क ु - योगम ् ददािम ,

येन ते माम ् उपयाि ॥ १० - १० ॥

English translation:-
To those, ever steadfast, worshipping Me with love, I give them the
“Buddhi-Yoga” i.e. union by intellect, by virtue of which they come to
Me.

ु :-
िही अनवाद
 भजन ेवाले भ को म वह
उन िनरर मेरे ान आिद म लगे ए और ूेमपूवक
ु को ही ूा होते ह ।
तानप योग देता ँ, िजस से वे मझ

मराठी भाषार :-
अशा ूकारे सतत हा योग करणाढयांना आिण ूेमान े माझे ( ईराचे ) भजन
ु
करणाढयांना मी बियोग ु ते माया ( ईराा ) जवळ येतात .
देतो ; ामळे

िवनोबांची गीताई :-

असे ज़े रंगले िन भज़ती ूीित पूवक
ु योग तो ॥ १० - १० ॥
ांस मी भेटव मात देउनी बि

Vibhuti Yoga Page: 20 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

तेषाम ् एव अनका
ु - अथ म ् अहम ् अानजम ् तमः ।
नाशयािम आभावः ानदीपेन भाता ॥ १० - ११ ॥

श श उार English िही मराठी

तेषाम ्
Teshaam for them
उन के ऊपर ांा (वर)
Eva mere
एव ही के वळ
ु ु करन े के ु करयासाठी
Anukampaa - for
अनका - अनमह अनमह
Artham compassion
अथम ् िलये

अहम ्
Aham I
म यं मी

अानजम ्
Adnyaan - born of
अानजिनत (ांचा)
Jam ignorance
अानजिनत
TamaH darkness
तमः अकार को अंधःकार
Naashayaami I destroy
नाशयािम न कर देता ँ न कन टाकतो
Aatma- dwelling
आभावः उन के ांा
BhaavasthaH within their
Self अःकरण म अंतःकरणात
ित आ वसलेला
Dnyaana- by the lamp
ानदीपेन तानप ानपी
Deepen of knowledge
दीपक के ारा दीपोतीन े
Bhaasvataa luminous
भाता ूकाशमय ूकाशमय

Vibhuti Yoga Page: 21 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
तेषाम ् एव अनका
ु - अथ म ् अहम ् आभावः ( सन ् ) भाता ानदीपेन
अानजम ् तमः नाशयािम ॥ १० - ११ ॥

English translation:-
Out of mere compassion for them dwelling within their Self, I dispel
the darkness born out of ignorance, by illuminating the lamp of
knowledge.

ु :-
िही अनवाद
ु करन े के िलये उन के अःकरण म ित आ म
ु उन के ऊपर अनमह
हे अजन,
यं ही उन के अानजिनत अकार को ूकाशमय तानप दीपक के ारा
न कर देता ँ ।

मराठी भाषार :-
ु
ांावर अनमह करयासाठी , मी ांा अःकरणात वास कन आिण
ु िनमाण झालेला अंधकार नाहीसा करतो .
ूकाशमय ानदीपान े , ांचा अानामळे

िवनोबांची गीताई :-
कनी कणा ांची दय रानी य
तेजी ान दीपान अान तम घालव ॥ १० - ११ ॥

Vibhuti Yoga Page: 22 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अजनु उवाच ।
परम ् ॄ परम ् धाम पिवऽम ् परमम ् भवान ।्
ु
पषम ् शातम ् िदम ् आिददेवम ् अजम ् िवभूम ॥
् १० - १२ ॥

श श उार English िही मराठी

अजनु अजनु न े अजनु

Arjuna Arjuna

Uvaacha said
उवाच कहा णाला

परम ्
Param supreme
परम ौे
Brahma Brahman
ॄ ॄ ॄ

परम ्
Param supreme
परम ौे
Dhaama abode
धाम धाम ान

पिवऽम ्
Pavitram purifier
पिवऽ ह , िक पिवऽ

परमम ्
Paramam supreme
परम ौे

भवान ्
Bhavaan You (Shree-
आप आपण
Krishna)
ु
पषम ् Purusham human being
ु एवं
पष ु
पष

शातम ्
Shaashvatam eternal
सनातन सनातन

िदम ्
Divyam divine
िद िद

आिददेवम ्
Aadi-Devam primeval
देव का भी देवांचाही आिददेव
आिददेव

अजम ्
Ajam unborn
अजा और जरिहत

िवभूम ्
Vibhum all pervading
सवापी सवापी

Vibhuti Yoga Page: 23 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अजनु उवाच - भवान ् परम ् ॄ , परम ् धाम ( आसी ) , सव ाम ् परमम ् पिवऽम ्
ु
पषम ,् शातम ् िदम ,् आिददेवम ् , अजम ् िवभूम ् ( इित आः ) ॥ १० - १२ ॥

English translation:-
Arjuna said, “You are the Supreme Brahman, the Supreme Abode,
the Supreme Purifier, the eternal, the divine human being, the
unborn and the all pervading entity.”

ु :-
िही अनवाद
अजनु ने कहा , “ आप परम ॄ, परम धाम और परम पिवऽ ह, िक आप को
ु एवं देव का भी आिददेव, अजा और सवापी
सब ऋिषगण सनातन िद पष
कहते ह ।“

मराठी भाषार :-
अजनु णाला , “ आपण परॄ , परम तेज , परम पावन , िद व शात पष
ु ,

आिददेव , अजा आिण सवापी आहात .”

िवनोबांची गीताई :-
पिवऽ तूं पर - ॄ थोर मो - धाम तूं
आा िन अ - जा तूं िवभ ु देवािद िद तूं ॥ १० - १२ ॥

Vibhuti Yoga Page: 24 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

आः ाम ् ऋषयः सव देव-ऋिषः नारदः तथा ।

अिसतः देवलः ासः यम ् च एव ॄवीिष मे ॥ १० - १३ ॥

श श उार English िही मराठी

AahuH They acclaim
आः कहते ह णतात

ाम ्
Tvaam You
आप को आपाला
RishayaH sages
ऋषयः ऋिषगण ऋिषगण
Sarve all
सव सब सव
Deva-Rishi Divine sage
देव-ऋिषः देविष  देवष
NaaradaH Naarada
नारदः नारद नारद
Tathaa and
तथा वैस े ही तसेच
AsitaH Asita
अिसतः अिसत ऋिष अिसत ऋषी
DevalaH Devala
देवलः देवल ऋिष देवल ऋषी
VyaasaH Vyasa
ासः महिष  ास महष ास

यम ्
Svayam Yourself
यं आप आपण तः
Cha and
च और आिण
ु
Eva also
एव भी सा
BraveeShi say
ॄवीिष कहते ह सांगता आहात
Me to me (to
मे मेरे ूित मला
Arjuna)

Vibhuti Yoga Page: 25 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ाम ् सव ऋषयः , देव-ऋिषः नारदः तथा ु
अिसतः , देवलः , ासः ( पषम ,्
शातम ् िदम ,् आिददेवम ् , अजम ् िवभूम ् इित ) आः । ( म )् च यम ् एव मे
ॄवीिष ॥ १० - १३ ॥

English translation:-
All these sages acclaim You (as described in the previous Shloka)
and also the divine sage Naarada, Asita, Devala & Vyasa and (on top
of that) You Yourself says so to me.

ु :-
िही अनवाद
वैस े ही देविष  नारद तथा अिसत और देवल ऋिष तथा महिष  ास ज ैसे भी सब
ऋिषगण आप को कहते ह और यं आप भी मेरे ूित कहते ह ।

मराठी भाषार :-
सव ऋषी , देवष - नारद , तसेच अिसत , देवल आिण ासही असेच णतात .
आपण तःही मला असेच सांगता आहात .

िवनोबांची गीताई :-
ु गाती तसे अिसत देवल
ऋिष एक मख
ास नारद देविष  तूं िह आपण सांगसी ॥ १० - १३ ॥

Vibhuti Yoga Page: 26 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

सवम ् एतत ् ऋतम ् मे यत ् माम ् वदिस के शव ।

न िह ते भगवन ् िम ् िवः देवाः न दानवाः ॥ १० - १४ ॥

श श उार English िही मराठी

सवम ्
Sarvam all
सबको सव

एतत ्
Etat This
इस हे

ऋतम ्
Ritam true
स स
Manye I think
मे म मानता ँ मी मानतो

यत ् जो कुछ भी
Yat which
जे काही

माम ्
Maam to me
मेरे ूित मला
ु ी सांगत आहात
Vadasi You say
वदिस आप कहते ह त
Keshava O Krishna!
के शव हे ौीकृ  ! हे के शवा !
Na not
न न नाही
ु
Hi verily
िह ही सा

तमु ा
Te Your
ते आपके

भगवन ् हे भगवान ् ! हे भगवन !्

Bhagavan O Blesses
Lord!
िम ्
Vyaktim manifestation
लीलामय (लीलामय)
पको पाला
ViduH know
िवः जानते ह जाणतात
DevaaH gods
देवाः देवता देव
Na not
न न नाही
DaanavaaH demons
दानवाः दानव दानव

Vibhuti Yoga Page: 27 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे के शव ! यत ् माम ् ( म )् वदिस , ( तत )् एतत ् सवम ् ( अहम )्
ऋतम ् मे । हे भगवन ् ! देवाः , दानवाः ( वा ) ते िम ् न िह
िवः ॥ १० - १४ ॥

English translation:-
O Krishna! I respect and regard all this that You say to me as true
and valid. Verily, O Blessed Lord, neither the gods nor demons know
Your manifestation.

