100% found this document useful (3 votes)
2K views252 pages

Sinhala Book (All Pages)

This document outlines Sri Lanka's national policy on non-discrimination and equality from 2017 to 2021. It discusses key developments in legislation and policies related to non-discrimination since independence in 1947 and 1972. Sri Lanka has ratified several international conventions related to non-discrimination and equality such as the ICCPR in 1991, CERD in 1982, and CAT in 1994. The document sets out strategic objectives to strengthen legal and policy frameworks and ensure effective implementation of anti-discrimination laws and policies through institutional reforms and capacity building over the period from 2017 to 2021.

Uploaded by

SAMABIMA
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
100% found this document useful (3 votes)
2K views252 pages

Sinhala Book (All Pages)

This document outlines Sri Lanka's national policy on non-discrimination and equality from 2017 to 2021. It discusses key developments in legislation and policies related to non-discrimination since independence in 1947 and 1972. Sri Lanka has ratified several international conventions related to non-discrimination and equality such as the ICCPR in 1991, CERD in 1982, and CAT in 1994. The document sets out strategic objectives to strengthen legal and policy frameworks and ensure effective implementation of anti-discrimination laws and policies through institutional reforms and capacity building over the period from 2017 to 2021.

Uploaded by

SAMABIMA
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 252

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy

m%j¾Okh i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau


2017 - 2021
w;s.re ckdêm;s;=udf.a mKsúvh

mYapd;a hqO Y%s ,xldfõ ixj¾Okh yd hqla;sh <`.dlr .ekSu leìkÜ uKav,h úiska m;alrkq ,enQ wka;¾ wud;H wkqlñgqjla
i|yd jQ l;sldj; ;=< udkj ysñlï m%j¾Okh yd wmrdkqu; úiska fufyhjk ,o cd;sl udkj ysñlï l%shdldÍ ie,eiau
lr we;s udkj ysñlï iïuq;Ska fukau iafõÉPd m%;s{djka l%shd;aul lsßfï jeo.;alu ilia lsÍfï§ rch" isú,a ixúOdk" cd;sl udkj ysñlï fldñiu" tlai;a cd;skaf.a
Y%S ,xld rch úiska y÷kdf.k we;' wdh;k" cd;Hka;r rdcH fkdjk ixúOdk yd úoaj;=kaf.a woyia WmfoaYk
l%shdj,shla yryd ,nd.kakd ,§'
cd;sl m%dfoaYSh yd m%cd uÜgfï udkj whs;sjdislï .eg¿ ksrdlrKh flfrys rch
olajk lemùu f.k we;s úúO jevms<sfj,j,ska meyeÈ,sfõ' cd;sl udkj ysñlï l%shdldÍ ie,eiau iudcfha ÿ¾j,u fldgiao we;=¿j ish¿
Y%S ,dxlslhkaf.a whs;sjdislï wdrlaIdjg yd m%j¾Okhg rch úiska .kq ,enQ
jHjia:dkql+," m%;sm;a;s yd mßmd,k jHqyhka yryd udkj ysñlï iqrelSu yd m%j¾Ok ;j;a tla idOkSh mshjrla nj udf.a úYajdihhs' fuu ie,iqu ilia lsÍug;a"
b,lal wruqKq lr.;a l%shdldrlï" cd;sl l%shdoduhka yd hdka;%K Yla;su;a lsÍu Wfoid bÈß mia jir ;=<§ th id¾:lj l%shdjg kexùug;a iyh oelajQ yd olajk ish¨
.;yels mshjr 2017-2021 j¾I i|yd jQ cd;sl udkj ysñlï l%shdldÍ ie,eiafuys md¾Yjhkag udf.a ia;+;sh mqolr isákjd'
we;=<;ah'
.re w.%ud;H;=udf.a mKsúvh

ish¨ Y%S ,dxlslhkaf.a udkj ysñlï iq/lSu yd m%j¾Okh iudc l%shdlrejka iy uyck;dj we;=¿ iajdëk wdh;k iy
i|yd rch oeä lemúulska lgqh;= lrhs' ksoyfika miqj mq¿,a rdcH fkdjk ixúOdk we;=¿ mq¿,a mrdihl md¾Yjlrejka
mrdihl whs;sjdislï y÷kdf.k rg iaÓr jYfhka bÈßhg f.dia we;' tla w;lska iu`. idlÉPd lr ilia lrk ,o fuu ie,eiau bÈß mia jir ;=< udkj ysñlï
wdKqvql%u jHjia:dfõ uQ,sl whs;sjdislï mßÉfþohg udkj ysñlï we;=<;a lsÍu ms<sn| Y%s ,xldfõ oelau ms<sìUq lrhs'
u.ska whs;sjdislï jHjia:dkq.; lr we;' wfkla w;g cd;Hka;r iïuq;Ska wmrdkqu;
lr foaYSh kS;s moaO;shg tu iïuq;Skays úêúOdk ixia:d.; lsÍu i|yd wjYH kS;s leìkÜ uKav,h úiska cd;sl udkj ysñlï l%shdldÍ ie,eiafï flgqïm;
iïmdokh lr tajd Y%s ,xldj ;=< l%shd;aul lsÍugo rch lghq;= lrhs' n,y;aldrfhka iudf,dapkh lr we;' wkqu; ie,eiau ;=< m%uqL fmf<a lafIa;% wruqKq lr .ksñka
w;=reoykaùïj,ska ish¨ fokd wdrlaId lsÍu i|yd cd;Hka;r iïuq;sh yd úfYaI f;audjka oyhla i|yd fhda.H" l%shdldÍ ie,iqï yd lreKq wvx.= fõ' fuys mQ¾K
wjYH;d iys; mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï ms<sn| iïuq;sh wmrdkqu; lsÍu yryd uE;l§ id¾:l;ajh <`.d lr .ekSug kï wod< rdcH wdh;k iy f¾Çh wud;HdxY úiska
Y%S ,xldj úiska udkj ysñlï i|yd jQ ish lemùu mq¿,a lf<ah' kshñ; fõ,djg yd id¾:lj l%shd;aul lsÍu iy;sl lsÍu i|yd wjYH ish¨
mshjr .;hq;= njg ud úYajdi lrñ' tneúka fuu ie,eiau l%shdjg kexùu i|yd
udkj ysñlï ;jÿrg;a j¾Okh lsÍug rch olajk lemùu mq¿,a lsÍu i|yd" mQ¾K iyfhda.h ,ndfok f,i uu ish¨ md¾Yjlrejkaf.ka b,a,d isáñ' udkj
2017-2021 j¾I i|yd jQ cd;sl udkj ysñlï l%shdldÍ ie,eiaula ilia lsÍug ;SrKh whs;sjdislï iy;sl lsÍu iy Y%S ,xldfõ ish¨ ck;djf.a wkd.;h iqrlaIs; lsÍu
lr we;' Y%S ,xld udkj ysñlï fldñIka iNdj iy ue;sjrK fldñiu fukau isú,a i|yd fujeks iduQysl m%h;akhka jeo.;a jkq we;'
mgqk
mßÉfPao 1 isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï 01 - 23

2 jo ysxid je<elaùu 25 - 37

3 ldka;d whs;sjdislï 39 - 65

4 wNHka;rj wj;eka jQ mqoa.,hska iy wdmiq meñKs irKd.;hskaf.a whs;sjdislï 67 - 92

5 ixl%uKsl fiajlhskaf.a whs;sjdislï 93 - 110

6 úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a whs;sjdislï 111 - 156

7 wd¾Ól" iudc yd ixialD;sl whs;sjdislï 157 - 191

8 <ud whs;sjdislï 193 - 209

9 lïlre whs;sjdislï 211 - 216

10 mdßißl whs;sjdislï 217 - 243

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï

01
02 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï

Y%S ,xldfõ isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï i`oyd ,ndÿka ksis y÷kd.ekSu oYl lsysmhla mqrd úysÿk l%shdj,shls' 1947 Y%S ,xld wdKavql%‍u jHjia:dj iy miqld,Skj 1972 ckrc
jHjia:dj yryd fuu whs;sjdislï wdrlaId lr m%‍j¾Okh lsÍu i|yd jk ne£u ms<sìUq lrk ,§' t;eka mgka 1978 kj wdKavql%‍u jHjia:dj ;=<ska ta ioyd ksis rduqjla ilia l<
w;r" bka isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï wêlrKh yryd n,.ekaúh yels w;r" iajdëkj jkaÈ ,nd§fï hdka;%‍Khla imhkq ,nhs' wdKavql%‍u jHjia:dfõ uQ,sl whs;sjdislï
ms<sn| mßÉfþofha fjk;a lreKq w;r is;Sfï" yDoidlaIsfha iy wd.ñl ksoyi" jo ysxidj,ska wdrlaId lsÍfï ksoyi" iudkd;au;dj iy fjkia f,i fkdie,lSu i|yd whs;sh"
w;a;fkdau;sl f,i w;a wvx.=jg .ekSfuka" r|jd.ekSu fyda ovqjï §fuka ksoyi" l:dlsÍfï" /iaùfï" tl;=ùfï iy iud.ufha ksoyi wka;¾.;h' Ôj;aùfï whs;sh wdKavql%‍u
jHjia:dfõ uQ,sl whs;sjdislï mßÉfþofhys meyeÈ,sj i`oyka fkdjk w;r" Y%S ,xldfõ fYa%IaGdêlrKh úiska Ôj;aúfï whs;sh mQ¾K jYfhka jl%dldrj ms<sf.k we;'

fï w;r isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï wdrlaId lr m%‍j¾Okh lsÍu i|yd jk cd;Hka;r ne£ïj,g hg;a fjñka" 1980 cQks 11 fjks Èk isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï
ms<sn| cd;Hka;r iïuq;sh (ICCPR) Y%s ,xldj ms<s.kakd ,§' tfukau 1982 fmnrjdß 18 Èk ish¨u wdldrfha cd;sjd§ fldkalsÍï ;=rka lsÍu ms<sn| cd;Hka;r iïuq;sh (CERD)
iy 1994 ckjdß 03 fjks Èk jO ysxid iy fjk;a ieyeis" wudkqIsl fyda fkdfydìkd wdldrfhka ie,lSu fyda ovqjï lsÍug úreoaO iïuq;sho (CAT) ms<s.kakd ,§' ;jo" 2016
uehs 25 fjks Èk ish¨u mqoa.,hska n,y;aldrfhka w;=reoka lrùï j,ska wdrlaId lsÍu i|yd cd;Hka;r iïuq;sh (CED) o wkqu; lrk ,§'

isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï iy;sl lsÍu i|yd jHjia:duh iy cd;Hka;r ne£ï ms<s.ekSu yerKq úg" Y%s ,xldj ksYaÑ; flakaøSh isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï ikd:
lsßu i|yd kS;s iïmdokh lr we;' 2007 wxl 56 orK isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï ms<sn| cd;Hka;r iïuq;sh ms<sno mk; n,d;aul w;r" bka wdKavql%‍u jHjia:dj u.ska
oekg m%‍ldYs;j iy .uHd¾:j ms<s fkd.;a by; kï ioyka l< mkf;ys úfYaI úêúOdk kS;s.; flf¾' tfukau Y%S ,xldj 2016 wxl 12 orK f;dr;=re oek.ekSfï whs;sh
ms<sn| mk; uE;l § mkjkq ,enQ w;r" bka mqrjeishkag f;dr;=re i|yd m%fõYúfï whs;sh iy;sl lrk w;r" mqrjeishkag f;dr;=re i|yd m%fõY úh yels l%shdj,shla olajd
we;' tfukau" w;=reoka jQ mqoa.,hska ,l=Kq l< yels iy tu mjq,aj,g w;=reoka mqoa.,hska ms<sn| f;dr;=re i|yd m%fõY úh yels l%shdj,shla we;s lsÍu i|yd" 2016 wxl 14
orK w;=reoka jQ mqoa.,hska ms<sn| ld¾hd, ^ld¾Hhka ia:dms; lsÍu" mßmd,kh iy uqodyeÍu& mk; o mkjk ,§'

Y%s ,xldfõ mqoa.,hskag Tjqkaf.a isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï W,a,x>kh lsÍu fjkqfjka" ms<shï ,nd.; yels ia:dk .Kkdjla we;' Y%S ,xldfõ fYa%IaGdêlrKhg rcfha"
úOdhl fyda mßmd,k l%shdlrejka úiska isÿlrk uQ,sl whs;sjdislï lv lsÍï ms<sn| úu¾Ykh lsÍug wêlrKuh n,h mejÍ we;' tfukau" Y%S ,xldfõ uydêlrKhg isú,a
yd foaYmd,k whs;sjdislï ms<sn| cd;Hka;r iïuq;sh ms<sno mk; hgf;a jerÈ iïnkaO kvq úNd. lsÍug wêlrKuh n,h we;' fï w;r" udkj ysñlï ms<sn| wdrlaIdj
iy m%‍j¾Okh i|yd wdh;ksluh jevms<sfj, Y%S ,xldfõ udkj ysñlï fldñiu úiska msysgqjk ,o" 1996 wxl 21 orK Y%S ,xldfõ udkj ysñlï fldñiï iNd mk; ;=<ska
;jÿrg;a Yla;su;a lrk ,§' w;a;fkdau;slj isrNdrhg .ekSu iy r|jd.ekSfuka ksoyi we;=¿j" isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï ikd: flfrk jeo.;a n,;, rdYshlska
fuu fldñiu n,.kajd ;sfí' tfukau thg uQ,sl whs;sjdislï lvlsÍu iy lvlsÍï isÿùu iïnkaOfhka meñKs,s úNd. lsßug o n,h ysñh'

j¾;udk cd;sl ld¾h ie,eiau u.ska mj;akd kS;suh iy wdh;ksluh hdka;%‍K" isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%‍j¾Okh lsÍu iïnkaO cd;Hka;r
iïu;hka iy hym;a l%shdud¾. ms<smÈk wdldrfhka Yla;su;a lsÍu wruqKq flf¾'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 03
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1' Ôj;aùfï 1'1' Ôj;aùfï whs;sh 1'1'1' isú,a yd foaYmd,k whs;sjdislï jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk fufyhqï lñgqj úiska
whs;sh m%‍ldYs;j ms<s.ekSu' ms<sn| cd;Hka;r iïuq;sh fhdod.;a Ôj;aùfï whs;sh
wdrlaId ;=< ±lafjk" Ôj;aùfï whs;sh ms<sn| ksis ieleiau'
lsÍu' ms<sn| ks¾jpkh iy úIh m:h
iudf,dapkh lr i<ld ne,Su'
^wdKavql%‍u jHjia:dfõ m%;sixialrK
ms<sn|j fufyhqï lñgqj ;=<ska
md¾,sfïka;=jg fhduq lsÍu&

1'1'2' Ôj;aùfï whs;sh we;=<;a lsÍu wdKavql%‍u jHjia:dfõ uQ,sl


ioyd wdKavql%‍u jHjia:dfõ uQ,sl whs;sjdislï mßÉfþohg
whs;sjdislï mßÉfþoh ixfYdaOkh Ôj;aùfï whs;sh we;=<;a
lsÍu' ^ie'hq' uQ,sl whs;sjdislï lsÍu'
ms<sn| md¾,sfïka;= Wm lñgqj
úiska ks¾foaY l< mßÈ&

1'2' >d;k iïnkaOfhka 1'2'1' iudf,dapkhla isÿ lr" tlS wêlrK wud;HxYh uOH ld,Sk wmrdO kvq úê úOdk
w;sf¾l wmlaImd;S iudf,dapkfha m%;sM,h u; mokï ix.%‍yh ms<sno ^ixfYdaê;&
wêlrKuh úu¾Yk j" wmrdO kvq úOdk ix.%yfha Y%S ,xld kS;s fldñiu flgqïm; ilia lr"
l%shdud¾. Wiia lsÍu' 30 mßÉfþoh iy wêlrK ;ka;% leìkÜ uKav,h úiska
md¾,sfïka;=fõ wod<
mk; ixfYdaOkh lsÍu ;=<ska wkqu; lsÍu'
wdxYsl md,k lñgqj
ufyaia;%d;ajrekag (
md¾,sfïka;=j úiska
md¾,sfïka;=j
1' rcfha ks,OdÍka we;=¿j" hï wmrdO kvq úê úOdk
mqoa.,fhl= úiska isÿ lf<a ix.%‍yh ^ixfYdaê;& mk;
hehs fpdaokd ,en isák iEu n,d;aul lsÍu'
urKhlau ms<sn|ju úu¾Ykh
lsÍu'

2' wjYH wmrdO iy wêlrK


ffjoH úu¾Yk isÿ lsÍug
Wmfoia ,nd§u iy kshdukh'

3' urKhg fya;=j ^;Skaÿj ;=<ska&


úoHdudk jqjo" urKh ms<sn|
úu¾Yk wLKavj isÿlsÍu'&

04 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'3 n,y;aldrfhka 1'3'1' ish¨u mqoa.,hska n,y;aldrfhka úfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk ish¨u mqoa.,hska
w;=reoka lrùu w;=reoyka lsÍïj,ska wdrlaId lsÍu n,y;aldrfhka w;=reoka
idmrdê jrola f,i i|yd cd;Hka;r iïuq;sfha úê md¾,sfïka;=j lsrùïj,ska wdrlaIdlsÍu
m%ldYhg m;a lsÍu' úOdk we;=<;a lsÍug kS;s moaO;sh i|yd jQ cd;Hka;r
n,.ekaùu iy n,y;aldrfhka iïuq;sfha flgqïm;
w;=reoka lsÍu idmrdê jrola f,i ilia lsÍu iy leìkÜ
m%ldYhg m;a lsÍu' uKav,fha wkque;sh ,nd
.ekSu'

ish¨u mqoa.,hska
n,y;aldrfhka w;=reoka
lsÍïj,ska wdrlaIdlsÍu
i|yd cd;Hka;r iïuq;sh
ms<sn| mk; l%shd;aul
lsÍu'

1'4' 2016 wxl 14 orK 1'4'1' mkf;a 1 ^2& j.ka;sh m%ldrj .eiÜ úIh mjrk ,o wod< flá ld,Sk w;=reokajQjkaf.a
w;=reokajQjka m;%fha m%‍ldYhg m;al< wd{djlska f¾Åh wud;HdxYh ld¾hd,fha úIh kshñ;
ms<sn| ld¾h, mk; w;=reokajQjkaf.a ld¾h,h ms<sn| f¾Åh wud;HdxYhlg
l%shd;aul lsÍu' mkf;a úêúOdk l%shd;aul lsÍu' mejÍu'

mkf;a 1 ^2& j.ka;sh wkqj


w;=reokajQjkaf.a ld¾hd,h
ms<sn| mkf;a ish¨u
fldgia .eiÜ lsÍu'

1'4'2' úm;g m;ajQjka iy Tjqkaf.a uOH ld,Sk l%shd;aul lsÍu iïnkaO


mjq,aj, idudðlhkaf.a mQ¾K Okd;aul we.hSu ^iajdêk
iyNd.s;ajh ;yjqre lrñka mk; we.hSula u; mokïj&'
l%shd;aul lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 05
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2' ish¨u 2'1' cd;Hka;r udkj 2'1'1' Y%S ,xldfõ wdKavql%‍u jHjia:dj kS;sh yd iduh ms<sn| flá ld,Sk mj;akd ;%ia;jdoh
mqoa.,hskaf.a ysñlï kS;sh iy cd;Hka;r udkj ysñlï wud;HdxYh je<elaùfï mk; wj,x.=
ksoyi iy iu`. ;%ia;jdoh iïu;hkag wkql+,j" ;%‍ia;jdoh lr" wdKavql%‍u jHjia:dfõ
iqrlaIs;Ndjh je<elaùfï kS;sj, je<elaùfï kj kS;shlska 1979 wdrlaIl wud;HdxYh úê úOdk iy cd;Hka;r
wdrlaId .e,mSu iy;sl lsÍu' wxl 48 ork ;%‍ia;jdoh je<elaùfï udkj ysñlï kS;shg
cd;sl wdrlaIdj ms<sn|
lsÍu ^;djld,sl úê úOdk& mk; wkq.; jk fjk;a kS;shla
wxYsl md,k lñgqj
^w;a;fkdau m%‍;sia:dmkh lsÍu' mekùu'
;slj
isrNdrhg 2'2' w;a wvx.=jg .kq 2'2'1' fmd,siam;sjrhd úiska 2012 § ksl=;a wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk wmrdO kvq úê úOdk
.ekSfuka ,nk wjia:dfõÈ l< kS;s hgf;a" ish¨u mqoa.,hskag ix.%‍yfha ^ixfYdaê;& mk;a
iy ish¨u mqoa.,hskag kS;s{fhl= fj; m%fõY úfï whs;sh md¾,sfïka;=j flgqïm; ilia lsÍu iy
r|jd.ekSfuka kS;s{ iydh fj; ,nd§u i|yd wmrdO kvq úê úOdk leìkÜ uKav,h úiska
ksoyi m%fõYúh yelsùu ix.%‍yh iudf,dapkh lr" ta u; wkqu; lsÍu'
we;=¿j& iy;sl lsÍu' mokïj ixfYdaOkh lsÍu'
wmrdO kvq úê úOdk
iellrefjl=g kS;s{fhl= fj; ix.%‍y ^ixfYdaê;& mk;
m%fõYh ,ndfok úg" idlaIHj;a md¾,sfïka;=j úiska
iïu; ms<sn`oj wmrdO kvq úê n,d;aul lsÍu'
úOdk ix.%‍yh ixfYdaOkh lsÍu
i|yd wod< md¾Yajlrejka iu`.
idlÉPd lsÍu'

06 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2'3' r|jd .ekSu 2'3'1' my; lreKq iïnkaOj mj;akd wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk md¾,sfïka;=j úiska wmrdO
ms<sn| iajdëk mßmd,k l%shdmámdá iudf,dapkh kvq úê úOdk ix.%‍yh
m%udo fodaIhka lr ta u; mokï j ixfYdaOk isÿ ^ixfYdaê;& mk; mekùu'
yÿkd.ekSu' lsÍu'
Y%S ,xld udkj ysñlï
1' r|jd.ekSfï ia:dk ksÍlaIKh fldñIka iNd ^ixfYdaê;&
i|yd ufyia;%d;ajre iy kS;sh mk;a flgqïm; ilia lsÍu
l%shd;aul lrk wfkl=;a iy leìkÜ uKav,h úiska
wdh;k n,.ekaùu' wkqu; lsÍu'

2' ish¨u isrNdrhg .ekSï ^PTA Y%S ,xld udkj ysñlï


hgf;a isrNdrhg .ekSïj,g fldñIka iNd ^ixfYdaê;&
wu;rj& we;=<;a lsÍu iy mk; md¾,sfïka;=j úiska
m%foaYfha rcfha kS;s{jrhdg mekùu'
isr.;lsÍï jd¾;d lsÍfï
wjYH;djh fjkqfjka 1996
wxl 21 orK Y%S ,xld udkj
ysñlï fldñIka iNd mk;
ixfYdaOkh lsÍu iy mkf;a 28
^1& j.ka;sh hgf;a fldñiug
wêldß n,h mejÍu'

2'3'2' isrNdrfha isák ish¨u mqoa.,hska kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk o;a; .nvdj ilia lr
ms<sn| iúia;rd;aul o;a; .nvdjla wud;HdxYh mj;ajdf.k hdu'
ilia lr" úêu;a mokula u;
r|jd .ekSfï ks, ia:dk m%‍ldYhg
m;alsÍu'

2'3'3' isrNdrfha isák mqoa.,hska ms<sn| uqo,a wud;HxYh$ whjeh hgf;a m%;smdok
o;a; mokula mj;ajd .ekSug leìkÜ uKav,h fjkalsÍï'
úêu;a mßÈ iïm;a ,ndfok
iajdêk wdh;khla ^Wod ( Y%S ,xld
udkj ysñlï ljqkais,h& iy;sl
lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 07
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2'3'4' mqoa.,hska rojd ;nd .ekSug n,h kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk iudf,dapkh iïmQ¾K
ysñ wdh;k" úu¾Yk isÿ lsÍug wud;HdxYh lsÍu'
iy iellrejkaf.ka m%‍Yak lsßug
n,h ysñ wdh;kj,ska fjkia md¾,sfïka;=fõ wod<
jk nj meyeÈ,sj oek.ekSu ioyd wdxYsl md,k lñgqj
kS;s iudf,dapkfha iy mekùfï
wjYH;dj i,ld ne,Su'

2'3'5' by; ioyka kS;s flgqïm; ilia kS;sh yd iduh ms<sn| È.= ld,Sk wmrdO kvq úê úOdk
lsÍu' wud;HdxYh ix.%‍yh ^ixfYdaê;& mk;a
flgqïm; ilia lsÍu
Y%S ,xld kS;s fldñiu iy leìkÜ uKav,fha
wkque;sh ,nd.ekSu'

wmrdO kvq úê úOdk


ix.%‍y ^ixfYdaê;& mk;
md¾,sfïka;=j úiska
n,d;aul lsÍu'

2'4' ßudkaâ Ndrfha 2'4'1' kvq úNd.hg fmr /¢úhka kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk nkaOkd.dr fr.=,dis
we;=¿j isr.;j jYfhka isák wh ^iellrejka iy wud;HxYh ixfYdaOkh lsÍu'
isák mqoa.,hskaf.a pQÈ;hska we;=¿j& iy jrolrejka jQ
wdrlaIdj Yla;su;a mqoa.,hska fjk fjku rojd .kakd Y%S ,xld udkj ysñlï
lsÍu' nj iy;sl lsÍug nkaOkd.dr fldñika iNdj
fr.=,dis ixfYdaOkh lsÍu'

2'4'2' iEu isrlrefjl=gu hqla;sh i|yd uOH ld,Sk o;a; mokula ia:dms;
m%fõYh we;s nj iy;sl lsÍug" fldg kv;a;= lrf.k hdu
iEu isrlrefjl= iïnkaOfhka iy lñgqjla m;alsÍu'
o;a; mj;ajdf.k hdu" tu
f;dr;=re wëlaIKh lsÍu ioyd
hdka;%‍Khla ilia lsÍu we;=¿j
nkaOkd.dr w;r cd,.; úoHQ;a
o;a; mokula ia:dms; lsÍu'

08 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2'4'3' rcfha ks, m%;sm;a;sfha fldgila kS;sh yd iduh ms<sn| È.= ld,Sk lñgqfõ ks¾foaY kS;sh yd
f,i isrlrejkag ie,lsh hq;= wud;HdxYh iduh ms<sno wud;HdxYh
wdldrh iïnkaOfhka wkq.ukh fj; oekqï §u'
l< hq;= tlai;a cd;Skaf.a wju kS;s Y%S ,xld udkj ysñlï
we;=<;a lsÍfï YdlH;dj wOHhkh fldñika iNdj
lsÍu ioyd lñgqjla m;a lsÍu
iy ldka;d isrlrejkag ie,lsh
hq;= wdldrh iïnkaOfhka tlai;a
cd;Skaf.a kS;s Í;s iy nexfldla
kS;s Í;s f,i yÿkajk w;awvx.=jg
.ekSulska f;drj jrolrejka
jQ ldka;djka iïnkaOfhka .;
yels mshjr" isrlrejkag ie,lsh
hq;= wdldrh ms<sn`o ±kqj;a lsÍfï
jeo.;alu yd YdlH;dj wOHhkh
lsÍug lñgqjla m;alsÍu'

2'5' nkaOkd.rj, 2'5'1' úl,am ovqjï iy m%‍cd uQ,slj jro kS;sh yd iduh ms<sn| È.= ld,Sk ixfõ§ lrjk jevigyka
w;sjdih wju lsÍug ksjerÈ lsÍfï kS;shla l%shd;aul wud;HdxYh
lghq;= lsÍu' lsÍu iïnkaOfhka wêlrKh iy
kS;s{jrejre ixfõ§ lrùu'

2'6' cd;Hka;r 2'6'1' my; lreKq iy;sl lsÍu i|yd wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk wmrdOhg ,lajQjka"
iïu;hkag wkql+,j 2015 wxl 4 orK wmrdOhkag idlaIslrejkag iydhùu
idlaIslrejka ,lajQjka iy idlaIslrejkag md¾,sfïka;=j iy wdrlaId lsÍfï
iy úkaÈ;hkaf.a iydhùfï iy wdrlaId lsÍfï mk; ^ixfYdaê;& mk;a flgqïm;
wdrlaIdj iy;sl iudf,dapkh yd ixfYdaOkh lsÍu ( ilia lsÍu yd leìkÜ
lsÍu' uKav,fha wkque;sh ,nd
idlaIslrejka wdrlaId lsÍfï .ekSu'
jevigyka i|yd j. lshk
wdh;k" úêu;aj kS;s n,.ekaùfï wmrdOhg ,lajQjka"
wdh;kj,ska fjka lsÍu' idlaIslrejkag iydhùu
iy wdrlaId lsÍfï
^ixfYdaê;& mk;
md¾,sfïka;=j úiska
n,d;aul lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 09
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2'7' ñksia cdjdrï isÿùu 2'7'1' ñksia cdjdrïj,g f.dÿrejQjkag wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk cdjdrïj,g f.dÿrejQjkag
wju lsÍu' ta ms<sno oekqï Èh yels hdka;%‍K ta ms<sno oekqï Èh yels
i|yd m%fõYh we;s njg iy;slùu hdka;%Kh fj; m%fõYh
ioyd l%shdud¾. .ekSu' jeä lsÍu i|yd .kq ,enQ
l%shdud¾. ms<sn| iajdêk
iudf,dapkhla u; mokïj
Okd;aul we.hSula isÿ
lsÍu'

2'7'2' ñksia cdjdrï uev,Sug .kakd uOH ld,Sk f,aLk .; lsÍu iy


l%shdud¾.j, n,mEu f,aLk.; we.hSï l%uhla ia:dms; lr
lsÍug iy úêu;aj we.hSug l%‍uhla mj;ajdf.k hdu'
y÷kajd§u'

2'7'3' mqkre;a;dmkh we;=¿j úm;g flá ld,Sk úm;g m;ajQjka wdrlaId


m;ajQjka iy idlaIslrejka i|yd lsÍug iy mqkre;a;dmkh
rdcH iydh iy wdrlaIs; l%shdud¾. lsÍu i|yd .kq ,enQ
iemhSu' l%shdud¾. ms<sn| iajdêk
iudf,dapkhla u; mokï
jQ Okd;aul we.hSu'

3' mqoa., 3'1' mqoa., ksoyi i|yd 3'1'1' wdKavq l%‍u jHjia:dj ixfYdaOkh jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk wdKavql%‍u jHjia:dfõ uQ,sl
ksoyi whs;sh ms<sn| wdKavq lsÍfï wruqKska" mqoa., ksoyi whs;sjdislï mßÉfþohg
i|yd whs;sh l%‍u jHjia:duh ms<sn| ks¾jpkh iy úIh m:h mqoa., ksoyi we;=<;a lsÍu'
ms<s.ekSu ms<s.ekSu iy;sl iudf,dapkh lsÍu yd i,ld ne,Su'
lsÍu' ^wdKavql%‍u jHjia:d m%‍;sixialrK
ms<Sn| fufyhqï lñgqj ;=<ska
md¾,sfïka;=j fj; fhduq lsÍu&

3'1'2' by; iudf,dapkh wkqj" uQ,sl


whs;sjdislï mßÉfþofhys mqoa.,
ksoyi we;=<;a lsÍug wdKavql%‍u
jHjia:dj ixfYdaOkh lsÍu
^ie'hq' uq,sl whs;sjdislï ms<sn|
md¾,sfïka;= Wm lñgqj úiska
ks¾foaY lrk ,§'&

10 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4' f;dr;=re 4'1' oafõY iy.; 4'1'1 oafõY iy.; l:d ;ykï lsßug md¾,sfïka;= m%‍;sixialrK uOH ld,Sk uy ckhd fjkqfjka
oek.ekSfï l:dj,g wod< kS;sh wod<j 2007 wxl 56 orK isú,a iy ckudOH wud;HdxYh mj;ajk ,o oekqj;a lsÍfï
whs;sh ms<sn| oekqj;aNdjh iy foaYmd,k whs;Ska iïnkaO jevigyka'
we;=¿j jeä lsÍu' cd;Hka;r iïuq;s mkf;a úêúOdk
l:dlsÍfï ms<sn| ck;dj oekqj;a lsÍfï
iy m%‍ldYk jevigykla mej;aùu'
ksoyi
wdrlaId lr 4'1'2' oaú;Shsl mdi,a uÜgñka oafõY cd;sl ixys¢hdj" ixjdo iy oaú;Shsl mdi,a uÜgñka
m%‍j¾Okh iy.; l;d ms<sl=,a lsÍu ms<sn| rdcH NdId wud;HdxYh oekqj;a lsÍfï jevigyka
lsÍu' oekqj;a lsÍfï jevigyka meje;aùu'
meje;aùu'

4'2' f;dr;=re 4'2'1' 2016 wxl 12 orK f;dr;=re md¾,sfïka;= m%‍;sixialrK flá ld,Sk ish¨u rcfha wdh;kj,
oek.ekSfï whs;sh oek.ekSfï whs;sh ms<sn| mk; iy ckudOH wud;HdxYh f;dr;=re ks,OdÍka ioyd
il%Sh lsÍu iy hgf;a wdjrKh jk ish¨u rcfha m;aùï iy mqyqKqj ,nd§u'
iïmQ¾K lsÍu' wdh;kj,g" f;dr;=re ks,OdÍka
mqyqKq lr m;alsÍu'

4'2'2' ish¨u md¾Yajlrejkaf.a flá ld,Sk md¾Yajlrejkaf.ka


WmfoaYl;ajfhka" mk; úiska WmfoaYkh ,nd .ekSu'
wfmalaId lrk l%shdmámdá iy
hdka;%‍K l%shd;aul lsÍu' l%shdmámdá iy hdka;%‍K
l%shd;aul lsÍu'

oekqj;alsÍfï jevigyka
meje;aùu'

4'2'3' f;dr;=re oek.ekSfï mkf;a uOH ld,Sk rcfha wdh;kj, n,OdÍka


úêúOdk iïnkaOfhka i|yd mqyqKq jevigyka
oekqj;alsÍfï jevigyka meje;aùu' ^f;dr;=re ks,OdÍka
i|yd by; i|yka iïu;
mqyqKqjg wu;rj&

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 11
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'2'4' f;dr;=re oek.ekSfï mk; md¾,sfïka;= m%‍;sixialrK uOH ld,Sk iudf,dapkh meje;aùu'
l%shd;aul lsÍu iïnkaOfhka iy ckudOH wud;HdxYh
wod< rcfha n,OdÍka i|yd mqyqKq lñgqfõ ks¾foaY
jevigyka meje;aùu' md¾,sfïka;= m%‍;sixialrK
iy ckudOH wud;HdxYhg
oekqï§u'

4'2'5' f;dr;=re oek.ekSfï mk; È.= ld,Sk ks¾foaY l%shd;aul lsÍu'


l%shd;aul lsÍu ms<sn|
iúia;rd;aul iudf,dapkhla
isÿlsÍu" iudf,dapkfha
wkdjrKhka m%‍ldYhg m;alsÍu
iy bka u;= l< ks¾foaY l%shd;aul
lsÍu'

4'3' m%‍cd;ka;%jd§ 4'3'1' ckdêm;sjrK" uy ue;sjrK" m<d;a wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk kS;s flgqïm; ilia lsÍu
úksúoNdjh by< iNd iy m<d;a md,k ue;sjrK iy leìkÜ uKav,fha
kexùu' mk;a" j;alï yd j.lSï m%‍ldY md¾,sfïka;= m%‍;sixialrK wkque;sh ,nd .ekSu'
lsÍfï kS;shg wod< jk mßÈ iy ckudOH wud;HdxYh
ixfYdaOk iys;j" kdu fhdackd md¾,sfïka;=j úiska kS;s
m<d;a iNd iy m<d;a iïmdokh lsÍu'
bÈßm;a lsÍfï mQ¾j fldkafoaishla
md,k wud;HdxYh
f,i o kshñ;a ld,mßÉfþoh
wjidkfha kej; Pkaohla md¾,sfïka;=j
meje;afjk wji:djl § kej;
j;alï yd j.lSï m%‍ldYhla bÈßm;a ue;sjrK fldñiu
lsÍug kshu lsÍug yels jk mßÈ
iudf,dapkh lr ixfYdaOkh lsÍu'

4'3'2' jd¾Isl j;alï m%‍ldY ,nd .ekSu fr.=,dis ilia lsÍu iy


fjkqfjka fr.=,dis ixfYdaOkh lr" leìkÜ uKav,h úiska
j;alï m%ldY bÈßm;a fkdlsÍu" wkqu; lsÍu'
wmrdO iïndO mekúh yels jrola
f,i ms<s.ekSu' ue;sjrK fldñiu úiska
fr.=,dis ksl=;a lsÍu'

12 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

5' is;Sfï" 5'1' wd.ñl ksoyig we;s 5'1'1' hful=f.a wd.u fyda wd.ñl wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk iudf,dapkh wjika lsÍu'
yDoidlaIsfha kS;s úfrdaë ndOd úYajdih m%‍lg lsÍfï ksoyig
iy leu;s bj;a lsÍu wod<j mßmd,k pl%f,aL nqoaO Ydik wud;HdxYh
wd.ula iudf,dapkh lsÍu'
weoySfï
fyda 5'1'2' by; iudf,dapkh u; mokï j cd;sl ixys¢hdj" ixjdo iy flá ld,Sk rdcH wkque;shlska f;drj
úYajdihla rdcH wkque;shlska f;drj ksl=;a rdcH NdId wud;HdxYh ksl=;a l< ish¨u pl%f,aL
oeÍfï l< ish¨u pl%f,aL bj;a lr.ekSu' bj;a lr.ekSu'
ksoyi hk
fï ish,a, 5'1'3' mQcd N+ñj,g m%ydr t,a,ùu wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk
wdrlaId je<elaùug il%Sh l%shdud¾. .ekSu (
lrñka kS;sh yd iduh ms<sn|
m%j¾Okh wud;HdxYh
lsÍu'
1' wd.ñl m%‍pKav;ajh kS;sm;s fomd¾;fïka;=j uOH ld,Sk mQcdN+ñj,g myr§u ms<sn|
iïnkaOfhka úu¾Ykh iajdêkj ksYaph l<
lsÍfï§" fpdaokd bÈßm;a ixLHd f,aLk wkqj tjeks
lsÍfï§ iy jrolrejkag myr§ï wju lsÍu'
ovqjï meñKùfï§ 2007 wxl
56 orK isú,a iy foaYmd,k
whs;Ska iïnkaO cd;Hka;r
iïuq;s mk; we;=¿j iqÿiq kS;s
hgf;a lghq;= lsÍu'