ु :-
िही अनवाद
हे ौीकृ  ! जो कुछ भी मेरे ूित आप कहते ह , इस सब को म स मानता ँ ।
हे भगवान ् ! आप के लीलामय प को न तो दानव जानते ह और न देवता ही ।

मराठी भाषार :-
ु मला जे सांगत आहात ते सव मी स मानतो . हे भगवन ! देव
हे के शवा , ती
ु
अथवा दानव तमचे ( मूळ ) प जाणत नाहीत .

िवनोबांची गीताई :-
मािनत स हे सार य ज सांगसी मज़
ु प न ज़ाणती ॥ १० - १४ ॥
देव दानव कोणी िह तझ

Vibhuti Yoga Page: 28 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ु - उम ।्
यम ् एव आना आानम ् वे म ् पष
भूत भावन भूत -् ईश देवदेव जगत -् पते ॥ १० - १५ ॥

श श उार English िही मराठी

यम ्
Svayam Yourself
यं तः
Eva verily
एव ही के वळ
Aatmanaa By Yourself
आना अपन े से तः

आानम ्
Aatmaanam Yourself
अपन े को तःला
Vettha know
वे (वेद ्-थ) जानते ह जाणत आहात

म ्
Tvam You
आप आपण
ु
पष-उम ् Purushottam O best of
ु
हे पषोम ! ु
हे पषोमा !
men
Bhuta- O source of
भूतभावन हे भूत को उ हे ूािणमाऽांना
Bhaavana beings
करन ेवाले ! उ करणाढया !
्
भूत-ईश
Bhutesha O Lord of
हे भूत के ईर ! हे ूािणमाऽांा
beings
ईरा !
Deva - Deva O God of
देव - देव हे देव के देव ! हे देवािधदेवा !
gods
जगत -् पते हे जगत ् के ्
Jagat-Pate O Ruler of
हे जगत ामी !
the world
ामी !

Vibhuti Yoga Page: 29 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे पु षोम ् ! भूतभावन भूते
तश े देवदेव जगते ! म ् यम ् एव आना
आानम ् वे ॥ १० - १५ ॥

English translation:-
Verily You alone know Yourself, O Best of men, O Source of beings, O
Lord of beings, O God of gods, O Ruler of the world.

ु :-
िही अनवाद
हे भूत को उ करन ेवाले ! हे भूत के ईर ! हे देव के देव ! हे जगत ् के
ु
ामी ! हे पषोम ! आप यं ही अपन े से अपन े को जानते ह ।

मराठी भाषार :-
ु
हे पषोम ! ूािणमाऽांच े उादक , ूािणमाऽांच े ईर , देवािधदेव आिण जगते !
आपण तःच आपाला जाणता .

िवनोबांची गीताई :-
ु तूं िच ू पषोमा
ज़ाणसी त तझ ु

े ा भूत - भावना ॥ १० - १५ ॥
देव देवा जगाथा भूतश

Vibhuti Yoga Page: 30 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

वुम ् अहिस अशेषण

े िदाः िह आिवभूतयः ।
यािभः िवभूितिभः लोकान ् इमान ् म ् ा ितिस ॥ १० - १६ ॥

श श उार English िही मराठी

वुम ्
Vaktum to speak
कहन े म सांगयास
Arhasi You deserve
अहिस समथ  ह समथ  आहात
AshesheNa without
े
अशेषण सूणत ा से ू प णे
संपण
reserve
DivyaaH divine
िदाः िद िद
Hi indeed
िह ही के वळ
Aatma- Your glories
आिवभूतयः अपनी िवभूितय आपा िवभूती
VibhutayaH
को
YaabhiH by which
यािभः िजन ांनी
VibhutibhiH by glories
िव-भूितिभः िवभूितय के ारा िवभूता ारे

लोकान ्
Lokaan worlds
सब लोक को सव लोकांना

इमान ्
Imaan these
इन या

म ्
Tvam You
आप आपण
Vyaapya having
ा ा कर ापून
pervaded
Tishthasi exist
ितिस ित ह ित आहात

Vibhuti Yoga Page: 31 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
( अतः ) यािभः िवभूितिभः म ् इमान ् लोकान ् ा ितिस , ( ताः ) िदाः
े
आिवभूतयः िह अशेषण वुम ् अहिस ॥ १० - १६ ॥

English translation:-
You alone deserve to speak without reserve of Your divine glories, by
which glories pervading these worlds You exist.

ु :-
िही अनवाद
इसिलये आप ही उन अपनी िद िवभूितय को सूण ता से कहन े म समथ  ह ,
िजन िवभूितय के ारा आप इन सब लोक को ा कर ित ह ।

मराठी भाषार :-
णून ा िवभूता योगान े आपण या सव िवाला ापून रािहला आहात , ा
आपा िद िवभूती सूण पणे सांगायला आपणच समथ  आहात .

िवनोबांची गीताई :-
ु
िवभूित आपा िद मज़ िनःशेष सांग तूं
ांन ह िव तूं सार रािहलास भिनयां ॥ १० - १६ ॥

Vibhuti Yoga Page: 32 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

कथम ् िवाम ् अहम ् योिगन ् ाम ् सदा पिरिचयन ।्

के ष ु के ष ु च भावेष ु िचः अिस भगवन ् मया ॥ १० - १७ ॥

श श उार English िही मराठी

कथम ्
Katham how
िकस ूकार कोणा ूकारे

िवाम ्
Vidyaam may know
जानूँ जाणू

अहम ्
Aham I
म मी

योिगन ्
Yogin O Yogin!
हे योगेर ! हे योगेरा !

ाम ्
Tvaam You
आप को आपणास
Sadaa always
सदा िनरर िनरंतर

पिरिचयन ्
Pari- meditating
िचन करता आ िचंतन करीत
Chintayan
के ष ु
Keshu in what
िकन कोणा

के ष ु
Keshu in what
िकन कोणा
Cha and
च और आिण

भावेष ु
Bhaaveshu in aspects
भाव म भावांमे
ChintyaH to be thought
िचः िचन करन े िचंतन करयास
of
योय
Asi (You) are
अिस योय ह आहात

भगवन ् हे भगवन ् ! हे भगवन !्

Bhagavan O Blessed
Lord!
Mayaa by me
मया मेरे ारा मायाकडून

Vibhuti Yoga Page: 33 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे योिगन ् ! सदा पिरिचयन ् अहम ् ाम ् कथम ् िवाम ् ? हे भगवन ् ! के ष ु के ष ु
च भावेष ु ( म ् ) मया िचः अिस ? ॥ १० - १७ ॥

English translation:-
O Yogin, how may I know You, through constant meditation? O
Blessed Lord, in what various aspects are You to be thought of by
me?

ु :-
िही अनवाद
हे योगेर ! म िकस ूकार िनरर िचन करता आ आप को जानूँ और हे
भगवन ् ! आप िकन - िकन भाव म मेरे ारा िचन करन े योय ह ?

मराठी भाषार :-
हे योगेर ! सतत आपले िचंतन करीत असता मी आपाला कसे जाणावे ?
कोणकोणा पांमे मी आपले िचंतन करावे ?

िवनोबांची गीताई :-
ु
योगेरा कस ज़ाणूं िचंतन िचंतन तज़
ु ॥ १० - १७ ॥
कोया कोया पांत कराव ान मी तझ

Vibhuti Yoga Page: 34 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

िवरेण आनः योगम ् िवभूितम ् च जनादन ।

् १० - १८ ॥
भूयः कथय तृिः िह वतः न अि मे अमृतम ॥

श श उार English िही मराठी

VistareNa in detail
िवरेण 
िवारपूवक 
िवारपूवक
AatmanaH Your
आनः अपनी आपली

योगम ्
Yogam yoga
योगशि को योगशी

िवभूितम ्
Vibhutim manifestation
िवभूित को िवभूती
Cha and
च और आिण
Janaardana O Krishna!
जनादन हे जनादन ! हे जनादना !
BhuyaH again
भूयः िफर भी आणखी
Kathaya tell
कथय किहये सांगावे
TriptiH contentment
तृिः तृि तृी
Hi for
िह िक कारण
ु ए
ShruNvataH (of) hearing
वतः सनते ऐकली असता

नह होती अथात ् नाही

Na not
न
ु े की उठा आहे
Asti is
अि सनन
बनी ही रहती है
Me of me
मे मेरी माझी

अमृतम ्
Amritam nectar
अमृतमय वचन अमृतमय ( वचन े )
को

Vibhuti Yoga Page: 35 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे जनादन ! आनः योगम ् िवभूितम ् च भूयः िवरेण कथय । ( एतत ् )
अमृतम ् वतः िह मे तृिः न अि ॥ १० - १८ ॥

English translation:-
O Krishna! Tell me again in detail of Your yogic powers and
manifestations, for there is no satiety for me in hearing the nectarine.