2' mQcH mlaIfha idudðlhska wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk wd.ñl m%‍Kav;ajh ^jd¾;d
fyda fjk;a wd.ñl kdhlhska jQ myr§ïj, m%‍;sY;hla
iellrejka f,i kï lr f,i& ms<sn| kvq úNd.
we;s kvq iïnkaOfhka lghq;= lsÍu iy wjYH mßÈ tys
lsÍfï§ kS;sh l%shd;aul wmrdOlrejka ms<sno ;Skaÿ
lrk ks,OdÍka iy wêlrK lsÍu jeä lsÍu'
ks,OdÍkag w;sf¾l mqyqKqjla
,nd§u' mqyqKqj ,nd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 13
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3' wd.ñl lKavdhïj,g myr§u kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk úkh l%shdud¾. .ekSu
je<elaùug m%foaYfha fmd,sish wud;HdxYh jeälsÍu' ^fmd,sish úiska
wiu;a jQ wjia:djkays§" cd;sl l%shdud¾.hla fkd.;a
fmd,sia fldñiu u.ska iqÿiq cd;sl fmd,sia fldñiu meñKs,s m%‍;sY;hla f,i&
úkh l%shdud¾. .ekSu'

4' m%foaYhl isÿúh yels wd.ñl wêlrK wud;HdxYh È.= ld,Sk mQ¾j wk;=re w.jk
fkdikaiqka;d ms<sn| mQ¾j moaO;shla ia:dms; lsÍu'
wk;=re w.jk" th me;sÍu
j<lajkq ,nk wka;¾ úYajdiS
lKavdhïj, WmfoaYl;ajfhka"
m%‍cd uÜgfï hdka;%‍K ia:dms;
lsÍu'

6' iudkd;au;dj 6'1' Ôú;fha iEu 6'1'1' ia;%SmqreINdjh" cd;sh" ckj¾.h" jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk fjkia f,i fkdie,lSfï
^yrhd;aul" wjia:djl§u fjkia wd.u" l=,h" Wmka ia:dkh" ,sx. whs;sh ms<sn| iqÿiq jev
iudkd;au;dj f,i fkdi,lkq fNao wkkH;dj" wdndê; nj ms<sfj,la lñgqj úiska
we;=¿j& iy ,eîu iy widOdrK we;=¨j ;ykug ,laùfï moku Wmfhda.S lr.ekSu'
fjkia f,i fldkalsÍïj,ska u;" fjkia f,i fkdie,lSu
fkdie,lSu wdrlaIdùfï whs;sh i|yd whs;sh ms<sn| ks¾jpkh
;yjqre iy;sl lsÍu' iudf,dapkh lr tys úIh m:h h<s
lsÍu' i,ld ne,Su' ^wdKavql%‍u jHjia:d
m%‍;sixialrK ms<sn| fufyhqï
lñgqj u.ska md¾,sfïka;=j fj;
fhduq lsÍu&

6'1'2' by; iudf,dapkh u; mokï j jHjia:dodhl iNdj uOH ld,Sk wdKavq l%‍u jHjia:dfõ
ia;%S mqreINdjh" cd;sh" ckj¾.h" uQ,sl whs;sjdislï
wd.u" l=,h" Wmka ia:dkh" ,sx. mßÉfþohg fjkia f,i
fNao wkkH;dj" wdndê; nj fyda fkdie,lSfï whs;sh
fjk;a ;;a;ajhla we;=¿j ;ykug we;=<;a lsÍu'
,laùfï moku u;" fjkia f,i
fkdi,lkq ,eîfï whs;sh iy;sl
lsÍug wdKavql%‍u jHjia:dj
ixfYdaOkh lsÍu'

14 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'1'3' mqoa.,sl wxYfha fiajd ia:dk wêlrK wud;HdxYh kS;s flgqïm; ilia lsÍu
we;=¿j ish¨u fiajd ia:dkhkayS iy leìkÜ uKav,h úiska
ia;%S mqreINdjh" cd;sh" ckj¾.h" lïlre wud;HdxYh wkqu; lsÍu'
wd.u" l=,h" Wmka ia:dkh" ,sx.
md¾,sfïka;=j md¾,sfïka;=j úiska kS;s
fNao wkkH;dj fyda wdndê;;dj
we;=¿j ;ykug ,lajk moku n,d;aul lsßu'
u; fjkia f,i fkdie,lSu i|yd
whs;sh iy;sl lsÍug kS;s mekùu'

6'1'4' my; lreKq ms<sn|j úisÍ we;s wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk uOH.; wëlaIK
ixLHdk tla/ia lsÍu" jd¾;d lsÍu hdka;%Khla ieliSu'
iy ,nd§u i|yd uOHu kshduk cd;sl m%‍;sm;a;s yd wd¾Ól
wdh;khla ia:dms; lsÍu ( lghq;= ms<sn| wud;HdxYh
^tkï ck yd ixLHdf,aLk
1' ck úldi ixfhda.h iy fomd¾;fïka;=j&
iudc-wd¾:sl ;;a;ajh
wOHdmkh" fiajd kshqla;sh" cd;sl ixys¢hdj" ixjdo iy
ckjd¾.sl yd ck - wd.ñl rdcH NdId wud;HdxYh
iq¿;rhkaf.a ck Ôú;h yd
foaYmd,k Ôú;h" ldka;djka
iy wdndê; mqoa.,hska ;=<
ksfhdackh jk wdldrfhka
whs;sjdislï iudkj Nqla;sú§u
ms<sn|j ukd ;lafiarejla isÿ
lsÍug m%;HlaIuQ,sl mokula
iemhSu'

2' úm;g m;ajQjkaf.a jhi" ,sx.


fNaoh iy ck uQ,h wkqj úisÍ
mj;sk meñKs,sj, iajNdjh
iy meñKs,s ixLHdj

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 15
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'1'5' wod< m%cdj iu`. WmfoaYl;ajfhka wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk wdKavq l%‍u jHjia:dfõ
wdKavql%‍u jHjia:dfõ 16 j.ka;sh 16 j.ka;sh iudf,dapkh
iudf,dapkh lsÍu' lsÍu'

6'1'6' fjkiaj fkdi,ld bvï fjka wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk kshduk hdka;%Khla
lrk njg iy;sl lsÍug kshduk ia:dms; lsÍu'
hdka;%Khla ia:dms; lsÍu iy bvï flduidßia ckrd,a
iqÿiq kS;s m%;sixialrK ;=<ska yjq,a fomd¾;fïka;=j
whs;sh ms<sn| ixl,amh y÷kajd§u'

6'1'7' oKav kS;s ix.%yh hgf;a jerÈ wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk wjYH wjia:d i`oyd kS;s
ixfYdaOkh lr" cd;Hka;r udkj mekùu'
ysñlï iïu;hkag wkql+, nj
iy;sl lr" wjYH wjia:dj,È kS;s
f.k tau'

6'1'8' .Dyia: fiajlhska i|yd fhda.H lïlre iy jD;a;Sh in|;d È.= ld,Sk cd;Hka;r lïlre
/lshd ms<sn| cd;Hka;r lïlre wud;HdxYh ixúOdkfha C189
ixúOdkfha C189 wmrdkqu; lsÍu' wmrdkqu; lsÍu'

6'2' foaYmd,k lafIa;%h 6'2'1' m<d;a md,k" m<d;a iNd iy md¾,sfïka;= m%‍;sixialrK uOH ld,Sk ldka;d wfmalaIlhskaf.a
;=< ldka;djkaf.a cd;sl ue;sjrKhka yS§" ldka;d iy ckudOH wud;HdxYh kdu fhdackd m%;sY;h‍
iudkd;au;dj jeä wfmalaIlhskag wju kdufhdackd jeälsÍu'
lsÍu' ixLHdjla fjkalsÍu jeks m<d;a iNd iy m<d;a
;djld,sl úfYaI l%shdud¾. ;=<ska md,k wud;HdxYh m<d;a md,k wdh;k"
foaYmd,k iy ck Ôú;fha ldka;d m<d;a iyd iy md¾,sfïka;=
ue;sjrK fldñiu ksfhdackfha ldka;d
iyNd.s;ajh jeä lsÍu'
m%‍;sY;h jeälsÍu'

6'2'2' foaYmd,k mlaIj, l%shdldÍ wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk lñgqjla m;alsÍu'
lñgq iy ;k;=re orkakka f,i
ldka;djka i|yd wju wdik ue;sjrK fldñiu lñgqfõ ks¾foaY wêlrK
ixLHdjla fjka lsÍfï§ Èß §ukd wud;HdxYh iy ue;sjrK
,nd .; yelsoehs úu¾Ykh lsÍu fldñiug okqï§u'
i|yd lñgqjla m;a lsÍu' Wod ( wju
iïu; ms<s.kakd foaYmd,k mlaIj,
lghq;= i|yd jeä Èß Èukd ,nd§fï
jevms<sfj,la we;=<;a lsÍu'

16 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7' udkj 7'1' wdKavql%‍u 7'1'1' wod< kS;sj, mYapd;a n,d;aul jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk wdKavql%u jHjia:djg
ysñlï m%‍uqL jHjia:dfõ uQ,sl lsÍfï iudf,dapkhla isÿ lsÍu' mYapd;a n,d;aul lsÍfï
lsÍu' whs;sjdislï ^wdKavql%‍u jHjia:d m%‍;sixialrK md¾,sfïka;= m%‍;sixialrK iudf,dapkhla we;=<;a
ms<sn| mßÉfþohg ms<sn| fufyhqï lñgqj u.ska iy ckudOH wud;HdxYh lsÍu'
iy kS;s ilia md¾,sfïka;=j fj; fhduq lsÍu&
cd;sl ixys¢hdj" ixjdo iy
lsÍfï l%shdj,fha
rdcH NdId wud;HdxYh
úksúoNdjhg wkql+,
ùu iy;sl lsÍu'
7'1'2' rcfha wdh;k fj; isú,a iudcfha" uOH ld,Sk iïu; l%shdj,shla ia:dms;
wjodkï lKavdhï iy wod< lsÍu'
md¾Yajlrejka iu`. WmfoaYkfhka
cd;sl kS;s yd m%;sm;a;s iïmdok
ld¾hh i|yd wjYH jk iïu;
l%shdj,shla ia:dms; lsÍu'

Wod - my; oE we;=¿j" kS;s ilia


lsÍfï l%shdj,sfha by< ck;d
iyNd.s;ajh iy;sl lsÍug" mj;akd
wdxYsl md,k lñgq Wmfhda.S
lr.ekSu i|yd md¾,sfïka;=fõ
ia:djr ksfhda. ixfYdaOkh lsÍu (

1' flgqïm;a ms<sn|


ck;djf.ka ,sÅ; ksÍlaIK
iy ks¾foaY ,nd.ekSu'

2' ck;djf.ka ,o ksÍlaIK


iy ks¾foaY u; mokï j"
flgqïm; ms<sn| uyck
úuiSula meje;aùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 17
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7'2' Y%S ,xldfõ udkj 7'2'1' iEu jirlu m<uq ld¾;=j ms<sn`o wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk Y%S ,xld udkj ysñlï
ysñlï ;;a;ajh iudf,dapkhla isÿlr ta u; fldñIka iNd ^ixfYdaê;&
ms<sn| oekqj;aNdjh mokïj jd¾Isl jd¾;djla Y%S ,xld md¾,sfïka;=j mk;a flgqïm; ilia lsÍu
jeälsÍu' udkj ysñlï fldñiï iNdfõ iy leìkÜ uKav,h úiska
Y%S ,xld udkj ysñlï
fjí wvúfha m%ldYhg m;al< yels wkqu; lsÍu'
fldñIka iNdj
jk mßÈ Y%S ,xld udkj ysñlï
fldñiï iNd mk; ixfYdaOkh Y%S ,xld udkj ysñlï
lsÍu yd ta ;=<ska my; i`oyka oE fldñIka iNd ^ixfYdaê;&
f,aLk.; lsÍu ( mk; md¾,sfïka;=j u.ska
n,d;aul lsÍu'
1' miq.sh jirl ld,h ;=<
Y%S ,xldfõ udkj ysñlïj,
;;a;ajh"

2' tys rdcldß bgq lsÍfï§ .kq


,enQ l%shdud¾."

3' m¾fhaIK u.ska l<


fidhd.ekSï'

7'3' udkj ysñlï 7'3'1' oaú;Shsl mdi,a isiqka we;=¿j rcfha wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk úIhud,dj iudf,dapkh
ms<sn| Y%S ,xldfõ ks,OdÍkag yd fmdÿ ck;djg fldg hdj;ald,Sk lsÍu'
cd;Hka;r ne£ï msßkuk ish¨u udkj ysñlï wOHdmk wud;HdxYh
ms<sn| j.lSï mqyqKq mdGud,djkays úIh ks¾foaY
md¾,sfïka;= m%‍;sixialrK
orkakka iy iudf,dapkh fldg hdj;ald,Sk
iy ckudOH wud;HdxYh
whs;sjdislï lsÍu'
orkakka w;r
oekqj;aNdjh jeä ^Wod ( udkj ysñlï ms<sn|
lsÍu' wud;HdxYh úiska óg fmr ilia
l< mqyqKq w;afmd;&

7'3'2' oaú;Shsl uÜgfï mdi,aj, udkj uOH ld,Sk oekqj;a lsÍfï jevigyka
ysñlï ms<sn| oekqj;a lsÍfï meje;aùu'
jevigyka meje;aùu'

7'3'3' udkj ysñlï ms<sn| oekqj;a lsÍu uOH ld,Sk udOH jevigyka meje;aùu'
i|yd udOH jevigyka meje;aùu'

18 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7'3'4' my; wdh;k i|yd udkj ysñlï wêlrK wud;HdxYh È.= ld,Sk mqyqKq jevigyka
mqyqKq jevigyka meje;aùu ( meje;aùu'
wOHdmk wud;HdxYh
1' Y%S ,xld fmd,sish
md¾,sfïka;= m%‍;sixialrK
2' Y%S ,xld hqO yuqodj iy ckudOH wud;HdxYh
3' Y%S ,xld kdúl yuqodj
4' Y%S ,xld .=jka yuqodj
5' fjr< wdrlaIl fomd¾;fïka;=j
6' isú,a wdrlaIl n,ldh
7' nkaOkd.dr fomd¾;fïka;=j
8' Èia;%sla uÜgfï ks<OdÍkao
we;=`Mj fcHaIaG uÜgfï rdcH
wxYfha fiajlhska
9' md¾,sfïka;= uka;%sjre
10' m<d;a iNd uka;%sjre
11' m<d;a md,k wdh;kj,
fcHaIaG ks<OdÍka
12' m<d;a md,k ks,OdÍka

7'4' Y%S ,xld udkj 7'4'1' iudf,dapkhla isÿ lr ta u; wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk wmrdO kvq úê úOdk
ysñlï fldñifï mokïj" udkj ysñlï lvlsÍu ix.%‍y ^ixfYdaê;& mk;a
fidhd.ekSï iïnkaOfhka jrolrejka jQ md¾,sfïka;=j flgqïm; ilia lsÍu iy
n,d;aul lsÍï jeä mqoa.,hskag tfrysj kvq lghq;= leìkÜ uKav,h úiska
lsÍu' i,ld ne,Sfï iy we;=<;a lsÍfï wkqu; lsÍu'
wruqKska Y%S ,xld udkj ysñlï
fldñIka iNdj úiska bÈßm;a l< wmrdO kvq úê úOdk
úu¾Yk igyka i,ld ne,Sug ix.%‍y ^ixfYdaê;& mk;
kS;sm;sjrhd iún,.ekaùu i|yd md¾,sfïka;=j úiska
wmrdO kvq úê úOdk ix.%‍yh mekùu'
ixfYdaOkh lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 19
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7'4'2' j,x.= fya;=jla fkdue;sj È.= ld,Sk Y%S ,xld udkj ysñlï
fldñifï ks¾foaYhla l%shd;aul fldñIka iNd ^ixfYdaê;&
fkdlrk wjia:djl" úm;g mk;a flgqïm; ilia lsÍu
m;a jQ md¾Yajh fjkqfjka m<d;a iy leìkÜ uKav,h úiska
uydêlrK ;=< fpdaokd f.dkq wkqu; lsÍu'
lsÍfï yelshdj i,ld ne,sfï
wruqKska kS;sm;sjrhd fj; fhduq Y%S ,xld udkj ysñlï
lsÍug fldñiu n,.ekaùu i|yd fldñIka iNd ^ixfYdaê;&
Y%S ,xld udkj ysñlï fldñiï mk; md¾,sfïka;=j úiska
mk; ixfYdaOkh lsÍu' n,d;aul lsÍu'

7'4'3' Y%S ,xld udkj ysñlï fldñifï rdcH mßmd,k yd È.= ld,Sk ksÍlaIK hdka;%Khla
ks¾foaY u; mokïj Wiiaùï l<ukdlrK wud;HdxYh ia:dms; lsÍu'
,nd§u ie,ls,a,g .ekSu iy;sl
lsÍu i|yd rdcH fiajd fldñiu
iy Y%S ,xld udkj ysñlï fldñIka
iNdj w;r ksÍlaIK hdka;%‍Khla
ia:dms; lsÍu'

08' isú,a yd 8'1' wêlrKfha 8'1'1' wêlrKhg iy iajdëk wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk kS;s flgqïm; ilia lsÍu
foaYmd,k iajdëk;ajh ;yjqre wdh;kj,g úksúoNdjfhka hq;=j iy leìkÜ uKav,h úiska
whs;sjdislï lsÍu' iy wmlaImd;Sj m;alsÍï isÿlsÍu md¾,sfïka;=j wkqu; lsÍu'
wdrlaId lr iy;sl lsÍug kS;suh iy fjk;a
m%‍j¾Okh l%shdud¾. .ekSu' md¾,sfïka;=j úiska kS;sh
lrk n,d;aul lsÍu'
wdh;k
8'1'2' kqiqÿiq n,mEï" fm<Uùï" mSvk" È.= ld,Sk lñgqj m;alsÍu'
Yla;su;a
;¾ck fyda ueÈy;aùïj,ska
lsÍu' lñgqfõ ks¾foaY wêlrK
wêlrKh wdrlaId lsÍu iy;sl
lsÍug kS;suh l%shdud¾. .ekSu' wud;HxYh iy wêlrK
fiajd fldñiu fj; okqï
§u'

^lñgqfõ fidhd.ekSï u;
mokïù& kS;s flgqïm;
ilia lsÍu iy leìkÜ
uKav,h úiska wkqu;
lsÍu'

20 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8'1'3' Widúh wjudkhg m;aùu wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk ^lñgqfõ fidhd.ekSï u;
iïnkaOfhka mj;akd kS;s mokïj& kS;s flgqïm;
ixfYdaOkh lsÍu iy cd;Hka;r md¾,sfïka;=j md¾,sfïka;=j úiska
iïu; iy hym;a jHjydrhkag n,d;aul lsÍu'
wkql+,j Widúh wjudkhg
m;aùfuka wdrlaId lsÍug iqÿiq kS;s
mekùu'

8'2' rcfha ks,OdÍkag 8'2'1' ldka;djka" <uqka iy úfYaI wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk mqyqKq jevigyka
Tjqkaf.a rdcldß iy wjYH;d iys; mqoa.,hskag tfrysj meje;aùu'
ld¾hhka lrf.k ish¨u j¾.fha m%‍pKav;ajhkag úksiqrejka mqyqKq lsÍfï
hdfï§ M,odhs;ajh ld¾hlaIuj" iqÿiq mßÈ iy ixfõ§j wdh;kh
jeä lsÍu' m%‍;spdr olajk nj iy;sl lsÍu
msKsi úfYaIfhka úksiqrejka"
kvq fufyhjkakka iy wdrlaIl
yuqod we;=¿ rcfha ks,OdÍka i|yd
mqyqKqj ,nd§u'

9' udkj 9'1' iajdëk 9'1'1' úl,am fmrd;= f,aLk hgf;a úfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk tlai;a cd;Skaf.a .súiqï
ysñlï ikaksfõokhka isú,a iy foaYmd,k whs;Ska ms<sn| wdh;k iu`. iajdëk
iïnkaOfhka ,nd.ekSu yd uOHia:dkh úiska ilia l< woyia ikaksfõok l%shdj,s
cd;Hka;r ms<s.ekSu i|yd iïnkaO ;;a;ajh iudf,dapkh iy iyfhda.Sj lghq;=
iyfhda.s;dj tlai;a cd;Skaf.a lsÍu iy" tajd l%shd;aul lsÍu i|yd lsÍu kej; wdrïN lr
jeä lsÍu' .súiqï wdh;k iqÿiq l%shdj,Ska ilia lsÍu' mj;ajdf.k hdu'
yÿkd.ekSu'
.súiqï wdh;kj, ks¾foaY
l%shd;aul lsÍu i`oyd iqÿiq
l%shdj,s ilia lsÍu'

9'2' tlai;a cd;Skaf.a 9'2'1' tlai;a cd;Skaf.a .súiqï wdh;k úfoaY lghq;= wud;HdxYh uOH ld,Sk iaÒr lñgqjla m;a lsÍu'
.súiqï wdh;k iu`. iu`. iyNd.s;ajh iïnkaëlrKh
iïnkaO;d Yla;su;a lsÍu i|yd" iaÒr udkj ysñlï
lsÍu' .súiqï wdh;k jd¾;dlrk lñgqjla
ia:dms; lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 21
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

10' NdId whs;ska 10'1' NdId whs;ska 10'1'1' rdcH NdId m%‍;sm;a;sh iïmQ¾Kfhka cd;sl ixjdo ms<sn| uOH ld,Sk m%;sm;a;s l%shd;aul lsÍu
wdrlaId wdrlaId lsÍfï l%shd;aul lsÍu iy úfYaIfhka wud;HdxYh ms<sn| Okd;aul we.hSu
lsÍu iy l%shdj,sh jeä ÈhqKq wdrlaIl yuqod" fmd,sish iy rdcH ^iajdêk we.hSu u;
rdcH NdId lsÍu' wxYh ;=< ff;%hs NdId Ndú;h mokïj&
M,odhSj ;jÿrg;a ffO¾hu;a lsÍu'
l%shd;aul kdu mqjre NdId
lsÍu' ;%s;ajfhkau ks¾udKh lsÍu
10'1'2' ish¨u wNHka;r" ndysr" cx.u iy
ksYap, kdu mqjre NdId ;%s;ajfhkau rch Ndú; lrk wdlD;s
iukaú; nj iy;sl lsÍu' m;% NdId ;%s;ajfhkau
ilia lsÍu'
10'1'3' ish¨u rcfha wdh;kj, uyck;dj
úiska Ndú; lrk wdlD;s m;a NdId leu;s NdIdjla mokï
;%s;ajfhkau ieliS we;s nj ;yjqre lrf.k m%‍;spdr oelaùu'
lsÍu'

i. fiajd ,nd.ekSu fjkqfjka


ish¨u mqrjeishkaf.a b,a,Sï"
jdÑl fyda ,sÅ; m%‍;spdr
jYfhka Tjqka wNsu; rdcH
NdIdjlska fyda ikaOdk
NdIdjlska ,nd.; yelsùu
;yjqre lsÍu'

ii. rdcH NdId m%‍;sm;a;sh l%shd;aul


lsÍu i|yd rcfha ks,OdÍkag
wdh;ksl iydh hdka;%‍K
l%shd;aul lsÍu'

22 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

11' Pkaoh §fï 11'1' Pkaoh §fï whs;sh 11'1'1' Pkaoh m%ldY lsÍug iqÿiqlï,;a iudc iún,.ekaùfï yd uOH ld,Sk l%shdud¾. Wmfhda.S
whs;sh wdrlaId lr Wiia wdndê; Pkaoodhlhskag Pkao iqN idOk wud;HdxYh lr.ekSu'
iy iudk lsÍu' uOHia:dk fj; m%fõYùfï
Pkaon, yelshdj jeä lsÍu" iy;sl ùu ue;sjrK fldñiu
whs;sh i|yd l%shdud¾. .ekSu'
wdrlaId
lrñka Wiia 11'1'2' ue;sjrKh meje;afjk Èkfha§ rdcH mßmd,k yd uOH ld,Sk kS;s flgqïm; ilia lsÍu
lsÍu' rdcH yd fm!oa.,sl wxYfha fiajfha l<ukdlrK wud;HdxYh iy leìkÜ uKav,h úiska
kshq;= Pkaoodhlhskag" ksjdvq ,nd§u wkqu; lsÍu'
úêu;a lrk kS;s y÷kajd§u' ^fiajh lïlre yd jD;a;Sh in|;d
lrk ia:dkh iy kshñ; Pkao wud;HdxYh md¾,sfïka;=j úiska kS;sh
uOHia:dkhg we;s ÿr jeks idOl n,d;aul lsÍu'
ue;sjrK fldñiu
ms<sn| ie,ls,su;a fjñka&
md¾,sfïka;=j

11'1'3' ue;sjrK Èkfha§ w;HjYH rdcH mßmd,k yd uOH ld,Sk kS;s flgqïm; ilia lsÍu
rdcldßj, fh§ isák mqoa.,hskag" l<ukdlrK wud;HdxYh iy leìkÜ uKav,h úiska
;eme,a Pkaoh Ndú; lsÍug fyda wkqu; lsÍu'
Tjqkag kshñ;a Pkao uOHia:dkfhka ue;sjrK fldñiu
neyerj myiqfjka m%fõYúh yels md¾,sfïka;=j úiska kS;s
md¾,sfïka;=j mekùu'
Pkao uOHia:dkhl § Pkaoh mdúÉÑ
lsÍu i|yd wjia:dj ,nd§ug kS;suh
iy wfkl=;a l%shdud¾. .ekSu'

11'2' iudk Pkaon,h jeä 11'2'1' jhi wjqreÿ 17 g jeä ish¨u wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk kS;s flgqïm; ilia lsÍu
lsÍu' mqrjeishka we;=<;a l< újD; iy leìkÜ uKav,h úiska
w;sf¾l frðiagrhla mj;ajdf.k ue;sjrK fldñiu wkqu; lsÍu'
hdug yelsjk kS;s mekùu'
md¾,sfïka;=j
ue;sjrK frðiagrfha jd¾Isl md¾,sfïka;=j úiska kS;sh
ixfYdaOkh lsÍu wdrïN lrk mekùu'
Èkhg jhi wjqreÿ 18 iïmQ¾K
fkdl<" kuq;a Pkao oekaùu ksl=;a
lrk Èkhg jHjia:dms; wjYH;dj
imqrd,k mqoa.,hskag Pkao whs;sh
,nd§fï wruqfKka fuu w;sf¾l
frðiagrh y`ÿkajd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 23
2017 - 2021
24 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
jo ysxid je<elaùu

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 25
2017 - 2021
26 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
jo ysxid je<elaùu

jo ysxid iy iEu wdldrhlu l=ßre" wudkqIsl iy wd;au .re;ajhg ydks jk whqßka ie,lSu fyda ovqjï lsÍu je<elaùu i|yd Y%S ,xldfõ ne£u 1978 wdKavq l%‍u jHjia:dfõ 11
jeks mßÉfþofha jHjia:dkql+,j olajd we;' úfYaIfhka 11 jeks mßÉfþoh u.ska jo ysxid fyda l=ßre" wudkqIsl iy wd;au .re;ajhg ydks jk whqßka ie,lSu imqrd ;ykï fõ'
tfukau" jo ysxidfjka ksoyiaùu wysñ l< fkdyels fukau iSud rys; jk w;r" wjysrlsÍï j,g hg;a fkdfõ' hï mqoa.,fhl=f.a jo ysxidfjka ksoyiaùfï uQ,sl whs;sjdislu
W,a,x>kh lrk fyda W,a,x>kh jkafka kï" Y%S ,xldfõ fYa%IaGdêlrKfhka Bg ms<shï ,nd .; yelsh'

jo ysxid iy iEu wdldrhlu l=ßre" wudkqIsl iy wd;au .re;ajhg ydks jk whqßka ie,lSu fyda ovqjï lsÍug tfrys iïuq;sh Y%S ,xldj úiska 1994 ckjdß 03 Èk ms<s.
kq ,eîh' tfukau iïuq;sfha úê úOdk iy ta hgf;a mj;sk ne£ï Y%S ,xldfõ cd;sl kS;shg we;=<;a lrk nj iy;sl lsÍu i|yd" Y%S ,xldj 1994 wxl 22 orK jo ysxid
iy ish¨u wdldrfha l=ßre" wudkqIsl iy wd;au .re;ajhg ydks jk whqßka ie,lSu fyda ovqjï lsÍug tfrys iïuq;sh ms<sn| mk; iy 2005 wxl 23 orK Ydßßl oKavkh
^wj,x.= lsÍu& ms<sn| mk;a mkjk ,§' ta iu.u" iïuq;sh iu. wkql+,;dj iy;sl lsÍug iy jo ysxidj je<elaùug" 1979 wxl 15 orK wmrdO kvq úê úOdk ix.%‍yh jßka
jr ixfYdaOkh lr we;' 2016 cQks ui" Y%S ,xldfõ ckdêm;sjrhd úiska 1979 wxl 48 orK ;%ia;jdoh je<elaùfï ^;djld,sl úê úOdk& mk; hgf;a w;awvx.=jg .ekSu iy
r|jd .ekSu iïnkaOfhka yuqodjkag iy fmd,Sishg kj Wmfoia ksl=;a lrk ,§' úfYaIfhka fuu Wmfoiaj,ska jo ysxidj ;ykï lrk ,§' ;%ia;jdoh je<elaùfï mk; hgf;a
w;a wvx.=jg .ekSu iy r|jd .ekSu iïnkaOfhka" 2016 uehs ui Y%S ,xldfõ udkj ysñlï fldñiu úiska fuhg fmr ksl=;a l< Wmfoia lsysmhlao n,d;aul lrk ,§' ta wkqj
Y%S ,xld rch lsis÷ f,ilska tl`. fkdùfï fkd.ekSfï m%‍;sm;a;shla mj;ajd .kS'

jo ysxidj ms<sn| rcfha m%;sm;a;sh tfia jqjo" th ;ykï lsÍu yd n,.ekaùu iïnkaO wNsfhda. ;jÿrg;a mj;S' fuu ikao¾Nh ;=<" rcfha wdh;k" isú,a iudch iy fmdÿ
ck;djf.a WmfoaYk wkqj fuu ie,eiaug jo ysxidj ms<sn| fjku m%‍uqL;d lafIa;%‍hla we;=<;a lsÍug ;SrKh lrk ,§' tu ksid" fuu ie,eiafuys ld¾h ,laIK u.ska jo
ysxidj je<elaùu" mÍlaId lsÍu iy ;=rka lsÍfï hdka;%‍K Yla;su;a lsÍfï wruqK we;sj cd;Hka;rj iy cd;sl uÜgñka Y%S ,xldfõ lemùu iïmQ¾Kfhka l%shd;aul lsÍu msKsi
ie,iqï lrk ,§'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 27
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1' isÿùï 1'1' ìh u; mokïj 1'1'1' jo ysxidjg wod< meñKs,s kS;s yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk jo ysxidj we;=¿j
wkdjrKh rdcH ks,Odßfhl=g ms<s.ekSu iy úu¾Ykh lsÍfï wud;HdxYh fmd,sishg tfrysj meñKs,s
lr.ekSu tfrysj meñKs,a,la j.lSug ne£ isák fmd,sia ^fmruqK .ekSu& Ndr.ekSu" úu¾Ykh" iy ta
iy l%ñl f.dkq lsÍug ks,OdÍkaf.ka iukaú; iajdëk ms<sn| úNd. lsÍu wdrïN
ÿ¾j,;d bÈßm;a fkdùu" tallhla Yla;su;a lsÍug iqÿiq kS;s fmd,sia fomd¾;fïka;=j lsÍug iqÿiq n,;, iys;
idlÉPdjg idlÉPdjg n÷ka flgqïm;a lsßu iy m%‍isoaO lsÍu' iajdëk tallhla ia:dms;
cd;sl fmd,sia fldñiu
n÷ka lsÍu' lsÍu' lsÍu'
(NPA)
1'1'2' jo ysxidjg wod< kvq úNd.h kS;sm;s fomd¾;fïka;=j uOH ld,Sk
wdrïN lr mj;ajd .ekSu i|yd
kS;sm;s fomd¾;fïka;=j iu`.
iyfhda.fhka l%shd lsÍug tallh
n,.ekaùu'

1'1'3' jo ysxidj ms<sn| meñKs,s jd¾;d flá ld,Sk jo ysxidj ms<sn| meñKs,s
lsÍu" úu¾Ykh iy úkhdkql+, jd¾;d lsÍu" úu¾Ykh
l%shdud¾. .ekSu i`oyd cd;sl iy úkhdkql+, l%shdud¾.
fmd,sia fldñiu ;=< úfYaI .ekSug cd;sl fmd,sia
tallhla ia:dms; lsÍu' fldñiu ;=< úfYaI
tallhla ia:dms; lsÍu'
^by; i|yka l< iajdëk
tallh ld¾hhka wdrïN
lrk ;=re&

28 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'2' M,odhSj kvq 1'2'1' wêlrK ffjoH ks,OdÍka" ufkda fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk úfYaI mqyqKqjla ,nd§u'
úksYaph iy;sl ffjoHjreka iy kS;s{jrekag ^fmruqK .ksñka wêlrK
lsÍu i|yd meñKs,s jo ysxid ms<sn| idlaIs iy úm;g ffjoH ks,OdÍka ufkda
f,aLk.; lsÍfï m;ajQjkaf.a Ôjk ;;a;ajhg jo ffjoHjreka iy wod<
l%shdj,shla ia:dms; ysxidfjka isÿjQ iïmQ¾K n,mEu ks,OdÍka&
lsÍu' f,aLk.; lsÍug úfYaI mqyqKqjla
,nd§u'

1'2'2' ie,lsh hq;= md¾Yajhkaf.a Y%S ,xld kS;s{ ix.uh flá ld,Sk
wNsu;d¾:hka ;=,kh lrk iu`. wêlrK wud;HdxYh
;Skaÿjlg t<öug yels jk msKsi ^kS;s{jre iïnkaOfhka&
bia;dkanq,a uQ, f,aLfha m%‍ñ;s
wkq.ukh lsÍu'

1'2'3' jo ysxidfjka fi!LHhg iy wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk iEu fYa%Kshlu wêlrK
udkisl jYfhka we;sjk n,mEu" ta ks,OdÍka i|yd iïuka;%‍K
yd iïnkaO cd;Hka;r ne£ï" kS;s wêlrK fiajd fldñiu meje;aùu'
úoHdjg wkqj kvq úksYaph lsÍu
w.úksiqre
iy lsis÷ f,ilska jo ysxidjg
tl`. fkdùu (Zero-tolerance)
ms<sn| cd;sl m%;sm;a;shla iy
hdka;%Khla l%shd;aul lsÍu
Wfoid" iEu fYa%Kshlu wêlrK
ks,OdÍkaf.a oekqj;aNdjh by<
kexùu i|yd iïuka;%‍K meje;aùu'

1'2'4' úksiqrejkaf.a mqyqKqfõ fldgila úksiqrejreka mqyqKq lsÍfï uOH ld,Sk fudähq, y÷kajd§u'
f,i jo ysxidj je<elaùu iy wdh;kh ^fmruqK .ekSu&
úksYaph lsÍu ms<sn| fudähq,hla
y÷kajd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 29
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'3' jo ysxid isÿùï 1'3'1' m;aùï ,nd§ug fmr ish¨u úksiqrejka mqyqKq lsÍfï flá ld,Sk mqyqKqj ,nd§u'
wkdjrKh lr ufyia;%d;ajrekag wêlrK ffjoH wdh;kh
.ekSfï yd Bg mqyqKqj ,nd§u'
wod< meñKs,sj,g
m%;spdr oelaùu 1'3'2' w;awvx.=jg .ekSfuka miq iy wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk ufyaia;%d;ajrekag Wmfoia
i|yd" fmd,Sish Widúhg bÈßm;a lsÍug fmr" ,nd§u'
yd wod< rdcH iellre jo ysxidjg ,laù we;s nj wêlrK fiajd fldñiu
wdh;k isÿlrk w;a mÍlaId lsÍug iy fidaÈis lsÍug
wvx.=jg .ekSï yd ufyaia;%d;ajrekag kshu lsÍu'
r|jd .ekSï ksjerÈj
isÿlrk njg
1'3'3' ksis l%shdud¾. .ekSfï l%shdj,shla wêlrK wud;HxYh flá ld,Sk
ufyaia;%d;ajreka
ilia l< miq" jo ysxid ms<sn|
ksis f,i wëlaIKh wêlrK fiajd fldñiu
meñKs,s jd¾;d lr tajd fmd,sia
lrk njg iy;sl
uQ,ia:dkh fj; fyda tys iajdëk
ùu'
tallhg Ndr§ug lghq;= lrk
f,i wêlrK f,aLldêldÍjrhdg
kshu lrkakehs ufyaia;%d;ajrekag
Wmfoia ,nd§u'

1'3'4' l%udkql+,j ßudkaâ nkaOkd.dr wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk ufyia;%d;ajrekag Wmfoia
kshdukh lsÍug ufyaia;%d;ajrekag ,nd§u'
Wmfoia ,nd§u' wêlrK fiajd fldñiu

úksiqrejka mqyqKq lsÍfï


1'3'5' ufyaia;%d;a mqyqKqjg yd wdh;kh úIhud,dj hdj;ald,Sk
úIhud,djg by; j.lSï lsÍu'
y÷kajd§u'

30 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'4' úm;g m;ajQjkag 1'4'1' úm;g m;ajQjkag udkislj fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk wêlrK ffjoH jd¾;d
Tyqf.a $ wehf.a n,mEula isÿù we;akï" ta ms<sn| ^fmruqK .ekSu& iy wêlrK ffjoH
leue;a; wkqj wkdjrKh jk fyda ta ms<sn|j ;lafiarefõ wdlD;s
ffjoH ;lafiarejla isÿ l< yels njg ixfYdaOkh lsÍu'
ks,Odßfhl=f.ka iy;sl jk mßÈ wêlrK ffjoH
ffjoH iydh jd¾;d (MLR) iy wêlrK ffjoH
,nd.ekSfï whs;sh ;lafiarefõ mj;akd wdlD;s
iy;sl lsÍu' ixfYdaOkh (MLA) lsÍu'
1'4'2' jo ysxidj ms<sn| f,aLk.; fN!;sl wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk n|jd .ekSu iy mqyqKqj
idlaIsj, M,odhs;djh jeä lsÍu iïmQ¾K lsÍu'
msKsi" wêlrK ffjoH ks,OdÍka
jeä msßila n|jd .ekSu" mqyqKq
lsÍu yd m%‍udKj;a myiqlï ,nd§u'
1'4'3' Wmfoia ^pl%f,aL& ksl=;a lsÍu ( wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk iqÿiq Wmfoia ksl=;a lsÍu'

^w& úm;g m;ajQfjl= fyda Tyqf.a


ksfhdað;fhl= úiska isÿlrk
b,a,Sula u; wod< wêlrK
ffjoH ks,Odßhdf.ka Tyqf.a $
wehf.a ffjoH jd¾;dfõ
msgm;la ,nd.ekSfï whs;sh'

^wd& yels wjia:djka ys§


Tyq$weh leue;s ffjoH
ks,Odßfhl=f.ka mÍlaId lrjd
.ekSug whs;sh' ^ldka;d ffjoH
ks,Odßkshlf.ka" fyda úm;g
m;ajQfjl= úreoaO;dj m%‍ldY
fkdl< ffjoH ks,Odßfhl=f.ka
hkd§ jYfhka&
1'4'4' jo ysxidjla ms<sn| meñKs,a,la flá ld,Sk iqÿiq Wmfoia ksl=;a lsÍu'
jd¾;d lrk ish¨u wêlrK ffjoH
ks,OdÍka úiska by; tallh iy
Y%S ,xld udkj ysñlï fldñiu fj;
tu meñKs,af,a msgm;la bÈßm;a l<
hq;= njg Wmfoia ,nd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 31
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'5' jo ysxidj 1'5'1' jo ysxid isoaê iïnkaOfhka kS;s yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk Èjhsk mqrd oekqj;a lsÍfï
ms<sn| fpdaokd" ,nd.; yels ms<shï ms<sn| wud;HdxYh jevigyka meje;aùu'
iellrejkaf.a oekqj;aNdjh jeä lsÍu'
whs;sjdislï" wêlrK wud;HdxYh my; oelafjk lreKq
fmd,Sisfha rdcldßh i|yd uyckhdf.a
Y%S ,xld udkj ysñlï oekqj;aNdjh jeä lsÍug
iy jo ysxid lsis÷
fldñiu (HRCSL) fhdod.;a l%u (
whqrlska bjid
fkdisàu ms<sn|
• meñKs,s hdka;%‍h'
cd;sl m%‍;sm;a;sh
mq¿,aj m%‍pdrh lsÍu' • jo ysxid lsis÷ whqrlska
bjid fkdisàu ;yjqre
lsÍu i|yd cd;sl
m%‍;sm;a;sh flfrys
fmd,Sish fl;rï lemù
isà o

• iellrejkaf.a
whs;sjdislï

• iellrejka flfrys
fmd,sia ks,OdÍka i;=
hq;=lï

1'6' wdKavql%‍u 1'6'1' uQ,sl whs;sjdislï iïnkaOfhka wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk iudf,dapkh wjika lsÍu'
jHjia:dfõ 11 l%shdud¾. .; yels ld, iSudj
mßÉfþofha meñKs,s udi yhla olajd §¾> lsÍu iy;sl jHjia:d m%;sixialrK
iïnkaO ld,iSud lsÍug wdKavql%‍u jHjia:dj ms<sn| md¾,sfïka;= f;aÍï
m%;sfYdaOkh lsÍu' iudf,dapkh lr ixfYdaOkh lsÍu' ldrl iNdj

1'6'2' tu iudf,dapkhg wod<j wdKavql%‍u jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk jHia:dkql+, flgqïm;
jHjia:dj ixfYdaOkh lsÍu' ilia lsÍu iy leìkÜ
uKav,fha wkque;sh ,nd
.ekSu'

jHia:dkql+, flgqïm;
mekùu'

32 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2' úu¾Ykh 2'1' kvq mejßh yels 2'1'1' w;awvx.=jg .ekSu" r|jd.ekSu" kS;sh yd iduh ms<sn| flá ld,Sk fomd¾;fïka;= ksfhda.
jerÈ ms<sn| uQ,sl iellrejkag ie,lSu" igyka wud;HdxYh m%ldYhg m;a lsÍu'
l%shdud¾.hkag jd¾;d lsÍu" fmd,sia ia:dk mßlaId
wkql+, ùu' lsÍu iy hq;=lï meyer yeÍu $
wiu;aùu wvqmdvq i|yd iqÿiq ovqjï
,nd§u we;=¿j l%shd mámdá iy;sl
lsÍu i|yd fmd,sia fomd¾;fïka;=
ksfhda. m%‍ldYhg m;a lsÍu'

2'1'2' tu fmd,sia fomd¾;fïka;= ksfhda." flá ld,Sk fomd¾;fïka;= ksfhda.


kS;sj,g we;=<;a lsÍu' kS;sj,g we;=<;a lsÍu'

2'2' jo ysxidj ms<sn| 2'2'1' ish¨u meñKs,s i|yd uQ,sl l%shdj,s kS;s yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk wod< l%shdj,sh ;=<
meñKs,s M,odhSj folla we;s njg iy;sl lsÍu ( wud;HxYh ^fmruqK fr.=,dis ksl=;a lsÍu'
úu¾Ykh lsÍu' .ksñka&
) meñKs,af,ka meyeÈ,s jk jerÈ
úu¾Ykh lsÍu iy idmrdê wêlrK wud;HdxYh
kS;sh hgf;a ta iïnkaOfhka
jeo.;a l%shdud¾. .ekSu' fmd,siam;sjrhd

) úkhdkql+, l%shdud¾.'