ु :-
िही अनवाद
 किहये ,
हे जनादन ! अपनी योगशि को और िवभूित को िफर भी िवारपूवक
ु ए मेरी तृि नह होती अथात ् सनन
िक आप के अमृतमय वचन को सनते ु े की

उठा बनी ही रहती है ।

मराठी भाषार :-
हे जनादना ! आपा योगशीचे आिण िवभूतचे आणखी एकदा मला िवारान े
वणन कन सांगा . आपली अमृतमय वचन े ऐकू नही माझे समाधान होत नाही .

िवनोबांची गीताई :-
ु तो सिवर
ा िवभूित तसा योग आपला
ु सांग ने तृि सेिवतां वचनामृत ॥ १० - १८ ॥
पां

Vibhuti Yoga Page: 36 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ौी भगवान ् उवाच ।
ह ते कथियािम िदाः िह आिवभूतयः ।
ूाधातः कुौे न अि अः िवर मे ॥ १० - १९ ॥

श श उार English िही मराठी

ौी भगवान ् ौी भगवान न् े
Shree The Blessed
ौी भगवान
Bhagavaana Lord
Uvaacha said
उवाच कहा णाले
Hanta well then
ह अब म जो फारच छान !
ु ारे िलये तु यासाठी
Te to you
ते त
Katha- I will declare
कथियािम कंगा मी सांगने
yishyaami
DivyaaH divine
िदाः िद िद
Hi indeed
िह िक कारण
Aatma- My glories
आिवभूतयः मेरी िवभूितयाँ माया िवभूती
VibhutayaH
आहेत
PraadhaanyataH In their
ूाधातः ूधानता से 
ूाधापूवक
prominence
कुौे हे कुौे ! हे कुौेा !
Kuru-ShreshtaH O best of the
Kurus
Na not
न नह नाही
Asti is
अि है आहे
AntaH end
अः अ शेवट
Vistarasya of detail
िवर िवार का िवाराला
Me My
मे मेरे माया
manifestation

Vibhuti Yoga Page: 37 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ौी भगवान ् उवाच - हे कुौे ! ह , िदाः आिवभूतयः ूाधातः ते
कथियािम , मे िवर िह अः न अि ॥ १० - १९ ॥

English translation:-
The Blessed Lord said, “Well then, I will declare to you My divine
glories according to their prominence, O best of the Kurus; there is
no end to the details of My manifestations.”

ु :-
िही अनवाद
ौी भगवान ् बोले, “ हे कुौे ! अब म जो मेरी िद िवभूितयाँ ह , उनको
ु
तारे िलये ूधानता से कंगा ; िक मेरे िवार का अ नह है ।“

मराठी भाषार :-
ु मी आपा म
ौीभगवान णाले , “ छान ! आता तला ु - म
ु िवभूती सांगतो
कारण की ांा िवाराला अंतच नाही .”

िवनोबांची गीताई :-
ु म
बर मी सांगत िद म ु िच ा तज़
ु

माझा िवभूित िवार न संप े िच कुठ कध ॥ १० - १९ ॥

Vibhuti Yoga Page: 38 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अहम ् आा गडाके

ु श सव भूताशयितः ।

अहम ् आिदः च मम ् च भूतानाम ् अः एव च ॥ १० - २० ॥

श श उार English िही मराठी

अहम ्
Aham I
म मी ( आहे )
Aatmaa the Self
आा सब का आा ँ सवाचा आा
ु श हे अजनु ! हे अजनु ा !
GudaakeshaH O conqueror
गडाके
of sleep!
Sarva all
सव सब सव
Bhutaashaya- seated in the
भूताशयितः भूत के दय म ूािणमाऽांा
SthitaH heart of
beings ित ँ दयामे ित
असणारा

अहम ्
Aham I
म मी
AadiH the beginning
आिदः आिद आदी
/ source
Cha and
च और आिण

मम ्
Madhyam the middle
म म
Cha and
च और आिण

भूतानाम ्
Bhutaanaam of (all)
सूण  भूत का सव ूािणमाऽांचा
beings
AntaH the end
अः अ शेवट
ु आहे
Eva also
एव भी ँ सा
Cha and
च और तसेच

Vibhuti Yoga Page: 39 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु श ! अहम ् सव भूताशयितः आा , भूतानाम ् आिदः च मम ् च
हे गडाके
अः च अहम ् एव ( अि ) ॥ १० - २० ॥

English translation:-
O conqueror of sleep! I am the Self, seated in the heart of all beings; I
am the beginning, the middle and also the end of all beings.

ु :-
िही अनवाद
हे अजनु ! म सब भूत के दय म ित सबका आा ँ तथा सूण  भूत का
आिद , म और अ भी म ही ँ ।

मराठी भाषार :-
ु ! मी सव ूायांा दयांत राहणारा आा आहे . ूािणमाऽांचा आदी ,
हे अजना
ु मीच आहे .
म व अंत सा

िवनोबांची गीताई :-
राहत आ - पान सवाा दयांत मी
भूत - माऽास मी मूळ म मी मी िच शवट ॥ १० - २० ॥

Vibhuti Yoga Page: 40 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ु ान ।्
आिदानाम ् अहम ् िवःु ोितषाम ् रिवः अंशमान
म
मरीिचः मताम ् अि नऽाणाम ् अहम ् शशी ॥ १० - २१ ॥

श श उार English िही मराठी

आिदानाम ्
Aadityaanaam of Adityas
अिदित के बारह अिदतीा बारा
ु म
पऽ ु प ैकी
पऽां

अहम ्
Aham I
म मी

िवःु िव ु ँ िव ू आहे

VishNuH Vishnu

ोितषाम ्
Jyotishaam Of
ोितय म ताढयांमे
luminaries
RaviH Sun
रिवः सूय  ँ सूय  मी आहे

अंशमु ान ्
Amshumaan radiant
िकरणवाला िकरण असणारा
MareechiH Mareechi
मरीिचः मरीिच ँ तेज ( मी आहे )

मताम ् वायदु वे ताओ ं म

Marutaam of winds
(एकोणपास)
वायदु वे तांमे
Asmi I am
अि म ँ ( मी ) आहे

नऽाणाम ्
NakshatraaNaam among the
नऽ का नऽांमे
asterisms
अिधपित

अहम ्
Aham I
म मी ( आहे )
Shashee moon
शशी चमा चंि

Vibhuti Yoga Page: 41 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु ान ् रिवः अहम ्, मताम ् मरीिचः ,
आिदानाम ् िवःु अहम ्, ोितषाम ् अंशमान
म
नऽाणाम ् शशी ( च अहम ् ) अि ॥ १० - २१ ॥

English translation:-
Of Adityas I am Vishnu, of luminaries I am the radiant Sun. I am the
Mareechi of winds and I am the moon of asterisms.

ु :-
िही अनवाद
ु म िव ु और ोितय म िकरणवाला सूय  ँ तथा म
म अिदित के बारह पऽ
वायदेु वताओ ं म मरीिच ँ और नऽ का अिधपित चमा ँ ।

मराठी भाषार :-
आिदांमे िव ू मी , ताढयांमे ूकाशमान सूय  मी , वायदेु वतांच े तेज आिण
नऽांचा अिधपती चंि मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
आिदांत महा िव ु ोितंतांत सूय  मी
ु वायूतं मी नऽांत चंिमा ॥ १० - २१ ॥
मरीिच म

Vibhuti Yoga Page: 42 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

वेदानाम ् सामवेदः अि देवानाम ् अि वासवः ।

इियाणाम ् मनः च अि भूतानाम ् अि चेतना ॥ १० - २२ ॥

श श उार English िही मराठी

वेदानाम ्
Vedaanaam Of Vedas
वेद म वेदांमे
SaamavedaaH Saamaveda
सामवेदः सामवेद ँ सामवेद
Asmi I am
अि म मी आहे

देवानाम ्
Devaanaam of gods
देव म देवांमे
Asmi I am
अि ँ ( मी ) आहे
VaasavaH the Indra God
वासवः इ इंि

इियाणाम ्
IndriyaaNaam of the senses
इिय म इंिियांमे
ManaH (I am) the
मनः मन ँ मन
mind
Cha and
च और आिण
Asmi I am
अि ँ ( मी ) आहे

भूतानाम ्
Bhutaanaam of (all) living
भूतूािणय म ूािणमाऽांत
beings
Asmi I am
अि ँ ( मी ) आहे

चेतना अथात ्
Chetanaa the
चेतना जीवन शी
Consciousness
जीवनशि

Vibhuti Yoga Page: 43 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
वेदानाम ् सामवेदः ( अहम ् ) अि , देवानाम ् वासवः अि , इियाणाम ् मनः
अि , भूतानाम ् चेतना च अि ॥ १० - २२ ॥

English translation:-
Of the Vedas I am the Saamaveda, I am Indra among gods, of the
senses I am the mind and of living beings I am the Consciousness.

ु :-
िही अनवाद
म वेद म सामवेद ँ , देव म इ ँ , इिय म मन ँ और भूतूािणय म चेतना
अथात ् जीवनशि ँ ।

मराठी भाषार :-
वेदांमे सामवेद , देवांमे इंि , इंिियांमे मन आिण ूािणमाऽांमे च ैत मीच
आहे .

िवनोबांची गीताई :-
मी साम वेद वेदांत अस देवांत इंि मी
चेतना मी िच भूतांत मन त इंिियांत मी ॥ १० - २२ ॥

Vibhuti Yoga Page: 44 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

िाणाम ् शंकरः च अि िव-ईशः यरसाम ् ।

वसूनाम ् पावकः च अि मेः िशखिरणाम ् अहम ् ॥ १० - २३ ॥

श श उार English िही मराठी

िाणाम ्
RudraaNaam Of Rudras
एकादश ि म अकरा िांप ैकी
ShankaraH Shankara,
शंकरः शंकर शंकर
the God of
destruction
Cha and
च और तसेच
Asmi I am
अि म ँ मी आहे

धनाचा ामी कुबेर

VittyeshaH Kubera, the
िव-ईशः धन का ामी
God of
money ( कुबेर )

यरसाम ्
Yaksha- Of Yakshas
य तथा रास य आिण रास
Rakshasaam and
Rakshasas म गणांमे

वसूनाम ् ु ं म
Vasunaam Of Vasus
आठ वसओ ं े
आठ वसूम
PaavakaH the Agni
पावकः अि अी
Cha and
च तथा आिण
Asmi I am
अि म ँ ( मी ) आहे
ु  पवत
MeruH Meru
मेः समे मे पवत

िशखिरणाम ्
ShikhariNaam of mountains
िशखरवाले पवत पवतांमे
म

अहम ्
Aham I
म ँ मी ( आहे )

Vibhuti Yoga Page: 45 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
िाणाम ् शंकरः , यरसाम ् च िव-ईशः अि , वसूनाम ् पावकः , िशखिरणाम ्
मेः च अहम ् अि ॥ १० - २३ ॥

English translation:-
Of the Rudras I am Shankara (the God of destruction), of the Yakshas
and Rakshasas I am the Kubera (treasurer of wealth), of the Vasus I
am the Fire God (Agni) and of mountains I am Meru.

ु :-
िही अनवाद
म एकादश ि म शंकर ँ और य तथा रास म धन का ामी कुबरे ँ । म
ु ं म अि ँ और िशखरवाले पवत म समे
आठ वसओ ु  पवत ँ ।

मराठी भाषार :-
( अकरा ) िांमे शंकर , य रासांमे कुबरे , ( आठ ) वसूम
ं े अी आिण
पवतांमे मे मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
कुबरे य रांत मी िांत सदािशव
वसूतं मी अस अि अस उंचांत मे मी ॥ १० - २३ ॥

Vibhuti Yoga Page: 46 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ु
परोधसाम ् च मम
ु ् माम ् िवि पाथ  बृहितम ।्

सेनानीनाम ् अहम ् ः सरसाम ् अि सागरः ॥ १० - २४ ॥

श श उार English िही मराठी

ु
परोधसाम ् Purodhasaam of household
ु
परोिहत म ु
परोिहतां
मे
priests
Cha and
च और आिण
ु म् मिु खया ु असा
Mukham chief
म म

माम ् ु को
Maam Me
मझ मला
Viddhi know
िवि जान तू समज
Paartha O Arjuna!
पाथ  हे पाथ  ! हे पाथा !

बृहितम ्
Brihaspatim The
बृहित बृहती
Brihaspati
सेनानीनाम ्
Senaaneenaam among the
सेनापितय म सेनापतमे
army
generals
अहम ्
Aham I
म ँ मी ( आहे )
SkandaH the Skanda
ः  ं द णजे
काितकामी

सरसाम ्
Sarasaam of lakes
जलाशय म जलाशयांमे
Asmi I am
अि म ँ ( मी ) आहे

समिु समिु
SaagaraH the ocean
सागरः

Vibhuti Yoga Page: 47 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु
हे पाथ  ! परोधसाम ् च मम
ु ् बृहितम ् माम ् िविः । सेनानीनाम ् ः , सरसाम ्

सागरः अहम ् अि ॥ १० - २४ ॥

English translation:-
O Arjuna, among the household priests, know me to be the chief
Brihaspati, of the generals of army I am Skanda, of lakes I am the
ocean.

ु :-
िही अनवाद
ु
परोिहत ु
म मिखया ु को जान । हे पाथ  ! म सेनापितय म  और
बृहित मझ
जलाशय म सागर ँ ।

मराठी भाषार :-
ु ! तू
हे अजना ु
मला परोिहतां ु
मे म बृहती समज . सेनापतमे ं द
( काितके य ) आिण जलाशयांमे सागर मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
ु त तूं ज़ाण तो मी बृहित
परोिहतां
सेनानत तसा ं द जल राशत सागर ॥ १० - २४ ॥

Vibhuti Yoga Page: 48 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

महत ् ऋषीणाम ् भृगःु अहम ् िगराम ् अि एकम ् अरम ।्

यानाम ् जप यः अि ावराणाम ् िहमालयः ॥ १० - २५ ॥

श श उार English िही मराठी

महत ्
Mahat great
महान महान

ऋषीणाम ्
RisheeNaam of sages
ऋिषय मे ऋषमे

भृगःु भृग ु भृग ू

BhriguH Bhrigu

अहम ्
Aham I
म ँ मी ( आहे )

िगराम ्
Giraam among words
श म शांमे
Asmi I am
अि म ँ ( मी ) आहे

एकम ्
Ekam one
एक एक

अरम ् अर अथात ्

Aksharam syllable
अर णजे
ं
ओकार ं
ओकार

यानाम ्
Yadnyaanaam of sacrifices
सब ूकार के यांमे
य म
Japa chant
जप जप जप
YadnyaH sacrifice
यः य य
Asmi I am
अि म ँ मी आहे

ावराणाम ्
Sthaava- of
िर रहन ेवाल िर
raaNaam immovables
म राहणाढयांमे
HimaalayaH The
िहमालयः िहमालय पहाड िहमालय पवत
Himalaya
mountain ( म ँ ) ( मी आहे )

Vibhuti Yoga Page: 49 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
महत ् - ऋषीणाम ् भृगःु , िगराम ् एकम ् अरम ् अहम ् अि , यानाम ् जपयः ,
ावराणाम ् िहमालयः ( च ) अि ॥ १० - २५ ॥

English translation:-
Of the great sages I am Bhrigu, of utterances I am the monosyllable

“Om” i.e. ॐ, of sacrifices I am the sacrifice of chant and of

immovables I am the Himalaya (the house of snow).

ु :-
िही अनवाद
म महिष य म भृग ु और श म एक अर अथात ् ओकार
ं सब ूकार के य म
जपय और िर रहन ेवाल म िहमालय पहाड ँ ।

मराठी भाषार :-

महषमे भृग ु , वाणीमे एकार णजेच ॐ मी आहे . यांमे जपय

आिण िर राहणाढयांमधे िहमालय पवत मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
मी एकार वाणत महषत अस भृग ु
जप मी सव यांत मी िरांत िहमालय ॥ १० - २५ ॥

Vibhuti Yoga Page: 50 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अः सव वृाणाम ् देव ऋषीणाम ् च नारदः ।

गवाणाम ् िचऽरथः िसानाम ् किपलः मिनः
ु ॥ १० - २६ ॥

श श उार English िही मराठी

AshvathaH Pipal tree
अः पीपल का वृ , म िपंपळ वृ
ँ
Sarva all
सव सब सव

वृाणाम ्
Vrukshaa-Naam of trees
वृ म वृांमे
Deva divine
देव देव देव

ऋषीणाम ्
Risheenaam among sages
ऋिषय मे ऋषमे
Cha and
च और आिण

नारद मिु न , म ँ नारद मनु ी

NaaradaH Naarada
नारदः

गवाणाम ्
Gandhar- of
गव म गंधवामे
vaaNaam Gandharvas
ChitrarathaH Chitraratha
िचऽरथः िचऽरथ म ँ िचऽरथ

िसानाम ्
Siddhaanaam among the
िस म िसांमे
perfected
souls
KapilaH Kapila
किपलः किपल किपल

मिु नः मिु न म ँ मनु ी ( मी आहे )

MuniH sage

Vibhuti Yoga Page: 51 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
सव - वृाणाम ् अः , देव - ऋषीणाम ् च नारदः , गवाणाम ् िचऽरथः , िसानाम ्
ु ( अहम ् अि ) ॥ १० - २६ ॥
किपलः मिनः

English translation:-
Of all trees I am Pipal tree, of all divine sages I am Naarada, of
Gandharvas I am Chitraratha, of the perfected souls I am the sage
Kapila.