3' ms<shï ,nd 3'1' kS;s iydh ,nd§u' 3'1'1' úm;g m;ajQjkag kS;s iydh ,nd wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk kS;s iydh ,nd .ekSfï
.ekSu i|yd .ekSfï yelshdj ie,iSu' ^fmruqK .ksñka& yelshdj
úm;g
m;ajQjkag 3'1'2' rcfha ks,OdÍkag tfrysj jOysxid flá ld,Sk kS;s wdOdr fldñiu yryd
iydh iïnkaO meñKs,s f.dkq lrk kS;s iydh ,nd§u'
,nd§u' mqoa.,hskag kS;s wdOdr fldñifï
iydh ysñjk njg iy;sl ùu'

3'2' úm;g m;ajQjkag 3'2'1' meñKs,a,la ,o ú.i jo ysxidjg fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk hdka;%‍Kh ia:dms; lsÍu'
ufkda-iudchSh ,lajQjka ms<sn| ;lafiarejla isÿjk
iy ffjoH iydh njg yd ufkda ffjoH m%;sldr
,nd§u' ie,fik hdka;%‍Khla ia:dms;
lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 33
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4' je<elaùfï 4'1' jo ysxidj lsis÷ 4'1'1' jo ysxidj lsis÷ whqrlska bjid wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk m%‍;sm;a;sh m%‍ldY lsÍu'
l%shdud¾. whqrlska bjid fkdisàfï m%‍;sm;a;shla l%shd;aul ^m%Odk&
fkdisàfï lsÍug iy m%pdrKh lsÍug;a"
m%‍;sm;a;shla m%;sm;a;sh n,d;aul lsÍu i|yd;a
y÷kajd§u' hdka;%‍K msysgqúh hq;= wdh;k (
• kS;sm;s fomd¾;fïka;=j
• Y%S ,xld fmd,Sish
• cd;sl fmd,sia fldñiu
• wêlrK ffjoH ks,OdÍkaf.a
ix.uh
• fi!LH wud;HxYh
• wêlrK wud;HdxYh ^wêlrK
j.lSï iïnkaOfhka&

4'2' w;a wvx.=jg .kakd 4'2'1' iEu iellrefjl=u w;a wvx.=jg kS;s yd iduh ms<sn| flá ld,Sk fmd,sia wd{d mk; hgf;a
wjia:dfõ§ mj;sk .ekSfï§ Tyqf.a $ wehf.a whs;Ska wud;HdxYh kshuhka ksl=;a lsÍu'
ysñlï ms<sn| iïnkaOfhka fmd,sish úiska isxy,"
iellrejka oekqj;a fou< iy bx.%Sisfhka isÿlrk fmd,sia fomd¾;fïka;=j
lsÍu' m%‍ldYhl msgm;la imhk njg
iy;sl ùu'
4'2'2' w;a wvx.=jg .kq ,nk wjia:dfõ§" fmd,sia wd{d mk; hgf;a
<`.u {d;sfhl=g w;a wvx.=jg .ekSu kshuhka ksl=;a lsÍu'
iïnkaOfhka l=ú;dkaishla ksl=;a
lsÍfï l%shdj,shg wdlD;shla ilia iudf,dapkh wjika lsÍu'
lr" th ;rfha ms<sme§u'
CCPA ixfYdaê; flgqïm;
ilia lsÍu iy leìkÜ
uKav,fha wkque;sh ,nd
.ekSu'

4'2'3' jo ysxidjla ms<sn|j ,enqKq fmd,sia wd{d mk; hgf;a


meñKs,a,l" úu¾Yk l%shdj,sh kshuhka ksl=;a lsÍu'
;=< .kq ,enQ mshjr iïnkaOfhka
m%udKj;a f;dr;=re ,nd§u'

34 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'3' jo ysxidj iïnkaO 4'3'1' kS;sh n,.ekaùfï l%shdj,sfha kS;s yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk ld, iSudjla ,nd§u'
l=uk fyda l%shdjla ld¾hhlaIu nj iy;sl lsÍu i`oyd wud;HdxYh
wëlaIKh lsÍug CCTV leurd iú lsÍug ksYaÑ;
fmd,sia isrl=á iy ld, iSudjla ,nd§u'
ne/lal kshdukh
lsÍu'

4'4' je<elaùfï iDcq 4'4'1' ish¨u fmd,sia iy nkaOkd.dr wêlrK wud;HdxYh È.= ld,Sk mqyqKqj wjika lsÍu'
l%shdud¾. fhdod ks,OdÍkag idmrdë l%shd igyka
.ekSu' lsÍu" m%‍Yak lsÍu iy úu¾Ykh kS;s yd iduh ms<sn|
iïnkaOfhka mqyqKqjla ,nd §u" wud;HdxYh
tu ks,OdÍka jo ysxid meñKùfï
fmd,sia fomd¾;fïka;=j
l%uhg fhduq fkdjk mßÈ jvd;a
ÈhqKq Ys,amSh l%u y÷kajd§u'

4'4'2' iellrejkag ie<lSfï l%shdj,sfha§ uOH ld,Sk ufkda ffjoH iydh


p¾hd wdndO n,mEula we;s ,nd§u'
fkdlrk njg iy;sl lsÍu
ioyd;a" by< n,OdÍkaf.a ksfhda.
u; jo ysxid meñKùfuka ffjoH
úoHd;aulj we;sjk n,mEu
idlÉPdjg n÷ka lsÍu i|yd;a"
fmd,sia ks,OdÍkag ufkda ffjoH
iydh ,nd§u'

4'5' fmd,sia n,ldfha 4'5'1' fmd,Sisfha jD;a;ShuNdjh iy kS;s yd iduh ms<sn| È.= ld,Sk uQ,H yd ;dlaIKsl iydh
.=Kd;aulNdjh jeä uyck lghq;= iu`. iïnkaOùfï wud;HdxYh ,nd§u'
lsÍu' yelshdj j¾Okh lsÍu i|yd wjYH
uQ,H iy ;dlaIKsl iydh ,nd§u' cd;sl fmd,sia fldñiu

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 35
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'6' múgq l%shdjkag 4'6'1 jo ysxid l%shd iïnkaOfhka kS;s yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk iqÿiq úkhdkql+, l%shdud¾.
ovqjï fkd§ isàu jerÈlrejka jQ fmd,sia ks,OdÍkag wud;HdxYh .ekSu'
wjika lsÍu yd tfia tfrysj oeä úkhdkql+, l%shdud¾.
úh yels wjldY .ekSu' ^tkï meñKs,a,la bÈßm;a cd;sl fmd,sia fldñiu
wffO¾hu;a lsÍu' lr we;s ks,Odßfhl=g tfrysj
läkï úu¾Yk meje;aùug lghq;=
lrk nj iy;sl lsÍu&

4'6'2 wNHka;r úkhdkql+, l%shdud¾.


úêu;aj iy läkñka wkq.ukh
lrk njg iy;sl lsÍu'

4'7' kS;sh n, .kajk 4'7'1 cd;sl wdrlaIdj ms<sn| md¾,sfïka;= cd;sl wdrlaIdj ms<sn| flá ld,Sk iqÿiq úkhdkql+, l%shdud¾.
iy wdrlaIl wdxYsl md,k lñgqj úiska oekg md¾,sfïka;= wdxYsl md,k .ekSu'
ks,OdÍka jo i<ld n,k ;%ia;jdoh je<elaùfï lñgqj
ysxid meñKùfï mk; ;=< jo ysxidj Èßu;a lrk úê
l%shdjka wkq.ukh úOdk we;=<;a fkdjk njg iy;sl
wffO¾hu;a lsÍu' lsÍu'

5' ld¾h 5'1' udkj ysñlï 5'1'1' udkj ysñlï ms<sn| cd;sl ld¾h wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk hdka;%‍Kh f.dvke.Su'
ie,eiau ms<sn| cd;sl ld¾h ie,iqfï" jo ysxid iïnkaO ld¾h
kshdukh ie,iqfï" jo ysxid ,laIK l%shd;aul lsÍu wëlaIKh kS;s yd iduh ms<sn|
iy iïnkaO ld¾h lsÍu ioyd mßmQ¾K wka;¾ - wud;H wud;HdxYh iy fi!LH
iudf,dapkh ,laIK l%shd;aul hdka;%Khla f.dvke.Su' wud;HdxYfhka iukaú;
lsÍu' lsÍu kshdukh wka;¾ - wud;H lñgqjla
lsÍug hdka;%‍Khla
msysgqùu'

36 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

5'2' m%‍Odk wdh;k 5'2'1' jo ysxid meñKs,s iïnkaOfhka kS;s yd iduh ms<sn| flá ld,Sk ms<shï ,nd .; yels
w;r kshdukh" cd;sl uÜgfï o;a; .nvdjla wud;HdxYh ^fmruqK l%shdj,sh taldnoaO lrñka
iudf,dapkh mj;ajd .ekSu' .ksñka& ta i|yd m%fõYh
iy tajd w;r myiq lsÍu'
iïnkaëlrKh' 5'2'2' úkaÈ;hka iy Tjqkaf.a wêlrK wud;HdxYh" uOH ld,Sk
ksfhdað;hskag m%‍;s,dN w;ajk kS;s yd iduh ms<sn|
ms<shï l%shdj,shla taldnoaO lrñka" wud;HdxYh" fi!LH
ta i|yd m%fõYh myiq lsÍu' wud;HdxYfhka iukaú;
wka;¾ wud;H lñgqj
5'2'3' meñKs,s ms<sn| o;a; iudf,dapkh" uOH ld,Sk meñKs,s ms<sn| o;a;
Y%S ,xld udkj ysñlï
meñKs,sj,g m%‍;spdr oelaùug iudf,dapkh'
fldñiu
l%shdud¾. .ekSu iy úIu;d
we;akï tajd wduka;%‍Kh lsÍug cd;sl fmd,sia fldñiu
ie,iqï iudf,dapkh lsÍu'
fmd,sia fomd¾;fïka;=j
5'2'4' jHQy.;" úêu;a iïnkaëlrKhla uOH ld,Sk jHqy.; iïnkaëlrKh
iy f;dr;=re yqjudrejla iy;sl kS;sm;s fomd¾;fïka;=j i|yd l%‍uhla ia:dms; lsÍu'
lsÍu' kS;s yd iduh ms<sn|
wud;HdxYh

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 37
2017 - 2021
38 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
ldka;d whs;sjdislï

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 39
2017 - 2021
40 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
ldka;d whs;sjdislï

rch úiska ia;%S mqreI iudkd;au;dj iy ldka;djka iún,.ekaùu m%‍uqL;d lafIa;%‍hla f,i y÷kdf.k we;s w;r" ldka;djkag tfrys ish¨u wdldrfha fjkiaj ie,lSï ;=rka
lsÍfï iïuq;sh (CEDAW) we;=¿ cd;Hka;r iïuq;Ska yd m%ldYkhka i`oyd md¾Yajlrefjl= f,i lghq;= lrhs' ia;%S mqreINdjh ms<sno ixfõ§ kS;s mekùu" m%‍;sm;a;s ilia
lsÍu iy ld¾hh ie,iqï ixj¾Okh lsÍu ;=<ska ia;%S mqreI iudkd;au;dj w;alr .ekSu i|yd fï jk úg rch lghq;= lrñka isáhs' úfYaIfhkau fi!LHh yd wOHdmkh hk
lafIa;%hka Tiafia ldka;d iún,.ekaùu yd iïnkaO fndfyda lafIa;%‍ .Kkdjla Tiafia Y%S ,xldj m%‍.;sh w;alr f.k we;' ia;%S mqreI iudkd;au;dj" wdKavql%u jHjia:dfõ uQ,sl
whs;sjdislï mßÉfþofhys iy .súiqï m%ldr fmdfrdkaÿ bgqlsÍu ;=< fukau" 2015 § tlai;a cd;Skaf.a ;sridr ixj¾Ok b,lal ;=<ska iïu; lr.;a ia;%S mqreI o¾Yl w;am;a
lr.ekSu yrydo ia;%S mqreI iudkd;au;dj ms<snoj wjOdkh fhduqj ;sfí'

fuu cd;sl ld¾hh ie,eiau ;=<ska úfYaIfhka wd¾Ól" foaYmd,k iy ixialD;sl lafIa;%‍hkays ie,lsh hq;= iudkd;au;djhla w;am;a lr.; hq;= njg wjOdrKh lr isáhs' Y%u
n,ldfha ldka;d iyNd.s;ajh kd.ßl iy .%dóh lafIa;%‍ foflysu msßñkag jvd wju ;;a;ajhl mj;S' Y%u ixl%‍uKh ms<sn| cd;sl m%‍;sm;a;sh l%shdjg kexjqjo" úfYaIfhkau
kqmqyqKq wxYfha Y%u odhl;ajh we;`Mj ixl%uKsl Y%ñlhkaf.a iqnidOkh iïnkaOfhka .eg`M mj;S' hqoaOfhka mSvdjg m;ajQ ldka;djkaf.a wd¾Ól" wdrlaIdj iy há;,
myiqlï ms<sno wjYH;dj iïnkaOfhka läkï wjOdkh fhduqùu wjYHh' tlai;a cd;Skaf.a wdrlaIl uKav,fha wxl 1325 fhdackdfjka úia;r flfrk mßÈ wêlrK moaO;sfha
isÿlrk fjkialï ioyd ia;%S mqreINdjh we;=<;a lsÍu w;HjYHh' m<d;a md,k wdh;k ;=< ldka;djka i|yd ishhg 25] l ksfhdackhla fjka lr ;snqKo" md¾,sfïka;= iy
m<d;a iNdjkayS ldka;d ksfhdackh jeä lsÍu i|yd ta fjkqfjka ;jÿrg;a yv ke.Su w;HjYHh'

ksfjiaj," fiajd ia:dk iy m%‍cdj ;=< ia;%SmqreINdjh mokï lr.;a m%‍pKav;ajh ;=rka lsÍu i|yd uyckhd iy kS;sh l%shd;aul lrk wdh;khkays ixfõ§;dj we;slrùug
l%shdlsÍu jeo.;afõ' tneúka ld¾h ie,eiau ;=<ska ia;%SmqreI iudk;dj iy ldka;djka iún,.ekaùu i|yd rcfha ne£u jeä lr we;s w;r" ie,eiafï mrud¾:hka uqÿka m;a
lr .ekSug M,odhs l%shd;aul lsÍula iy kshduk moaO;shla wjYH flf¾' fjkiaj ie,lSug uq,ajk wdl,am iy iudcfha iEu uÜgulu isák ldka;djkaf.a ld¾hNd¾hhka ys
taldldÍ iajrEmh msgqoelSu ioyd iyfhda.fhka l%shd;aul l< hq;= jevms<sfj,l wjYH;dj u;=j mj;S' tneúka il%Sh hdka;%Khla yrydo" m%udKj;a iïm;a odhl;ajhla ;=<ska
fukau l%uj;a ksÍlaIK moaO;shla Tiafia ia;%S mqreI iudkd;au;djh yÿkd.ekSu" fjkiaj i,lkq ,eîu msgqoelSu" iudk whs;Ska ;yjqre lrñka ldka;djka iún, .ekaùu
flfrys rcfha lemùu hkd§ fï ish,a, cd;sl ld¾hh ie,eiau u.ska W;al¾Ihg kexfõ'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 41
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1' ldka;d 1'1' wdKavql%u jHjia:dj 1'1'1' wdKavql%u jHjia:dfõ uQ,sl whs;Ska jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk wdKavql%u jHjia:djg wod<
whs;Ska ;=< ldka;d whs;Ska ms<sn| mßÉfþohg ldka;d whs;Ska úê úOdk we;=<;a lsÍu'
iy;sl Yla;su;a lsÍu' ms<sn| fldgila tla lsÍu'
lsÍu'
1'2' ia;%SmqreI 1'2'1' jHjia:duh úê úOdk hgf;a ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk ldka;djka ms<sno fldñiu
iudkd;au;djh iajdëk fldñiula f,i ldka;djka wud;HdxYh ia:dmkh lsÍu'
iy;sl lsÍu i|yd ms<sn| cd;sl fldñiula ia:dmkh
wjYH wdh;ksl lsÍu'
hdka;%K'

1'3' wëlaIK yd 1'3'1' ia;%SmqreI jYfhka fjka fjkaj o;a; ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk ia;%S mqreI jYfhka fjka
m%;sm;a;s ie<iqï tla /ia lsÍu i|yd m%;sm;a;shla wud;HdxYh fjkaj o;a; ixÑ;
lsÍfï ld¾h i|yd ilia lsÍu mj;ajdf.k hdu'
ia;%S mqreI jYfhka uqo,a yd l%u iïmdok
fjka fjkaj o;a; wud;HdxYh
tla /ia lsÍu'
ck yd ixLHdf,aLk
fomd¾;fïka;=j

2' .¾NKS iy 2'1' .¾NKS iy lsßfok 2'1'1' .¾NKS iy lsßfok uõjrekaf.a fi!LH wud;HdxYh iy §¾> ld,Sk .¾NKS iy lsßfok
lsßfok uõjrekaf.a fmdaIK fmdaIKh yd iïnkaO jevigyka m<d;a iNd uõjreka w;r wjodkï
uõjrekaf.a uÜgu j¾OkSh Yla;su;a fldg ld,hg fhda.H iys; .íidùï wju
fmdaIK ;;a;ajhlg f.k f,i ilia lsÍu' lr.ekSu iy Wm;a md,k
uÜgu tau' l%u ioyd fhduqùfï
j¾Okh j¾Okhla w;am;a lr.ekSu'
lsÍu'

3' wkjYH .eí 3'1' wjodkï iys; .íid 3'1'1' ta ioyd iqÿiq .=re mqyqKq yd kj fi!LH wud;HdxYh iy §¾> ld,Sk wjodkï iys; .íid
.ekSï wju ms<sn|j oekqj;a mdGud,d meje;aùu' m<d;a iNd wju lsÍu yd Wm;amd,k
lsÍug yels lsÍu' Ndú;fha j¾Okhla we;s
jk mßÈ lsÍu'
Wm;amd,k
l%u Ndú;h
ms<sn|
oekqj;aNdjfha
j¾Okhla
we;s lsÍu'

42 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4' STD/HIV/ 4'1' .=Kd;aul fi!LHh 4'1'1' STD/HIV/AIDS wdidÈ; mqoa.,hka fi!LH wud;HdxYh §¾> ld,Sk STD/HIV/AIDS wdidÈ;
AIDS fiajd ioyd i|yd fiajdjka ,nd.; yelsùu' mqoa.,hska i|yd fiajdjka
wdidÈ; m%fõYùug myiqlï iemhSu'
mqoa.,hska ie,iSu'
yg
fiajdjkag
m%fõY ùfï
wjia:dj
ie,iSu'

5' jHdNspdrh" 5'1' jHdNspdrh" 5'1'1' md¾,sfïka;=jg bÈßm;a lsÍu i|yd wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk oKav kS;s ix.%y mk;
ia;%SÿIKh ia;%SÿIKh iy m%‍Odk oKav kS;s ix.%yhg wod< ixfYdaOk ^ixfYdaê;& ieliSu'
iy m%‍Odk jYfhkau Wm;skau f.k tau' fi!LHh wud;HdxYh
jYfhkau mj;sk úlD;s;d
ldka;djka ms<sno cd;sl
Wm;skau u; ffjoHdkql+,j 5'1'2' m%;sm;a;s iïmdolhkao we;=¿j úúO m%;sm;a;s iïmdolhka iu.
fldñiu
mj;sk .íid lsÍu idmrdê md¾Yajlrejka iu. cd,.; fjñka mej;s idlÉPd
úlD;s;d u; jrola f,i by; ioyka fjkialïj,g iydh udkj ysñlï fldñiu
ffjoHdkq- fkdie,lSu' ùu'
l+,j
.íid lsÍu 5'1'3' leìkÜ wkque;sh ,nd.ksñka mk; mk; md¾,sfïka;=j fj;
idmrdê md¾,sfïka;=j fj; bÈßm;a lsÍu' bÈßm;a lsÍu
jrola f,i
fkdie,lSu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 43
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6' /lshdjkag 6'1' rdcH iy mqoa.,sl 6'1'1' úêu;a iy idïm%‍odhsl fkdjk jD;a;Sh mqyqKq wud;HdxYh uOHld,Sk - iy idïm%‍odhsl fkdjk
m%fõY ùu wxYfha /lshdjka ys wxYj, by< ksmqK;d iys; /lshd §¾> ld,Sk wxYhka ys wju jYfhka
we;=¿j ldka;d iyNd.s;ajh fjkqfjka ldka;djka mqyqKq lsÍfï wOHdmk wud;HdxYh ldka;djka ishhg 40] l
ldka;djkaf.a jeä lsÍu' l¾;jHh ioyd wdfhdackh lsÍu ( msßila mqyqKq lsÍu'
wd¾:sl Wod' f;dr;=re ;dlaIK wxYh'
ysñlï
iy ksoyi
m%‍j¾Okh
6'1'2' ia;%S mqreINdjh iïnkaOj mj;sk jD;a;Sh mqyqKq jevigyka
lsÍu'
iudc neñ ìo,d ldka;djkao ixúOdk lsÍu'
mqyqKq mka;s ioyd fhduqjk whqßka
jD;a;Sh mqyqKq jevigyka ioyd
wjia:d Wodlr §u'

6'1'3' ldka;djka jD;a;Sh yd ;dlaIKsl jD;a;Sh yd ;dlaIKsl


wOHdmkhg iyNd.s lr.ekSu wOHdmkh ;=< iudk
Èß.ekaùu i`oyd YsIHhka" iyNd.S;ajh'
foudmshka yd .=rejreka w;r
oekqj;anj we;s lsÍu'

6'2' rdcH yd mqoa.,sl 6'2'1' mqoa.,sl wxYfha ldka;d fiajd wdfhdack uKav,h §¾> ld,Sk ldka;d fiajd kshqla;sfha
wxYfha /lshd kshqla;sh by< kexùu ioyd nexl= iy m%;sY;h by< kexùu'
i|yd ldka;d WmdêOdÍ ldka;djka n|jd.ekSu mqoa.,sl wxYh
iyNd.S;ajhg iy l<ukdlrK mqyqKq jevigyka
mj;sk ndOdjka ioyd ldka;djka jeä ixLHdjla
ms<snoj wjOdkh f;dard .ekSu'
fhduq lsÍu'

44 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'3' fiajd kshqla;sfha 6'3'1' /lshdfõ ksr; ldka;djkaf.a l=vd ldka;d yd <ud lghq;= §¾> ld,Sk m%udKj;a Èjd iq/l=ï
úêu;a wxYh ;=< orejka /ln,d .ekSu ioyd úêu;a ms<sn| wud;HdxYh uOHia:dk ixLHdjla
ia;%S mqreI mr;rh wëlaIKhlska hq;a Èjd iq/l=ï ia:dmkh lsÍu'
wjika lsÍu' uOHia:dk ia:dmkh lsÍu ioyd Èß m<d;a iNd
§ukd fjka lsÍu'
mqoa.,sl wxYh

6'3'2' /lshdfõ ksr; ldka;djka i|yd m%jdyk wud;HdxYh uOH ld,Sk ksis m%jdyk myiqlï
wdrlaIs; iy úêu;a fiajhla iemhSu'
ie,iSu iy;sl lsÍu i|yd u.S m%jdyk wêldßh
fmdÿ m%‍jdyk fiajh fjkqfjka
wdfhdackh lsÍu'

6'3'3' w¾O ld,Sk iy wdh;kfhka rdcH mßmd,k wud;HdxYh uOH ld,Sk kuHYS,sj fiajh ie,ish
mßndysrj hkd§ jYfhka úêu;a yels jevms<sfj<la y÷kajd
wxY i`oyd kuHYS,Sj fiajh ,xld jdKsc uKav,h §u'
ie,iSug yels jk jev mßirhla
ioyd Wkkaÿ lrùu'

6'3'4' orejka /ln,d.ekSu yd mjqf,a ldka;d yd <ud lghq;= §¾> ld,Sk ksjfia lghq;= i|yd
j.lsï iïnkaOfhka msßñkaf.a ms<sn| wud;HdxYh msßñkaf.a iyNd.S;ajh jeä
ld¾h Ndrh iy j.lSï m%j¾Okh lsÍu'
Wfoid yv ke.Su'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 45
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7' jegqmla 7'1' Y%u n,ld ix.Kk 7'1'1' .Dy fiajh yd jegqmla rys;j ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk jegqma rys;j /ln,d.ekSu
fkd,nk ;=<§" jegqmla ie,fik /ln,d.ekSu yd iïnkaO ms<sn| wud;HdxYh ie,iSu yd .Dy fiajh
/ln,d.ekSï fkd,nk /ln,d mj;sk j;auka m%;sm;a;sh yd kS;s yÿkd.ekSu'
yd .Dyia; .ekSï yd .Dyia: rduqj úu¾Ykh lr" rfÜ wd¾:slhg
ld¾hhka ld¾hhkays jákdlï ldka;djf.a mq`M,a odhl;ajh ksis
y`ÿkd.ekSu .Kka ne,Su iy tu mßÈ yÿkd.ekSu'
yd tajdg jákdlï o< foaYSh
jákdlula ksIamdokhg we;=<;a 7'1'2' .Dy fiajh ms<sn| cd;Hka;r lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk talSlrKh i,ld ne,Su
,nd§u' lr .ekSu' lïlre ixúOdkfha iïuq;s wxl ioyd úu¾Ykhla isÿ lsÍu'
189 úu¾Ykh lr wmrdkqu; lsÍu ldka;d yd <ud lghq;=
i,ld n,ñka" th wkql+,kh i,ld ms<sn| wud;HdxYh
ne,Su'
cd;Hka;r lïlre
ixúOdkh

7'1'3' .Dy fiajfha kshef,k" fldka;%d;a lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk wúêu;a wxYfha fiajfha
fyda lDIsld¾ñl wxYfha Wm kshq;= ldka;djkaf.a wd¾Ól
fldka;%d;a moku hgf;a fiajh cd;Hka;r lïlre whs;Ska iqrlaIs; lsÍu'
lrk" ksYaÑ; ld,iSudjla ;=< ixúOdkh
muKla /lshdfõ fhfok iy
;djld,sl /lshdj, kshef,k
ldka;djkaf.a wd¾Ól whs;Ska wdrlaId
flfrk kS;s l%shd;aul lsÍu'

7'1'4' .Dy fiajfha /lshdjkays lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk .Dy fiaúldjka wdrlaId
kshef,kakka fiajfha wkqhqla; lsÍu fjkqfjka iqÿiq
lsÍu yd iïnkaO iïu;hka" hdka;%Khka ilia lsÍu'
m;alsÍï" f.ùï yd wdrlaId lsÍug
wod<j lïlre wud;HdxYh iu.
fr.=,dis ilia lsÍu fjkqfjka
idlÉPd lsÍu'

46 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8' N+ñh o 8'1' bvï ysñldß;ajh" 8'1'1' bvï ixj¾Ok wd{d mkf;a iy bvï wud;HdxYh §¾> ld,Sk wod< kS;s ixfYdaOkh lsÍu
we;=¿j iy md,khg bvï wkai;= lsÍug wod< mqoa.,sl
wd¾:sl ldka;djka yg kS;sj, we;s widOdrK úêúOdk ldka;d yd <ud lghq;=
iïm;a iudk whs;sh yd ixfYdaOkh lsÍu' ms<sn| wud;HdxYh
flfrys m%fõYh iqrlaIs;
lDIsl¾u wud;HdxYh
ysñldÍ;ajh lsÍu' 8'1'2' wd¾Ól iïm;a fjkqfjka iudk uOH ld,Sk wd¾Ól iïm;a fjkqfjka
m%ldY lsÍu" whs;sjdislï ,nd§u ioyd ldka;d yd <ud lghq;= iudk whs;sjdislï
md,kh m%;sixialrK mjrd .ekSu' ms<sn| wud;HdxYh iqrlaIs; lsÍug
lsÍu i|yd m%;sixialrK ilia lsÍu'
iudk
whs;sh yd
m%fõYh
,nd§u'

9' f.dú 9'1' f.dú ixúOdkj, 9'1'1' f.dú iudchka ys f.ú,shkaf.a lDIsl¾u wud;HdxYh uOH ld,Sk f.dú ixúOdkj, ldka;d
ldka;djkaf.a ldka;d iyNd.s;ajh wju odhl;ajh ishhg 30] la jk iyNd.S;ajh jeä lsÍu'
iudc- jeä lsÍu yd tajdfha fia iqrlaIs; lsÍu'
wd¾:sl ldka;d N+ñldj
whs;sjdislï Yla;su;a lsÍu' 9'1'2' f.dú ixúOdkj, idudðlhka lDIsl¾u wud;HdxYh uOH ld,Sk ldka;djf.a kdhl;ajh yd
wdrlaId iy lDIsld¾ñl lafIa;%h yd wd¾Ól whs;Ska ms<s.ekSu'
lsÍu' iïnkaO rcfha ks,OdÍka ioyd ia;%S ldka;d yd <ud lghq;=
mqreINdjh ms<sno ixfõ§ fjñka ms<sn| wud;HdxYh
ldka;d kdhl;ajfha iy wd¾Òl
whs;sjdislïys jeo.;alu hgf;a
úfYaI mqyqKq jevigyka l%shd;aul
lsÍu'

9'1'3' f.ú,shka ioyd iudc wdrlaIK iudc fiajd wud;HdxYh uOH ld,Sk iudc wdrlaIK fhdackd
fhdackd l%u y÷kajd §u' yÿkajd §u'

9'1'4' f.ú,shka ioyd ;dlaIKsl wxYfha ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk iEu wxYhlu mqyqKqj
fukau" ksmqK;d mqyqKqj iy ms<sn| wud;HdxYh ioyd f.ú,shka we;=<;a
wOHhk pdßld i|yd m%fõYùfï lr .ekSu'
wjia:d iqrlaIs; lsÍu' lDIsl¾u wud;HdxYh

m<d;a iNd

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 47
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

10' ixl%‍uKsl 10'1' ldka;d ixl%‍Ksl 10'1'1' tl`. jQ kshuhka yd fldkafoais úfoaY /lshd wud;HdxYh flá ld,Sk fiajd .súiqï l%shd;aul
m%‍;sm;a;sh fiajlhskaf.a ^/lshd fldkafoais" jegqma iy lsÍu'
l%shd;aul wdrlaIdj ;yjqre fjk;a m%‍;s,dN& u; mokïj fiajd
lsÍu' flfrk mshjr .súiqï l%shd;aul lsÍu iy ta miq úmrï hdka;%K
.ekSu yd iQrdlEï iïnkaO miqúmrï hdka;%K jeä ixj¾Okh lsÍu'
je<elaùu' ÈhqKq lsÍu'

10'1'2' fiajd .súiqïys fldkafoais úfoaY /lshd wud;HdxYh uOH ld,Sk meñKs,s hdka;%Khla
lvlsÍu iïnkaOfhka" ixl%‍uKsl ia:dms; lsÍu'
Y%ñlhkaf.ka ,efnk meñKs,sj,g úfoaY fiajd kshqla;s
il%Shj m%;spdr oelaùu i|yd wjYH ld¾hdxYh
hdka;%K hdj;ald,Sk lsÍu iy
tjekakla iïnkaOfhka ldka;d
Y%ñlhka ;=< oekqj;a Ndjhla we;s
lsÍu'

10'1'3' ixl%‍uKsl ldka;d Y%ñlhkaf.a úfoaY /lshd wud;HdxYh uOH ld,Sk mjq,a wdrlaIK moaO;shla
iajdñmqreIhka i|yd m%;spdr ia:dms; lsÍu'
oelaúh yels mjqf,a idudðlhska úfoaY fiajd kshqla;s
yg wdrlaIdj i,iñka ish ld¾hdxYh
Ôjk ;;a;ajhka Wiia lr.ekSu
i|yd bjy,a jk jevigyka
y`ÿkajdfoñka l%shd;aul lsÍu'

48 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

11' nyqwdxYsl 11'1' kS;s m%;sixialrK 11'1'1' miq.sh j¾I myl ld,h ;=< wjika ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk iólaIKh isÿ lsÍu
ueÈy;aùï l< ish¨u kS;s m%‍;sixialrK ms<sn| wud;HdxYh yd ks¾foaYhka ms<sno
;=<ska jd¾;d ms<sno iólaIKhla isÿ lr ,ehsia;=jla ilia lsÍu'
ldka;djka tu jd¾;djkays ks¾foaY ms<sn| wêlrK wud;HdxYh
yd .eyeKq ,ehsia;=jla ilia lsÍu'
rdcH fkdjk ixúOdk
orejkag
tfrys
m%pKav;ajh 11'1'2' kS;s m%‍;sixialrK l%shdj,sfhys ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk kS;s m%‍;sixialrK
wju lsÍu' ldka;d iyNd.s;ajh iy;sl lsÍu' ms<sn| wud;HdxYh l%shdj,sfhys ldka;d
iyNd.S;ajh'
wêlrK wud;HdxYh

11'1'3' ihsn¾ wmrdO iy úfYaIs; wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk 365 A fþoh ;jÿrg;a
ldKavhkag wh;a ,sx.sl ysßyer úldYkh lsÍu'
iïnkaO lreKq wka;¾.; lsÍu
ioyd ,sx.sl ysßyer ms<sn| fþo
wxl 345 ;jÿrg;a úldYkh lsÍu'

11'1'4' iajlSh leue;a; ^j¾;udkfha wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk lsisÿ f,ilska wkqu;
wjqreÿ 16& f,i ms<s.efkk jhig fkdlsÍfï m%;sm;a;sh
wju jhil" nd, jhialdr ,sx.sl ldka;d yd <ud lghq;= l%shd;aul lsÍu'
iïnkaO;d lsisÿ f,ilska wkqu; ms<sn| wud;HdxYh
fkdlsÍu ;yjqre lsÍug" kS;shg
wkqj ia;%S ¥IKh iïnkaO fþo wxl
363 meyeÈ,s w¾:l;khla isÿ lsÍu'