ु :-
िही अनवाद
ु , गव म िचऽरथ और
म सब वृ म पीपल का वृ , देविष य म नारद मिन
ु ँ ।
िस म किपल मिन

मराठी भाषार :-
सव वृांमे अ , देवषमे नारद , गंधवामे िचऽरथ आिण िसांमे
ु मीच आहे .
किपलमनी

िवनोबांची गीताई :-
सव वृांत अ मी देवषत नारद
ु ॥ १० - २६ ॥
मी िचऽरथ गंधव िस किपल मी मिन

Vibhuti Yoga Page: 52 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

उ ैःौवसम ् अानाम ् िवि माम ् अमृतोवम ।्

् १० - २७ ॥
ऐरावतम ् गजेाणाम ् नराणाम ् च नरािधपम ॥

श श उार English िही मराठी

उ ैःौवसम ्
UchchaiH- UchchaiH-
उ ैःौवा उ ैःौवा नावाचा
Shrava- Sum Shravas
घोडा

अानाम ्
Ashvaanaam among
घोड म घोांमे
horses
Viddhi know
िवि जान तू समज

माम ् ु को
Maam Me
मझ मला

अमृतोवम ्
Amrito- born of
अमृत के साथ अमृतासह उ
tbhavam nectar
उ होन ेवाला होणारा

ऐरावतम ्
Airaavatam Airaavata
ऐरावत नामक ऐरावत नावाचा ही
हाथी म ँ

गजेाणाम ्
Gajendraa- among lordly
हािथय म ौे हमे
Naam elephants
नराणाम ् ु म ु मे
NaraaNaam among men
मन मनां
Cha and
च और तसेच

नरािधपम ्
Naraadhipam the King
राजा म ँ राजा

Vibhuti Yoga Page: 53 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अानाम ् अमृतोवम ् उ ैःौवसम ् , गजेाणाम ् ऐरावतम ् , नराणाम ् नरािधपम ् च
माम ् िवि ॥ १० - २७ ॥

English translation:-
Of horses know Me as UchchaiH-Shravas born of nectar, of lordly
elephants Airavata and of men the monarch.

ु :-
िही अनवाद
घोड म अमृत के साथ उ होन ेवाला उ ैःौवा नामक धोडा , ौे हािथय म
ु म राजा मझ
ऐरावत नामक हाथी और मन ु को जान लो ।

मराठी भाषार :-
घोांमे अमृताबरोबर ( समिु - मंथनातून ) उ झालेला उ ैःौवा , हमे
ु मे राजा मीच आहे ; असे तू समज .
( इंिाचा ) ऐरावत आिण मनां

िवनोबांची गीताई :-
ु
अ उ ैौवा ज़ो मी िनघाल अमृतांतनी
ऐरावत गजिांत मी नरांत नरािधप ॥ १० - २७ ॥

Vibhuti Yoga Page: 54 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता
ु
आयधानाम ु ्।
् अहम ् वळम ् धेननू ाम ् अि कामधक

ूजनः च अि कप ः सपाणाम ् अि वासिकः

ु ॥ १० - २८ ॥

श श उार English िही मराठी

आयधु ानाम ्
Aayudhaanaam among
श म शांमे
weapons
अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )

वळम ् वळायधु
Vajram the
वळ
thunderbolt
धेननू ाम ् गौओ ं म
Dhenunaam among cows
गामे
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे
ु ् कामधेन ु कामधेन ू
Kaamadhuk Kamadhuk
कामधक
(Surabhi)
which yields
all desires
Pajanachaasmi the
ूजनः सान की ूजोपीचे कारण
progenitor
उि का हेत ु
Cha and
च और आिण
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे
KandarpaH Kamadev
कप ः कामदेव कामदेव
(god of sex)
सपाणाम ्
SarpaaNaam among
सप म सपामधे
serpents
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे
ु ु ु
VaasukiH Vasuki
वासिकः सप राज वासिक सप राज वासकी

Vibhuti Yoga Page: 55 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु
आयधानाम ु ् ( अहम )् अि , ूजनः
् वळम ् अहम ् ( अि ) , धेननू ाम ् कामधक

कप ः ( अहम )् अि , सपाणाम ् वासिकः

ु च ( अहम )् अि ॥ १० - २८ ॥

English translation:-
Of weapons I am the thunderbolt, of cows I am Kamadhuk; I am
Kamadeva of the progenitors, of serpents I am Vasuki.

ु :-
िही अनवाद
म श म वळ और गौओ ं म कामधेन ु ँ । सान की उि का हेत ु कामदेव ँ
ु ँ ।
और सप म सप राज वासिक

मराठी भाषार :-
शांमे वळ , गामे कामधेन ू , ूजा उ करणारा कामदेव आिण सपामे
ु मीच आहे .
वासकी

िवनोबांची गीताई :-
मी काम - धेन ु गात आयध
ु वळ मी अस

उि - हेत ु मी काम मी सपम वासिक

ु ॥ १० - २८ ॥

Vibhuti Yoga Page: 56 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अनः च अि नागानाम ् वणः यादसाम ् अहम ।्

िपतॄणाम ् अयमा च अि यमः संयमताम ् अहम ॥
् १० - २९ ॥

श श उार English िही मराठी

AnantaH Ananta
अनः शेषनाग अन ( शेष नाग )
Cha and
च और आिण
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे

नागानाम ्
Naagaanaam among
नाग म नागांमे
snakes
VaruNaH Varuna
वणः जलचर का वण
अिधपित

यादसाम ्
Yaadasaam among water
वण देवता जलचरांमे
deities
अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )

िपतॄणाम ्
PriturNaam among
िपतर म िपतरांमे
ancestors
Aryamaa Aryama
अयमा अयमा नामक अयमा नावाचा
िपतर िपतर
Cha and
च और आिण
Asmi (I) am
अि म ँ मी आहे
YamaH Yama
यमः यमराज यमराज

संयमताम ्
Saiyamataam among
शासन करनवे ाल िनयमन
controllers
म करणाढयांमे

अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )

Vibhuti Yoga Page: 57 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
नागानाम ् अनः , यादसाम ् वणः च अहम ् अि , िपतॄणाम ् अयमा च ,
संयमताम ् यमः च अहम ् अि ॥ १० - २९ ॥

English translation:-
I am Ananta among snakes, I am Varuna among water deities, among
forefathers I am Aryama and I am Yama among controllers.

ु :-
िही अनवाद
म नाग म शेषनाग और जलचर का अिधपित वण देवता ँ और िपतर म
अयमा नामक िपतर तथा शासन करन ेवाल म यमराज म ँ ।

मराठी भाषार :-
नागांमे अनंत ( शेषनाग ) , जलचारांमे वणदेव , िपतरांमे अयमा आिण
िनयमन करणाढयांमे यमराज मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
नागांत शेष मी थोर जळ वण देवता
िपतर अयमा तो मी ओढणारांत मी यम ॥ १० - २९ ॥

Vibhuti Yoga Page: 58 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ूादः च अि दैानाम ् कालः कलयताम ् अहम ।्

े ः अहम ् वैन ेतयः च पिणाम ॥
मृगाणाम ् च मृग ् १० - ३०॥

श श उार English िही मराठी

PrahalaadaH Prahalaada
ूादः ूाद ूाद
Cha and
च और आिण
Asmi (I) am
अि म ँ मी आहे

दैानाम ्
Daityaanaam among
दै म दैांमे
Daityas
KaalaH time
कालः समय समय

कलयताम ्
Kalayataam among
गणना करनवे ाल गणना
reckoners
का करणाढयांमे

अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )

मृगाणाम ् ु ं म
MrigaaNaam among beasts
पशओ ं े
पशूम
Cha and
च और आिण
MrigendraH the lord of
े ः
मृग मृगराज िसंह मृगराज िसंह
beasts / lion
अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )
VainateyaH Garuda /
वैन ेतयः गड गड
Eagle
Cha and
च और आिण

पिणाम ्
PakshiNaam among birds
पिय म पांमे

Vibhuti Yoga Page: 59 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
दैानाम ् ूादः , कलयताम ् कालः च अहम ् अि , मृगाणाम ् च मृग
े ः , पिणाम ्
वैन ेतयः च अहम ् ( अि ) ॥ १० - ३०॥

English translation:-
Among the Daityas I am Prahlada and among reckoners I am the
time, among beasts I am lion - the lord of the beasts and eagle among
birds.

ु :-
िही अनवाद
ु ं म मृगराज िसंह
म दै म ूाद और गणना करन ेवाल का समय ँ तथा पशओ
और पिय म म गड ँ ।

मराठी भाषार :-
ं े मृगराज िसंह आिण
दैांमे ूाद , गणना करयाढयांमे काळ , पशूम
पांमे गड मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
अस दैांत ूाद मोज़णारांत काळ मी
ापदांत अस िसंह पांत खग राज मी ॥ १० - ३०॥

Vibhuti Yoga Page: 60 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

पवनः पवताम ् अि रामः शभृताम ् अहम ।्

झषाणाम ् मकरः च अि ॐोतसाम ् अि जावी ॥ १० - ३१॥

श श उार English िही मराठी

वाय ु
PavanaH the wind
पवनः वायू

पवताम ्
Pavataam among
पिवऽ करन ेवाल पिवऽ
purifiers
म करणाढयांमे
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे
RaamaH
रामः the king ौीराम ौीराम
Rama (ौीराम)

शभृताम ्
Shastra- of warriors
शधािरय म श धारण
bhritaam (wielders of
weapons) करणाढयांमे

अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )

झषाणाम ्
JhashaaNaam among fishes
मछिलय म माशांमे
MakaraH shark
मकरः मगर शाक मासा
Cha and
च तथा आिण
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे

ॐोतसाम ्
Srotasaam among
निदय म नांमे
streams
Asmi (I) am
अि म ँ मी आहे
Jaahnavee the Ganges
जावी ौीभागीरथी ौीभागीरथी गंगा
गंगाजी

Vibhuti Yoga Page: 61 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
पवताम ् पवनः अि , शभृताम ् च रामः अहम ् ( अि ) झषाणाम ् मकरः अि ,
ॐोतसाम ् जावी ( च अहम ् ) अि ॥ १० - ३१॥

English translation:-
Of purifiers I am the wind, of warriors I am the king Shree-Rama. Of
fishes I am the shark and among rivers I am the sacred river Ganges.

ु :-
िही अनवाद
म पिवऽ करन ेवाल म वाय ु और शधािरय म ौीराम ँ तथा मछिलय म शाक
नामक मछिल ँ और निदय म ौीभागीरथी गंगाजी ँ ।

मराठी भाषार :-
पावन करणाढयांमे ( वेगवानांमे ) वायू , शधाढयांमे ौीराम , माशांमे मगर
( शाक मासा ) आिण नांमे गंगा ( जावी ) मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
वेगवंतांत मी वाय ु श वीरांत राम मी
मांत मी अस नब नदी गंगा नांत मी ॥ १० - ३१॥

Vibhuti Yoga Page: 62 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

सगाणाम ् आिदः अः च मम ् च एव अहम ् अजनु ।

अािवा िवानाम ् वादः ूवदताम ् अहम ॥
् १० - ३२ ॥

श श उार English िही मराठी

सगाणाम ्
SargaaNaam of creations
सृिय का सृीचा
AadiH the beginning
आिदः आिद आदी
AntaH the end
अः अ अंत
Cha and
च तथा तसेच

मम ्
Madhyam the middle
म म
state
Cha and
च और आिण
ु
Eva also
एव भी सा

अहम ्
Aham (I) am
म ही ँ मी ( आहे )

अजनु हे अजनु ! हे अजनु ा !

Arjuna O Arjuna

Adhyaatma- knowledge of
अािवा अािवा अािवा
Vidyaa Self
्
अथात ॄिवा णजे ॄिवा

िवानाम ् िवाओ ं म
Vidyaanaam among
िवांमे
sciences
VaadaH logical
वादः त िनणय के तिनणयासाठी
reasoning
िलये िकया के ला जाणारा वाद
जान ेवाला वाद

ूवदताम ्
Pravadataam among
परर िववाद परर वाद
arguments
करन ेवाल का करणाढयांमे

अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )

Vibhuti Yoga Page: 63 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे अजनु ! सगाणाम ् आिदः मम ् च अः च एव अहम ् ( अि ) ,
िवानाम ् अािवा , ूवदताम ् वादः अहम ् ( अि ) ॥ १० - ३२ ॥

English translation:-
O Arjuna, of creations I am the beginning, the end and also the
middle state. Among the knowledges I am the knowledge of Self and
among arguments I am the logical reasoning.

ु :-
िही अनवाद
हे अजनु ! सृिय का आिद और अ तथा म भी म ही ँ । म िवाओ ं म
अािवा अथात ् ॄिवा और परर िववाद करन ेवाल का त िनणय के
िलये िकया जान ेवाला वाद ँ ।

मराठी भाषार :-
ु ! सृीचा आदी , अंत आिण म मीच आहे . सव िवांमे
हे अजना
अािवा , वाद करणाढयांमे तिनणयासाठी के ला जाणारा वाद
( तबोध ) मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
ु मी ओघ तो िह मी
सृीच मी अस मूळ मख
िवांत आ - िवा मी वांचा त - वाद मी ॥ १० - ३२ ॥

Vibhuti Yoga Page: 64 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अराणाम ् अकारः अि ः सामािसक च ।

अहम ् एव अयः कालः धाता अहम ् िवतः मखः
ु ॥ १० - ३३॥

श श उार English िही मराठी

अराणाम ्
AksharaaNaam among
अर म अरांमे
letters
AkaaraH
अकारः letter A (अ) अकार अकार
Asmi (I) am
अि म ँ आहे
DvandvaH the dual
ः  नामक समास ँ ं नावाचा समास
Saamaasikasya among word
सामािसक समास म समासांमे
compounds
Cha and
च और आिण

अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी
Eva verily
एव तसेच
AkshayaH inexhaustibl
अयः अय ( अथात काल
् अिवनाशी
e/
everlasting का भी महाकाल )
KaalaH time
कालः काल काळ
Dhaataa the
धाता सब का धारण पोषण सवाच े धारण पोषण
supporter
करन ेवाला करणारा

अहम ्
Aham I (am)
भी म ही ँ मी ( आहे )
VishvataH- facing all
िवतः - तथा सब ओर सव बाजूनं ी तडे
MukhaH directions
ु ः
मख मखु वाला िवराट ् असणारा ( िवराट
प प )

Vibhuti Yoga Page: 65 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अराणाम ् अकारः , अि सामािसक ः , अयः कालः अहम ् एव , च
ु धाता च अहम ् ( अि ) ॥ १० - ३३॥
िवतः मखः

English translation:-
Among letters I am the letter “अ” and among word - compounds I am

the word ”ः”; I am verily the inexhaustible time and I am the

supporter facing all directions.

ु :-
िही अनवाद
म अर म अकार ँ और समास म  नामक समास ँ अयकाल अथात ्
ु
काल का भी महाकाल तथा सब और मखवाला िवराट ् - प सब का धारण पोषण
करन ेवाला भी म ही ँ ।

मराठी भाषार :-
ु , सवाच े
अरांतील अकार , समासांतील  समास , िचरंतन काळ आिण सवतोमखी
धारण - पोषण करणाराही मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
समासांत अस ंद अरांत अकार मी
मी िच अय तो काळ िव - कता िवराट ् य ॥ १० - ३३॥

Vibhuti Yoga Page: 66 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

मृःु सवहरः च अहम ् उवः च भिवताम ।्

कीितः ौीः वाक ् च नारीणाम ् ृितः मेधा धृितः मा ॥ १० - ३४॥

श श उार English िही मराठी

मृःु मृ ु मृ ू

MrityuH death

SarvaharaH all devouring

सवहरः सबका नाश सवाचा नाश
करन ेवाला करणारा
Cha and
च और आिण

अहम ्
Aham I (am)
म मी ( आहे )

उि हेत ु ँ
UdbhavaH birth
उद ् - भवः उगम
Cha and
च और आिण

भिवताम ्
Bhavishyataam of future
उ होन ेवाल का उ होणाढयांचा
beings
KeertiH fame
कीितः कीित कीत
ShreeH prosperity
ौीः ौी ली

वाक ्
Vaak speech
वािण वाणी
Cha and
च तथा आिण

नारीणाम ्
NaareeNaam of the
िय म तसेच ियांमे
feminine
SmritiH memory
ृितः ृित ृती
Medhaa intelligence
मेधा मेधा मेधा
DhritiH firmness
धृितः धृित धृती
Kshamaa forgiveness
मा और मा ँ मा ( मी आहे )

Vibhuti Yoga Page: 67 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
सवहरः मृःु , भिवताम ् उवः च अहम ् । नारीणाम ् च कीितः , ौीः , वाक ् ,
ृितः , मेधा , धृितः , मा च ( अहम ् अि ) ॥ १० - ३४ ॥

English translation:-
And I am the all-devouring death and the birth of future beings.
Among the feminines I am fame, prosperity, speech, memory,
intelligence, firmness and forgiveness.

ु :-
िही अनवाद
म सब का नाश करन ेवाला मृ ु और उ होन ेन ेवाल का उि हेत ु ँ तथा
िय म कीित , ौी , वाक ् , ृित , मेधा , धृित और मा ँ ।

मराठी भाषार :-
सवाचा संहार करणारा मृ ू आिण भिवकाळी उ होणाढयांा उीचे कारण
मीच आहे . ियांमे कीत , ली , वाणी , मेधा , धृती आिण मा मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
सव - नाशक मी मृ ु होणारा ज मी अस
वाणी ौी कीित नारत मा मेधा धृित ृित ॥ १० - ३४ ॥

Vibhuti Yoga Page: 68 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

बृहाम तथा सााम ् गायऽी छसाम ् अहम ।्

नाम ् कुसमाकरः
मासानाम ् मागशीष ः अहम ् ऋतूनाम ु ॥ १० - ३५ ॥

श श उार English िही मराठी

Brihatsaama Brihatsaama
बृहाम म बृहाम बृहाम -
सामवेदामे ोऽ
Tathaa also
तथा तथा तसेच

सााम ्
Saamnaam among
गायन करन े योय गायन करयास
Saman
hymns ौिु तय म योय अशा छंदांत
Gaayatree Gaayatree
गायऽी गायऽी छ गायऽी

छसाम ्
Chhandasaam among
छंद म छंदांमे
metrical
compositions
अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )

मासानाम ्
Maasaanaam among
महीन म मिहांमे
months
Maarga- Maarga-
मागशीष ः मागशीष  मागशीष 
sheershaH sheersha
(from middle
of December
to middle of
January)
अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )

ऋतूनाम ् ु ं म
Rutunaam among
ऋतओ ं े
ऋतूम
seasons
कुसमाकरः
ु
KusumaakaraH the spring
वस वसंत ऋतू
(flowery
season) ( फुलांचा ऋतू )

Vibhuti Yoga Page: 69 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
सााम ् बृहाम , तथा छसाम ् गायऽी अहम ् , मासानाम ् मागशीष ः , ऋतूनाम
नाम ्
( च ) कुसमाकरः
ु अहम ् ( अि ) ॥ १० - ३५ ॥

English translation:-
Among the Saman hymns I am the Brihat-Sama, among metrical
compositions I am Gayatri. Among months I am Margashirsha and
among seasons I am the flowery spring.