11'1'5' ieñhd yd ìßo kS;sfhka fjkaj wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk ffjjdyl ia;%S ¥IKh
isáh o" lsisÿ úreoaO;ajhlska iïnkaO kS;sh n,d;aul
f;drj ffjjdysl ia;%S ¥IKh lsÍu'
wmrdOhla f,i ie,lSu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 49
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

11'1'6' wdKavql%u jHjia:dfõ kS;s ix.%yfha wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk w¾: ksrEmKh mq¿,a lsÍu'
11 fjks j.ka;sh yd iu.dój"
rdcH fkdjk uÜgfï l%shdldÍka
we;=<;a lsÍug iy ,sx.sl ysxikh
jOysxidfõ tla me;slvla f,i
y`ÿkd.ekSu i`oyd jOysxid mkf;a
jOysxidj hkafkys w¾:l:kh
mq`M,a lsÍu' tfia ke;fyd;a oKav
kS;s ix.%yh hgf;a rdcH" rdcH
fkdjk uÜfï l%shdldÍka iy
,sx.sl ysxikhkao wdjrKh jk
mßÈ jOysxidj iïnkaO fjku
wmrdOhla f,i n,d;aul lsÍu'

11'1'7' iajdëk jYfhka ;yjqre lsÍu wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk idlaIs ,nd§fï wd{d mk;
o we;=`Mj" ldka;djka ,ndfok m%‍;sixialrKh lsÍu'
idlaIsj, úYajikSh;ajh
iïnkaOfhka m%úpdrl úê úOdk
bj;a lsÍu ioyd idlaIs ,nd§fï
wd{d mk; m%;sixialrKh lsÍu'

11'1'8' jD;a;Sh ix.ï iy ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk ,sx.sl ysxikj,g m%;spdr
fiajdfhdaclhskaf.a ix.ïj, wud;HdxYh oelaùug lñgq ia:dms;
Wmfoia ,nd .ksñka ,sx.sl lsÍu'
ysxik iy w;jr iïnkaOfhka rdcH mßmd,k wud;HdxYh
ldka;djkag m%;spdr oelaúh yels
,xld jdKsc uKav,h
fia rdcH iy mqoa.,sl wxYfha
fiajdfhdaclhka wksjd¾hfhkau jD;a;Sh iñ;s
yÿkajdÈh hq;= ud¾f.damfoaY iy
m;a l< hq;= lñgq ms<sno ksis
l%shdud¾.hkag wj;S¾K ùu'

11'1'9' id¾:lj l%shd;aul lsÍu ioyd we;s wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk .Dyia: ysxikh ms<sn|
ndOd bj;a lsÍu iy idlaIs u; mk; ixfYdaOkh lsÍu'
m%;spdr oelaùug yels mßÈ .Dyia: ldka;djka ms<sno cd;sl
ysxikh ms<sno mk;g ixfYdaOk lñgqj
f.k tau'

50 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

12' ldka;djkag 12'1' ia;%S mqreINdjfha 12'1'1' ia;%S mqreINdjfha taldldÍ l%u ckudOH wud;HdxYh flá ld,Sk fmdÿfõ ia;%S mqreINdjfha
fjkiaj taldldÍ l%u msgqoelSu i|yd uyck;dj" iEu taldldÍ l%u wju lsÍu'
ie,lkq msgqoelSu fjkqfjka wOHdmk uÜgulau ksfhdackh ldka;d yd <ud lghq;=
,nk l%shdud¾. .ekSu' lrk YsIHhka" ckudOH" wd.ñl iy wud;HdxYh
taldldÍ l%u m%‍cd kdhlhska hkd§ md¾Yajhkaf.a
msgqoelSu' oekqj;aNdjh fjkqfjka jevigyka
(Gender l%shd;aul lsÍu'
stereotyping)
12'1'2' ia;%S mqreINdjfha taldldÍ l%uj, ckudOH wud;HdxYh flá ld,Sk ia;%S mqreINdjh ms<snoj
iDKd;aul n,mEu ms<sn| ixfõ§nj we;s lsÍu'
oekqj;aNdjh we;s lsÍu msKsi" l,d ldka;d yd <ud lghq;=
lafIa;% fhdod .ekSu' wud;HdxYh

13' úkaÈ;hkaf.a 13'1 kS;sh m%n,j 13'1'1' cd;sl fmd,sia m%;sixialrK kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk fmd,sia ia:dkj, ldka;d
whs;Ska n,d;aul lsÍu' l%shdj,sfha fldgila f,i" wud;HdxYh yd <ud wxY ixLHdj jeä
wdrlaId fmd,sia" <ud yd ldka;d ld¾hdxY lsÍu'
flfrk" m%udKd;aulj jeä lsÍu" tajdfha fmd,sia fomd¾;fïka;=j
wmrdOl- .dïNSr;ajh by< kexùu'
rejka
;u jrog 13'1'2' meñKs,slrejkaf.a fm!oa.,sl;ajh kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk há;, myiqlï ixj¾Okh'
j.lshk yd wdrlaIdj ie,iSu i|yd há;, wud;HdxYh
ia;%S myiqlï iqrlaIs; lsÍu' ksÍlaIK hdka;%Kh
mqreINdjhg fmd,sia fomd¾;fïka;=j ks¾udKh lsÍu'
ixfõ§
hqla;s 13'1'3' ,ndfok fiajdj ms<snoj ksis kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk
l%shdoduhla' ;lafiarejla i`oyd Ndú; lsÍu wud;HdxYh
msKsi ia;%S mqreINdjh u; mokï
jQ m%pKav isÿùï jd¾;d lsÍug fmd,sia fomd¾;fïka;=j
yd ksÍlaIKh lsÍu fjkqfjka
hdka;%Khla ilia lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 51
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

13'1'4' wêlrK yd rcfha ks,OdÍkag kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk wêlrK yd uyck
w;sf¾l jYfhka wOHdmk yd wud;HdxYh ks,OdÍkaf.a oekqj;aNdjh
oekqj;anj iïnkaO mqyqKqjla by< kexùu'
,nd§u' ^Wod' kS;sh n,d;aul lrk fmd,sia fomd¾;fïka;=j
ks,OdÍka" fi!LH fiajd imhkakka"
wêlrK fiajd fldñiu
iudc fiajlhka" m%cd kdhlhka yd
idudkH ck;dj& ldka;d yd <ud lghq;=
wud;HdxYh

13'1'5' fmd,sia ldka;d yd <ud ld¾hdxYfha kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk NdId yelshdj j¾Okh
fukau iEu fmd,sia ia:dkhlu wud;HdxYh lsÍu'
isxy, iy fou< hk NdId
oaú;ajfhkau l;d l< yels fmd,sia fomd¾;fïka;=j
ks,Odßkshka wkqhqla; lr we;s nj
iy;sl lsÍu'

13'2' l%shdldÍj fpdaokd 13'2'1' ,sx.sl ysxikh iïnkaO kvq kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk úfYaI tallhla msysgqùu'
bÈßm;a lsÍu' lghq;= läkï lsÍu i|yd kS;sm;s wud;HdxYh
fomd¾;fïka;=fõ úfYaI tallhla
msysgqùu' fmd,sia fomd¾;fïka;=j

ldka;d yd <ud lghq;=


wud;HdxYh

kS;sm;s fomd¾;fïka;=j

13'2'2' ldka;djkag tfrys m%‍pKav;ajh kS;sh yd iduh ms<sn| uOH ld,Sk kS;s iïmdok y÷kajd §u'
we;=¿j" nrm;, wmrdO wud;HdxYh
iïnkaOfhka w;aysgjQ ovqjï
;ykï lsÍug kS;s iïmdokh fmd,sia fomd¾;fïka;=j
lsÍu iy wmrdO hqla;s l%shdj,sfha
wêlrK wud;HdxYh
mßmd,kh Yla;su;a lsßu i|yd"
nrm;, wmrdO iïnkaOfhka wju
ovqjï ms<sn| ixl,amh y÷kajd§u'

52 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

13'3' M,odhS wêlrK 13'3'1' úksiqrejrekaf.a mqyqKq jevigyka wêlrK fiajd fldñiu flá ld,Sk ia;%S mqreINdjh u; mokï
yd lajdis wêlrK ioyd ldka;djka iy .eyeKq jQ m%pKav;ajh ms<sn| úIh
m%;spdr' <uqkag tfrys m%‍pKav;ajh o ud,djla y÷kajd§u'
idlÉPdjg ,la flfrk mq`M,a
úIhud,djla y÷kajd§u'

13'3'2' ldis úksYaphlrejka m;alsÍug wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk úIhud,dj ilia lsÍu'
fmr Tjqkaf.a mqyqKqfõ fldgila
f,i ldka;djkag tfrys
m%‍pKav;ajh ms<sn| úIhud,djla
ilia lsÍu'

13'3'3' ldka;djkag tfrys m%‍pKav;ajh wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk ud¾f.damfoaY ilia lsÍu'
yd iïnkaO kvq iïnkaOfhka
lghq;= lsÍfï§" ta yd neÿKq mjq,a
iïnkaO;d iu`. .kqfokq lsÍu
ms<snoj" w¾O úksiqrejka i|yd
meyeÈ,s ud¾f.damfoaY ilia lsÍu'

13'4' idlaIslrejka 13'4'1' úkaÈ;hka yg wdrlaIdj ie,fik wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk úkaÈ;hka yd idlaIslrejka
wdrlaId lsÍu' ksis hdka;%Khla fukau th wdrlaId lsÍfï kS;sh h<s
l%shd;aulùu ms<sno meyeÈ,s ieliSu'
w¾:l:khla ,nd §u i`oyd
úkaÈ;hka yd idlaIslrejka wdrlaId
lsÍfï mk; iudf,dapkh yd
ixfYdaOkh'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 53
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

13'5' hqla;s l%shdodufha 13'5'1' w;awvx.=jg f.k r|jdf.k kS;sh yd iduh ms<sn| flá ld,Sk mÍlaIKhla isÿlsÍu i|yd
fjkiaùu' isáh§ msßñka iy ldka;djka wud;HdxYh mj;sk l%u'
,sx.sl m%‍pKav;ajh iy
jOysxidjkag ,la l< fmd,sia fomd¾;fïka;=j
wmrdOlrejkag tfrysj úYajikSh
wNHka;r mÍlaIKhla isÿlsÍug
mshjr .ekSu'

13'5'2' úfYaIfhka .egqï iufha fmd,Sish wdrlaIl wud;HdxYh flá ld,Sk fpdaokdjka idlÉPdjg
iy ;%súO yuqodj úiska isÿl< nÿka lsÍu'
nj lshk m%pKav l%shd fpdaokd fmd,sia fomd¾;fïka;=j
iïnkaOfhka mshjr .ekSu'

13'5'3' ksis fr.=,dis iy ixfYdaOk úfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk ðkSjd iïuq;sh l%shd;aul
isÿlrñka" 2006 wxl 4 ork ðkSjd lsÍu'
iïuq;sh l%shd;aul lsÍu'

13'6' m%pKav;ajhg n÷ka 13'6'1' m%‍pKav;ajfhka úm;g m;ajQjka ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk m%udKj;a jdiia:dk
jQ úkaÈ;hkag iydh i|yd rdcH wkq.%yh hgf;a wud;HdxYh ixLHdjla ia:dmkh lsÍu'
ùu' jdiia:dk msysgqùu iy" tajd we;=`M
mj;sk jdiia:dk kv;a;= lrñka rdcH fkdjk ixúOdk
l%shd;aul lsÍu i|yd ie,lsh hq;=
iïm;a m%udKhla fjka lsÍu'

13'6'2' wmrdOlrejka we;=`Mj" ldka;d yd <ud lghq;= §¾> ld,Sk ufkda iudchSh iydh
m%pKav;ajfhka mSvdjg m;ajQjkag wud;HdxYh ,nd§u'
ufkda-iudchSh iydh ,nd§u'

54 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

14' ldka;djkag 14'1' fjk;a wxYj, 14'1'1' ,sx.sl wmrdO ms<sn| úu¾Ykh ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk ud¾f.damfoaY ilia lsÍu'
yd .eyeKq M,odhS m%;spdr' iy meñKs,s fufyhjk" úm;g wud;HdxYh
orejkag m;ajQjka wdrlaId lrk úúO
tfrys wdh;k w;r iïnkaëlrKh wêlrK wud;HdxYh
m%pKav;ajh iy;sl lsÍug ud¾f.damfoaY
idlÉPdjg ilia lsÍu iy tla tla
nÿka ksfhdað;dh;kfha j.lSï meyeÈ,s
lsÍfï§ lsÍu'
wdxYsl
ueÈy;aùu' 14'1'2' w;awvx.=fõ miqjk" wêlrK wud;HdxYh Ⱦ> ld,Sk ufkda iudchSh
nkaOkd.dr.;j isák mqkre;a;dmk jevigyka
wmrdOlrejka i|yd" wêlrK nkaOkd.dr m%;sixialrK l%shd;aul lsÍu'
l%shdj,sh yryd wksjd¾h udkisl wud;HdxYh
mqkre;a:dmk jevigyka l%shd;aul
lsÍu'

14'1'3' ,sx.sl wmrdO iïnkaOfhka wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk f,aLkhla ilia lr
jrolrejka lrkq ,enQjka ms<sn| wëlaIK hdka;%Khla ilia
f,aLkhla ilia lr" wLKav wêlrK fiajd fldñiu lsÍu'
kshdukh u.ska tjeks wmpdr
kej; isÿùu je<elaùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 55
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

14'2' j.ùu' 14'2'1' ldka;d iy <uqka iïnkaOfhka ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk úfYaI wxYh ia:dmkh
lreKq fidhd ne,Sug" .súiqï.; wud;HdxYh lsÍu'
wdh;k úiska wjika l< ksÍlaIK
ms<sn| jd¾;d lsÍu i|yd úfYaIs;
wxYhla ia:dms; lsÍu" tu
jd¾;dj, wjika ksÍlaIK ish¨
rdcH ksfhdað;dh;k yd iïnkaO
lr" tajd wod< wud;HxY fj;
hjk njg iy;sl fjñka" fmdÿ
m%;sm;a;shla ilia lsÍfï§ tajd
wksjd¾hfhka ie,ls,a,g .ekSu'

14'3' f,aLk.; lsÍu' 14'3'1' wod< ish¨u rcfha wdh;k yryd ck yd ixLHdf,aLk flá ld,Sk l%ufõohla ilia lsÍu'
ldka;djkag tfrys m%‍pKav;ajh fomd¾;fïka;=j
ms<sn| f;dr;=re /ia lsÍu iy o;a;
tl;= lsÍu i|yd l%uhla ks¾udKh ldka;d yd <ud lghq;=
lsÍu iy tu l%uh kv;a;=lrf.k wud;HdxYh
hdu i|yd tla wdh;khla fj;
j.lSu mejÍu'

56 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

15' ksjfia 15'1' ksjfia ldka;d 15'1'1' ksjfia ldka;d .DyuQ,slhd ck yd ixLHdf,aLk flá ld,Sk ud¾f.damfoaY ksl=;a lsÍu'
ldka;d .DyuQ,slhkaf.a (FHH) ljqo hkqfjka ks, fomd¾;fïka;=j
.DyuQ,slhd uQ,sl wjYH;d w¾:l;khla ,nd.ekSug ksjfia
(FHH) bgqlsÍu ioyd ldka;d .DyuQ,slhd ms<sno ldka;d yd <ud lghq;=
ms<sn| talrdYS jQ iy cd;sl m%;sm;a;sfha úúO ldKav wud;HdxYh
cd;sl idl,H wdldrhlska iïnkaOfhka ish¨u rcfha
m%;sm;a;shla rdcH uÜgfï wdh;kj,g ud¾f.damfoaY ksl=;a
l%shd;aul m%;spdrfha j¾Okhla lsÍu'
lsÍu' w;alr .ekSu iy
l%shd;aulùu' 15'1'2' ksjfia ldka;d .DyuQ,slhd ldka;d yd <ud lghq;= §¾> ld,Sk o;a; ixÑ;hla ks¾udKh
ms<sno cd;sl m%;sm;a;sfha úúO wud;HdxYh lsÍu yd ksjfia ldka;d
ldKav ms<sn| o;a; ixÑ;hla .DyuQ,slhd ms<sno cd;sl
mj;ajd f.khdu iy úêu;a mßÈ ck yd ixLHdf,aLk m%;sm;a;sfha úúO ldKav
hdj;ald,Sk lsÍu' fomd¾;fïka;=j is;shï.; lsÍu iïmQ¾K
lsÍu'

15'1'3' mjqf,a idudðlhskaf.a iy ldka;d iudc iú n,.ekaùfï yd §¾> ld,Sk uQ,H yd fjk;a wdldrfha
.Dy uQ,slhkaf.a wjYH;d u; iqnidOk wud;HdxYh iydh i|yd ks¾Kdhl
mokïj" ldka;d .Dy uQ,slhka ilia lsÍu'
fj; iudc wdrlaIl m%;s,dN
ie,iSu'

15'1'4' wdndê; ldka;d .Dy uQ,slfhl= iudc iún,.ekaùfï yd §¾> ld,Sk uQ,H yd fjk;a wdldrfha
isák mjq,a fj; yd wdndê; iqnidOk wud;HdxYh iydh i|yd ld, f¾Ldjla
idudðlhka isák ldka;d .Dy yd ie,iqula ilia lsÍu'
uQ,sl mjq,a fj; (FHH) b,lal.;
uQ,H iy fjk;a wdldrfha iydh
,nd§u'

15'1'5' jhi wjqreÿ 70 g jeä iy ;reK iudc iú n,.ekaùufï yd §¾> ld,Sk iydh ,nd§ug wod<
mßK; uÜgu fkdblaujQ jeäysá iqnidOk wud;HdxYh ksfhda.
ldka;d .Dy uQ,sl mjq,aj, wjYH;d
u;" Ôjfkdamdh wjia:djka we;=¿j
uQ,H iy fjk;a wdldrfha iydh
,nd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 57
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

16' ldka;d 16'1' hqOfhka mSvdjg m;a 16'1'1' Ôjfkdamdh ud¾.hla iy iqrlaIs; ldka;d yd <ud lghq;= §¾> ld,Sk ldka;d .Dy uQ,slhka fj;
.DyuQ,slhka jQ ldka;djkaf.a" wdodhï ud¾.hla iy;sl lsÍu wud;HdxYh ,ndÿka wd¾Óluh jdis
we;=¿j" ldka;d .Dy i|yd ldka;d .Dy uQ,slhkag iys; wjia:d'
hqoaOfhka uQ,slhka iy wd¾Óluh jdis ie,fik wjia:djka iudc n,.ekaùfï yd
mSvdjg m;a Tjqkaf.a mjq,aj, Wod lsÍu' iqnidOk wud;HdxYh
ldka;djka oßø;d udhsu wju
w;r lsÍu' 16'1'2' hqoaOfhka mSvdjg m;a ldka;djka iudc n,.ekaùfï yd §¾> ld,Sk iudc wdrlaIK l%ufõohla
È<sÿlu iy ldka;d .Dy uQ,slhka w;r iqnidOk wud;HdxYh ilia lsÍu ia:dmkh'
wju lsÍu oßo%;dj iy Kh.e;sNdjh
i|yd idlÉPdjg nÿka lsÍu i|yd iudc
Ôjfkdamdh wdrlaIK l%ufõohla ilia lsÍu'
yd fjk;a
wdodhï
16'1'3' iu whs;sh ;nd.ksñka rch bvï wud;HdxYh uOH ld,Sk iu ysñlï hgf;a ,ndÿka
bmehSfï
fjkqfjka fjka l< bvï ldka;d Tmamq fjka lsÍu'
ud¾.
.Dy uQ,slhka ioyd ,nd§u'
ieliSu'

16'1'4' ldka;d .Dy uQ,slhka we;=`Mj" ldka;d yd <ud lghq;= §¾> ld,Sk i;aldr lghq;= i|yd iydh
hqoaOfhka mSvdjg m;ajQ wud;HdxYh ,nd§u'
ldka;djkaf.a /ln,d.ekSfï
lghq;= i|yd myiqlï ie,iSu' iudc iú n,.ekaùfï yd
^Wod - orejka /ln,d .ekSu" iqnidOk wud;HdxYh
jeäysáhkag Wmldr lsÍu" udkisl
iy iudchSh iydh'&

58 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

17' w;=reokajQjka" 17'1' ldka;d .DyuQ,sl 17'1'1' ldka;d .Dy uq,slhskag bvï i|yd wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk fkdmeñKSfï iy;sl
ke;sjQ wh mjq,l idudðlfhl= whs;sh iy thg ysñlu" bvï ksl=;a lsÍu i|yd úê
ms<sn| rdcH ke;sù fyda w;=reoka n,m;% ksl=;a lsÍu iy foam, ixysÈhd hdka;%K úOdk'
j.ùï ù we;s wjia:djl yqjudre lsÍu jeks fiajd iy iïm;a iïnkaëlrK f,alï
l%shdj,sh" Tjqkg ta ms<sno i|yd m%fõYh we;=¿j" ke;s jQ fyda ld¾hd,h
;yjqre i;H oek.ekSfï w;=reoka jQ mqoa.,hskaf.a mjq,aj,g
cd;sl iu.sh yd ixysÈhdj
lsÍu i`oyd whs;sh ;yjqre lsÍu' iydhùu i|yd kqÿgq iy;sl we;=¿j
ms<sno ld¾hd,h
ldka;d iqÿiq kS;s iy m%;sm;a;s y÷kajd§u'
.DyuQ,slhka
we;=¿ 17'1'2' ldka;d .Dy uq,slhka isák w;=reoka jQjka ms<sn|j flá ld,Sk ke;s jQ yd w;=reoka jQ
mjqf,a ksfjiaj, ke;s jQ fyda" w;=reoka fidhd n,k ld¾hd,h mqoa.,hka ms<sn| f;dr;=re
idudðlhkag jQ mjqf,a idudðlhska ms<sn| iemhSu'
ta fjkqfjka oekg mj;sk f;dr;=re l%uj;aj" wdrlaIl wud;HdxYh
úi÷ï w;=reoka jQ mqoa.,hska ms<sn|j
yd iyk cd;sl iyÔjkh" ixjdo yd
fidhd n,k ld¾hd,h ^OMP& yryd
,nd§u' rdcH NdId wud;HdxYh
rch úiska ,ndÈh hq;=h'

17'1'3' .egqïj,ska mSvdjg m;ajQ ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk ufkda iudchSh fiajd
ldka;djka" bka Ôú; wysñ jQ fyda wud;HdxYh ie,iSu'
w;=reokajQjkaf.a" l%shdkaú;fha§
ke;s jQ whf.a mjq,aj, idudðlhska
iy ldka;d .Dy uq,slhska fj;
ufkda - iudchSh fiajd iy hqla;sh
miso,Sfï hdka;%Kfha isÿjk
fjkiaùï ioyd m%fõYhka ilid
Èh hq;=h'

17'1'4' w;=reokajQjkaf.a mjq,a i|yd ysñ wdrlaIl wud;HdxYh uOH ld,Sk f;dr;=re ,nd§u $ jkaÈ
jkaÈ ms<sn| f;dr;=re ldka;d .Dy ,ndÿka wjia:d ixLHdj'
uQ,slhkag Tjqkag yqre NdIdfjka cd;sl iyÔjkh" ixjdo yd
,nd§u' rdcH NdId wud;HdxYh

17'1'5' w;=reokajQjkaf.a mjq,a fj; kS;s kS;s wdOdr fldñIka iNdj uOH ld,Sk kS;s wdOdr ,ndÿka wjia:d
wdOdr fiajd ,nd§u' .Kk'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 59
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

18' ldka;d .Dy 18'1' CEDAW m%;s×d 18'1'1' mqyqKqj ,;a" wdpdrO¾u yd ne÷Kq ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk mj;ajk ,o mqyqKq
uQ,slhka wkqj hñka ldka;d fmd,sia ks,Odßkshka" wud;HdxYh jevigyka .Kk
we;=`Mj hqoaOfhka mSvdjg wêlrK ffjoH ks,OdÍka"
hqoaOfhka m;a ldka;djka ufyia;%d;ajreka iy WmfoaYlhska wêlrK wud;HdxYh
mSvdjg m;ajQ m%‍pKav;ajfhka ,sx.sl m%pKav;ajh msgqoelSfï
wdrlaIl wud;HdxYh
ldka;djka" iy ,sx.sl iQrdlEu l%shdj,sfha kS;s n,.ekaùug bv
,sx.sl je<elaùu' fhdod.ekSu' fmd,sia fomd¾;fïka;=j
iQrdlEïj,ska
yd Bg
iïnkaO 18'1'2' ldka;d .Dy uQ,sl mjq,a fj; wdrlaIl wud;HdxYh uOH ld,Sk ud¾f.damfoaY ixj¾Okh
m%pKav;a- ;%súO yuqodj iy fmd,Sish isÿl<
wdrlaIl ksÍlaIK pdßldj,§ fmd,sia fomd¾;fïka;=j
jfhka fírd
.ekSu ioyd ldka;d ks<Odßkshlf.a meñKSu
wdh;ksl ;yjqre lr.ekSu i`oyd wjYH
uÜgfuka ud¾f.damfoaY ilia lsÍu'
l%shd;aul
hdka;%‍Khla
iy mqoa.,
lKavdhï
Yla;su;a
lsÍu'

19' ldka;d 19'1' ia;%S mqreINdjh yd 19'1'1' kS;sfha h:d¾:hg we;s ms<s.ekSu ixys¢hd hdka;%K ms<sn| uOH ld,Sk meje;ajQ WmfoaYk .Kk
.DyuQ,slhska ixfõ§ fjkialï we;=¿j" Tjqka úiska uqyqKÿka iïnkaëlrK f,alï
we;=¿j iys; ixl%dka;sl úfYaIs; udkj ysñlï lvlsÍï ld¾hd,h ufkda iudchSh iydh
hqoaOfhka hqla;sh miso,Sfï idlÉPdjg nÿka flfrk" úfYaIs; yd WmfoaYkh i|yd
mSvdjg m;ajQ l%shdj,shla iy b,lal.; fjkialï iys; uOHia:dkhla msysgqùu'
ldka;djka l%shd;aulh' ixl%dka;sl hqla;sh miso,Sfï
ixl%dka;sl l%shdj,shla ia:dms; lsÍfï§ ldka;d
hqla;sh .Dy uQ,slhka iu`. WmfoaYk
miso,Sfï meje;aúh hq;=h'
l%shdj,sfha
isÿjk
fjkialïj,g
iyNd.s
lrùu'

60 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

20' hqoaOfha § 20'1' hqoaOfha§ ñh .sh 20'1'1' yuqod" fmd,sia iy isú,a wdrlaIl ixys¢hd hdka;%K ms<sn| flá ld,Sk fr.=,dis m%;sfYdaOkh'
ñh.sh yuqod yuqod ks,OdÍkaf.a fiajdjkays ksr;j isáh§ ñh.sh iïnkaëlrK f,alï
idudðlh- jekaoUqjkag" ks,OdÍkaf.a jekaoUqjkag m%;s,dN ld¾hd,h
kaf.a hqoaOfha § w;=reoka ,nd§u i|yd jk fr.=,dis" Tjqkaf.a
jekaoUqjkag jQ wdrlaIl ,sx.sl" m%ckk whs;Ska we;=¿j wdrlaIl wud;HdxYh
rcfhka ks,OdÍkaf.a ryiHNdjh" f.!rjh /flk nj
rKúre fiajd wêldßh
,ndfok jekaoUqjkag iy iy;sl jk mßÈ m%;sfYdaOkh úh
fiajd' mjq,aj,g iyk hq;=h'
i|yd oekg mj;sk
hdka;%‍K Yla;su;a 20'1'2' hqoaOfha§ ñh .sh yuqod rKúre fiajd wêldßh uOH ld,Sk ufkda - iudchSh iydh
lr ;sfnkjd fiau idudðlhkaf.a jekaoUqjkag" iy WmfoaYk fiajd ,ndÿka
tajdg m%fõYùfï wdndê; rKúrejkaf.a wdrlaIl wud;HdxYh wjia:d .Kk'
whs;sh o ;yjqre lr ìßkaoEjrekag mqyqKqj ,;a
we;' ks,OdÍka yryd ufkda - iudchSh
iy WmfoaYk fiajd ,nd§u isÿ
lsÍu'

21' ysgmq 21'1 ysgmq ldka;d 21'1'1' wjYH;dj u; mokï j udkisl" ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk ysgmq ldka;d fin<shka
ldka;d fin<shka iudch iudÔh iydh iy WmfoaYk ,nd§u' wud;HdxYh fj; ,ndÿka WmfoaYk
fin<shka úiska ms<s.ekSu' fiajd'
kej; rKúre fiajd wêldßh
iudc.;
lsÍu' 21'1'2' Ôjfkdamdh ud¾." ksjdi iy ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk Kh ,ndÿka jdr .Kk
jdiia:dk wjYH;d i|yd wvq fmd<S wud;HdxYh
Kh myiqlï ,nd§u'
cd;sl iu.sh yd ixysÈhdj
ms<sno ld¾hd,h

21'1'3' w.;shg m;a fkdù" fldka lsÍulska ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk kej; iudc.; lsÍfï
f;drj" kej; iudc.; lsÍu ioyd wud;HdxYh hdka;%Khla ilia lsÍu'
ldka;d yelshdjka i|yd ,sx.
fNaoh yd ixfõ§ iudc.; lsÍfï cd;sl iu.sh yd ixysÈhdj
hdka;%Khla iqrlaIs; lrñka tys ms<sno ld¾hd,h
iydh ysñlr §u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 61
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

22' kej; 22'1' kej; meñKSu" 22'1'1' kej; meñKSu" kej; mÈxÑ lsÍu ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk cd;sl m%;sm;a;shla ilia
meñKSu kej; mÈxÑlsÍu" iy wNHka;rj wj;ekajQjka h<s wud;HdxYh lsÍu'
ms<sno cd;sl iudc.; lsÍu iy iudc.; lsÍu úêu;aj isÿ l< hq;="
m%;sm;a;shla" m%;sixia:dmkh hk ia;%S mqreINdjh yd ixfõ§ mßmQ¾K nkaOkd.dr m%;sixialrK
kej; mÈxÑ lreKq iïnkaOfhka cd;sl m%;sm;a;shla iïmdokh l< wud;HdxYh
lsÍu" kej; ia;%S mqreINdjh hq;=h'
iudc.; yd ixfõ§ cd;sl
lsÍu yd m%‍;sm;a;s' 22'1'2' wNHka;rj wj;ekajQ ldka;djkaf.a wdmod l<ukdlrK uOH ld,Sk ia;%S mqreINdjh yd ixfõ§
m%;sixia:d- ia;%S mqreINdjh yd ixfõ§ wjYH;d wud;HdxYh l%shdj,shla ilia lsÍu'
mkh Tiafia ie,ls,a,g .ksñka" Tjqka kej;
wNHka;rj mÈxÑ lsÍu iy;sl lrk nj ;yjqre ldka;d yd <ud lghq;=
wj;ekajQ- lrk mßmQ¾K ld¾hh ie,eiaula wud;HdxYh
jkaf.a ilia l< hq;=h'
.egÆjg
WmfoaYk 22'1'3' ia;%S mqreINdjh ms<sn`o nkaOkd.dr m%;sixialrK uOH ld,Sk m%;sm;a;s iïmdokfhys,d
l%shdj,sh oDIaáfldaKhlska mYapd;a hqo wud;HdxYh ldka;dj iyNd.S jk
yryd m%;sixialrK ld¾hhka l%shd;aul wjia:d .Kk'
fhda.H l< hq;=h'
m%;sm;a;s
iïmdokh' 22'1'4' .egqïj,ska mSvdjg m;ajQ ldka;djka ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk m%;sm;a;s iïmdokfhys,d
mYapd;a hqO .egqï ixj¾Ok wud;HdxYh ldka;dj iyNd.S jk
l%shdj,sfhys" mqkqre;a;dmk wjia:d .Kk'
m%;sm;a;Ska ilia lsÍu ioyd odhl cd;sl iu`.sh yd ixysÈhdj
lr.; hq;=h' ms<sno ld¾hd,h

nkaOkd.dr m%;sixialrK
wud;HdxYh

62 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

23' wOHdmkfha 23'1' úêu;a wOHdmkh 23'1'1' fm< fmd;a" úIh ud,d iy fjk;a ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk wOHkhla we;=<;a lsÍu
ish¨ uÜgï ;=< ia;%S mqreINdjfha f,aLkj, ia;%S mqreINdù ld¾hkaf.a wud;HdxYh
ioyd ia;%S ld¾hNdrh taldldÍ;ajh iïnkaOfhka
mqreINdjh taldldÍùu wju wOHkhla we;=<;a lsÍu' wOHdmk wud;HdxYh
yd ixfõ§ lsÍu'
m%‍;sm;a;s 23'1'2' fm< fmd;a" úIh ud,d yd wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk fm<fmd;a" úIhud,d yd
y÷kajd§u' fjk;a wOHk f,aLkj,ska yd wfkl=;a f,aLkj, m%Odk
l%shdldrlïj,ska ia;%S mqreINdù cd;sl wOHdmk wdh;kh Odrdfõ ia;%S mqreINdjfha
ld¾hhka iïnkaO taldldr ;=,khla isÿ lsÍu'
wdlD;Ska bj;a lsÍu yd úêu;a
mdi,a úIhud,djkag" ta wdY%s;
l%shdldrlïj,g ia;%S mqreINdù
ld¾hhka taldldr lsÍï j<ld,k
ld¾hhka we;=<;a lsÍug mshjr
.ekSu'

24' ;dlaIKsl" 24'1' jD;a;Sh iy 24'1'1' úfYaIfhka j¾Ok lafIa;%h we;=¿j l¾udka; wud;HdxYh §¾> ld,Sk /lshd fj<|fmdf,a
jD;a;Sh iy ;dlaIKsl /lshd fj<ofmdf,a b,a¨ula mj;sk b,aÆula mj;sk mdGud,d
;D;Shsl wOHdmkfha mdGud,d ioyd .eyeKq <uqkaf.a wdfhdack uKav,h ioyd .eyeKq <uqkaf.a
wOHdmkh .eyeKq <uqkaf.a iudk iyNd.s;ajh' iyNd.s;ajh ishhg 40]lska
i|yd iyNd.s;ajh jeä mqoa.,sl wxYh jeä lsÍu'
iudkj lsÍu'
m%fõYùfï 24'1'2' mqyqKq iy iqÿiqlï,;a ldka;djka l¾udka; wud;HdxYh uOH ld,Sk iyNd.s;ajh ishhg 40]lska
wjia:d yg Y%u fjf<|fmd<g iudk jeä lsÍu'
iy;sl m%fõYhla ,eîu m%j¾Okh wdfhdack uKav,h
lsÍu' lsÍu i|yd l¾udka; lafIa;%fha
ksfhdað;fhl= iyNd.s lrùu' mqoa.,sl wxY

24'2' f;dr;=re yd 24'2'1' mß.Kl iy f;dr;=re ;dlaIK Wiia wOHdmk uOH ld,Sk .eyeKq <uqkaf.a
ikaksfõok lafIa;%fha by< mqyqKqjla iy wud;HdxYh iyNd.s;ajh ishhg 50]lska
;dlaIKh fj; wOHdmkhla ,eîug .eyeKq <uqka jeä lsÍu'
m%fõYh jeä lsÍu' ffO¾hu;a lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 63
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

25' ,sx.sl iy 25'1' isiqka w;r Ôjk 25'1'1' fi!LH iy YdÍßl wOHdmk fha wOHdmk wud;HdxYh flá ld,Sk fudähq, ilia lsÍu'
m%‍ckk l=i,;d iy ksmqK;d fldgila f,i ,sx.sl;ajh iy
fi!LH Yla;su;a lsÍu' m%ckk fi!LHh b.ekaùu i|yd
whs;Ska wka;¾l%shdldÍ fudähq, ilia lsÍu'
i|yd
m%fõYh 25'1'2' m%ckk fi!LH ms<sn| <uqka yd wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk <uqka" fouõmshka w;r
iy;sl fouõmshka w;r oekqj;aNdjhla oekqj;aNdjh we;s lsÍu'
we;s lsÍu' cd;sl <ud wdrlaIl
lsÍu'
wêldßh

26' foaYmd,k 26'1' md¾,sfïka;=fõ 26'1'1' md¾,sfïka;=fõ iy m<d;a iNdjkays ,sx.fNaoh i`oyd jQ flá ld,Sk fldagd l%uh ioyd wjYH
jHqyh ;=< iy m<d;a iNdj, fldagd l%uhla i|yd úêúOdk md¾,sfïka;= lñgq kS;s ixfYdaOkh isÿ lsÍu'
fukau wju jYfhka 1$3 l ieliSu i`oyd foaYmd,k mlaI
;SrK ldka;d ksfhdackhla iu`. ksrka;rfhka lghq;= lrñka cd;sl ldka;d lñgqj
.ekSfï iy;sl lsÍu' Tjqka fj; mSvkhla t,a, lsÍu'
ue;sjrK fldñiu
l%shdj,sfha
§ ldka;d m<d;a iNd iy m<d;a
iyNd.s;ajh md,k wud;HdxYh
jeä lsÍu'
md¾,sfïka;=fõ ldka;d
foaYmd,k n, uKav,

26'1'2' foaYmd,khg msúiSug wfmalaId cd;sl ldka;d lñgqj uOH ld,Sk foaYmd,khg msúiSug
lrk ldka;djkaf.a ksmqK;d jeä wfmalaId lrk
lsÍu i|yd úfYaI mqyqKq jevigyka m<d;a iNd iy m<d;a ldka;djkaf.a yelshdjka
ixúOdkh lsÍu' md,k wud;HdxYh j¾Okh lsÍu'
rdcH fkdjk ixúOdk

26'1'3' md¾,sfïka;=j" m<d;a iNd iy m<d;a cd;sl ldka;d lñgqj flá ld,Sk ud¾f.damfoaY ilia lsÍu
md,k wdh;k fj; ldka;djkag yd tajd foaYmd,k mlaI
msúiSu i`oyd" kdufhdackd iy ue;sjrK fldñiu úiska ms<s.ekSu'
m;aùï iïnkaO ud¾f.damfoaY ilia
lsÍu m%j¾Okh lsÍu'

64 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

26'2' rdcH iy mqoa.,sl 26'2'1' l=i,;dj u; m;alsÍu iy Wiiaùï rdcH mßmd,k wud;HdxYh flá ld,Sk m%;sm;a;sh ieliSu yd
wxYfha by, uÜgfï isÿflfrk m%;sm;a;shla ilia fldg l%shd;aul lsÍu'
;SrK .ekSfï l%shd;aul lsÍu' mqoa.,sl wxYh
ld¾hh ioyd
ldka;djka m;alsÍug
iudk wjia:d
iy;sl lsÍu'

26'3' wju jYfhka 26'3'1' ixia:d iy jHjia:dms; uKav,j, ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk ud¾f.damfoaY ilia lsÍu
ldka;djkaf.ka ldka;d ksfhdackh ioyd wju wud;HdxYh yd l%shd;aul lsÍu'
1$3 la ixia:d jYfhka 1$3 la fjkalsÍug
iy jHjia:dms; m%;sm;a;shla y÷kajd§u' uqo,a wud;HdxYh
uKav,j,g
wdfhdack uKav,h
m;alsÍug wod< úê
úOdk l%shd;aul mqoa.,sl wxYh
lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 65
2017 - 2021
66 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
wNHka;rj wj;eka jQ mqoa.,hska iy
wdmiq meñKs irKd.;hskaf.a whs;sjdislï

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 67
2017 - 2021
68 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
wNHka;rj wj;eka jQ mqoa.,hska iy wdmiq meñKs irKd.;hskaf.a whs;sjdislï

hqO .egqï" iajdNdúl úm;a" ixj¾Okh iy wod< lreKq fya;= fldgf.k Y%S ,xldj wNHka;r wj;ekaùu iïnkaO .eg`Mjg úúO wjia:djkayS§ uqyqK md we;' hqoaOh wjidk
ùfï isg" hqoaOfhka mSvdjg m;a wNHka;rj wj;eka jQ mqoa.,hskaf.a wjYH;d idlÉPdjg n`ÿka lsÍug iy tu ixLHdj wju lsÍug jevigyka /ila wdrïN lr we;' úfYaIfhka
W;=re iy kef.kysr m<d;aj, ;u ksjdij,g wdmiq hdug fkdyels wNHka;rj wj;eka jQ mqoa.,hska oi oyia .Kkla isáhs' ;ukaf.a uq,a .ï ìï m%foaY fj; kej; meñKSfï
wfmalaIdfjka" úYd, irKd.;hka ixLHdjla bkaÈhdfõ isák w;r Tjqka ;u ujqìu fj; meñKSug wfmalaId lrhs'

kej; mÈxÑ lsÍfï l%shdj,sh ioyd myiqlï ie,iSu msKsi" Y%S ,xld rch úiska úfYaI mshjr f.k ;sfnk w;r" hqoaOfhka mSvdjg m;ajQjka wNHka;rj wj;ekaùu iïnkaOfhka
l,amj;akd úi÷ulg wod< mßmQ¾K cd;sl m%;sm;a;shla ilia lsÍu" rch úiska W;=re yd kef.kysr w;a lrf.k isá bvï tajdfha uq,a ysñlrejkag ,nd§u" wdOdr" Ôjfkdamdh
iy ksjdi ,nd§u" bvï ysñlï iy bvïj, ìïfndaïn bj;alsÍug l%shdud¾. .ekSu óg we;=<;a fõ' Bg wu;rj" ;jÿrg;a bvï uqodyeÍug ne£ isák w;r jkaÈ ,nd§u
fjkqfjka ld¾hd,hlao ia:dms; lr we;'

wNHka;rj wj;eka jQ mqoa.,hskaf.a ixLHdj wju lsÍu ;=< hï m%.;shla w;alr f.k ;snqKo" ;ju;a fndfyda wNsfhda. mj;S' tajdg wNHka;rj wj;eka jQ mqoa.,hska iy
irKd.;hskaf.a ixLHdj jeäùu" ks, jYfhka kej; mÈxÑ l< m%cdj i|yd l,amj;akd úi÷ï ,nd§u" bvïj, mÈxÑh iy bvï wdrdjq,a jeäùu" kS;s iy m%;sm;a;s rduq
m%;sfYdaOkh" iudk iyfhda.h ,nd§u iy bkaÈhdfõ isg meñKs irKd.;hska we;=¿j úfYaI wjodkug ,laúh yels mqoa.,hska idlÉPdjg nÿka lsÍu we;=<;a fõ'

fuhg wu;rj" iajdNdúl úm;a iy ixj¾Ok ld¾hhka ;=<ska isÿjk wj;ekaùfï .eg`M úi£u i|yd mßmQ¾K m%;sm;a;suh iy Wmdhud¾. l%shd;aul lsÍu w;HjYH ù we;'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 69
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1' kej; 1'1' wNHka;r 1'1'1' .eg`Mjg uqyqK md isák fyda tjeks cd;sl m%;sm;a;s iy wd¾Ól flá ld,Sk WmfoaYk meje;aùu'
Y%s ,xldjg wj;ekajQjka ms<sn| wjodkula mj;sk lKavdhï iu`. lghq;= wud;HdxYh
meñfKk tlai;a cd;Skaf.a mq¿,a WmfoaYk'
irKd.;hska ud¾f.damfoaY nkaOkd.dr m%;sixialrK"
o we;=`Mj" uQ,O¾uj,ska Wmqgd 1'1'2' mj;akd jevms<sfj, iudf,dapkh' mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ kS;s rduqj iudf,dapkh
wj;ekaùfï .kq ,enQ mj;sk lsÍï iy yskaÿ wd.ñl wjika lsÍu'
.eg`Mj rduqj iudf,dapkh lghq;= wud;HdxYh"
úi§u ioyd lsÍfuka miq"
wdmod l<ukdlrK
m%;sm;a;s yd wdmodjka fyda
wud;HxYh iu`.
kS;s rduqjla ixj¾Ok l%shdj,sh
iyfhda.S;ajfhka wfkl=;a
ilia lsÍu' fya;= fldg f.k
wud;HdxY" m<d;a iNd iy
wj;eka jQ mqoa.,hska
wfkl=;a wod< wdh;k
i|yd mßmQ¾K
cd;sl m%;sm;a;shla
ieliSu' 1'1'3' m%‍;sm;a;sh ilia lsÍu' wud;H uKav,h flá ld,Sk m%;sm;a;sh m%isoaO lsÍu'

1'2' m%;sm;a;sh 1'2'1' ±kg mj;sk jevms<sfj, cd;sl m%;sm;a;s iy wd¾:sl flá ld,Sk l%shdmámdá iudf,dapkh'
ld¾hlaIu f,i iudf,dapkh' lghq;= wud;HdxYh
l%shd;aul lsÍu
i|yd oekg nkaOkd.dr m%;sixialrK"
mj;sk l%shdmámdá mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ
1'2'2' wÆ;a l%shd mámdá ms<sfh, lsÍu' flá ld,Sk l%shdmámdá ixfYdaOkh
iudf,dapkfhka miq lsÍï iy yskaÿ wd.ñl
lsÍu'
m%;sm;a;s jeä ÈhqKq lghq;= wud;HdxYh
lsÍu'
wdmod l<uKdlrK
wud;HdxYh iu`.
taldnoaOj wfkl=;a
wud;HdxY iy m<d;a iNd

70 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'3' wj;ekaùï iïnkaO 1'3'1' kS;s iudf,dapkh lsÍu' cd;sl m%;sm;a;s iy wd¾Ól uOH ld,Sk iudf,daÑ; kS;s'
cd;sl m%;sm;a;sh lghq;= wud;HdxYh
iy iafõÉPdfjka 1'3'2' kS;s ixfYdaOkh lsÍu' ixfYdaê; kS;s'
f;dr kej; mÈxÑ nkaOkd.dr m%;sixialrK"
lsÍï ms<sno cd;sl mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ
m%;sm;a;sh il%Sh lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
lsÍu i`oyd kS;s lghq;= ms<sno wud;HdxYh
ixfYdaOkh lsÍu'
wdmod l<ukdlrK
wud;HxYh iu`. taldnoaOj
wfkl=;a wud;dHxY
^wdrlaIl wud;HdxYh iy
m<d;a iNd&

2' wNHka;rj 2'1' wNHka;r 2'1'1' ish¨u md¾Yajlrejka fj; cd;sl nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk f;dr;=re m%pdrKh
wj;ekajQjka wj;ekajQjka m%;sm;a;sh fnod yeÍu' mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ iïnkaOfhka úia;r ,shd
yd kej; yd kej; lrùfï iy yskaÿ wd.ñl mÈxÑ lsÍu'
meñfKka- meñ‍fKkakkag lghq;= ms<sno wud;HdxYh
kka w;r n,mdk m%;sm;a;sh
Tjqkag ms<sn| oekqj;aNdjh
n,mdk we;s lsÍu'
m%;sm;a;sh
^hqo .egqï
fya;=fjka
wj;ekajQ
iy wkd.;
m%;sm;a;s
fjkqfjka
l,amj;akd
úi÷ï
ms<sn|
cd;sl
m%;sm;a;sho
we;=¿j&
ms<sn|
oekqj;a
lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 71
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3' m%;sm;a;s 3'1' m%;sm;a;s 3'1'1' iïnkaëlrK ksfhdað;hd f,i wud;H uKav,h flá ld,Sk wka;¾ wud;H lñgqjla
jHdmD;s iu. jHdmD;s kej; mÈxÑ lsÍfï wud;HdxYh ia:dms; lsÍu'
iïnkaël- iïnkaëlrKh iyNd.s lr.ksñka wka;¾ - wud;H nkaOkd.dr m%;sixialrK"
rKh l%uj;aj isÿùu lñgqjla ia:dmkh lsÍu' mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ wNHka;rj wj;ekajQjkaf.a
l%uj;aj ms<snoj iy;sl ùu' lrùfï iy yskaÿ wd.ñl .eg`M ms<sn| l%shdldÍ
isÿùu ms<sno lghq;= ms<sno wud;HdxYh ie,eiau yd tys
iy;sl ùu' m%.;sh ms<snoj l%uj;a
ksrka;r hdj;ald,Skhla
mj;ajdf.k hdu'

4' hqla;sh 4'1' wj;ekajQjka i`oyd 4'1'1' ;j ÿrg;a wNHka;rj wj;ekajQjka nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk ukdj hdj;ald,Sk jQ
i`oyd kS;suh ,shlshú,s fkdjk" kuq;a cd;sl m%;sm;a;sh mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ ,shdmÈxÑhla isÿ lsÍu'
m%fõYh ,nd.ekSfï yelshdj wkqj l,a mj;akd úi÷ï fidhd.; lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
iy;sl lsÍu' fkdyels mqoa.,hka we;=¿j lghq;= ms<sno wud;HdxYh
wNHka;r wj;ekajQjka iy kej;
meñfKkakka ,shd mÈxÑ lsÍu' Èia;%sla f,alï ld¾hd,

m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,

4'1'2' wNHka;rj wj;ekajQjka ixLHdj nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk iñlaIKh isÿ lsÍu'
iy Tjqkag wjYH ,shlshú,s mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ
ksYaÑ;ju oek.ekSu i`oyd lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
iólaIKhla isÿ lsÍu' lghq;= ms<sno wud;HdxYh

Èia;%sla f,alï ld¾hd,

m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,


4'1'3' cx.u fiajd u.ska Wmamekak" urK" iajfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk cx.u tallj, úia;r'
újdy iy;sl w;=reoyka ùfï iy;sl"
cd;sl ye÷kqïm;" mqrjeisNdjhg rdcH mßmd,k iy ksl=;a lrk ,o ,shlshú,s
wod< ,sms f,aLk" mdi,a j,g wud;HdxYh j¾.h iy .Kk ms<sn|
we;=,aùfï § wjYH mÈxÑh ikd: f;dr;=re
Èia;%sla f,alï ld¾hd,
lsÍfï ,shú,s" úY%du je‍gqma iy
wfkl=;a jHjia:dms; wh;Ska i|yd
wod< ,shlsú,s" uQ,H fiajd i|yd
m%fõYh iy wfkl=;a ,shlshú,s
ksl=;a lsÍu' Bg wu;rj tys m%.;sh
ksßlaIKh lsÍu'

72 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'1'4' oekqj;a lsÍfï jevigyka l%shd;aul iajfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk oekqj;a lsÍfï jevigyka
lsÍu' l%shd;aul lsÍu'
rdcH mßmd,k wud;HdxYh
wod< ,shú,s fnodyeÍu'
Èia;%sla f,alï ld¾hd,
nkaOkd.dr m%;sixialrK"
mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ
lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
lghq;= ms<sno wud;HdxYh
4'1'5' bvï wjir m;% $ m%odkhkag wod< nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk wêlaIK wdh;khla
,shlshú,s wjYH;dj u; ksl=;a l< mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ ia:dms; lsÍu'
yels mßÈ cx.u tall l%shd;aul l< lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
yels wëlaIK wdh;khla ia:dms; lghq;= ms<sno wud;HdxYh yiqrejk ,o isoaê .Kk
lsÍu'
bvï wud;HdxYh fnod yßk ,o f;dr;=re
meflac
Èia;%sla f,alï ld¾hd,
m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,

4'2' ksis jmißhla ilia 4'2'1' wdh;k l%shd;aul lsÍfï ld¾hfha§ iajfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk ^w& iólaIKh
lsÍu fyda l%shd;aul u;=jk há;, myiqlï" mqyqKqj"
l< yels wdh;k kjHlrKh we;=`M jmißfha yd nkaOkd.dr m%;sixialrK" ^wd& mr;r y÷kd.ekSu
ia:dms; lsÍu' iïm;aj, mr;rh yÿkd.ksñka tajd mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ
lrùfï iy yskaÿ wd.ñl ^we& .kq ,enQ mshjr
idlÉPdjg ,la lsÍu'
lghq;= ms<sno wud;HdxYh'
4'3' hqla;sh iy kS;suh 4'3'1' udisl kS;s lojqre iy f;dr;=re wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk kS;s wdOdr hdka;%Kh
fiajdjka fj; oek.ekSfï whs;sh ms<sno úê úldYkh lsÍu'
m%fõYh ie,iSu' úOdkhkag wkqj" wj;eka jq kS;s wdOdr fldñiu
mqoa.,hka i|yd fkdñf,a kS;suh
wdOdr ,nd.ekSug yels jk mßÈ
mj;sk kS;s wdOdr hdka;%Kfha
úldYkhla isÿ lsÍu'
4'3'2' kej; mÈxÑ lsÍfï l%shdj,sfhka flá ld,Sk kej; mÈxÑ lsÍfï
miq" wNHka;rj wj;ekajQjka yg l%shdj,sfhka miq
kS;s wdOdr m%fõYh iy;sl ùu' ikaksfõok hdka;%Kh
ia:dms; lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 73
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'3'3' m%;s,dN i`oyd n,meje;afjk wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk ks¾Kdhl m%ldYhg m;a
ish¨u ks¾Kdhl lsisÿ wdldrhl l<hq;= w;r ,ndÿka
fjkiafldg ie,lSulska f;drj" m%;s,dN ms<sno jd¾;d
úksúoNdjfhka hq;a" iudkd;au;dj úksúonúka iukaú; hq;=h'
u; mokï jQ úfYaIfhkau .eg¨jg
uqyqKmEfï wjodkula iys;
lKavdhï yd ldKav wdjrKh jk
mßÈ ilia úh hq;=h'

4'3'4' w;=reoka jQ mjqf,a idudðlhska wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk wNHka;rj wj;ekajQjkag
fiùug iyfhda.h - w;=reokajQjka w;=reoka jqjka ms<sno
ms<sn| ld¾hd,h nkaOkd.dr m%;sixialrK" ld¾hd,hg msúiSfï úê
mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ úOdk ieliSu'
lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
lghq;= ms<sno wud;HdxYh'

w;=reokajQjka ms<sn|
ld¾hd,h

4'3'5' ffjoH m%;sldr iy ufkda cd;sl <ud wdrlaIl flá ld,Sk uOHia:dk ia:dms; lsÍu'
WmfoaYk isg Tjqka fjkqfjka wêldßh
kS;suh ldrKdj,§ fmkS isàu" ia;%S mqreI iudkd;au;dj
jD;a;sh mqyqKq fiajd iemhSu olajd m<d;a uÜgfï <ud ms<sn| jevigyka l%shd;aul
i;%S mqreINdjh u; mokï jQ wdrlaIl iy mßjdi lsÍu'
m%pKav;ajhg f.dÿre jQ" <ud iy wêldßh
jeäysá ldKav fjkqfjka iydhl
uOHia:dk ia:dms; lsÍu'

4'3'6' läkñka jkaÈ i|yd ysñlï úNd. wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk úfYaI wêlrK msysgqùu'
fldg ;SrKh lsÍu i|yd úfYaI ysñlï neyer l< wjia:d
wêlrK msysgqùu' ksßlaIKh'

74 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'3'7' fmd,Sish iy wfkl=;a rdcH wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk NdIdfõ m%úk;ajh olajk
wdh;k wNHka;r wj;ekajQjkaf.a whg m;aùï ,nd§u'
NdIdjka .ek m%ùK;djhla we;s
ks,Odßkaf.ka iukaú; nj ;yjqre
lsÍu'

4'3'8' Èia;%sla uÜgñka ÿla .ekú,s wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk ÿla.ekú,s uKa‍v,h
uKav,hla msysgqùu ia:dms; lsÍu'

4'3'9' ÿla .ekú,s lñgqfõ ;SrKj,g wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk iqÿiq kS;s y÷kajd §u'
tfrysj wNshdpkd läkñka by<
wêlrKhl úNd. lsÍug m%fõYh
ie,iSu i`oyd wNshdpk wdh;khla
ia:dms; lsÍu'

4'3'10' iEu l%shdldrlula i|ydu ksfhda. wêlrK wud;HdxYh uOH ld,Sk iudf,dapkh iïmQ¾K
lr we;s mßÈ kS;sh iudf,dapkh lsÍu'
lsÍu yd wjYH ;ek§ fhdod.ekSu' nkaOkd.dr m%;sixialrK"
mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ wjYH kï kS;s
lrùfï iy yskaÿ wd.ñl ixfYdaOkh'
lghq;= ms<sno wud;HdxYh'

bvï wud;HdxYh

5' Pkaoh 5'1' leue;af;ka 5'1'1' ,shdmÈxÑh iy M,odhS iyNd.s;ajh ue;sjrK fldñiu uOH ld,Sk kS;s iudf,dapkh'
m%ldY yereKúg" uq,a we;slsÍug" kS;s ixfYdaOkh lsÍu
lsÍfï mÈxÑ ia:dkj,g ioyd mj;akd kS;sh iudf,dapkh wud;H uKav,h kS;s ixfYdaOkh'
whs;sh wdmiq meñKsfuka lsÍu'
md¾,sfïka;=j
;yjqre f;drj ,shdmÈxÑh
lsÍu iy yd M,odhs 5'1'2' oekqj;aNdjh we;s lsÍu' ue;sjrK fldñiu uOH ld,Sk oekqj;a lsÍfï jevigyka
wdrlaId iyNd.s;ajhla i|yd meje;aùu'
lsÍu' myiqlï ie,iSu' nkaOkd.dr m%;sixialrK"
mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ
lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
lghq;= ms<sno wud;HdxYh'
5'1'3' ixfYdaê; kS;s l%shd;aul lsÍu ue;sjrK fldñiu uOH ld,Sk Pkaoh m%ldY lsÍug
myiqlï we;slsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 75
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6' wj;eka 6'1' wj;eka ck;djg 6'1'1' uQ,sl iólaIKhla isÿ lsÍu' ue;sjrK fldñiu flá ld,Sk iólaIK iïmQ¾K lsÍu'
ck;djg iaÒr úiÿula ,eî
iaÒr we;s nj ;yjqre nkaOkd.dr m%;sixialrK" wNHka;rj wj;ekajQjka
úi÷ula lsÍu' mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ ,shdmÈxÑfhka bj;a lsÍu'
,eî we;s lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
nj ;yjqre lghq;= ms<sno wud;HdxYh
lsÍu'
6'1'2' mßmQ¾K iólaIKhla isÿ lsÍu' Èia;%sla f,alï ld¾hd,

m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,

7' bvï kej; 7'1' kej; meñKsï 7'1'1' uQ,sl wOHhkfhka miqj ìïfndaïn ue;sjrK fldñiu uOH ld,Sk m%;sY;hla f,i fndaïn
,nd§‍fï § iqrlaIs; lsÍu i|yd bj;a lsÍfï lghq;= fõ.j;a lsÍu' bj;a lsÍfï lghq;=j,
tajd m%fõY bvï ìïfndaïnj,ska nkaOkd.dr m%;sixialrK" jeäùu'
úh yels f;dr njg iy;sl mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ
$ mÈxÑ ùu' 7'1'2' ìïfndaïn iys; m%foaYj, lrùfï iy yskaÿ wd.ñl flá ld,Sk m%;sY;hla f,i
úh yels $ fjfik ish¨u fokd i`oyd" tys lghq;= ms<sno wud;HdxYh fndaïnj,g b,laljQ
Ndú; l< wk;=reodhl nj iy .;yels mqoa.,hskaf.a ixLHdj'
l%shdud¾. ms<sn|j oekqj;a lsÍfï wdrlaIl wud;HdxYh
$ mdúÉÑ
l< yels jevigyka jeä ÈhqKq lsÍu' jevigyka ixLHdj'
cd;sl ìïfndaïn bj;a
;;a;ajfha lsÍfï uOHia:dkh
mej;Su' 7'1'3' fndaïn bj;a lsÍu i|yd wëlaIK flá ld,Sk wëlaIK hdka;%Kh
hdka;%Khla ia:dms; lsÍu' l%shd;aulh'

7'2' kej; mÈxÑ lsÍu 7'2'1' bvï Y=oaO lsÍu i|yd jevms<sfj,la wdrlaIl wud;HdxYh uOH ld,Sk jevigyka ia:dms; lsÍu
i|yd wfmalaIs; ieliSu' [yuqodj úiska bvï ksoyia
bvïj, úYd, f,i lrk m%foaYj,]
.ia jeù ;sîu" 7'2'2' hdka;%sl WmlrK ,nd§u iy kej; flá ld,Sk hdka;%K ia:dms; lsÍu
yuqodj úiska Ndú; meñfKkakkag bvï Y=oaO lsÍug nkaOkd.dr m%;sixialrK"
fkdl< bÈlsÍï" wjir ,efnk hdka;%Khla ioyd mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ bvï Y=oaO lsÍug iQodkï
iqkanqka wdÈfhka úê úOdk ilia lsÍu' lrùfï iy yskaÿ wd.ñl lr ;sfnk WmlrK lÜg,
f;dr nj iy;sl lghq;= ms<sno wud;HdxYh' .Kk
lsÍu'
7'2'3' uq,a .ï ìï m%foaYj, ^mdrj,a" wod< f¾Åh wud;HdxY flá ld,Sk fmr ;;ajhg f.k tau
mdie,a" <sx hkdÈh& uQ,sl há;, wdrïN lr" wjika lsÍu'
myiqlï fmr ;;a;ajhg m;a lsÍu' Èia;%sla f,alï ld¾hd,

76 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8' wka;¾ iy 8'1' w;=re ld,Sk ksjdi 8'1'1' bvï ix.Kkhla meje;aùu nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk w;=re ksjdi imhd§u'
fjkiajk ,nd§u mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ
mshjr ioyd lrùfï iy yskaÿ wd.ñl mßmQ¾K ksjdi
úê úOdk lghq;= ms<sno wud;HdxYh' jevigykla l%shd;aul
lsÍu'
bvï wud;HdxYh

ksjdi yd bÈlsÍï
wud;HdxYh

9' w,a,df.k 9'1' wNHka;rj 9'1'1' ñkskafodare ckrd,a bvï wud;HdxYh flá ld,Sk fiajlhska mqyqKq lsÍfï
we;s bvï wj;ekajQjkag bvï fomd¾;=fïka;=fõ fiajl ixLHdj wjia:d jeälsÍu'
ksoyia lsÍu' m%fõYh iy ysñ jeä lsÍu iy mqyqKqj ,nd§u iy
foa ioyd m%fõYhg fm!oa.,sl wxYfha ñkskafodarejka fldka;%d;a moku
myiqlï ie,iSu' fj; fldka;%d;a ,nd§u' u; ñkskafodarejka
imhd.ekSu'

9'1'2' bvï ix.Kkhla mj;ajd" wjYH bvï ix.Kkh'


mßÈ m%dfoaYSh $ Èia;%sla f,alï
ld¾hd, uÜgfuka bvï ,shdmÈxÑ
lsÍï hdj;ald,Sk lsÍu'

9'2' yuqodj iy fmd,siSh 9'2'1' yuqod mßyrKh hgf;a mj;sk wdrlaIl wud;HdxYh flá ld,Sk is;shï.; lsÍu iïmq¾K
úiska mßyrKh ish¨u bvï ms<sn| mßmQ¾K lsÍu'
lrk bvï ms<snoj is;shï.; lsÍula isÿ lsÍu' iajfoaY lghq;= wud;HdxYh
iudf,dapkhla isÿ
bvï wud;HdxYh
lr kej; ,nd§u' 9'2'2' cd;sl wdrlaIdj yd ixj¾Ok flá ld,Sk bvï y÷kd.ekSu iy l,ska
ld¾hh i|yd wjYH jk bvï nkaOkd.dr m%;sixialrK" l,g úu¾Ykh l< yels
y÷kd.ekSu iy ta ms<sno úu¾Ykh mqkre;a;dmk" kej; mÈxÑ hdka;%Khla ia:dms; lsÍu'
lsÍu' lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
lghq;= ms<sno wud;HdxYh'
9'2'3' yuqodj iy w‍fkl=;a wh úiska bvï flá ld,Sk ld, rduqjla ilia lsÍu'
ksoyia l< hq;= ld, iSudjla ilia Èia;%sla uÜgñfï l%shdldÍka
lsÍu'
wod< wfkl=;a l%shdldÍka

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 77
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

9'3' uq,a bvug kej; 9'3'1' uQ,a bvu kej; ,nd §ug fkdyels wdrlaIl wud;HdxYh flá ld,Sk jkaÈ uqo,a ,nd§fï
hdfï fkdyelshdj' wjia:djl §" ta fjkqjg Bg iudk ks¾Kdhl Ndú;h iy
jákdlulska hq;a bvula fyda jkaÈ Èia;%sla f,alï ld¾hd, m%isoaO lsÍu'
uqo,la ,nd§ug m%;smdok ilia
m%dfoaYSh f,alï ld¾hd, úl,am bvï fyda jkaÈ uqo,a
lsÍu'
,nd §u'
9'3'2' iudc - wd¾Ól ;;a;ajhka" Ôjk nkaOkd.dr m%;sixialrK" uOH ld,Sk ks¾foaY l%shd;aul lsÍu
;;a;ajhka iy Ôj;aùu" j.d lghq;= mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ yd jeä ÈhqKq lsÍu ioyd
isÿ lsÍu ioyd úiÿï ks¾foaY lsÍu lrùfï iy yskaÿ wd.ñl isoaëka iudf,dapkh'
ioyd kej; mÈxÑh iudf,dapkh lghq;= ms<sno wud;HdxYh'
lsÍu'
9'3'3' wNHka;rj wj;ekajQjkaf.a bvï nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk wod< bvï .eiÜ lsÍug
lsishï kS;suh lreKq u; fjka mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ fya;= fiùu'
lsÍu" rlaIs; f,i mj;ajdf.k hdu lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
.eiÜ lrk ,o ish¨u
f,i .eiÜ lr ;sfí kï ta ms<sno lghq;= ms<sno wud;HdxYh
bvï úu¾Ykh lsÍu'
;SrK yd kS;s iudf,dapkhlg ,la
iqÿiq n,OdÍka ^Wod -
lsÍu' .eiÜ lsÍug m%udKj;a
uyje,s wêldßh" jk
fya;= fkdue;s úg" tu
ixrlaIl fomd¾;fïka;=j&
;SrK m%;sfYdaOkh lsÍu
fyda wjx,.= lsÍu'
wjYH kï kS;s" úu¾Ykh
lsÍu'
9'4' n,y;aldrfhka 9'4'1' kS;suh whs;sh ;yjqre lrk" wdrjq,a wêlrK wud;HxYh flá ld,Sk wdrjq,a ksrdlrKh lsÍu
w;am;a lr.ekSï ksrdlrKh ioyd bjy,a jk iy kS;suh whs;sjdislï
fya;=fjka mek hdka;%Khla ks¾udKh lsÍu' ;yjqre lsÍu'
k`.sk .eg¨
ksrdlrKh lsÍu' 9'4'2' bvï mjrd§fï je‍vigykla ilia bvï wud;HxYh uOH ld,Sk jevig‍yk ilia lsÍu'
lsÍu iy tu bvï mjrd§fï moku
wëlaIKh lsÍu' wëlaIK hdka;%Khla
ia:dms; lsÍu'

9'4'3' n,y;aldrfhka bvu w;am;a lr.;a bvï wud;HxYh flá ld,Sk bvu kS;Hdkql+, ysñlreg
mqoa.,hd hï wjia:djl § bj;a Ndr§u'
lsÍug isÿjqjfyd;a tu ;eke;a;dg
;djld,sl ksjdila fyda bvula
,nd§u'

78 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

10' foaYmd,kuh 10'1' .egÆj wOHhkh yd 10'1'1' wka;¾ - m%cd .eg¿ fyda wdrjq,a nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk m%foaY is;shï .; lsÍu'
jYfhka ksrdlrKh' mj;sk bvï is;shï .; lsÍu iy mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ
ixfõ§ mdol fya;= f,aLk.; lsÍu' lrùfï iy yskaÿ wd.ñl jd¾;d ms<sfh, lsÍu'
wka;¾ - lghq;= ms<sno wud;HdxYh
m%cd .egÆ 10'1'2' kej; mÈxÑ lrjQ wNHka;rj flá ld,Sk hdka;%K ilia lsÍu'
ksrdlrKh wj;ekajQjka yd i;aldr m%cdj wod< m%dfoaYsh f,alï
lsÍu' w;r mj;akd .eg¨ iïnkaOj ld¾hd,
l,a mj;akd úi÷ula we;s lsÍug Èia;%sla f,alï ld¾hd,
hdka;%Khla ieliSu'

11' fjkia f,i 11'1' fjkia f,i 11'1'1' wod< mk;a iïmQ¾Kfhka wêlrK wud;HdxYh flá ld,Sk kS;s úu¾Ykfhka wk;=rej
fkdi,ld fkdi,ld bvï iudf,dapkh lsÍu' ^bvï ixj¾Ok ixfYdaOkh lsÍu'
bvï mejÍu iy;sl wd{d mk; iy rdcH bvï wd{d bvï wud;HdxYh
,nd§u' lsÍug wjYH mk;&
kS;s iy ms<sfj;a
iudf,dapkh lsÍu' 11'1'2 uq,sl jYfhka ;ks whs;sh ;yjqre bvï wud;HdxYh yjq,a whs;sh ia:dms; lsÍu'
lr.;a wjia:djl § yer" yjq,a
whs;sh hgf;a bvï fjka lsÍu'

11'1'3' fjkia f,i fkdi,ld bvï bvï wud;HxYh iy wod< wêlaIK hdka;%Kla
fjkalsÍu iy;sl lsÍug iy" .Dy f¾Åh wud;HdxY ia:dms; lsÍu'
uq,sl ixl,amh l%shd;aul lsÍug
kshduk hdka;%Khla msysgqùu' m%dfoaYSh f,alï ld¾hd, oekqj;a lsÍfï jevigyka'

11'1'4' mj;akd mßmd,kuh ndOl bvï wud;HxYh" iy wod< flá ld,Sk úu¾Ykh wjika lsÍu'
úu¾Ykh' f¾Åh wud;HdxY

m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 79
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

12' fojk yd 12'1' fojk yd ;=kajk 12'1'1' m%;sm;a;sh ilia lsÍu' wud;H uKav,h flá ld,Sk m%;sm;a;shla ilia lsÍu'
f;jk mrïmrdfõ
mrïmrdfõ wNHka;rj
wNHka;rj wj;ekajqjka
wj;eka iïnkaOfhka wod<
jQjkag m%;sm;a;s ia:dms;
iy kej; lsÍu'
meñfKka-
kkayg 12'2' m%;sm;a;sh l%shd;aul 12'2'1' m%;sm;a;sh l%shd;aul lsÍu' nkaOkd.dr m%;sixialrK" È.= ld,Sk fojk yd f;jk
iaÓr úi÷ï lsÍu' mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ mrïmrdfõ wNHka;rj
,nd§fï lrùfï iy yskaÿ wd.ñl wj;eka jqjkag bvï
m%;smdok lghq;= ms<sno wud;HdxYh fjkalsÍu'

bvï wud;HdxYh

13' m%udKj;a 13'1' ishÆ .Dyia: 13'1'1' wju m%ñ;skag wkqj mdkSh c,h c, iïmdok yd flá ld,Sk mdkSh c, iemhqï ia:dms;
mdkSh c,h wjYH;d iïmQ¾K iemhSu' c,dm%jdyk wud;HdxYh lsÍu'
,nd§u' lr .ekSug wjYH
;srir mdkSh c, .Dyia: c, ms<shï tall
iemhqula iy;sl ,nd§u'
lsÍu'
13'1'2' .Dyia: mßyrKhg yd îug iqÿiq jdß ud¾. yd c, iïm;a c, iïm;a ixLHdj mÍlaId
nj ;yjqre lr .ekSug c,fha l<uKdlrK wud;HdxYh lsÍu'
.=Kd;aul ;;a;ajh ks;sm;d mßlaId
lsÍu'

13'1'3' ldka;djkaf.a iu iydNd.s;ajh wod< m%dfoaYSh f,alï c, l<ukdlrK lñgq


iy;sl jk mßÈ foaYsh c, ld¾hd, msysgqùu'
l<ukdlrK lñgq msysgqùu'

80 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

14' ikSmdrlaIdj 14'1' ÿ¾j, mqoa., 14'1'1' ixialD;sfha iajNdjhka iy fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk ud¾f.damfoaY ia:dms; lsÍu'
i|yd jQ lKavdhï ms<snoj ms<sfj;a ie,ls,a,g .ksñka"
whs;sh ksis i,ld ne,Sula cd;Hka;r iïu;hka yd iu.dój‍" wod< f¾Åh wud;HdxY ie,eiau ilia lsÍu'
iy;sl isÿ lrñka" ia;%S iksmdrlaIl m%ñ;Ska ms<sno cd;sl
m<d;a fi!LH wud;HdxYh ck.ykfha m%;sY;hla
lsÍu' mqreINdjh yd ud¾f.damfoaY ia:dms; lsÍu'
f,i wjYH myiqlï
ixfõ§ jk whqßka Èia;%sla f,alï ld¾hd, m%udKh
ikSmdrlaIl whs;sh
;yjqre lsÍu' m%dfoaYSh f,alï ld¾hd, ish¨u md¾Yajlrejka úiska
ud¾f.damfoaYk ms<sme§u'

15' jkaÈ i|yd 15'1' jkaÈ i`oyd mßmQ¾K 15'1'1' jkaÈ ,nd§fï úúO me;slv jkaÈ ,nd§u ms<sno flá ld,Sk jkaÈ m%;sm;a;sh yd
m%;sm;a;shla rduqjla ilia lsÍu' wjOdkhg fhduq jk m¾mQ¾K jkaÈ ld¾hd,h jevigyka rduqj ilia
y÷kajd §u' m%;sm;a;shla we;s lsÍu iy tys lsÍu'
l%shdldrlïj,g n,mEï l< yels nkaOkd.dr m%;sixialrK"
iy oekqïÈh yels jevigykla mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ
iemhSu' lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
lghq;= ms<sno wud;HdxYh
15'1'2' jkaÈ ,nd§u iïnkaOfhka mj;sk iajfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk jkaÈj,g wh;ajkafka
.eg¿ ms<snoj oekqj;aNdjh by< l=ulao" th m%cdjg
kexùu' rdcH mßmd,k wud;HdxYh bjy,a jkafka flfiao
hkak ms<sn| jvd fyd|
wjfndaOhla ,nd .ekSu'

16' jkaÈ i|yd 16'1' jkaÈ i|yd úê 16'1'1' lafIa;% ksfhdackhla iys; jkaÈ i|yd ld¾hd,h uOH ld,Sk mÍlaId yd jkaÈ i|yd
ld¾hd,hla úOdk ie,eiaùu ld¾hd,h ia:dms; lsÍu' úêúOdk ie,eiaùu i|yd
msysgqùu' i|yd úfYaI{hskaf.a úfoaY lghq;= wud;HdxYh ia:sr wdh;khla ks¾udKh
oekqu yd iïm;a lsÍu'
nkaOkd.dr m%;sixialrK"
iys; wdh;khla
mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ
msysgqùu' 16'1'2' tu ld¾hd,fha n,m;%h ms<sn| uOH ld,Sk oekqj;a lsÍfï jevigyka'
lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
oekqj;a lsÍu iy ck;djf.ka lghq;= ms<sno wud;HdxYh
woyia $ fhdackd ,nd .ekSu'
wod< f¾Åh wud;HdxY
16'1'3' jkaÈ f.ùu ioyd ld¾hd,h ;=< uOH ld,Sk wruqo,la msysgqùu'
mSvdjg m;ajqjkaf.a wruqo,la
msysgqùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 81
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

17' wNHka;rj 17'1' idOdrK whqßka 17'1'1' wNHka;r wj;eka jqjka $ kej; jkaÈ i|yd ld¾hd,h iy flá ld,Sk jkaÈ ,ndfok fhdackd
wj;ekajqjka jkaÈ ,nd§u' meñfKkakkaf.a j;auka wjYH;d wod< f¾Åh wud;HdxY l%uh ia:dmkh lsÍu'
iy kej; idlÉPdjg ,la flfrk idOdrK
meñfK- jkaÈ l%uhla y÷kd .ekSu;a" jkaÈ
kakka ,nd§u úYajikSh" úksúoNdjhlska
ioyd jkaÈ hq;a l%shdj,shla yryd isÿ lsÍu'
,ndfok
l%u' 17'1'2' jkaÈ l%uh ms<sn| wNHka;rj flá ld,Sk mj;ajk ,o i;aldrl
wj;ekajqjka iy kej; jevigyka m%udKh iy
meñfKkakka oekqj;a lsÍug whÿïm;a m%udKh
i;aldrl jevigyka l%shd;aul lsÍu
iy whÿïm;a le|ùu'

18' jkaÈ 18'1' idOdrK f,i 18'1'1' jkaÈ f.ùfï l%uhg we;=<;a l< jkaÈ i|yd ld¾hd,h flá ld,Sk úYajikSh;ajfhka hq;a
f.ùfï wNHka;rj wj;eka hq;= m%foaY y÷kd .ekSu' iu jkaÈ f.ùfï l%uhla
l%ufõo jqjkayg" kej; úfoaY lghq;= wud;HdxYh" l%shd;aul lsÍu'
y÷kajd §u' meñfKkakkag jkaÈ iy wod< f¾Åh wud;HdxY
f.ùu ;yjqre lsÍu' 18'1'2' idOdrK f,i jkaÈ f.ùu'