ु :-
िही अनवाद
ु
तथा गायन करन े योय ौितय म म बृहाम और छ म गायऽी छ ँ तथा
ु ं म वस म ँ ।
महीन म मागशीष  और ऋतओ

मराठी भाषार :-
सामवेदामे बृहाम ोऽ , छंदांमे गायऽी छंद , मिहांमे मागशीष  आिण
ं े वसंतऋतू मीच आहे .
ऋतूम

िवनोबांची गीताई :-
सामांत मी बृहत ् साम गायऽी मंऽ सार मी
मी मागशीष  मासांत ऋतूतं फुलला ऋत ु ॥ १० - ३५ ॥

Vibhuti Yoga Page: 70 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ूतम ् छलयताम ् अि तेजः तेजिनाम ् अहम ।्

जयः अि वसायः अि सम ् सवताम ् अहम ॥
् १० - ३६॥

श श उार English िही मराठी

ूतम ् ु
Dhyutam the gambling
जूआ जगार

छलयताम ्
Chhalayataam among
छल करन ेवाल म ( छल ) कपट
fraudulents
करणाढयांतील
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे
TejaH the splendour
तेजः ूभाव तेज

तेजिनाम ् ु ं ु पषां
ु तील
Tejasvinaam among
ूभावशाली पष तेजःपज
splendids
का

अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )
JayaH victory
जयः जीतन ेवाल का िजंकणाढयांचा िवजय
िवजय
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे
ु
VyavasaayaH determination
वसायः िनय करन ेवाल िनयाक बी
(behind every
effort) का िनय
Asmi (I) am
अि म ँ मी आहे

सम ्
Sattvam purity
सािक भाव सािक भाव

सवताम ् ु का ु चा
Sattvavataam among the
सािक पष सािक पषां
purifieds
अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी आहे

Vibhuti Yoga Page: 71 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
छलयताम ् ूतम ् , तेजिनाम ् तेजः अहम ् अि , जयः ( अहम )् अि वसायः
( अहम )् अि , सवताम ् सम ् अहम ् ( अि ) ॥ १० - ३६॥

English translation:-
I am the gambling among the fraudulents, I am the splendour of the
splendid. I am victory; I am determination (behind every effort). I am
purity among purifieds.

ु :-
िही अनवाद
ु
म छल करन ेवाल म जूआ और ूभावशाली पष का ूभाव ँ । म जीतन ेवाल का
ु
िवजय ँ । िनयकरन ेवाल का िनय और सािक पष का सािक भाव ँ ।

मराठी भाषार :-
ु
कपट करणाढयांमे जगार ु मधील तेज मीच आहे . ध ैयशाली
, तेजी पषां
ु मधील ध ैय , िनय आिण जय मीच आहे . ( जय , िनय मी आहे आिण
पषां
सशीलांच े स मीच आहे . )

िवनोबांची गीताई :-
ूत मी छळणारांच तेजांतील तेज मी
स मी सािकांतील जय मी आिण िनय ॥ १० - ३६॥

Vibhuti Yoga Page: 72 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

वृीनाम ् वासदेु वः अि पाडवानाम ् धनम -् जयः ।

ु
मनीनाम ् अिप अहम ् ासः कवीनाम ् उशना किवः ॥ १० - ३७ ॥

श श उार English िही मराठी

वृीनाम ्
VrishNee- among Vrshnis
वृिवंिशय म यादवांा वृी
naam
नामक कुलामे

वासदेु वः
VaasudevaH Krishna ्
वासदेु व अथात म वासदेु व
यं तेरा सखा
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे

पाडवानाम ्
PaaNDa- Among
पाडव म पांडवांमे
vaanaam Pandavas
धनम -् जयः अजनु अथात त् मु अजनु
Dhanam- Arjuna
JayaH
मनु ीनाम ् मिु नय म मनु मे
Muneenaam among sages

ु
Api also
अिप भी सा

अहम ्
Aham I (am)
म ही ँ मी आहे
VyaasaH Vyasa
ासः वेदास वेदास

कवीनाम ्
Kaveenaam among poets
किवय म कवमे
ु ाचाय ु ाचाय
Ushanaa Shukracharya
उशना शब शब
KaviH the poet
किवः किव कवी

Vibhuti Yoga Page: 73 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
वृीनाम ् वासदेु वः , पाडवानाम ् धनम ् - जयः ( अहम ् ) अि , मनीनाम
ु ् अिप

ासः अहम ,् कवीनाम ् उशना किवः ( अहम ् अि ) ॥ १० - ३७ ॥

English translation:-
Among the Vrushnis I am Krishna, among the Pandavas I am Arjuna;
among the sages I am Vyasa and among poets I am the poet
Shukracharya.

ु :-
िही अनवाद
यादव के अगत वृिवंिशय म वासदेु व म यं तारा
ु िमऽ, पाडव म अजनु
अथात ् खदु तमु , मिनय
ु ु
म वेदास और किवय म शबाचाय किव भी म ही ँ ।

मराठी भाषार :-
वृी कुलातील वासदेु व ( अथात मी तः ौीकृ  ) , पाडवांमे अजनु , मनमे
ु
ु
ास आिण कवमे उशना नावाचा कवी ( शबाचाय ) मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
मी वासदेु व वृत पांडवांत धनंजय
ु
मनत ु मी ास कवत उशना किव ॥ १० - ३७ ॥
मिन

Vibhuti Yoga Page: 74 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

दडः दमयताम ् अि नीितः अि िजगीषताम ।्

मौनम ् च एव अि गानाम
ु ् ानम ् ानवताम ् अहम ॥
् १० - ३८ ॥

श श उार English िही मराठी

दडः
DandaH the sceptre ्
दड अथात दमन दंड ( दमन करयाची
करन े की शि शी )

दमयताम ्
Damayataam among
दमन करन ेवाल का दंड करणाढयांमे
rulers
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे
NeetiH righteousn
नीितः नीित नीती
ess
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे

िजगीषताम ्
JigeeShataam of those
जीतन े की िजंकयाची इा
who seek
victory इावाल की करणाढयांमे

मौनम ्
Maunam silence
मौन मौन
Cha and
च और आिण
Eva also
एव ही तसेच
Asmi (I) am
अि म ँ ( मी ) आहे
ु
गानाम ् Guhyaanaam among
गु रखन े योय ु
गगो मे
secrets
भाव का रक

ानम ्
Dnyaanam knowledge
तान तान

ानवताम ् ु मे
Dnyaanavattam of the
ानवान का ानी पषां
knowers
अहम ्
Aham I (am)
म ँ मी ( आहे )

Vibhuti Yoga Page: 75 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
दमयताम ् दडः अि , िजगीषताम ् नीितः अि । गानाम
ु ् मौनम ् च एव अि ,

ानम ् ानवताम ् अहम ् ( अि ) ॥ १० - ३८ ॥

English translation:-
I am the sceptre of rulers; I am righteousness of those who seek
victory. I am silence of secrets and wisdom of the wise.

ु :-
िही अनवाद
म दमन करन ेवाल का दड अथात ् दमन करन े की शि ँ , जीतन े की इा
करन ेवाल की नीित ँ , गु रखन े योय भाव का रक मौन ँ और ानवान का
तान म ही ँ ।

मराठी भाषार :-
ु
शासन करणाढयांची िशा , िजंकू इिणाढयांची नीती , गगोचे रण करणारे मौन
आिण ानवंतांच े तान मीच आहे .

िवनोबांची गीताई :-
दंड मी दमवंतांचा िवजयेंस धम मी
गढू ांत मौन मी थोर ाांच े ान मी अस ॥ १० - ३८ ॥

Vibhuti Yoga Page: 76 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

यत ् च अिप सव भूतानाम ् बीजम ् तत ् अहम ् अजनु ।

न तत ् अि िवना यत ् ात ् मया भूतम ् चर अचरम ॥
् १० - ३९ ॥

श श उार English िही मराठी

यत ्
Yat which
जो जे
Cha and
च और आिण
ु
Api also
अिप भी सा
Sarva all
सव सब सव

भूतानाम ्
Bhutaanaam of beings
भूत की ूािणमाऽांा

बीजम ्
Beejam seed
उि का कारण है उीचे कारण

तत ्
Tat that
वह ते

अहम ्
Aham I
म ही ँ मी ( आहे )

अजनु हे अजनु ! हे अजनु ा !

Arjuna O Arjun

Na none
न नही नाही

तत ्
Tat that
वह ते
Asti exists
अि है आहे
Vinaa without
िवना रिहत िशवाय

यत ्
Yat which
जो जे

ात ्
Syaat may exist
हो असेल
ु से
Mayaa by Me
मया िक मझ माया

भूतम ्
Bhutam being
ऐसा कोई भी भूत ूाणी
Chara moving (and)
चर चर चल

अचरम ्
Charam unmoving
और अचर अचल

Vibhuti Yoga Page: 77 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे अजनु ! सव भूतानाम ् यत ् च बीजम ् तत ् अिप अहम ् ( अि ) , यत ् चर -
अचरम ् भूतम ् ात ् तत ् मया िवना न अि ॥ १० - ३९ ॥

English translation:-
O Arjuna, I am that entity, which is the seed of all beings. There is no
being moving or unmoving, which can exist without Me.