19' wj;eka ùï 19'1' wj;ekaùï 19'1'1' wj;ekaùug n,mdk fya;=j, nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk wNHka;rj wj;eka
kej; we;s iïnkaO wkd.; uQ,drïNh y÷kd.ekSu iy wkd.; mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ jqjka iy kej;
fkdùug rgdj je<elaùu wj;ekaùï i`oyd uq,aúh yels lrùfï iy yskaÿ wd.ñl meñfKkakkaf.a wjYH;d
j.n,d iy l,amj;akd fya;= fiùu iy l,amj;akd úi÷ï lghq;= ms<sno wud;HdxYh y÷kd.ekSug" l,amj;akd
.ekSu' úi÷ulg ;¾ckhla j,g ;¾ckhka úh yels lreKq úi÷ï iy l%ufõohla
úh yels idOl idlÉPdjg ,la l< yels fia wjYH wod< f¾Åh wud;HdxY" iy wjfndaO lr .ekSu'
idlÉPdjg ,la mshjr .ekSu' m<d;a iNd
lsÍu'
19'1'2' wjia:djka kshdukh lsÍu i`oyd flá ld,Sk ikaksfõok Wmdh ud¾.
m%cd lKavdhï Wiia lsÍu iy iy mQ¾j wk;=re we`.ùfï
wkd.;fha wj;ekaùï isÿ fkdùu moaO;s ia:dms; lsÍu'
i`oyd rcfha ks,OdÍka iu`. tlaj
lghq;= lr th idlÉPdjg ,la
lsÍug ie,eiaùu'

82 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

20' wNHka;rj 20'1' wNHka;rj 20'1'1' úksúoNdjfhka hq;a" idOdrKj nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk mqkre;a:dmk l%u ia:dmkh
wj;ekajq- wj;ekajqjka wjYH;d imqrd,Su i|yd l%u mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ lsÍu'
jkag iy iy kej; y÷kajd§u yd l%shd;aul lsÍu' lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
kej; meñfKkakkaf.a lghq;= ms<sno wud;HdxYh
meñfKka- mqkre;a:dmk
kkag wjYH;d idlÉPdjg
udkisl ,la lsÍu'
fi!LH"
ffjoH
iy iudc
- wd¾Ól
mqkre;a-
:dmk
jevigyka
y÷kajd§u'

21' ufkda - 21'1' kej; 21'1'1' ufkda - iudchSh WmfoaYk fiajd fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk b,lal.; mqoa.,hka
iudchSh mÈxÑlsÍïj,ska meje;aùu' ixLHdj'
iydh miq iydh we;=Æj" iudc iún,.ekaùfï iy
,nd§u' wNHka;rj wj;eka iqNidOk wud;HdxYh b,lal.; ck;djf.a ck
jqjka iy kej; úldYkh'
m<d;a fi!LH wud;HdxYh
meñfKkakkag
l%shd;aul lrk ,o
ufkda - iudchSh
jevigyka m%udKh'
wdrlaIdj ,nd§u'
21'1'2' wfkHdakH iydh ,nd§u msKsi flá ld,Sk lKavdhï ks¾udKh lr
foaYsh jYfhka mqyqKqj ,;a mqyqKq lsÍu'
lKavdhï ks¾udKhg lghq;= lsÍu'

21'1'3' ldka;d fi!LH fiajd imhkakka flá ld,Sk ,ndÿka m%fõY


iy fiajdjka fj; m%fõYh ie,iSu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 83
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

22' wNHka;rj 22'1' jix.; iy fndajk 22'1'1' orejka i|yd ^wjYH;dj u; fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk tkak;a ,ndÿka mqoa.,hka
wj;ekajqjka frda. je<elaùu' jeäysáhka& tkak;a ,nd§u iy;sl ixLHdj'
w;r fi!LH lsÍu iy" miqúmru i|yd iqÿiq m<d;a fi!LH wud;HdxYh
;;ajh by< ffjoH jd¾;d mj;ajdf.k hdu' tkak;a lsÍï i|yd
kexùu' orkakg jQ mßY%uhka'

22'1'2' frda. yÿkd .ekSu flfrys flá ld,Sk frda. ksjdrK jevigyka
wjOdkh fhduqlr" frda. ksjdrK ia:dms; lsÍu'
jevigyka ilia lsÍu'

22'1'3' ksfrdaOdhk myiqlï ;yjqre lsÍu' flá ld,Sk myiqlï ie,iSu'

22'2' fi!LH wOHdmkh 22'2'1' f;dr;=re ,nd§u yd uQ,sl fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk f;dr;=re ,nd § we;s
by< kexùu' fi!LH yd ikSmdrlaIdj iïnkaO m%cdfõ m%;sY;hla f,i
ud¾f.damfoaYk' j¾Okh'

22'2'2' foaYsh jYfhka ms<s.;a jD;a;slhska iudc iún,.ekaùfï iy flá ld,Sk fufyhjk ,o jevigyka
yryd fi!LH wOHdmkh ,nd§u' iqNidOk wud;HdxYh ixLHdj'

22'3' fi!LH fiajd 22'3'1' orejka" ,sx.sl wmpdr yd fjk;a fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk mqyqKqj ,ndÿka fi!LH
ks,OdÍka mqyqKq wdldrfha ysxikhkag f.dÿre jQjka" fiajd ks,OdÍka ixLHdj'
lsÍu' udkisl iydh wjYH mqoa.,hka
iu. jev lghq;= lsÍfï§ úfYaI
ie,ls,a,la oelaúh hq;= nj
y`ÿkdksñka" fi!LH fiajd ks,OdÍka
yg mqyqKq wjia:d ,nd§u'

22'3'2' ia;%S mqreINdjh u; mokï jQ mqyqKqj ,ndÿka fi!LH


m%pKav;ajh" <ud wmpdr yÿkd.; fiajd ks,OdÍka ixLHdj'
yels l%u ms,snoj wjOdkh fhduq
lr mqyqKqj ,nd§u'

84 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

22'4' fi!LH fiajdjka 22'4'1' idhkhka ia:dmkh lsÍu' fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk idhk ixLHdj'
fj; m%fõYh
,nd§u' 22'4'2' ia:dkSh ffjoH fiajd ,ndÈh ,ndÿka fiajd ixLHdj'
fkdyels wjia:dj,§ m%jdyk
m%;smdok iy .s,ka r: fiajd
iemhSu'

23' wOHdmkh 23'1' wNHka;rj 23'1'1' <.u mdi, fj; hdug yels jk wOHdmk wud;HdxYh flá ld,Sk ,ndÿka y÷kd.ekSfï
i|yd wj;ekajqjkag iy mßÈ ;djld,sl yeÿkqïm;la ,nd§u' ,shú,s'
m%fõYh' kej; meñfKkakka iudc iún,.ekaùufï iy
yg ndOdjlska iqNidOk wud;HdxYh
f;drj" wOHdmkh 23'1'2' mdi,a hdu i|yd wNHka;rj ,ndÿka m%jdyk myiqlï
wj;ekajqjka iy kej; meñKs m<d;a wOHdmk wud;HxYh yd wdrlaIdj'
,eîfï wjia:d
iy;sl lsÍu' whf.a orejka yg" m%jdyk myiqlï
iy wdrlaIdj iy;sl lsÍu'
23'1'3' orejka i|yd w;sf¾l wOHhk ,ndÿka w;sf¾l wOHhk
lÜg, ,nd§u' lÜg, .Kk'
23'1'4' mdi,a ks, weÿï iy uQ,sl ,smsøjH ,ndÿka ks, weÿï $ ,smsøjH
iemhSu' m%udKh'
23'1'5' wd¾Óluh iy ksjfia ;;a;ajhka mj;ajk ,o jevigyka
u; mdi,a hd fkdyels wNHka;rj .Kk'
wj;ekajq kj fhdjqka úfha wh
i|yd úl,am mdi,a fyda ksmqK;d
mqyqKq jevigyka l%shd;aul lsÍu'
23'1'6' m%Odk úNd. i|yd úfYaI úNd. iQodkï l< úfYaI úNd.'
Yd,d iQodkï lsÍu'
23'1'7' <uqka i|yd úfYaI wjOdkhla fhduq ,ndÿka m%fõYhka'
lrñka" wNHka;rj wj;ekajqjka
i|yd mqia;ld, ^cx.u& i|yd
m%fõYùfï wjia:dj ysñlr §u'
23'1'8' .egqï iy wdmod ksid mSvdjg m;a mdi,a h<s ilia lsÍu iy
m%foaYj, mdi,a m%;sixialrKh lr w¿;ajeähd lsÍu'
ms<silr lsÍu ;yjqre lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 85
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

24' ixl%dka;s 24'1' kej; mÈxÑùu 24'1'1' wNHka;rj wj;ekajqjka iy kej; nkaOkd.dr m%;sixialrK" uOH ld,Sk iyfhda.h wjYH m%udKfha
wjia:dfõ§ wdrïNfha§ wd¾Ól meñfKkakka wd¾Óluh jYfhka mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ wvqùu'
uQ,sl iydh ,nd§u' Yla;su;a jk;=re iyfhda.h lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
wjYH;d ,nd§ug lghq;= lsÍu' lghq;= ms<sno wud;HdxYh
imqrd we;s
njg iy;sl uqo,a wud;HdxYh
lsÍu'

25' Kh 25'1' Kh ,nd .ekSfï 25'1'1' iajhx /lshd iy iq¿ yd uOH uqo,a wud;HdxYh flá ld,Sk ,ndÿka Kh'
myiqlï m%fõYh jeälsÍu' mßudK l¾udka; ysñhka i|yd Kh
,nd.ekSfï myiqlï ie,iSu' m<d;a iNd
yelshdj
iy;sl 25'1'2' Kh wdmiq f.ùfï l%u .ek oekqj;a laIqø Kh l%u ^Wod' iKi&
lsÍu' lsÍfï iydh fiajd ks¾udKh lsÍu'

26' m%udKj;a 26'1' Ôjfkdamdh 26'1'1' Ôjfkdamdh ud¾. ms<sno b,lal.; fjf<| wud;HdxYh uOH ld,Sk mqyqKq yd wOHdmksl
Ôjfkdamdh ud¾.j,g jvd fyd`o mqyqKq iy wOHdmk jevigyka jevigyka l%shd;aul lsÍu'
ud¾. m%fõYhla ,nd§u' y÷kajd§u' iudc iún,.ekaùfï iy
iy;sl iqNidOk wud;HdxYh
lsÍu' 26'1'2' fjf<om, iy ñ,§ .ekSï w;r iïnkaO;d j¾Okh lsÍu'
iïnkaO;d ÈhqKq lsÍu' iudc iún,.ekaùï iy
iqNidOk wud;HdxYh

l=vd l¾udka; wud;HdxYh

27' há;, 27'1' wd¾Ól lghq;= i|yd 27'1'1' kej; mÈxÑ lsÍï isÿ lsÍug úÿ,s yd n,Yla;s È.= ld,Sk há;, myiqlïj,g
myiqlï iyk ñ,g há;, b,lal flfrk fmfoiaj, há;, wud;HdxYh m%fõYh we;s ksjdi .Kk'
i|yd myiqlï ,nd§u' myiqlï jevigyka l%shd;aul lsÍu'
m%fõYh' ud¾. ixj¾Ok wêldßh

86 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

28' wd¾Ól 28'1' wNHka;rj 28'1'1' lafIa;% ks,OdÍka yryd ksmqK;d ixj¾Ok yd uOH ld,Sk rcfha WmfoaYk fiajd
ixj¾Ok wj;ekajqjka ud¾f.damfoaYk iydh ,nd§u' jD;a;Sh mqyqKq wud;HdxYh u.ska iyh fokq ,enQ
l%shdldrlï $ kej; mqoa.,hska .Kk'
jeä ÈhqKq meñfKkakka w;r cd;sl wdOqksl;aj iy
lsÍu' wd¾:sl ixj¾Ok l¾udka; mqyqKq wêldßh
l%shdldrlï mq¿,a
lsÍu'
28'2' wfkl=;a rdcH 28'2'1' tl jy,hla hg fiajdjka /ila m<d;a md,k wdh;k flá ld,Sk iydh ,ndÿka mqoa.,hska
wdh;k iu. ie,iSu' ixLHdj'
iïnkaOùfï cd;sl wdOqksl;aj iy
wjia:dj ,nd§u' l¾udka; mqyqKq wêldßh

28'2'2' WmfoaYk fiajd ioyd uOHu iïm;a m<d;a md,k wdh;k WmfoaYk fiajd ,nd§u'
,nd§u'
cd;sl wdOqksl;aj iy
l¾udka; mqyqKq wêldßh

29' wNHka;rj 29'1 jhia.; whf.a Ôjk 29'1'1' jeäysáhka i|yd m%udKj;a jeäysá iudc iún,.ekaùfï iy uOH ld,Sk jeäysá ksjdij, isák
wj;ekajqjka ;;a;ajhka Wiia ksjdi ixLHdjla ia:dms; lsÍu iy iqNidOk wud;HdxYh mqoa.,hka ixLHdj'
$ kej; lsÍu' oekg mj;akd ksjdi w¨;ajeähd
meñfKka- lsÍu' nkaOkd.dr m%;sixialrK"
kka w;r mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ
wjodkï lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
29'1'2' .ï uÜgñka jeäysá lñgq ia:dms; flá ld,Sk ia:dms; lr we;s lñgq
iys; lghq;= ms<sno wud;HdxYh
lsÍu' ixLHdj'
mqoa.,hska
m<d;a iNd
iq/lSu'
29'2' wdndê; whf.a 29'2'1' ishÆu fmdÿ f.dvke.s,s ;=<g iudc iún,.ekaùfï iy È.= ld,Sk m%fõY úh yels fmdÿ
wjYH;d imqrd,Su' wdndO iys; mqoa.,hskag m%fõYh iqnidOk wud;HdxYh f.dvke.s,s .Kk'
,nd§u'
nkaOkd.dr m%;sixialrK"
29'2'2' wdndê; mqoa.,hska i|yd ksjdi mqkre;a:dmk" kej; mÈxÑ flá ld,Sk iydh ,ndÿka mqoa.,hska
jeäÈhqKq lsÍu i|yd uQ,HdOdr lrùfï iy yskaÿ wd.ñl .Kk'
,nd§u' lghq;= ms<sno wud;HdxYh

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 87
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

29'3' wdndê; mqoa.,hka 29'3'1' wdndê; mqoa.,hka i|yd wdOdrl iudc iún,.ekaùfï iy uOH ld,Sk wdOdrl WmlrK ysñ jQ
mqkre;a:dmkh iy WmlrK iemhSu' iqnidOk wud;HdxYh mqoa.,hska ixLHdj'
iudc.; lsÍu'
29'3'2' wdndê; mqoa.,hska i|yd m%cd uQ,sl nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk mqkre;a:dmkh lrk ,o
mqkre;a:dmk jevigyka l%shd;aul mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ wdndê; mqoa.,hska .Kk'
lsÍu' lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
lghq;= ms<sno wud;HdxYh
29'4' ldka;d .DyuQ,sl 29'4'1' ;ks .Dy uQ,sl l=gqïn wdrlaIdfõ§ uOH ld,Sk ks¾foaY iudf,dapkh lsÍu'
mqoa.,hska tla wfhl= mj;akd mr;rfha úYaf,aIKhla isÿ
fyda lsysmfofkl=" lsÍu'
w;=reoka jQ we;=¿j"
;ks .Dy uQ,sl 29'4'2' úYaf,aIKhka u; mokïj ;ks .Dy flá ld,Sk iydh ,ndÿka mjq,a .Kk'
l=gqïNj, wdrlaIdj uQ,sl l=gqïn i|yd iydh jeä lsÍu'
iy;sl lsÍu'

30' kej; 30'1' h<s meñKs wh 30'1'1' wdmiq meñK we;s msgrg jdih nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk wdmiq meñfkkakkag ksl=;a
meñfKka- mqrjeishka f,i lrk irKd.;hska iy kej; mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ l< yeÿkqïm;a ixLHdj'
kkag ms<s.ekSu ;yjqre meñKs kuq;a Y%S ,xldj ;=< iudc.; lrùfï iy yskaÿ wd.ñl
id¾:l lsÍu' lr fkdue;s fyda mqrjeishka lghq;= ms<sno wud;HdxYh
f,i kej; f,i yÿkd fkd.;a irKd.;hska
Ôú;h i|yd ;djld,slj meñKs njg jQ wd.uk yd ú.uk
wdrïN irKd.; yeÿkqïm; (TRRIC) ksl=;a fomd¾;fïka;=j
lsÍug lsÍu'
Èia;%sla f,alï ld¾hd,
whs;Ska
yd ysñlï
i|yd we;s
m%fõYh'

88 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

30'2' kej; meñfKkakka 30'2'1' m%;sm;a;s" fr.=,dis iy mßmd,k nkaOkd.dr m%;sixialrK" flá ld,Sk m%;sm;a;s" rcfha pl%f,aL
yg ish¨u fiajd iy ud¾f.damfoaYh ks¾udKh lsÍu fyda mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ iy bkaÈhdfõ fyda fjk;a
whs;sjdislï i|yd ixfYdaOkh lsÍu' lrùfï iy yskaÿ wd.ñl rgj, Wmka irKd.;hska
m%fõYh iy;sl lghq;= ms<sno wud;HdxYh i|yd mqrjeisNdjfha mudj
lsÍu' bj;a lsÍu ms<snoj rcfha
úfoaY lghq;= wud;HdxYh pl%f,aLh fldkaishq,¾
fiajdj fj; ksl=;a lsÍu'
iajfoaY lghq;= wud;HdxYh
bkaÈhdfõ fyda fjk;a
wêlrK wud;HdxYh
rgj, irKd.; l|jqrej,
Wm; ,enQ irKd.;hskag
n,mj;ajkd ov bj;a lsÍu
i|yd kj fr.=,dis ksl=;a
lsÍu'

bkaÈhdfõ iy fjk;a
rgj, irKd.;hska
f,i Ôj;a jk Y%S ,dxlsl
uõmshkag odj Wmka
orejkaf.a mqrjeisNdjh
ms<sno .eg`Mj wjika lsÍu'

kej; meñfKkakkag"
rgg meñfKk wjia:dfõ§
ffjoH mÍlaIKhla
lr .ekSug ldf,daÑ;
m%fõYhla iy;sl lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 89
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

30'3' irKd.;hska f,i 30'3'1' bvï .eg¿ úi§u iy bvï bvï wud;HdxYh flá ld,Sk bvï .eg`M ksrdlrKhg
kej; meñfKkakka fkdue;s kej; meñfKkakka yg m%;sm;a;shla yÿkajd§u'
yg uQ,sl wjYH;d bvï fjkalr,Su i|yd m%;sm;a;shla uyje,s ixj¾Ok wêldßh
iemhSu' fyda mßmd,k ud¾f.damfoaYkhla yd mßir wud;HdxYh
fyda ksfhda.hla ilia lsÍu'
jk ixrlaIK
30'3'2' rcfha ksjdi fhdackd l%uh ;=<g fomd¾;fïka;=j flá ld,Sk wdmiq meñfKkakka
h<s meñKs wh we;=<;a lr .ekSu' nkaOkd.dr m%;sixialrK" we;=<;a lr .ekSu'
mqkqre;a:dmk" kej; mÈxÑ
30'3'3' kej; meñfKkakka yg mqyqKqj lrùfï iy yskaÿ wd.ñl flá ld,Sk jD;a;sh l=i,;d m%.=K l<
iy /lshd wjia:d iemhSu' lghq;= ms<sno wud;HdxYh ;reK ;reKshka ixLHdj'

30'3'4' jHjidhl;aj lghq;= i|yd Ôjk fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk jHjidhl;aj
wdOdr ,nd§u' jevigykaj, kshef,k
ksmqK;d ixj¾Ok yd kej; meñfKkakkaf.a
jD;a;Sh mqyqKq wud;HdxYh ixLHdj'
cd;sl wdOqksl;aj iy
l¾udka; mqyqKq wêldßh

m<d;a iNd

30'4' kej; meñKs 30'4'1' ld¾ñl iy jD;a;Sh idud¾:hka wOHdmk wud;HdxYh flá ld,Sk irKd.;hskaf.a wOHdmk
irKd.;hska i;= yÿkd.ekSug m%;sm;a;s ilia lsÍu' ;;a;ajhka yd jD;a;sh
jD;a;sh yd ämaf,daud Wiia wOHdmk wud;HdxYh iqÿiqlïj,g jeä
iy;slj,g ms<s.ekSula ,nd§u'
úYajúoHd, m%;smdok
ms<s.ekSula ,nd§u'
fldñIka iNdj ämaf,daud yd
jD;a;sh iqÿiqlïj,g
úNd. fomd¾;fïka;=j
ms<s.ekSula ,nd§u ioyd
cd;sl wdOqksl;aj iy tajd .dia;=j,ska ksoyia
l¾udka; mqyqKq wêldßh lr wh`ÿïm;a Ndr.ekSfï
l%shdj,sh läkï lsÍu'
;D;shsl yd jD;a;Sh
wOHdmk fldñIka iNdj

90 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

31' iajNdúl 31'1' ksh`.h" fjr< 31'1'1' ishÆ mdßißl .eg¿ iïnkaOfhka m<d;a iNd uOH ld,Sk há;, myiqlï ia:dms;
úm;a ksid Ldokh" kdhhEï lghq;= lsÍu i|yd wjYH há;, lsÍu'
isÿjk we;`M iajNdúl myiqlï ia:dms; lsÍu'
wj;ekaùï úm;a yryd isÿúh
je<elaùu' yels wj;eka ùu 31'1'2' wj;ekaùï ioyd n,mdk úúO wdmod l<ukdlrK uOH ld,Sk isÿl< wOHkh iy ,ndÿka
je<elaùu' iajNdúl úm;a ms<sn| wOHhkhla wud;HdxYh ks¾foaY'
isÿlr" th msgqoelSug yd isÿúh
yels ydksh wju lsÍu ioyd mßir wud;HdxYh
ks¾foaY ilia lsÍu'
fjr< ixrlaIK
fomd¾;fïka;=j
31'1'3' wj;ekaùï i`oyd n,mdk úúO uOH ld,Sk isÿl< wOHhk iy fnod
iajNdúl úm;a ms<sn| wOHhkhla yßk ,o ks¾foaY'
isÿlr th msgqoelSug yd isÿúh yels
ydksh wju lsÍu iy fmr iQodkï
ùu iïnkaO ks¾foaY ilia lsÍu'

31'1'4' mßirhg isÿjk ydks ksid wj;eka uOH ld,Sk isÿ l< ú.Kk'
ùï je<elaùug mdßißl ú.Kk
meje;aùu'

31'1'5' mßir ys;ldó Ndú;hka ms<sn|j uOH ld,Sk mj;ajk ,o jevigyka


oekqj;a lsÍfï jevigyka .Kk'
meje;aùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 91
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

32' iajNdúl 32'1' iajNdúl úm;a 32'1'1' m%foaYSh uÜgfuka fiajfha fhoùfï wdmod l<ukdlrK uOH ld,Sk m%;sm;a;sh ilia lsÍu'
úm;a ioyd isÿjk wjia:djkays§ m%;sm;a;sh msysgqùu' wud;HdxYh
fmr iQodku fiajfha fhoùug
wjYH m%;sm;a;sh 32'1'2' mdi,a úIh ks¾foaYhg wdmod ioyd m<d;a iNd uOH ld,Sk úIh ks¾foaYh hdj;ald,Sk
ms<sfh, lsÍu' fmr iQodku we;=<;a lsÍu' lsÍu'
wOHdmk wud;HdxYh

32'1'3' iajNdúl úm;a wjia:djka yS§ m%cdj uOH ld,Sk hdka;%Khla ia:dms; lsÍu'
úiska wksjd¾hfhka wkq.ukh l<
hq;= hdka;%K ia:dms; lsÍu'

92 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
ixl%uKsl fiajlhskaf.a whs;sjdislï

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 93
2017 - 2021
94 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
ixl%uKsl fiajlhskaf.a whs;sjdislï

úfoaY /lshd kshqla;sh Y%S ,xldjg úfoaY úksuh .,d tk jeo.;a iy ia:djr uQ,dY%hls' uE;ld,Sk jirj,§" Y%S ,xldfõ fiajlhska msgrgj,g fhduqùfï jeä m%jK;djla
fmkakqï fldg we;s w;r" ixl%uKsl fiajlhskaf.a fma%IKj, iuia; .,d tau 2015 jir ;=< wefußldkq fvd,¾ ñ,shk 6"980la úh'

ixl%uKh md,kh iy úêu;a lsÍu ms<s.kq ,nk" ixl%uKsl fiajlhska wdrlaId lrñka iú n,.kajk" iy ixl%uKh iy ixj¾Okh iïnkaO lrk Y%u ixl%uKh ms<sn|
cd;sl m%;sm;a;sh u.ska Y%S ,xldfõ Y%u ixl%uKh md,kh flf¾' fjku wud;HxYhla msysgqùu ;=<ska ixl%uKsl fiajlhskaf.a iqn idOkh wdrlaId lsÍu i|yd rch úiska ,nd §
;sfnk by< m%uqL;dj ms<sìUq flf¾' 1985 § msysgqjk ,o Y%S ,xldfõ úfoaY /lshd kshqla;s ld¾hdxYh ^Y%S ,xld úfoaY /lshd kshqla;s ld¾hdxYh&" rfÜ Y%u ixl%uK m%;sm;a;sh
mßmd,kh i|yd j. lshkq ,nk rcfha m%Odk wdh;khhs' tfukau úfoaYhkays Y%S ,xldfõ ¥; uKav, yryd" ixl%uKsl fiajlhskaf.a fiajd fldkafoais kshdukh lsÍu i|yd
ia:dms; hdka;%Khla o mj;S'

ixl%uKsl fiajlhska we;=¿j ish¨u mqoa.,hska iy Tjqkaf.a mjq,a" cd;sh" fm<m;" ffk;sl fyda fjk;a fíohlska f;drj" uQ,sl whs;sjdislï iy uQ,sl Y%u wdrlaIK fjkqfjka
ysñlï lshkq ,nhs' úfYaIfhka ixl%uKslhska Tjqka wk;=rg ,laúh yels ;;a;ajhka yd iïnkaO hï udkj ysñlï iy wdrlaIKhkag o ysñlu lshhs' udkj whs;sjdislï ms<sn|
f,dal iïfï,kh ish¨u ixl%uKsl fiajlhskaf.a iy Tjqkaf.a mjq,aj, udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy;sl lrk fuka ish¨u rdcHhkaf.ka b,a,d isà'

ish¨u ixl%uKsl fiajlhska iy Tjqkaf.a mjq,aj, idudðlhska wdrlaId lsÍu ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a iïuq;sh" Y%S ,xldj wkqu; lr we;' Y%S ,xld úfoaY /lshd kshqla;s
ld¾hdxYh hgf;a ,shdmÈxÑ ù" msg;aj hk Y%S ,xldfõ iEu fiajlfhl= fj;u fkdñf,a rlaIK wdjrKh" ixl%uKsl fiajlhskaf.a <uqka i|yd YsIH;aj" wkd.; ldka;d .Dy
fiaúldjka iy .Dyia: fkdjk fiaúldjka i|yd msg;aùug fmr mqyqKq jevigyka" ms<sirKla fkdue;s fiajlhska i|yd msg;aùfï úhoï" ms<sirKla ke;s fiajlhska i|yd
msg;aj hk rfÜ § wdrlaIs; ksjdi iy m%Odk jYfhka Y%uh ,nd.kakd rgj, rdcH;dka;%sl fufyjr i|yd iqN idOk ks,OdÍka m;a lsÍu jeks jevigyka lsysmhla l%shd;aul
lr we;' úfoaY /lshd iy iqn idOk wud;HxYh ixl%uKsl fiajlhskaf.a whs;sjdislï wdrlaId lsÍug iy Y%S ,xldfõ mqyqKq fiajlhska i|yd kj /lshd wjia:djka fidhd
ne,Su i|yd ueo fmrÈ. rgj,g wu;rj" wdishdkq iy hqfrdamSh rgj,a .Kkdjla iu. wjfndaO;d .súiqïj,g t<U ;sfí'

tfukau cd;sl ixl%uKsl fi!LH m%;sm;a;sh ^2013&" Wm m%;sm;a;sh iy ixl%uKsl fiajlhska wdmiq meñKSu iy m%;Hkql,kh ms<sn| cd;sl ld¾h ie,eiau o ^2015&" ixl%uKsl
fiajlhskaf.a whs;sjdislï wdrlaId lsÍu i|yd y÷kajd fok ,§' Bg wu;rj" ixl%uKsl fiajlhskaf.a whs;sjdislï wdrlaId lsÍu i|yd Y%S ,xldj m%dfoaYSh WmfoaYk lshdj,s
(RCP) iy fld<U l%shdj,sh" wnqvdì idlÉPdj" ixl%uKh iy ixj¾Okh ms<sn| f.da,Sh ixioh" jeks f.da,Sh ixiohka ;=< iyNd.sfjñka" il%Sh ld¾hNdrhla bgq lrñka iqyo
iïnkaO;djhla mj;ajd .kS' udkj ysñlï iu`. l%shdldÍ iïnkaO;d fukau cd;Hka;r lïlre ixúOdkfha hdka;%K ia:dms; lsÍug;a" ixl%uKsl fiajlhskaf.a whs;sjdislï
ms<sn|j lghq;= lrk úfYaI rfmda¾;=lrejd iu`. ióm iïnkaO;djla we;=¿j wfkl=;a wëlaIK yd kshduk hdka;%K iu. jevlsÍfï iïnkaO;d we;s lr .ekSugo W;aidy
.kshs' ixl%uKsl iy udkj whs;sjdislïj,g wod< .eg¿ wduka;%Kh lsÍfï§ tluq;=j iy jgyd .ekSu iy;sl lsÍug wod< ish¨u md¾Yajlrejka tlg tl;= lrkq we;'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 95
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

01' Y%S ,xldfõ 1'1' 2008 cd;sl 1'1'1' mj;akd cd;sl Y%‍u ixl%uKsl úfoaY /lshd wud;HdxYh uOH ld,Sk 2008 cd;sl Y%‍u ixl%uKsl
ish¨u Y%‍u ixl%uKsl m%;sm;a;sh iudf,dapkh lr" m%;sm;a;sh l%shd;aul lsÍu
ixl%uKsl m%;sm;a;sfha úIh j¾;udk ikao¾Ndkq.; fjkiaùï ms<sn| iudf,dapkh jd¾;d
fiajlhska m:h mq¿,a lsÍu iy ms<sìUq jk whqßka th úldYh lsÍu'
wdrlaId hdj;ald,Sk lsÍu' lsÍu iy ld,Sk iudf,dapk iy
lr iú hdj;ald,Sk lsÍï iy;sl lsÍu' cd;sl Y%‍u ixl%uKsl
n,.kajk m%;sm;a;sh ms<sn| leìkÜ
cd;sl Y%‍u m;%sldj hdj;ald,Sk lsÍu'
ixl%uK
m%;sm;a;shla 1'2' Y%S ,xldfõ Y%u 1'2'1' Y%u ixl%‍uKhg wod<j hdj;ald,Sk uOH ld,Sk Y%S ,xld úfoaY /lshd
(NLMP). ixl%uK kS;s úIh l< m%‍;sm;a;s yd wkqu; l< kshqla;s ld¾hdxY kj mk;
m:h mq¿,a lsÍu' iïuq;sj,g .e,fmk mßÈ" 1985 leìkÜ uKav,hg bÈßm;a
Y%S ,xld úfoaY /lshd kshqla;s lsÍu'
ld¾hdxY mk; iudf,dapkh fldg
hdj;ald,Sk lsÍu'

02' n|jd 2'1' n|jd .ekSfï 2'1'1' Y%S ,xldj ;=< n|jd .ekSfï úfoaY /lshd wud;HdxYh uOH ld,Sk ,shdmÈxÑh i|yd
.ekSfï lafIa;%‍h m%;sjHqy.; w;rueÈhka ms<sn| uQ,sl hdka;%Khla $
wjia:dfõ§ lr" úêu;a fldg" iólaIKhla isÿlsÍu' ixl%uKh i|yd ud¾f.damfoaYhla m%ldY
ixl%uKsl kshdukh lsÍu' cd;Hka;r ixúOdkfha lsÍu'
fiajlhska iyfhda.S;djfhka Y%S ,xld
iQrdlEug úfoaY /lshd kshqla;s uyck;djg wka;¾cd,h
,laùu wju ld¾hdxYh yryd f;dr;=re ,nd.ekSug
lsÍu' yelsjk fia o;a; .nvdjla
ieliSu'

2'1'2' Y%S ,xldj ;=< n,m;%,dNs úfoaY Y%S ,xld úfoaY /lshd uOH ld,Sk wdpdr O¾u ix.%yh
/lshd wdh;k i|yd wdpdr O¾u kshqla;s ld¾hdxYh l%shd;aul lsÍu i|yd
ix.%yh M,odhs wdldrfhka l%shd;aul iïu; fufyhqï
lsÍu iy;sl lsÍu' l%shdmámdá iy kshduk
hdka;%Khl wjYH;dj'

2'1'3' n,m;%,dNs úfoaY /lshd wdh;kj, miq.sh j¾Ihkag idfmalaIj


lghq;= ms<sn| l,ska l,g kshdukh n|jd .ekSfï wdh;kj,g
lsÍu i|yd Y%S ,xldfõ úfoaY /lshd tfrys Y%S ,xldfõ úfoaY
kshqla;s ld¾hdxYh Yla;su;a lsÍu' /lshd ld¾hdxYh fj;
meñKs,s wvqùu'

96 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2'2' ish¨u wkd.;" 2'2'1' wdrlaIs; Y%u ixl%uKsl f;dr;=re Y%S ,xld úfoaY /lshd uOH ld,Sk wdrlaIs; Y%u ixl%uKsl
kej; meñfKk ms<sn| w;afmd; jeä ÈhqKq lsÍu' kshqla;s ld¾hdxYfha w;afmd; jeä ÈhqKq lsÍu
ixl%uKsl fiajlhska fhojqï iu`. úfoaY /lshd iy ud¾f.damfoaY f,i
iy Tjqkaf.a mjq,aj, wud;HdxYh foaYSh uÜgfï ks,OdÍkag
idudðlhska fj; th ,nd .ekSug ie,eiaùu'
wdrlaIs; ixl%uKsl
f;dr;=re yqjudre 2'2'2' iïu; iy ukdj jeä ÈhqKq l< Y%S ,xld úfoaY /lshd uOH ld,Sk wod< Èia;%slalhkays
lr .ekSug foaYsh úIhud,d u; mokïj" úfoaY /lshd kshqla;s ld¾hdxYfha mqyqKql< ks,OdÍka .Kk
uÜgñka úêu;aj wud;HxYfha ixj¾Ok ks,OdÍka fhojqï iu`. úfoaY /lshd ^ia;%SmqreI jYfhka fjka
ks,OdÍka mqyqKqlsÍu" l,ska l,g oekqj;a lsÍï isÿ lsÍu' wud;HdxYh lrkq ,ÿj&
oekqj;a lsÍu iy
hdj;ald,Sk lsÍu' mj;ajk ,o oekqj;a lsÍfï
jevigyka .Kk'

2'3' ixl%uKsl 2'3'1' Tjqkaf.a fiajd iy iïnkaO;d úfoaY /lshd wud;HdxYh flá ld,Sk m%dfoaYsh f,alï ld¾hd,
fiajlhskag wdrlaIs; y÷kd.ekSu i|yd Èia;%sla uÜgñka uÜgñka by< ixl%‍uKsl
ixl%‍uK ms<sn| fiajd imhkakka ms<sn| is;shula w.hla mj;sk Èia;%slalj,"
f;dr;=re yqjudrej ilia lsÍu' iydh fiajd imhkakka
i|yd foaYsh ms<sn| ,ehsia;=jla
md¾Yajlrejka ^rch ,nd.ekSug myiqlï
yd mqoa.,sl& iu`. iemhSu'
iyfhda.s;dj by<
kexùu'

2'4' úfoaY /lshd 2'4'1' pl%f,aL yd fr.=,dis ilia lsÍu úfoaY /lshd wud;HdxYh flá ld,Sk m%dfoaYsh f,alï ld¾hd,
wud;HxYh $ Y%S wjika lsÍug fmr" m%dfoaYsh f,alï iy ixj¾Ok ks,OdÍka
,xldfõ úfoaY ld¾hd, iy ixj¾Ok ks,OdÍkaf.a úiska ,ndÿka m%‍;spdr
/lshd kshqla;s l=vd lKavdhï iu`. WmfoaYkh' iqÿiq mßÈ wka;¾.;hg
ld¾hdxYh úiska we;=<;a lsÍu'
ksl=;a lrk
fr.=,dis $ pl%f,aL
meyeÈ,snj iy jerÈ
w¾:l:khkag bv
fkd,efnk njg
iy;sl lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 97
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

03' msg;aùug 3'1' msg;aj hk rfÜ 3'1'1' ish¨u fiajlhska i|yd Y%S ,xld Y%S ,xld úfoaY fiajd flá ld,Sk hdj;ald,Sk l< úIhud,dj
fmr j¾;udk ;;a;ajh úfoaY fiajd kshqla;s ld¾hdxYfha kshqla;s ld¾hdxYh ish¨u Y%S ,xld úfoaY
wÈhf¾§ iy uE;ld,Sk m%‍ñ;s.; mQ¾j msg;aùï úIhud,dj fiajd kshqla;s ld¾hdxY
ixl%uKsl lïlre kS;s wjYH mßÈ iudf,dapkh fldg mqyqKq uOHia:dkj, Ndú;
fiajlhka úfYaIfhka hdj;ald,Sk lsÍu' lsÍu'
iQrdlEug .ukdka; rgj,
,laùu wju mQ¾j msg;aùï
lsÍu' úIhud,d
iudf,dapk ms<sn|j
fidhd ne,Su'
3'2' ldka;d .Dy 3'2'1' 2012 § Y%S ,xld úfoaY fiajd kshqla;s Y%S ,xld úfoaY fiajd uOH ld,Sk Y%S ,xld úfoaY fiajd
fiaúldjka i|yd ld¾hdxYfha iy ;D;shsl yd jD;a;Sh kshqla;s ld¾hdxYh kshqla;s ld¾hdxYfha mqyqKq
msg;aj hk rg u; wOHdmk fldñIka iNdj úiska uOHia:dk ms<sn| ;lafiare
mokïj mQ¾j msg;aùï ixj¾Okh l< mQ¾j msg;aùï mqyqKq jd¾;d'
mqyqKqfõ ;;a;ajh yd u; mokïj tajd ixúOdk lsÍu'
m%‍ñ;sh Wiia lsÍu'