ु :-
िही अनवाद
हे अजनु ! जो सब भूत की उि का कारण है वह भी म ही ँ ; िक ऐसा
ु से रिहत हो ।
चर और अचर कोई भी भूत नह है , जो मझ

मराठी भाषार :-
ु ! सव ूािणमाऽांा उीचे कारण ( बीज ) मीच आहे . मायावाचून
हे अजना
असू शके ल असा कोणतीही चल अथवा अचल ूाणी नाही .

िवनोबांची गीताई :-
तस िच सव भूतांच बीज ज त िह ज़ाण मी
मायािवण नसे कांह लेश माऽ चराचर ॥ १० - ३९ ॥

Vibhuti Yoga Page: 78 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

न अः अि मम िदानाम ् िवभूतीनाम ् परंतप ।

एषः त ु उद-् देशतः ू-उः िवभूतःे िवरः मया ॥ १० - ४०॥

श श उार English िही मराठी

Na not
न नह नाही
AntaH end
अः अ अंत
Asti is
अि है आहे
Mama My
मम मेरी माया

िदानाम ्
Divyaanaam of divine
िद िद

िवभूतीनाम ्
Vibhuteenaam (of)
िवभूितय का िवभूतना
manifestations
हे अजनु ! हे शऽतु ापदायक
Parantapa O Arjuna !
परंतप
अजनु ा !
EShaH this
एषः यह हा

तु ु ारे िलये
Tu only
तो त के वळ
UddeshataH briefly
उद ्-देशतः संपे से थोडात
ु ा) सांिगतला आहे
ProktaH stated
ू-उः कहा है (तल
VibhuteH Of
िवभूतःे अपनी िवभूितय ( माया तःा )
manifestation
का िवभूतचा
VistaraH extent
िवरः िवार िवार
Mayaa By Me
मया म न े मी

Vibhuti Yoga Page: 79 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे परंतप ! मम िदानाम ् िवभूतीनाम ् अः न अि , एषः त ु िवभूतःे िवरः
मया उद-् देशतः ू-उः ॥ १० - ४० ॥

English translation:-
O Arjuna, there is no end to My divine manifestations. This is only a
brief statement by Me of the extent of My manifestations.

ु :-
िही अनवाद
हे परंतप ! मेरी िद िवभूितय का अ नह है । म ने अपनी िवभूितय का यह
ु
िवार तो तारे िलये संपे से कहा है ।

मराठी भाषार :-
ु ! माया िद िवभूतना अ नाही . पण िवभूतचा हा
हे शऽूला - तापदायक अजना
ु थोडात सांिगतला आहे .
िवार मी तला

िवनोबांची गीताई :-
माया िद िवभूतस नसे अंत कुठ िच तो
तरी िवभूित िवार हा मी थोांत बोिलल ॥ १० - ४०॥

Vibhuti Yoga Page: 80 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

यद ् यद ् िवभूित मत ् सम ् ौीमद ् ऊिजतम ् एव वा ।

् १० - ४१॥
तद ् तद ् एव अवग म ् मम तेजः अंश सवम ॥

श श उार English िही मराठी

यत ्
Yat what
जो जी

यत ्
Yat what
जो जी

िवभूितमत ् ु अथात ् िवभूतीन े य

ु
Vibhutimat glorious
िवभूितय
ु
ऐयय ु
णजे ऐयान े य

सम ् व ु है
Sattvam being
वू ( आहे )

ौीमत ् ु ु
Shreemat prosperous
कांितय कांतीन े य

ऊिजतम ् ु ु
Urjitam powerful
और शिय शीय
ु
Eva also
एव भी सा
Vaa or
वा अथवा अथवा

तत ्
Tat that
उस ती

तत ्
Tat that
उस को ती
ु
Eva only
एव ही सा
Ava- know
अव-ग जान लो जाणून घे
gachchaaH
म ् तमु
Tvam you
तू
Mama My
मम मेरे माया
TejaH splendour
तेजः तेज के तेजाा
Amsha part
अंश अंश की अंश
्
सम-भवम ् Sambhavam manifestation
अिभि अिभी

Vibhuti Yoga Page: 81 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
यद ् यद ् सम ् िवभूितमत ् , ौीमद ् , ऊिजतम ् एव वा ( अि ) तद ् तद ् मम तेजः
अंश सवम ् ( अि इित ) एव म ् अवग ॥ १० - ४१॥

English translation:-
Whatever being is glorious, prosperous or powerful, you (better)
know that to be a manifestation of a part of My splendour.

ु :-
िही अनवाद
ु अथात ् ऐयय
जो - जो भी िवभूितय ु कािय ु व ु है उस -
ु और शिय

उसको तू मेरे तेजके अंशकी ही अिभि जान ।

मराठी भाषार :-
ु , शोभाय
जी जी व ू वैभवय ु आिण ूभावय
ु आहे , ती ती व ू माया

तेजाा अंशापासूनच उ झाली आहे असे तू जाण .

िवनोबांची गीताई :-
ु जी व ु लीवंत उदा वा
िवभूित - य
माया िच िकरणांतिू न िनघाली ज़ाण ती असे ॥ १० - ४१॥

Vibhuti Yoga Page: 82 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अथवा बना एतेन िकम ् ातेन तव अजनु ।

िव अहम ् इदम ् कृ म ् एक अंशने ितः जगत ् ॥ १० - ४२॥

श श उार English िही मराठी

Athavaa or
अथवा अथवा अथवा
ु
Bahunaa by many
बना बत पळ
Etena by this
एतेन इस हे

िकम ्
Kim what
ा ूयोजन है ( ाचा )
काय उपयोग आहे ?
Dnyaatena by being
ातेन जानन े से जाणून
known
ु ारा ु ा
Tava to you
तव त तल

अजनु हे अजनु ! हे अजनु ा !

Arjuna O Arjuna!

VishtabhyaH having
िव धारण कर धारण कन
pervaded
अहम ्
Aham I
म अपनी योगशि मी
के

इदम ्
Idam this
इस हे

कृ म ्
Kritsnam all
सूण  ू 
संपण
Eka one
एक एक ( फ ) एक
Anshena fragment
अंशने अंशमाऽ से अंशान े
SthitaH I remain
ितः ित ँ ित आहे
steady
जगत ् ्
Jagat universe
जगत को जग

Vibhuti Yoga Page: 83 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे अजनु ! अथवा एतेन बना ातेन तव िकम ् ? अहम ् इदम ् कृ म ् जगत ्
एक अंशने िव ितः ( अि इित म ् िवि ) ॥ १० - ४२॥

English translation:-
O Arjuna, but what is the need of the knowledge of such details to
you. Having pervaded this entire universe by one fragment, I remain
omnipresent.

ु :-
िही अनवाद
अथवा हे अजनु ! इसे बत जानन े से तेरा ा ूयोजन है । म इस सूण  जगत ्
को अपनी योगशि के एक अंशमाऽ से धारण कर ित ँ ।

मराठी भाषार :-
ु ! तला
( िकं वा ) हे अजना ु इतका िवार जाणून काय लाभ होणार ? ( थोडात ,

असे समज की ) मी , हे सारे िव आपा योगशीा एका अंशान े धारण

कन रािहलो आहे .

िवनोबांची गीताई :-
अथवा काय ह फार ज़ाणूिन किरशील तूं
एकांश िव ह सार ापूिन उरल िच मी ॥ १० - ४२॥

Vibhuti Yoga Page: 84 of 85 Chapter 10

 Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ॐ तत ् सत ् इित ौीमद ् भगवद ् गीतास ु उपिनष ु ॄिवायाम ् योगशाे

ौीकृ ाजनु संवादे िवभूितयोगो नाम दशमोऽायः॥
हिरः ॐ तत ् सत ् । हिरः ॐ तत ् सत ् । हिरः ॐ तत ् सत ।्
Om that is real. Thus, in the Upanishad of the glorious Bhagwad Geeta, the
knowledge of Brahman, the Supreme, the science of Yoga and the dialogue
between Shri Krishna and Arjuna this is the tenth discourse designated as “the
Yoga of the Divine Manifestations”.

दहाा अायाचा एका ोकात मिथताथ 

कोठे देवािस िचंत ूं जिर णिस अस ऐक माया िवभूती ।
ु हे तज
संपे  अजना ु किथत मी असे सवभतू ी ॥
ु गज

मी धाता िव ु मी िशव रिव िनगमी साम मी िवप ।

ु असे िद माझे प ॥ १०॥
माझी सवऽ सा जिगं असिन

ु
गीता सगीता कता िकम ् अ ैः शािवरैः ।
या यम ् पनाभ मखपाद
ु ् िविनःसृता ॥
ु
गीता सगीता करयाजोगी आहे णजेच गीता उम ूकारे वाचून ितचा अथ  आिण भाव
अःकरणात साठवणे हे कत आहे . तः पनाभ भगवान ् ौीिव ु
ूं ा मखकमलातू
न गीता
ूगट झाली आहे . मग इतर शाांा फाफटपसाढयाची जरच काय ?

- ौी महष ास

िवनोबांची गीताई :-
गीताई माउली माझी ितचा मी बाळ न ेणता ।
पडतां रडतां घेई उचिन कडेवरी ॥
Vibhuti Yoga Page: 85 of 85 Chapter 10