3'3' wvq mqyqKq yd w¾O 3'3'1' ish¨u wkd.; .Dyia: wxYfha Y%S ,xld úfoaY fiajd uOH ld,Sk cd;sl ;;aj iy;sl 3
mqyqKq ixl%uKsl iy wvq iy w¾O mqyqKq fiajlhska kshqla;s ld¾hdxYh jk fYa%Ksfha iy;sl ysñ"
fiajlhskaf.a ^ldka;d .Dy fiaúld fkdjk úfYaIs; j¾.fha .Dyia:
wfkl=;a ish¨u ldka;djka yd msßñ& úfoaY fiajd fkdjk wxYfha ldka;djka
ldKav i|yd" mQ¾j kshqla;s ld¾hdxYfha m%ñ;s.; iy .Dyia: wxYfha msßñka
msg;aùï mqyqKqj úIhud,dj ;=<ska Èk 5 l mQ¾j ixLHdfõ m%;sY;hla f,i
ms<sn| ;;a;ajh yd msg;aùï mqyqKqjlg fhduq lsÍu' jeäùu'
m%‍ñ;sh Wiia lsÍu
yd j¾Okh lsÍu'
3'4' ish¨u fiajd kshqla;s 3'4'1' iqÿiq foaYSh NdIdjlska Y%u /lshd Y%S ,xld úfoaY fiajd uOH ld,Sk Èia;%slalh tjeks .súiqï
kshuhka iy .súiqï ,nd§u iy ixl%uKsl kshqla;s ld¾hdxYh iïnkaOfhka ksl=;a l<
fldkafoais ixl%uKsl Y%ñlhka úiska .súiqu w;aika lsÍug jd¾;d .Kk
fiajlhska ^kqmqyqKq fmr meyeÈ,s lsÍï isÿlsÍu' úfoaY /lshd wud;HdxYh
iy .Dy fiajlhska"
ldka;d iy msßñ&
úiska fyd¢ka
wjfndaO lrf.k
ms<sf.k we;s nj
iy;sl lsÍu'

98 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3'5' ndysr 3'5'1' mQ¾j msg;aùï ms<sn| fi!LH fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk miq.sh jir fol ;=< mQ¾j
ixl%uKslhskaf.a ;lafiare m%‍ñ;slrKh msg;aùfï fi!LH ;lafiare
fi!LH ;;a;ajh uOHia:dkj, mqyqKq
iy;sl lsÍu' ,ndf.k we;s m%‍;sY;fha
jeäùu'

mQ¾j msg;aùfï fi!LH


;lafiare uOHia:dkj,
;dlaIK ud¾f.damfoaY
ms<sme§u m%‍;sY;hla f,i
jeäùu'

3'5'2' ìï uÜgfï mqyqKqjla u.ska uOH ld,Sk wkd.; ixl%‍Ksulhskaf.a


fi!LH iy fi!LH fkdjk fi!LH m%fõYh by<
md¾Yajlrejkag ixl%‍uKhg wod< kexùug ikaksfõokh
f;dr;=re lrd msúiSug we;s wjia:d ms<sn| mqyqKq jQ m%d:ñl
j¾Okh lsÍu' fi!LH fiajd ld¾h
uKav,fha jeäùu
m%‍;sY;hla f,i jeäùu'

wkd.; ixl%‍uKslhskaf.a
fi!LH m%fõYh by<
kexùug ikaksfõokh
ms<sn| mqyqKq jQ m%d:ñl
fi!LH fkdjk
md¾Yajlrejkaf.a jeäùu
m%‍;sY;hla f,i'

mQ¾j msg;aùï fi!LH


;lafiare wjia:dfõ§
mqoa.,sl fi!LH jd¾;djla
iys; ixl%‍uKslhskaf.a
jeäùu m%;sY;hla f,i

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 99
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3'6' ixl%‍uK l%shdj,sh 3'6'1' mQ¾j msg;aùï fi!LH ;lafiarej,ska fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk fi!LH ksmqK;d iys;
;=< fi!LH ;;a;ajh fi!LHh iïmkak nj y÷kd.;a kj úIhud,d fhdod f.k
uekúka mj;ajd wh jeäÿr yiqrejd.ekSu i|yd we;s mqyqKq uOHia:dkj,
.ekSug ndysr ksÍlaIK hdka;%Khla ilia lsÍu' jeäùu m%;sY;hla f,i'
ixl%uKslhkaf.a
fi!LH wdY%s; 3'6'2' fi!LHhg wod< ksmqK;d fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk fi!LH .eg¿ ms<sn| mqyqKq
olaI;d j¾Okh ixj¾Okh we;=<;a lsÍug mQ¾j jQ mQ¾j msg;aùï ksmqK;d
lsÍu' msg;aùï ksmqK;d jevigyka jevigykays mqyqKqlrejka
Yla;su;a lsÍu' jeäùfï m%‍;sY;h'

3'7' ish¨u msg;aùï 3'7'1' lgqkdhl iy u;a;, Y%S ,xld úfoaY /lshd uOH ld,Sk nKavdrkdhl cd;Hka;r
f;dgqm<ys§ .=jkaf;dgqmf,a Y%S ,xld úfoaY kshqla;s ld¾hdxYh .=jkaf;dgqfmd< iy u;a;,
ixl%uKsl /lshd kshqla;s ld¾hdxY tallh uyskao rdcmlaI cd;Hka;r
fiajlhskag Wiia úiska ,ndfok fiajdjka jeä lsÍug .=jka f;dgqfmd< ;=<
fiajdjla iy;sl cd;sl myiqlï iu`. iïnkaOùu' iïmQ¾Kfhka l%shd;aul
lsÍu iy wd.ka;=l uOHia:dk ia:dms; lsÍu'
rg ;=< ixl%uKsl
fiajlhskaf.a 3'7'2' by< mdßfNda.sl fiajdjla ,nd§u úfoaY /lshd kshqla;s uOH ld,Sk mqyqKq l< ks,OdÍka .Kk
whs;sjdislï wdrlaId iy;sl lsÍu i|yd .=jkaf;dgqm< ld¾hdxY iy wod<
lsÍug myiqlï tallfha úfoaY /lshd kshqla;s wfkl=;a md¾Yajlrejka"
ie,iSu' ld¾hdxY tall ld¾huKav,fha .=jka f;dgqm< iy Y%S
yelshd Odß;dj jeä lsÍu' ,xld .=jka fiajh" wd.uk
ú.uk fomd¾;fïka;=j

100 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

04' fiajd 4'1' úfoaYhkays fiajh 4'1'1' n|jd.ekSfï ks¾Kdhl jeä ÈhqKq úfoaY lghq;= wud;HdxYh §¾> ld,Sk m%ldYhg m;al<
wÈhf¾§ i|yd yelshdj iys; lsÍu iy iïu; fláld,Sk mqyqKq n|jd.ekSfï ks¾Kdhl
ixl%uKsl ld¾h uKav, n|jd mdGud,d jeä ÈhqKq lsÍu' úfoaY /lshd wud;HdxYh ,nd.; yelsùu'
fiajlhska .kakd njg iy;sl
Y%S ,xld úfoaY /lshd ;dkdm;s fiajfha ks,OdÍka
iQrdlEug ùu' ^úl,amhla f,i
kshqla;s ld¾hdxYh i|yd l,ska l,g isÿjk
,laùu f;dard.;a ld¾h
je<elaùu' uKavfha yelshdj mqyqKq lsÍï ms<sn| jd¾;d'
iy Odß;dj j¾Okh
iy;sl lsÍu& 4'1'2' úfoaYsh ¥; fufyjr ;=< f;dard.;a$ uOH ld,Sk l,ska l<g isÿjk
y÷kd.;a ld¾h uKav,fhka l,ska iudf,dapk ms<sn| jd¾;d'
l,g iudf,dapk ,nd.ekSu'

4'2' úfoaY /lshd 4'2'1' ixl%‍Ksl fiajlhskag fiajh úfoaY /lshd wud;HdxYh uOH ld,Sk ¥; uKav, m%Odkshd úiska
wud;HxYh úiska ,nd§fï§ Y%S ,xldfõ ¥; fufyhqï w;afmd; Ndú;d
ud¾f.damfoaY iy uKav, ;=< wkQrEm;dj iy;sl Y%S ,xld úfoaY /lshd lsÍñka úfYaI ld¾hd,
w;afmd; Wmfhda.S lsÍug rdc;dka;%sl fufyjr kshqla;s ld¾hdxYh l%shdmámdá ksl=;a lsÍu'
lr.ekSu ie,ls,a,g i|yd fufyhqï w;afmd;
.ekSu iy l,ska ud¾f.damfoaYhla f,i Ndú;d lrk
l,g iudf,dapk isÿ nj iy;sl lsÍu'
lsÍu'

4'3' kS;s iydh ,nd.ekSu 4'3'1' kS;s iydh ,nd.ekSu i|yd .súiqï úfoaY lghq;= wud;HdxYh uOH ld,Sk Y%S ,xldfõ ixl%‍Ksl
i|yd .ukdka; j,g we;=<;a ùu' fiajlhska i|yd wLKavj
rfÜ rdcH iy úfoaY /lshd wud;HdxYh kS;s iydh ,nd .ekSug
rdcH fkdjk kS;s{ uKav,hla msysgqùu'
Y%S ,xld úfoaY /lshd
md¾Yajlrejka iu.
kshqla;s ld¾hdxYh
lghq;= lsÍu'

4'4' kqmqyqKq ldKavh 4'4'1' by< ksmqK;d iys; /lshdjkays úfoaY /lshd wud;HdxYh flá ld,Sk ,nd.;a Wiia ksmqK;d
wjOdkug m;aùu kj wjia:d ,nd.ekSu i|yd /lshd weKjqï .Kk'
wju lr.ekSu .súiqïj,g t<öu' Y%S ,xld úfoaY /lshd
i|yd by< ksmqK;d kshqla;s ld¾hdxYh fidhd.;a kj .ukdka;
iys; /lshd wjia:d .Kk'
,nd.ekSu i|yd
.ukdka; rfÜ rdcH
iy rdcH fkdjk
md¾Yajlrejka iu.
lghq;= lsÍu

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 101
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'5' .ukdka; rg ;=< 4'5'1' wod< úfoaYSh ¥; uKav,h u.ska úfoaY lghq;= wud;HdxYh uOH ld,Sk cd;Hka;r ixl%uKsl Èkh"
Y%s ,dxlSh fiajlhska .ukdka; rg;=< Y%s ,dxlSh ksoyia Èkh" wd.ñl ksjdvq
iu. wod< ^kS;s fiajlhska iu. wLKav iïnkaO;dj úfoaY /lshd wud;HdxYh Èk jeks Y%S ,xldfõ we;s
yd fr.=,dis& jeä lsÍu' úfYaI Èkhka yd iu.dój
Y%S ,xld úfoaY /lshd
hdj;ald,Sk lsÍï ixúOdk l< úfYaI isÿùï
kshqla;s ld¾hdxYh
yqjudre lr .ekSfï $ ld¾hhka'
hdka;%‍K jeä ÈhqKq
lsÍu'

4'6' úfoaYSh n|jd 4'6'1' úfoaYSh n|jd.ekSfï wdh;kj, úfoaY /lshd wud;HdxYh uOH ld,Sk Y%u iydhlhskag Wmfhda.S
.ekSfï wdh;k iy myiqlï iy yelshdjka wLKavj lr .; yels mßoafoka
tajd úiska ,nd fok mÍlaId lsÍu i|yd hdka;%‍hla ia:dms; Y%S ,xld úfoaY /lshd úfoaY ksfhdað;hka
fiajd ksjerÈj isÿ lsÍu' kshqla;s ld¾hdxYh ksÍlaIKhg ,la l< yels
jk nj iy;sl lsÍu ud¾f.damfoaY ilia lsÍu'

05' ck;djf.a 5'1' ixl%uKsl Y%ñlhka 5'1'1' ckudOH w;r fnodyeÍu i|yd úfoaY /lshd wud;HdxYh uOH ld,Sk úfYaI f;dr;=re fnod
oekqj;aNdjh iQrdlEug ,la úfYaIs; wOHdmksl iy ikaksfõok yeÍu i|yd úêu;a .=jka
jeä lsÍu' úh yels wjodkï f;dr;=re jeä ÈhqKq lsÍu' Y%S ,xld úfoaY /lshd ld,hla ,nd§u ms<sn|
;;ajh iy ñksia kshqla;s ld¾hdxYh udOH wdh;k iu`.
cdjdru we;=¿ wjfndaO;d .súiqï we;s
md¾,sfïka;= m%;sixialrK
ixl%uK l%shdj,sfha lr.ekSu'
yd ckudOH wud;HdxYh
iEu wÈhrhl§u
wdrlaIdldÍj 5'1'2' rcfha iy rdcH fkdjk ish¨u iQrdlEu iy cdjdrï l%‍u
wêlrK wud;HdxYh
ixl%uKh ùu md¾Yajlrejka i|yd b,lal.; u; mokïjQ meñKs,s
ms<sn| uyck;djf.a cd;sl iy m<d;a uÜgfï jevigyka rdcH udOH ixLHdj wvqùu'
oekqj;aNdjh jeä mej;aùu'
ñksia cdjdrï u; ta
lsÍu'
iïnkaOfhka jd¾Islj
bÈßm;a jQ fpdaokd .Kk'

102 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

5'2' ixl%uKsl Y%ñlhka 5'2'1' ixl%uKsl fiajlhskaf.ka ysñjk Y%S ,xld úfoaY /lshd §¾> ld,Sk mQ¾j msg;aùï mqyqKqfõ§
ms<sn| ck;d wdl,am Okd;aul odhl;ajh ms<sn| kshqla;s ld¾hdxYh iy cd;sl wjia:dj,§
iy oDIaáfldaK oekqj;aNdjh jeä lsÍu' ;u Okd;aul w;aoelSï
fjkia lsÍu úfoaY /lshd wud;HdxYh yqjudre lrñka lÓlhska
iy Tjqka ms<sn| fyda iïm;a odhlhska
Okd;aul m%‍;srEmhla f,i lghq;= l<
f.dv ke.Su' ixl%‍uKslhskaf.a ixLHdj'

ck;dj oekqj;a lsÍu i|yd


ckudOH úiska l%shd;aul
lrk ,o Okd;aul
jevigyka .Kk'

rfÜ wd¾Ólhg ixl%uKsl


fiajlhskaf.a Okd;aul
odhl;ajh ms<sn| oekqj;a
lsÍug ixúOdkh l<
úfYaIs; jevigyka'

;uka iïnkaO ,sms yd


jd¾;djka ys Okd;aul
m%;srEmh m%j¾Okh i|yd
rdcH yd fm!oa.,sl udOH
wdh;k iu`. isÿl<
jevigyka .Kk'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 103
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

06' .ukdka; 6'1' úfoaYShka ys 6'1'1' m%‍Odk .ukdka; rgj,a iu`. úfoaY lghq;= wud;HdxYh §¾> ld,Sk tla tla rg iu`. mj;ajk
rgj, Y%S ,dxlSh ixl%uKsl kj oaù md¾Yaúl .súiqï $ ,o taldnoaO ;dlaIK
ixl%uKsl fiajlhska wdrlaId wjfndaO;d .súiqï w;aika lsÍu iy lñgq /iaùï .Kk'
fiajlhkaf.a flfrk hdka;%‍K iudf,dapkh lsÍu'
wdrlaIdj n, .ekaùu' Wiia ksmqK;d uÜgï
jeä lsÍu' m%j¾Okh lsÍug w¨;a
.ukdka; rgj,a iu`.
t<eô oaúmd¾Yaúl .súiqï $
wjfndaO;d .súiqï .Kk'

6'1'2' úfoaY ¥; fufyjrhkays lïlre úfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk mj;ajk ,o jevigyka
wxYj,g ms<s.;a iqÿiqlï iys; .Kk'
ks,OdÍka m;a lsÍu iy m;aùï ,o úfoaY /lshd wud;HdxYh
rfÜ lïlre kS;sh iy wod< NdId ixúOdk l< mqyqKq
Y%S ,xld úfoaY /lshd jevigyka ixLHdj'
ksmqK;d we;=¿j rfÜ wNHka;r
kshqla;s ld¾hdxYh
kS;sh ms<sn| Tjqkaf.a mqyqKqj jeä
lsÍu‍'

6'1'3' kS;s{ uKav,hla m;a lsÍug Y%uh úfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk úm;g m;ajQjkag kS;suh
,nk rfÜ rdc;dka;%sl fufyjr myiqlï ,ndfok tla tla
iemhSu iy Y%S ,xld úfoaY /lshd rgj, m%cd ixúOdk iy
kshqla;s ld¾hdxYfha uQ,Huh iydh rdcH fkdjk ixúOdk
;=<ska kS;suh iydh ;yjqre lsÍu' .Kk'

104 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

07' Y%S ,xld 7'1' urKhla fyda 7'1'1' fuf;la Y%S ,xld úfoaY /lshd úfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk Y%S ,xld úfoaY /lshd
úfoaY /lshd wjodkï wjia:djl kshqla;s ld¾hdxYfha ,shdmÈxÑ kshqla;s ld¾hdxYfha
kshqla;s M,odhSj m%;spdr fkdjQ ixl%uKsl fiajlhska uqyqK ,shdmÈxÑ fkdjQ ixl%uKsl
ld¾hdxYfha oelaùu' fok .eg¿ wduka;%Kh lsÍug fiajlhskaf.ka úfoaY
,shdmÈxÑ m%udKj;a iïm;a iys;j úfoaY lghq;= wud;HxYfha
fkdjQ lghq;= wud;HdxYfha fldkaishq,¾ fldkaishq,¾ iïnkaO;d
ixl%uKsl iïnkaO;d wxYfha fiajd jeä lsÍu' wxYhg jd¾;d jQ isoaê
fiajlhkag .Kk'
fiajdjka
,nd§u' m%;s,dNska .Kk'

08' ixl%uKsl 8'1' iudc" wd¾Ól" 8'1'1' ixl%uKsl fiajlhska kej; úfoaY /lshd wud;HdxYh flá ld,Sk m%;s,dNska .Kk'
fiajlhka fN!;sl yd udkisl meñKSu iy iudc.; lsÍu ms<sn|
kej; hymeje;au iy;sl Wm m%;sm;a;s iy cd;sl ld¾h Y%S ,xld úfoaY /lshd
meñKSu iy lsÍu iy ixl%uKsl ie,eiau l%shd;aul lsÍu' kshqla;s ld¾hdxYh
iudc.; fiajlhska iy
8'1'2' wdndê; ;;a;ajhg m;a ixl%uKsl fi!LH wud;HdxYh m%;s,dNska .Kk'
lsÍu' Tjqkaf.a mjq,aj,
idudðlhska fiajfha fiajlhskao we;=¿j kej; meñKs
ldka;d yd <ud lghq;=
kshqla; lrùu yd ixl%uKslhska M,odhSj iudc.;
wud;HdxYh
iú n, .ekaùu' lsÍu i|yd Tjqkaf.a whs;sjdislï
fj; m%fõYùug iydh ,nd§u iy
wjYH whg kej; meñKSu i|yd
È.=ld,Sk wdrlaIdj iy fiajh
,nd§u'
8'1'3' wdrlaIs; iy f.!rjkSh kej; tall msysgqùu'
meñKSula iy iudc.; lsÍulg
iydhùu msKsi m%udKj;a ks,OdÍka" m%;s,dNska .Kk'
l,dmSh iy Èia;%sla iïnkaëlrK
hdka;%‍Khla iu`. wfkl=;a wdh;k
yd iïnkaO úh yels mßÈ" úfoaY
/lshd kshqla;s ld¾hdxYfhys úfYaI
tallhla msysgqùu'

8'1'4' uQ,sl fi!LHdrlaIl wdh;k ;=< f;dr;=re l<ukdlrK


f;dr;=re l<ukdlrK l%‍uhla we;s l%‍uh ;=< ,shdmÈxÑ kej;
lsÍu' meñKs ixl%‍uKslhska
.Kk'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 105
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8'2' id¾:lj 8'2'1' fi!LH .eg¿ ksjdrKh iy fi!LH wud;HdxYh §¾> ld,Sk HIV" uef,aßhd" laIh
kej; meñKs l<ukdlrKh i|yd fhduq lsÍu' frda.h" fnda fkdjk
ixl%uKslhka frda. i|yd iafõÉPdfjka
m%d:ñl fi!LHh mÍlaIdjkag bÈßm;a
fiajd moaO;shg jQ kej; meñKs
we;=<;a lr.ekSu ixl%‍uKslhska .Kk'
iy;sl lsÍu'
mÍlaIdl< uef,aßhd" HIV"
laIh frda." fnda fkdjk
frda. hkd§ frda. je<£
we;s njg ;yjqre jQ
ixl%‍uKslhkaf.a m%‍;sY;h'

09' iEu 9'1' ñksia cdjdrug 9'1'1' ldka;d ixl%uKsl fiajlhskaf.a wêlrK wud;HxYh flá ld,Sk fíreï uKav,h ia:dms;
mshjrl§u yiqjQjka i|yd jkaÈ úfYaIs; meñKs,s i|yd úfYaI lsÍu'
ixl%uKsl ysñjk l%shdud¾. fíreï uKav,hla ia:dms; lsÍu' úfoaY /lshd wud;HdxYh
fiajlhskaf.a iy;sl lsÍu' fíreï uKav,h úiska
Y%S ,xld úfoaY /lshd úi|k ,o .eg¿ ixLHdj'
ÿla .eksú,s
kshqla;s ld¾hdxYh
M,odhS
wdldrfhka
9'2' cd;sl 9'2'1' úm;g m;a jQ whg wjYH" ffjoH" Y%S ,xld úfoaY /lshd flá ld,Sk tall msysgqùu'
ksrdlrKh
md¾Yajlrejka" udkisl" kS;suh iy fjk;a kshqla;s ld¾hdxYh
lsÍu' tallh fj; meñKs
ksfhdað;dh;k iydhka ,efnk nj iy;sl lsÍug
iy isú,a iudc úfYaI{hska i|yd fhduq lsÍug fiajlhska .Kk'
wdh;k iu`. hdka;%Khla we;=¿j" Y%S ,xld úfoaY
m%;s,dNSka ixLHdj'
tlaj" ixl%uKsl /lshd kshqla;s ld¾hdxYfhys úfYaI
fiajlhskaf.a ÿla tallhla msysgqùu'
.eksú,s i|yd jkaÈ
,nd§fï hdka;%Kh
Yla;su;a lsÍu iy
flakaø.; lsÍu'

106 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

9'3' ixl%uKsl fiajlhka 9'3'1' fíreï lsÍu iy wdrdjq,a úi£fï Y%S ,xld úfoaY /lshd flá ld,Sk úi|k ,o meñKs,s .Kk'
fjkqfjka fíreï hdka;%Kh i|yd m%udKj;a iïm;a kshqla;s ld¾hdxYh
lsÍfï l%shdj,sh fjka lsÍu'
Yla;su;a lsÍu iy
fuu fiajh i|yd
mq¿,a m%pdrhla ;sfnk
njg iy;sl ùu'
9'4' fiajfha kshq;= 9'4'1' udkisl WmfoaYkh we;=¿j iqn úfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk ,ndÿka iydh'
ixl%uKsl fiajlhska idOk fiajd iy fldkaishq,¾ iydh
i|yd Wmfoia iy jeä lsÍu' Y%S ,xld úfoaY /lshd
wjjdo ,nd§ug yels kshqla;s ld¾hdxYh
jk mßÈ Tjqkaf.a 9'4'2' ÿla .ekú,s ksrdlrKh i|yd
.eg¿" ysñlï" úfoaYSh ¥; uKav,fha ks,OdÍkaf.a
whsjdislï iy j.lSï yelshdj jeä ÈhqKq lsÍug mqyqKq
ms<sn| úfoaY ¥; jevigyka meje;aùu'
uKav, ks,OdÍka
ukdj oekqj;a nj
iy;sl lsÍu'

10' Pkaoh §fï 10'1' ixl%uKsl 10'1'1' úfoaYhkays Ôj;ajk Y%S ,dxlSh úfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk Pkaoh §fï whs;sfhys
whs;sh fiajlhskaf.a Pkao ixl%uKsl fiajlhskaf.a jeäùu'
whs;sh iy;sl lsÍu' whs;sjdislï l%shd;aul lsÍu i|yd Y%S ,xld úfoaY /lshd
ue;sjrK fldñiug fhdackd kshqla;s ld¾hdxYh
,nd§u'

11' ixl%uKsl 11'1' úfoaY Y%u 11'1'1' cd;Hka;rj ms<s.;a ksmqK;d úfoaY /lshd wud;HdxYh uOH ld,Sk mqyqKq iy mdGud,d
fiajlhkaf.a fjf<|fmd< b,aÆu imqrd,Sug mqyqKq jevigyka úIhlreKq'
ksmqK;d imqrd,Su i|yd wLKavj l%shd;aul lsÍu iy bx.%Sis ksmqK;d ixj¾Ok yd
by< kexùu mqyqKq iy jD;a;Sh NdId m%ùK;dj yd uDÿ l=i,;d jD;a;Sh mqyqKq wud;HdxYh mqyqKq l< mqoa.,hska
Y%u n,ldhla j¾Okh lsÍu' ixLHdj'
Y%S ,xld úfoaY /lshd
ks¾udKh lsÍu'
kshqla;s ld¾hdxYh jeä ÈhqKq l< mqyqKq tall
11'1'2' wod< wud;HdxYhkays iydh
.Kk'
,nd.ksñka mqyqKq tallj, ;;a;ajh Wiia wOHdmk wud;HdxYh
j¾Okh lsÍu'
cd;sl wdOqksl;aj yd
l¾udka; mqyqKq wêldßh
(NAITA)

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 107
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

12' ixl%uKsl 12'1' yÈis fi!LHh 12'1'1' yÈis fi!LHh ;;a;ajhla fyda fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk ixl%‍uKslhska iy mjq,a
fiajlhkaf.a ;;a;ajhla fyda ixl%uKsl Y%ñlfhl=f.a urKhla w;r ikaksfõokh
mjq,aj, ixl%‍uKsl jeks úfYaI wjia:d iïnkaOfhka wvd,ùu ms<sn| ,enqKq
fi!LH fiajlfhl=f.a oekqj;aNdjhla we;s lsÍug meñKs,s .Kk'
iy;sl urKhla jeks úfYaI f;dr;=re W;amdokh yd fnodyeÍfï
lsÍu' wjia:djkag uqyqK l%shdj,shla' fi!LH ;;a;ajhka
mEfï§ Tjqkaf.a wdY%s; ikaksfõok
mjq,aj,g iydh lghq;= fufyhùu i|yd
jk f;dr;=re iEu uÜgulu $ wod<
W;amdokh lsÍfï md¾Yajldr ixúOdkj,
yd fnodyeÍfï mqyqKq ks,OdÍka .Kk'
l%shdj,shla ilia
lsÍu'

13' wjodkï 13'1' wjodkï ;;a;ajfha 13'1'1' wjodkï iy.; ;;a;ajfha miqjk flá ld,Sk ilia l< mjq,a igyka
iy.; miqjk ixl%uKsl ixl%uKsl Y%ñlhkaf.a iudÔh .Kk'
;;a;ajhkag fiajlhskaf.a <uqka yd mjq,a ms<sn| igyka ilia lr"
m;aúh yels y÷kd.ekSu iy Tjqkaf.a orejka i|yd úfYaI iqn o;a; .nvdjla ks¾udKh
wjia:djkays iyhùu i|yd idOk iy wdrlaIK wjYH;d lsÍu'
cd;Hka;r wjOdkh fhduql< we;=<;a o;a; .nvdjla ks¾udKh
Y%u b,lal.; lsÍu'
ixl%uKsl- jevigyka jeä
hskaf.a ÈhqKq lsÍu'
<uqka
wdrlaId
lsÍu'

108 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

14' ;SrK 14'1' ixl%uKsl fiajlhska 14'1'1' wjodkï iy.; mjq,aj, wjYH;d úfoaY /lshd wud;HdxYh flá ld,Sk ilia l< ie,iqï .Kk'
.ekSfï iy mjqf,a mßÈ mjq,a ixj¾Ok ie,iqï ilia
l%shdj,sh idudðlhska iïnkaO lsÍu $ <ud wdrlaIK ie,iqï Y%S ,xld úfoaY /lshd iydh ,nd ÿka <uqka
;=<g lr.; yels" iïnkaëlrKh lsÍu' kshqla;s ld¾hdxYh .Kk'
ixl%uKsl Tjqkaf.ka
fiajlhska ksrka;rfhka 14'1'2' tu mjq,a ms<sn| l,ska l, fidhd miq úmrï ixpdr .Kk'
iy mjqf,a m%;spdr ,nd .; ne,Su iy kshdukh'
idudðlhs- yels hdka;%K
kaf.a woyia ia:dms; lsÍu' 14'1'3' ixl%uKsl fiajl ixúOdk cd;sl cd;sl WmfoaYk lñgqfõ
we;=<;a WmfoaYk lñgqfõ iaÒr idudðlhska isák ixl%uKsl fiajl
lsÍu' njgo" fr.=,dis iy m%;sm;a;s wjika ixúOdk .Kk'
lsÍug fmr Tjqkaf.ka Wmfoia ,nd
.kakd njgo iy;sl lsÍu' cd;sl jevuq¿ i|yd
iyNd.S jk ixl%uKsl
fiajl ixúOdk .Kk'

15' m¾fhaIK 15'1' Y%u ixl%uKh 15'1'1' Y%u ixl%uKhg wod< jk m%Odk úfoaY lghq;= wud;HdxYh §¾> ld,Sk isÿlrk ,o m¾fhaIK
yd iïnkaOfhka lafIa;% $ .eg¿ ms<sn| l<ska l<g .Kk'
ixj¾Okh Yla;su;a m¾fhaIK iólaIK yd m¾fhaIK meje;aùu' úfoaY /lshd wud;HdxYh
;=<ska iÔù jevms<sfj,la jeä
Y%S ,xld úfoaY /lshd
ixl%uK ÈhqKq lsÍu' 15'1'2' ,nd .; yels iólaIK yd ,nd.; yels jd¾;d .Kk'
kshqla;s ld¾hdxYh
(LM) m¾fhaIKj, fidhd.ekSï iy
l%shdj,sh jd¾;d /ia lsÍu'
Yla;su;a
lsÍu' 15'1'3' m¾fhaIKj, fidhd.ekSï m¾fhaIKj, fidhd.ekSï
wod< md¾Yajlrejka $ m%;sm;a;s iene m%;sm;a;s ilia lsÍfï
iïmdolhska iu. fnod .ekSu' l%shdj,shg msájy,la jQ
wjia:d .Kk'

15'1'4' úfoaY lghq;= wud;HdxYh iy ld¾h ie,eiaula ilia


Y%S ,xld úfoaY /lshd kshqla;s lsÍu'
ld¾hdxYfhys m¾fhaIK Odß;dj
jeä lsÍu i|yd m¾fhaIK wdh;k
iu`. iyfhda.s m¾fhIK m%j¾Okh
lsÍu

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 109
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

16' ish¨u 16'1' iïuq;sh u; mokïj 16'1'1' l%shd;aul lsÍu i|yd ld¾h úfoaY lghq;= wud;HdxYh uOH ld,Sk ilia l< yd l%shd;aul l<
ixl%uKsl Y%S ,xldjg mkjk ie,eiaula jeä ÈhqKq lsÍu' ld¾h ie,eiau'
fiajlhska ,o ne£ï l%shd;aul úfoaY /lshd wud;HdxYh
iy lsÍu i|yd mßmQ¾K 16'1'2' ish¨u ixl%uKsl fiajlhskaf.a rdcH NdIdfjka tlai;a
Tjqkaf.a jevigykla iy Tjqkaf.a mjq,aj, whs;sjdislï cd;Skaf.a iïuq;sh ,nd.;
mjq,aj, l%shd;aul lsÍu' ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a iïuq;sh Y%S yelsùu'
whs;sjdislï ,xldfõ rdcH NdIdjkag mßj¾;kh
ms<sn| lsÍu iy m%Odk md¾Yajlrejka w;r
tlai;a mq¿,aj fnod yeÍu'
cd;Skaf.a
iïuq;sh 16'1'3' uOHu $ Èia;%sla $ m%dfoaYSh uÜgfï mqyqKq jevigyka .Kk'
l%shd;aul ks,OdÍkaf.a ish¨u mqyqKq
lsÍu' yd Odß;dj by< kexùïj,§
tlai;a cd;Skaf.a iïuq;sh ms<sn|
oekqj;aNdjh jeä lsÍug tall
we;=<;a lsÍu'

17' f.da,Sh iy 17'1' Y%uh ,ndfok iy 17'1'1' f.da,Sh iy l,dmSh m%;sm;a;s ixjdo úfoaY lghq;= wud;HdxYh flá ld,Sk ilia l< yd l%shd;aul l<
l,dmSh ,nd.kakd rgj,a ;=<ska uõ rgj,a w;r iyfhda.h" ld¾h ie,eiau'
m%;sm;a;s iu`. iïnkaO;d idOdrK n|jd.ekSfï iïu; úfoaY /lshd wud;HdxYh
ixjdo Yla;su;a lsÍu' m%j¾Okh lsÍu iy cd;Hka;r
;=<ska Y%u udkj ysñlï iy Y%u iïu; u;
ixl%uKh mokï j talSh fiajd .súiqï jeä
Yla;su;a lsÍu ;jÿrg;a isÿ lsÍu'
lsÍu'
17'1'2' ish¨u ixl%uKsl fiajlhska i|yd úfoaY /lshd wud;HdxYh flá ld,Sk wod< ixjdo ms<sn|
YsIag /lshd wjia:d m%j¾Okh Wmdhud¾.sl oelau hgf;a
lsÍug ixl%uKh ms<sn| l,dmSh wêlrK wud;HdxYh isÿ l< ld¾hhka .Kk'
WmfoaYl l%shdj,sfha idudðl
úfoaY /lshd kshqla;s
rgj,a iy .ukdka; rgj,a iu`.
ld¾hdxYh
iyfhda.S;ajfhka jevigyka
l%shd;aul lsÍu'

110 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a whs;sjdislï

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 111
2017 - 2021
112 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a whs;sjdislï

Y%S ,xld rch úiska úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï iq/lSug wod<j úYd, m%.;shla ,ndf.k we;' Y%S ,xld wdKavql%u jHjia:dfõ 12 jk j.ka;sh u.ska úfYaI
wjYH;d iys; mqoa.,hkayg wdndOh u; mokïj fjkia f,i fkdie,lSu ;yjqre flfrk w;r Tjqkaf.a f.!rjh" wNsudkh yd iajdëk;ajh ;yjqre lsÍu isÿ lrkq ,nhs'
;jo 1996 wxl 28 orK wdndO iys; ;eke;a;kaf.a whs;sjdislï wdrlaId lsÍfï mk; u.ska —úfYaI wjYH;d iys; lsis÷ ;eke;af;l= hï fiajd kshqla;shl fyda ld¾hd,hl
fyda fiajhg n|jd .ekSfï§ fyda hï wOHdmksl wdh;khlg we;=¿ lr .ekSfï§ ta wdndOh fya;=fldg f.k Tyq hï fjkialulg fyda úfYaIhlg Ndckh fkdl< hq;= nj
iy;sl flf¾˜'

wdndê;Ndjhg wod<j m%;sm;a;s" ud‍¾f.damfoaYhka" kS;s yd jevigyka ilia lsÍfï m%Odk rdcH wdh;kh iudc iún, .ekaùï yd iqNidOk wud;HdxYhhs' rdcH yd rdcH fkdjk
ixúOdkj, fiajd yd ixj¾Ok lghq;= wud;HdxYh u.ska wëlaIKh lrñka iydh ,n‍d fokq ,efí' wud;HdxYh u.ska Y%S ,xldj i|yd wdndê;Ndjh ms<sn| cd;sl m%;sm;a;shla
ilia lrk ,o w;r 2003 wf.daia;= udifha§ ta i|yd wud;H uKav, wkque;sh ,eìKs'

Ôjk ;;a;ajh by< kexùu i|yd jk cd;sl fi!LH m%;sm;a;sh u.ska j<lajd .; yels frda. wvq lr .ekSu" wdndê;Ndjhg m;aùu j<lajd .ekSu i|yd wdndê;Ndjh ms<sn|
fi!LH jevigyka meje;aùu yd fi!LHdrlaIK l%shdud¾. .ekSu b,lal flf¾' ;jo tu m%;sm;a;sh u.ska mqkre;a:dmkh flfrk úfYaI wjYH;d iys; <uqkaf.a uq,a <udúh
ixj¾Okh flfryso wjOdkh fhduq‍ flf¾' ixj¾Ok uOHia:dk i|yd mqoa., fiajdjka" ksjdi fj; meñKSu" Wmldrl fuj,ï" W.% yd ksoka.; udkisl frda.j,ska fmf<k
<uqkaf.a foudmshka i|yd WmfoaYkh iy oekqj;a lsÍuo fuu.ska isÿ flf¾' tfuka u udkisl fi!LH ms<sn| cd;sl m%;sm;a;sh u.ska wdndê; mqoa.,hkaf.a .eg¿ i|yd ms<shï
fiùu i|yd u.fmkaùï imhkq ,efí' 1997 fmdÿ wOHdmk m%;sixialrK u.ska úfYaI wjYH;d iys; <uqkago idudkH mx;s ldur ;=< wOHdmkh ,eîu i|yd wjia:dj ie,iSu
y÷kajd fokq ,eîh' wdndO iys; <uqkaf.a hym; i|yd b.ekaùfï fjkialï" úIhud,dj" WmfoaYkh" /lshd ud¾f.damfoaYkh" mdi,a mdol l<ukdlrKh yd .=re wOHdmkh
i|yd kj l%fudamdhka wdÈh m%j¾Okh lrk ,§'

1996 § úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hka i|yd cd;sl iNdjla msysgqjk ,§' fuu iNdfõ ld¾hNdrh jkafka wdndO iys; mqoa.,hka i|yd jk cd;sl f,alï l¾hd,h yryd
Y%S ,xldfõ hsfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï m%j¾Okh" j¾Okh yd wdrlaId lsÍu iy úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hkag wod< .eg¿ ms<sn| rchg Wmfoia
,nd §uhs' wdndO iys; mqoa.,hka i|yd jk cd;sl iNdj yd cd;sl f,alï ld¾hd,h hk wdh;k folu iudc iún, .ekaùï yd iqNidOk wud;HdxYh hgf;a l%shd;aul fõ'

wdndO iys; mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a iïuq;shg Y%S ,xldj 2007 ud¾;= 30 Èk w;aika ;eîfuka miqj mj;sk wdndO iys; mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï
wdrlaId lsÍfï mk; ixfYdaOkh lsÍug mshjr .kakd ,§' kj kS;sh úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a whs;sjdislï mk; f,i kï flfrkq we;s w;r md¾,sfïka;=fõ
wkque;shg hg;afõ' 2016 § Y%S ,xld rch úiska wdndO iys; mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a iïuq;sh wmrdkqu; lrk ,§'

flfia fj;;a" isú,a" foaYmd,k" wd¾Ól" idudÔh yd ixialD;sl lafIa;%hkag wod<j mQ¾K iyNd.S;ajh yd we;=<;a ùu ;yjqre lsÍu i|yd úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hka
yg fiajdjka imhd .ekSfï§ fndfyda ndOlhka" tkï mdßißl ndOl" m%jdyk ndOl" ikaksfõok ndOl yd ixialD;sl ndOlhkag uqyqK §ug isÿ jk nj ksÍlaIKh l<
yelsh' furg ix{d NdId mqyqKqj yd NdIK mßj¾;k myiqlï jHdma; lsÍu b;d jeo.;a fõ' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï wdrlaId lsÍu yd Tjqkaf.a
hymeje;aug wod< cd;Hka;r iïuq;Ska" cd;sl kS;s yd rdcH m%;sm;a;s $ fr.=,dis ie,ls,a,g .ksñka iy wod< rdcH wdh;k" rdcH fkdjk wdh;k" isú,a iudcfha ksfhdað;hka
iy Ydia;%{hskaf.a Wmfoia u; cd;sl udkj ysñlï l%shdldÍ ie,eiau ilia lrk ,§' iudc iún, .ekaùï yd iqNidOk wud;HdxYh wfkl=;a ish¨ md¾Yjlrejka iu. tlaj
fuu l%shdldÍ ie,eiau l%shd;aul lsÍug wem lem ù lghq;= lrhs'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 113
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1' wdKavql%u 1'1' úfYaI wjYH;d iys; 1'1'1' fufyhqï lñgq idudcslhka úiska md¾,sfïka;=j ^wdKavql%u flá ld,Sk ú'w'mq' ksfhdað;hska iu`.
jHjia:d mqoa.,hka i`oyd jQ úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hka jHjia:d m%;sixialrK mj;ajk ,o Wmfoia
m%;sixialrK úfYaIs; mk;lska yd Tjqkaf.a ksfhdacs; ixúOdk ms<sn| fufyhqï lñgqj idlÉPdjka .Kk'
yd wdKavql%u fjkqfjka fmkS isákakka i`oyd u.ska&
jHjia:dfõ udkj WmfoaYkh' fufyhqï lñgqj u.ska
whs;sjdislï wod< lr .kakd ,o ú'w'mq'
mßÉfPaoh ;=<ska whs;sjdislï fhda.H f,i
meyeÈ,sj Tjqkaf.a ilia lsÍu'
whs;Ska y`ÿkd.ekSu'

fuu whs;Skag (

wd¾Ól" iudc" isú,a


iy foaYmd,k
whs;sjdislï ¦

wdKavql%u jHjia:dj
iy wêlrK
iudf,dapk ms<sn|
m%Odk;ajh ¦

ia:dms; l%shd;aul
lsÍu $ kshdukh
i|yd iajdëk
hdka;%Kh'

* ú'w'mq' - úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hka


114 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2' iajdêm;H 2'1' iEu úfYaI 2'1'1' udkisl yd ldhsl wdndO iys; iudc iún,.ekaùï yd uOH ld,Sk m%Odk fiajd iy
ms<sn| wjYH;d iys; mqoa.,hska i|yd ks¾udKh l< iqNidOk wud;HdxYh jevigykaj, ;;a;aj
whs;sjdislu' mqoa.,fhl=f.au iy $fyda Tjqka úiska Ndú;d lrk jd¾;d'
mqoa., iajdêm;H" m%Odk fiajd ish,a, y÷kd.ekSu'
fm!oa.,sl;ajh
iy mqrjeisNdjhg 2'1'2' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk wjika lr we;s y÷kd.;a
.re lsÍu" iy ksoyi iïnkaOfhka fiajd iy fiajd iy jevigyka
iyNd.s;ajh" iajhx- jevigyka jHQy" l%shdj,s iy wOHdmk wud;HdxYh ms<sn| iudf,dapk
ksfhdackh iy ;ud mqoa.,hka" úfYaI wjYH;d iys; m%;sY;h'
fjkqfjka l:dlsÍu mqoa.,hskag Tjqkaf.a leue;a; u;
i|yd mßirhla f;dard.ekSï isÿ lsÍug iy wdndO
iy;sl lsÍu' iys; mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï
ms<sn| iïuq;sfhys (CRPD) ne£ï
ms<sìUq jk whqßka ;SrK .ekSfï§
Tjqkaf.a iyNd.s;ajh Yla;su;a lsÍu
i|yd iudf,dapkh lsÍu'

2'1'3' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska l%shdldrlï 15 ys i`oyka È.=ld,Sk l%shd;aul lsÍfï§ Tjqkaf.a
úuiSfuka ms<shï úê" yelshd iajdëk wëlaIK mámdáh yelshd j¾Okhg iydh
j¾Ok l%shdud¾. iy Ndú;djkaf.a jk y÷kd.;a fiajd iy
fjkiaùï tu fiajd iy jevigyka jevigyka m%;sY;h'
Yla;su;a lsÍug iy úfYaI wjYH;d
iys; mqoa.,hskaf.a iajdêm;H" tu jevigyka ;=<ska
mqoa.,Ndjh iy iïmQ¾K we;s jQ fjkialïj,
iyNd.s;ajh m%j¾Okh lsÍug j¾Okhkays m%;sY;h'
ks¾foaY lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 115
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3' fhda.H 3'1' idOdrKj 3'1'1' iqÿiqlï ,;a úfYaI wjYH;d iys; lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk ixfYdaê; n|jd.ekSfï
/lshd i|yd fhdod.ekSfï mqoa.,hskag wh`ÿï lsÍu i|yd ks¾Kdhl ¦
whs;sjdislu úêúOdk ;=<ska iudk wjia:djka ie,fik mßÈ rdcH mßmd,k wud;HdxYh¦
wdrlaId fjkia f,i we.hSï lsÍï iy mÍlaIK ^udkisl whÿïlrk úfYaI wjYH;d
m<d;a iNd iys; mqoa.,hskaf.a
lsÍu' fkdie,lSu iy;sl iy ffjoH fhda.H;d mÍlaIK
lsÍu i|yd ksYaÑ; we;=¿j& fhdod .ekSu ¦ m%;sY;h'
l%shdud¾. ;=<ska
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskag ,nd fok myiqlï
rdcH wxYfha fiajd
fiajd ia:dkhkays lghq;= lsÍu ^l%shd;aul lsÍu&
kshqla;sh jeä lsÍu'
myiqùug m%udKj;a myiqlï
,nd§u" we;=¿j n|jd .ekSï iy
fiajd ia:dkfha ;;a;ajhg wod<j
ksYaÑ; l%shdud¾. .ekSu'

3'1'2' rdcH wxYfha ish¨u /lshdjkag úfYaI wjYH;d iys; È.=ld,Sk rdcH wxYfha wdh;k ;=<
wod<j wkqu; mqrmamdvq w;ßka 3]la mqoa.,hska /lshdj,g n|jd jk úfYaI wjYH;d iys;
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska .kakd ish¨u rdcH wxYfha fiajlhskaf.a m%;sY;h'
i|yd jHjia:dkql+,j fjka lsÍu' wdh;k'

3'2' mqoa.,sl wxYfha 3'2'1' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskag lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk iy;sl lr isàfï
fiajd kshqla;sh jeä f.!rjfhka i,lkq ,nk njg;a" ld¾hhfhys fldgila f,i
lsÍu' Tjqka fiajd fhdaclhska" iu lïlre úksYaph iNdj mqoa.,sl wxYh úiska úfYaI
fiajlhska iy mdßfNda.slhskaf.a wjYH;d iys; mqoa.,hska
,xld fiajd fhdaclhskaf.a
wjuka lsÍï fyda w.;s.dó n|jd.ekSu" Tjqkaf.a
ix.uh
yeisÍïj,ska wdrlaId lrkq ,nk udkj iïm;a m%;sm;a;s iy
nj iy;sl lsÍug udkj iïm;a jdKsc uKav,h wdod< Ndú;djka ms<sn|
m%;sm;a;s iy iud.ï jHjydrhkag iólaIKh'
fjkialï isÿ lsÍu wjYH fõ' jD;a;Sh ix.ï

3'2'2' /lshd ia:dkfha isák úúO


úfYaI wjYH;d iys; fiajlhka
i|yd wOHdmk iy mqyqKq
jevigyka we;=¿j widOdrK
/lshd Ndú;hkaf.ka wdndO
iys; mqoa.,hska wdrlaId lsÍfï
hdka;%Kfha M,odhS;djh by<
kexùu'

116 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3'2'3' úNjhka iys; úfYaI wjYH;d iys;


fiajlhska i|yd /lshd ;k;=re iy
jD;a;Sh ud¾f.damfoaY ilia lsÍu'

3'2'4' úNjhka iys; fiajd fhdaclhskag jD;a;Sh ud¾f.damfoaY


f;dr;=re yd iïnkaO;d iy myiqlu ia:dms; lsÍu'
úNjhka iys; fiajlhskag ishqï
l=i,;d ms<sn| mqyqKq ,nd§u u.ska
h:d¾:jd§ ld¾h jevigykaj,g
iyhùu'

3'2'5' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hka nÿ md,k l%uhg


we;=<;a lsÍu iy ld,Skj úfYaI m%;sm;a;suh fjkialï isÿ
wjYH;d ú.Kkhka isÿ lsÍu i|yd lsÍu'
ud¾f.damfoaY ilia lsÍu we;=¿j
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hka
fiajhg n|jd .ekSu ffO¾hu;a
lsÍu i|yd mqoa.,sl wxYhg nÿ
iyk iy fjk;a Èß.ekaùï ilia
lsÍu'

3'2'6' /lshdjg wod< widOdrK úfYaI wjYH;d ú.Kkh


Ndú;djkaf.ka úfYaI wjYH;d i|yd iafõÉPd l%shdmámdá
iys; mqoa.,hka wdrlaId lsÍug iy hdka;%K fhdod .ekSu'
yels jk mßÈ mqoa.,hka mqyqKq lsÍu
yd m%fõY .e,mSï iys;j mj;sk
meñKs,s hdka;%K jeä ÈhqKq lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 117
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3'3' mj;akd /lshd 3'3'1' mj;akd fr.=,disj,g wkql+,j ksmqK;d ixj¾Ok iy uOH ld,Sk jD;a;Sh mqyqKq
fjf<|fmd< ;=< wju m%ñ;Ska wkqj jD;a;Sh mqyqKq jD;a;Sh mqyqKq wud;HdxYh uOHia:dkj, úêu;a
fhda.H /lshd i|yd uOHia:dk we;=¿ ish¨ u mqyqKq ú.Kk isÿ lsÍu'
wjia:djka ,nd uOHia:dk fj; mqoa.,hka yg
§u i|yd m%Odk m%fõYùfï yelshdj we;s lsÍu' ish¨u úIhud,d
Odrdfõ jD;a;Sh fhdod.ekSu'
iy jD;a;Suh mqyqKq 3'3'2' wjYH mßÈ ish¨u jD;a;Sh mqyqKq ksmqK;d ixj¾Ok iy
mdGud,d fhdod .ekSu iy úfYaI jD;a;Sh mqyqKq wud;HdxYh oekg isák ix{d NdIK
jevigyka i|yd
wjYH;d iys; mqoa.,hskag idOdrK mßj¾;lhkaf.a m%;sY;h'
m%fõYh jeä lsÍu'
bvlv ie,iSï ^fhdod .ekSï&
Wmldrl ;dlaIKh ,nd.;
,nd§u'
yelsnj'

jD;a;Sh mqyqKq jevigyka


i|yd we;=<;a lr .kakd
,o úfYaI wjYH;d iys;
mqoa.,hskaf.a m%;sY;h'

mqyqKq jevigykaj,
M,odhS;dj we.hSfï
jd¾;dj'

3'4' iajhx - /lshd i|yd 3'4'1' ldka;djka flfrys úfYaI wjOdkh cd;sl jHjidhl;aj uOH ld,Sk mqyqKq lrk ,o úfYaI
jeä lrk ,o iydh fhduqlrñka úfYaI wjYH;d iys; ixj¾Ok wêldßh wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a
mqoa.,hskag Tjqkaf.au jHdmdr m%;sY;h'
wdrïN lsÍug iy Tjqkaf.a ksmqK;d ixj¾Ok iy
ksIamdok iy fiajd i|yd fjf<| jD;a;Sh mqyqKq wud;HdxYh iajhx /lshdjkays kshqla;
fmd< ks¾udKh lsÍug mqyqKq" úfYaI wjYH;d iys;
jD;a;Sh mqyqKq wêldßh ldka;djkaf.a m%;sY;h'
fjf<|fmd< iy uQ,Hkh i|yd
iïnkaO;d we;s lsÍu' jdKsc uKav,h rdcH Kh iy §ukd
fj; m%fõYh ,nd .;a
3'4'2' rdcH .%dóh nexl= ;=< úfYaI ;D;shsl yd jD;a;Sh
mqoa.,hskaf.a m%;sY;h'
wjYH;d iys; mqoa.,hska i|yd Kh wOHdmk fldñIka iNdj
fhdackd l%u y÷kajd§u' (TVEC)

cd;sl wOHdmk wdh;kh

118 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4' m%udKj;a 4'1 wkHhka iu`. 4'1'1' iqÿiqlï ,;a ish¨u úfYaI wjYH;d iudc iún,.ekaùu yd uOH ld,Sk Èúke.=fuys we;=<;a úfYaI
Ôjk iudk mokula u; iys; mqoa.,hskag iudc wdrlaIdj iqNidOk wud;HdxYh wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a
uÜgula m%Odk Odrdfõ iudc iy È<s÷lu ;=rka lsÍfï fhdackd m%;sY;h'
yd iudc wdrlaIK jevigyka l%u u.ska iudkj m%;s,dN ,nd§ug ldka;d yd <ud lghq;=
wdrlaIdj ;=< úfYaI wjYH;d m%dfoaYSh iy Èia;%sla f,alï ld¾hd, wud;HdxYh iuDoaêfhys we;=<;a úfYaI
iys; mqoa.,hska jHQy ;=< hdka;%K ia:dms; lsÍu' wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a
cd;sl <udrlaIl wêldßh m%;sY;h'
mQ¾K jYfhka
we;=<;a lsÍu' rdcH m%;sm;a;s iy wd¾Ól
lghq;= wud;HdxYh

rdcH jHjidhl;aj
ixj¾Ok wêldßh

4'2' oekg mj;akd úfYaI 4'2'1' fhda.H;dj wfkl=;a fmdÿ iudc iún,.ekaùu yd pl%f,aL ;=<ska cd;sl"
wjYH;d iys; iudc wdrlaIK jevigykj,ska iqNidOk wud;HdxYh m<d;a iy m%dfoaYSh
mqoa.,hkag úfYaI ^Wod ( oßø;d uÜgu" ia;%SmqreINdjh" uÜgñka fhda.H;d
jQ iudc wdrlaIK wdndê;Ndjfha ;;a;ajh" mjq, $ ks¾Kdhl m%isoaO lsÍu'
jevigyka Yla;su;a wdrlaIdj ,ndfokakdf.a iydh&
lsÍu' iSud fkdlrk nj iy;sl lrñka
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska
i|yd fhda.H;d ks¾Kdhl
ixj¾Okh lsÍu iy m%isoaO lsÍu'

4'2'2' iqÿiqlï ,;a ish¨u úfYaI wjYH;d rdcH m%;sm;a;s iy wd¾Ól úfYaI §ukd ,efnk úfYaI
iys; mqoa.,hska m%;s,dN i|yd lghq;= wud;HdxYh wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a
m%fõYh we;s nj iy;sl lsÍu i|yd m%;sY;h'
.kq ,enQ ksYaÑ; l%shdmámdáuh iy
whjeh l%shdud¾.'

4'2'3' mqoa.,hdf.a leue;a; iy ukdmhg iudc iún,.ekaùu yd fkajdisl myiqlï iys;


.relrñka" ùÈfha fyda iaÓr iqNidOk wud;HdxYh udkisl - iudc wdndO
jdiia:dkhla fkdue;sj Ôj;ajk iys; mqoa.,hska
udkisl wdndO iys; mqoa.,hska
i|yd iqÿiq iydh iy fiajd ,nd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 119
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'3' wd¾Ól ixj¾Ok 4'3'1' ixj¾Ok m%;sm;a;s mss<sìUqq lrk w.%dud;H ld¾hd,h uOH ld,Sk $ úfYaI wjYH;d iys;
ie,iqï iy l%fudamdhka yd ie,iqïj,g wod< È.=ld,Sk mqoa.,hska we;=<;a
Wmdhud¾. we;=<;a l%shdj,Ska" m%;sM, yd whjeh u.ska rdcH m%;sm;a;s iy wd¾Ól lrk ,o cd;sl" m<d;a"
lsÍu' úfYAI wjYH;d iys; mqoa.,hka lghq;= wud;HdxYh Èia;%sla uÜgfï ixj¾Ok
ksYaÑ;j y÷kd.kq ,efí' ie,iqïj, m%;sY;h'
m<d;a md,k iy m<d;a
iNd wud;HdxYh úfYaI wjYH;d iys;
mqoa.,hska we;=<;a lrk
rdcH m%;sm;a;s iy wd¾Ól
,o ixj¾Okh i|yd
ixj¾Ok wud;HdxYh
jk cd;sl" m<d;a"
iudc iún,.ekaùu yd Èia;%sla uÜgfï whjeh
iqNidOk wud;HdxYh fjkalsÍïj, m%;sY;h'

4'4' ksjdi i|yd jk 4'4'1' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska ksjdi iy bÈlsÍï uOH ld,Sk isg ksjdi ysñlu we;s úfYaI
ysñlu' ioyd ish¨u m%cd mdol yjq,a wud;HdxYh È.=ld,Sk olajd wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a
ksjdi fyda myiqlï iy tjeks m%;sY;h'
Wmldr b,a,d isák úfYaI wjYH;d kej; mÈxÑ lrùfï
iys; mqoa.,hskag m%fõYh i,id §u wud;HdxYh m%fõY úh yels ksjdi
iy tajd ,nd.ekSfï yelshdj we;s fhdackd l%u m%;sY;h'
cd;sl ksjdi ixj¾Ok
lsÍu'
wêldßh bvï ysñ úfYaI wjYH;d
iys; mqoa.,hska iy
4'4'2' ish¨u iudc wd¾Ól uÜgïj,g kd.ßl ixj¾Ok wêldßh mjq,aj, m%;sY;h'
m%fõYh i|yd mj;akd iydêm;H
ksjdi ú.Kkh lsÍu' bvï m%;sixialrK iy hqoaOfhka mSä; ;ukaf.a
ixj¾Ok wêldßh ksjdij, Ôj;a jk $
4'4'3' rdcH wxYfha fhdackd l%uj, ;ukaf.a bvug m%fõYh
ksjdi w;ßka fldgila ^Wod ( 3]& we;s úfYaI wjYH;d iys;
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskag mqoa.,hska ixLHdj'
fjkalsÍu'
rcfha ksjdi §ukd
4'4'4' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskag i|yd m%fõYh we;s
m%uqL;djh ,nd§u i|yd hqoaOfhka úfYaI wjYH;d iys;
mSvdjg m;a l,dmhkayS kej; mÈxÑ mqoa.,hskaf.a m%;sY;h'
lr,Sfï jevigyka iy ksjdi
fhdackd l%u'

120 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'4'5' ish¨u bvï fnod§fï fhdackd


l%uhkays§ úfYaI wjYH;d iys;
mqoa.,hskag yd Tjqkaf.a mjq,aj,g
m%uqL;dj ,nd§u'

4'4'6' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska


iy Tjqkaf.a mjq,a i|yd úfYaIs;
bvï fnod§fï fhdackd l%u ia:dms;
lsÍu'

4'4'7' m%fõY ;;ajh jeä ÈhqKq lsÍfï§"


mr;r y÷kd.ekSu i|yd fiajd
by< kexùug Kh iy §ukd jeä
lsÍu'

5' wOHdmkh 5'1' úfYaI wjYH;d 5'1'1' úfYaI wjYH;d iys; isiqkag wOHdmk wud;HdxYh È.= ld,Sk m%fõYùfï yelshd uÜgu
i|yd jk iys; <uhskayg ks¾ñ; mßirh" ikaksfõokh iy we.hSug m%d:ñl iy
whs;sjdislu iudk mokula u; f;dr;=re fj; m%fõY ùu i|yd oaú;Sl mdi,a ú.Kkh'
,nd §u' m%d:ñl yd oaú;Shsl m%udKj;a myiqlï ,nd§u'
mdi,a ;=< .=Kd;aul
yd ksoyia wOHdmkh 5'1'2' iq¿ iy ukao {dkd;aul úfYaI w.%dud;H ld¾hd,h fláld,Sk .=re mqyqKqj,
,nd§u' wjYH;d iys; <uqka we;=¿ .=Kd;aulNdjh iy
úfYaI wjYH;d iys; <uqka i|yd M,odhs;djh'
wOHdmkh ,nd§u i|yd mqoa.,.;
iydh l%shdud¾. ilia lrkq ,efí'

5'1'3' úfYaI wjYH;d iys; <uqkag wOHdmk wud;HdxYh uOHld,Sk$ mqyqKq lrk ,o .=rejreka
.=Kd;aul wOHdmkhla ,nd §u $ È.=ld,Sk ixLHdj'
ksmqK;d j¾Okh we;s lsÍu i|yd
wjYH ld¾h uKav,h iy WmlrK úfYaI wjYH;d iys;
tla tla wOHdmk l,dmh ;=< jk <uqkag b.ekaùu i|yd
mdi,aj,ska 50] lg ,nd §u' myiqlï iys; mdi,aj,
m%;sY;h'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 121
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

5'2' rdcH wxYh ;=< 5'2'1' úfYaI wjYH;d iys; isiqkag wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk msúiSfï uÜgu w.hñka
;D;Shsl wOHdmkh ks¾ñ; mßirh" ikaksfõokh iy ish¨u ;D;Shsl wOHdmk
,nd .ekSu i|yd f;dr;=re fj; m%fõY ùu i|yd uOHia:dk ms<sn| ú.Kkh'
ish¨u j¾.fha m%udKj;a myiqlï ,nd§u'
úfYaI wjYH;d úúO j¾.fha úfYaI
iys; <uqkag wjia:d wjYH;d iys; isiqka iy
jeä lsÍu' j¾Okh i|yd ks¾foaYj,g
wod< m%;sY;h'

5'2'2' bf.kqï iy b.ekaùï øjH ,nd.; È.=ld,Sk imhd.; yels øjH iys;
yels wdldrfhka mj;ajd .ekSu' úYajúoHd,j, m%;sY;h'

5'2'3' wOHdmkh ;=< ish¨u Odrdjkays uOH ld,Sk n|jd.;a úfYaI wjYH;d
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskag iys; isiqkaf.a m%;sY;h'
m%fõYùu i|yd fldagd l%uhla we;s
lsÍu'

5'2'4' wNHka;r - wdndê; fldgia fldka fláld,Sk iudf,dapkh lsÍu'


lsÍu ms<sn| y÷kd .ekSu iy
úfYaIs; wjYH;d iys; mqoa.,hka
iudk m%;s,dN ,nk nj iy;sl
lsÍu' ^Wod - ijka§fï§ ÿ¾j,
isiqka&

5'3' úfYaI mdi,a úêu;a 5'3'1' úfYaI mdi,aj, <uqkag idudkH wOHdmk wud;HdxYh fláld,Sk mqyqKq l< úfYaI wOHdmk
lr kshdukh lsÍu'‍ wOHdmk l%ufhys iïu;hka .=rejrekaf.a m%;sY;h'
iy .=Kd;aulNdjhg iudk m<d;a md,k iy m<d;a
wOHdmkhla ,efnk nj iy;sl wêldßka iïu;hka ixj¾Okh iy
lsÍug iïu;hka ixj¾Okh lsÍu' m%p,s; lsÍu'

5'3'2' úêu;a kshduk l%u l%shd;aul lsÍu' .=re mqyqKq wdh;k $ uOH ld,Sk kshdukh lrf.k hdu
úYajúoHd, iy fjk;a i|yd mqyqKq l< ld¾h
Wiia wOHdmk wdh;k uKav,h'

122 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

5'4' wmlS¾;sh" 5'4'1' ish¨u j¾.fha fldka lsÍï mdi,a mdol l<ukdlrKh fláld,Sk fr.=,dis jeäÈhqKq lsßu
wmfhdackh iy y÷kdf.k tajd ;ykï lrñka iy m%p,s; lsÍu'
fjk;a wdldrfha iy ÿla.ekú,s iy ms<shï i|yd wOHdmk wud;HdxYh
fldkalsÍï ;=rka hdka;%K msysgqjñka fouõmshka"
lsÍu iy wdndê;nj .=rejreka iy mdi,a m%cdfõ fjk;a
ksid m%Odk Odrdfõ idudðlhskaf.a Wmfoia ,ndf.k
wOHdmk moaO;sfhka fr.=,dis ilia lsÍu'
úfYaI wjYH;d iys;
<uqka bj;alsÍfï 5'4'2' isiqka iy .=rejreka ms<sn| wdndê; m<d;a md,k iy m<d;a uOH ld,Sk mqyqKqj ,nd §u'
m%;sY;h wvq lsÍu' iudk;d mqyqKqj' wêldßka

.=re mqyqKq wdh;k $


5'4'3' .=re mqyqKq wdh;k" úYajúoHd, úYajúoHd, iy fjk;a wdndêNdjhg wod< wOHhk
È.=ld,Sk
iy Wiia wOHdmk wdh;kj, Wiia wOHdmk wdh;k mdGud,d msßkuk ;D;Shsl
úIhud,djkag wdndê;Ndjhg wod< wdh;kj, m%;sY;h'
úIh ud,djka we;=<;a lsÍu' úYajúoHd, m%;smdok
fldñIka iNdj

5'4'4' úfYaI wjYH;d iys; <uqkaf.a ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fláld,Sk úfYaI wjYH;d iys; <uqka
fldka lsÍfï m%udKh iy wdldr fomd¾;fïka;=j wOHdmkh ;=< fldka lsÍu
we.hSu i|yd m%d:ñl iy oaú;Sl iy bka bj;a lsÍu ms<sn|
wOHdmk wdh;kj, isiqka ms<sn| iólaIKhla isÿ lr th
o;a; /ialsÍug iajdêk iólaIK m%ldYhg m;alsÍu'
meje;aùu iy m%Odk Odrdfõ
wOHdmk moaO;shg Tjqkaf.a
n|jd.ekSfï wvq wkqmd; iy bka
bj;aùug fya;= y÷kd .ekSu'
5'4'5' úfYaI wjYH;d iys; <uqka isÿ flfrñka jd¾Isl ix.Kkfha § o;a;
fi!LH fyda iudc fiajd ,nd mj;shs' we;=<;a lsÍu'
.kakd wjia:d ms<sn| we.hSu i|yd
ksrka;r o;a; /ia lsÍula isÿ lsÍu'

5'4'6' jd¾Isl mdi,a ix.Kkfha§ úfYaI uOH ld,Sk o;a; /ialsÍu'


wjYH;d iys; <uqka ms<sn| o;a;
we;=<;a lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 123
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

5'4'7' úúO j¾.fha úfYaI wjYH;d iys; È.=ld,Sk jd¾Isl ix.Kkfha§ o;a;
ú'w' iys; <uqka úiska uqyqKmdk we;=<;a lsÍu'
úfYaIs; .eg¿ y÷kdf.k
wduka;%Kh lsÍu i|yd tu o;a;
/ialsÍu wdndê; j¾.h wkqj tl;=
fkdlrk nj iy;sl lsÍu'
5'4'8' .ïno yd w¾O kd.ßl m%foaYhkays uOH ld,Sk m%jdyk myiqlï ,ndfok
fjfik úfYaI wjYH;d iys; mdi,aj, m%;sY;h
<uqkag mdi,a fj; m%fõY ùu i`oyd
m%jdyk iydh jeäÈhqKq lsßu'

5'5' wOHdmkfha 5'5'1' m%Odk Odrdfõ mdi,a ;=< úfYaI wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk $ ixj¾Okh lrk ,o mqyqKq
.=Kd;aulNdjh by< wjYH;d iys; <uqkaf.a wOHdmkh È.=ld,Sk jevigyka j¾. ixLHdj'
kexùu' i|yd .=rejre" úÿy,am;sjreka" iy úYajúoHd, m%;smdok
WmfoaYljreka" fjk;a iyh ld¾h fldñIka iNdj
uKav,h we;=¿ msßfiys wLKav
mqyqKqj jeä ÈhqKq lsÍu‍'

5'5'2' wka;¾.%yKSh wOHdmk .=re uOH ld,Sk $ úfYaI wjYH;d iys;


mqyqKqj i|yd ;jÿrg;a jevigyka È.=ld,Sk isiqkag fjkia wdldrfhka
ixj¾Okh lsÍu" iïmQ¾K ie,lSu ms<sn| jk mdi,a
wOHdmkh i|yd úfYaI{ ksmqK;d m%;sm;a;s ixj¾Okh yd
iys; .=rejreka n|jdf.k" m%p,s; lsÍu'
mqyqKqlr" ish¨ l,dm wOHdmk
fomd¾;fïka;= ;=< 1 AB mdi,aj,g n|jd .kakd ,o .=rejreka
wkqhqla; flf¾' ixLHdj'

5'5'3' wka;¾.%yKSh mdi,aj, ú'w' iys; uOH ld,Sk $ iaÓr fiajl ixLHdjg
<uqkag wLKavj b.ekaùu i|yd È.=ld,Sk wka;¾.%yKh lrk ,o
úfYaI wOHdmk tallj, oekg iafõÉPd .=rejreka ixLHdj'
isák iafõÉPd .=rejre iaÓr .=re
fiajhg wkqhqla; lsÍu'

5'5'4' m%d:ñl mdi,a .=rejreka i|yd uOH ld,Sk $ mj;ajk ,o mqyqKq


wdndê;;d wka;¾.%yKSh wOHdmk È.=ld,Sk jevigyka m%;sY;h'
mqyqKq jevigyka we;=<;a lsÍu'

124 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

5'5'5' ish¨u .=rejreka i|yd uOH ld,Sk $ úIhud,dj ixfYdaOkh


wka;¾.%yKSh wOHdmkh ms<sn| È.=ld,Sk lsÍu'
fudähq, we;=<;a lsÍu i|yd oekg
mj;akd .=re mqyqKq úIhud,d
ixfYdaOkh lsÍu'

5'5'6' isiq .=re wkqmd;h Ndú; jk uOH ld,Sk $ fjkialï isÿ lrk ,o
fyd|u wdlD;sj,g wkql+, jk nj È.=ld,Sk mdi,a m%;sY;h'
iy;sl lsÍu i|yd ish¨u mdi,aj,
mka;s ldurfha m%udKh fjkia
lsÍu'

5'5'7' wdndê; wka;¾lrK wOHdmkh uOH ld,Sk $ l,ska l,g iudf,dpkh


ms<sn| mqyqKq .=rejreka úiska È.=ld,Sk isÿ lsÍu'
fhdod .kq ,nk wOHdmkfha
.=Kd;aulNdjh iy bf.kqï l%u
l,ska l,g iudf,dapkh lsÍu'

5'5'8' úfYaI wjYH;d iys; <uqka mka;s fláld,Sk .kq ,enQ mshjr'
ldur ;=< l<ukdlrKh yd
Okd;aul l%shdud¾. yryd mka;s
ldurh ;=< isiqka iu. tlaj
lghq;= lsÍu" Èßu;a lsÍu we;=<;a
.=re mqyqKq jevigyka meje;aùu'

5'5'9' .=re mqyqKq wdh;k" úYaj úoHd," fláld,Sk wdndê;Ndjhg wod<


Wiia wOHdmk wdh;kj, úIh úIhka iys; wdOHdmk
ud,djkag wdndê;Ndjhg wod< wdh;kj, m%;sY;h'
úIhka y÷kajd §u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 125
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6' m%fõYúh 6'1' wkHhka yd iudk 6'1'1' úfYaIfhka uQ,sl wdrlaIK fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk$ wdndê;Ndjh flfrys
yels iy mokula u; uÜgfï§ fi!LH fiajd ld¾h È.=ld,Sk ixfõ§ fi!LHdrlaIKh
oeßh yels m%Odk Odrdfõ uKav,fha ish¨u uÜgï i|yd Ndú;d lrk yd
ñ,lg fi!LHdrlaIK l%uh wdndê;Ndjh flfrys ixfõ§ iy imhk rdcH wxYfha
fi!LH iy i|yd m%fõYh jeä wdndê;;dj úfYaIs; fi!LHdrlaIdj jD;a;slhkaf.a m%;sY;h'
mqkre;a:d- lsÍu' ms<sn| mqyqKqj iy oekqj;a lsÍu'
mkh'
6'1'2' m%dfoaYSh uÜgñka iudc fiajd fi!LH úoHdj ms<sn| .kq ,enQ mshjr'
wud;HdxYh iy fi!LH wud;HdxY cd;sl wdh;kh
ld¾h uKav,h w;r iyfhda.S;dj
úêu;a lsÍu'
6'1'3' wdndê;;d úfYaIs; fi!LHdrlaIK mjq,a fi!LHdrlaIl wdndê; wka;¾lrK
fiajd iy úfYaI{hska i|yd ld¾hdxYh fi!LH fiajfha f;dr;=re
fhduq lsÍu ^je,elaùu" mQ¾j yd wOHdmksl øjH
y÷kd.ekSu" mqkre;a:dmkh iy m%o¾Ykh lsÍfï ixLHdj'
bÈß lghq;=& ms<sn| fi!LH ld¾h
uKav,h oekqj;a lsÍu i|yd foaYSh
NdIdjkaf.ka uqøs; iïm;a ,nd§u'

6'1'4' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska iy m<d;a fi!LH fiajd fi!LH wdrlaIK fiajd
<uqka i|yd m%uqL m%;sldr iy fiajd wud;HdxY imhk wdh;k ixLHdj'
iy;sl lsÍug fi!LdrlaIdj ;=<
fm%dfgdaflda,a y÷kajd§u' myiqfjka msúish yels
fi!LH wdrlaIK fiajd
imhk wdh;k ixLHdj'

6'1'5' 2006 m%fõY ùfï yelshdj ms<sn| m%dfoaYSh fi!LH fiajd fr.=,dishg wkql+,;dj
fr.=,disj,g wkqj ish¨u m%dfoaYSh fomd¾;fïka;= olajk frday,a ixLHdj'
iy Èia;%sla uQ,sl frday,a iy 50] l
.%dóh fi!LH idhkj,ska ndOl
f;dr lsÍu'

6'1'6' fi!LHdrlaIl jD;a;slhska i|yd fi!LH wdrlaIK fiajdjka


msßkuk ix{d NdId mdGud,d iemhSfï § ix{d NdIdj
msßkeóu' ^m%d:ñl - ;D;Shsl& ;=<ska ikaksfõokh isÿ
lsÍu'

126 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'2' wdndê;Ndjh iy 6'2'1' mQ¾j Wm;a iy miq Wm;a fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk $ ksis l,g rcfha
wod< fi!LHdrlaIK fi!LHdrlaIdj ;=< jk mr;r iy È.=ld,Sk fi!LHdrlaIdj ,efnk
ueÈy;aùï l,ska wvqmdvq y÷kd .ekSu i|yd oekg iudc iún,.ekaùï yd úfYaI wjYH;d iys;
y÷kd .ekSu' mj;akd uQ,sl fi!LHdrlaIl fiajd iqNidOk wud;HdxYh <uqkaf.a m%;sY;h'
we.hSu'
ksis l,g rcfha
fi!LHdrlaIdj ,efnk
ìysß mqoa.,hkaf.a m%;sY;h'

6'2'2' ish¨u ksjdrK iy m%;sldrl m<d;a fi!LH fiajd mj;ajk ,o mqyqKq


fi!LHdrlaIK ld¾h uKav,hg wud;HdxY jevigykaj, m%;sY;h'
<ore Wm;a wdY%s; ÿ¾j,;d u.yeÍu
ms<sn| mqyqKq ,nd§u' m%dfoaYSfi!LH fiajd
fomd¾;fïka;=
6'2'3' y÷kd .ekSu iy ish¨u wxY i|yd fi!LH ffjoH ks,OdÍ m%uqL;d ldâm;a ksl=;a
m%fõYh jeälsÍug Ndú;d l< ld¾hd, lsÍu'
yels wdndê; ;;a;ajh u; mokï
jQ m%uqL;d ldâm;a ksl=;a lsÍug ú'w'mq' mqoa.,hska i|yd jk
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a ixúOdk
leue;a; iys;j jevigykla ilia
lsÍu'

6'3' ufkdaiudcSh 6'3'1' iudk iydh" jD;a;Suh iydh fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk úfYaI wjYH;d iys;
jYfhka úfYaI iy fjk;a wdldrfha úêu;a iy mqoa.,hska iy isú,a iudc
wjYH;d iys; fkdúêu;a wdrlaIdj Ndú;fhka ixúOdkj, Wmfoia
mqoa.,hskag Tjqkaf.a úfYaIfhka Ñ;a;fõ.S iy ,nd .ekSfï idlÉPdj,
iajdêm;Hhg iudc wk;=re iy mSvkh jeks m%;sY;h'
.relrñka Tjqkaf.a ld,iSudjka ;=< ufkdaiudcSh iydh
wjYH;djkag ms<sn| iqÿiq wdldrfhka wdndê; ud¾f.damfoaY m%ldYhg m;a
.e,fmk fiajdjka mqoa.,hskaf.a úêúOdk i|yd lsÍu yd m%p,s; lsÍu'
i|yd m%fõYh ud¾f.damfoaY iy fiajd ixj¾Okh
,nd §u' lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 127
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'3'2' my; i|yka oE i|yd ufkda wka;¾ - rdcH ud¾f.damfoaY m%ldYhg


iudÔh wdndO iys; mqoa.,hska iy iïnkaëlrK hdka;%K m;alsÍu iy jHdma; lsÍu'
wod< isú,a iudc ixúOdk iu.
WmfoaYl;ajfhka ud¾f.damfoaY fi!LH wud;HdxYh úfYaI wjYH;d iys;
ilia lr m%ldYhg m;alsÍu - ( mqoa.,hskag ufkda iudÔh
iudc iqNidOk yd iydh ,nd§ug iy
- l,ska y÷kd.ekSu $ krl w;g iún,.ekaùï wud;HdxYh myiqlï iemhSug mqyqKq
m;aùu je,elaùu' l< msßia'
- j¾ê; iyNd.s;ajh iy úfYaI wjYH;d iys;
iyfhda.h' mqoa.,hska iy isú,a iudc
- wdrlaIdj ,ndfokakka iy ixúOdkj, Wmfoia ,nd
fiajd imhkakkag mqyqKqj .ekSu i|yd idlÉPd
,nd §u' meje;aùu'

- ;ukag iy wkHhkag
ydks isÿùfï wjodkfuka
wdrlaIdùug fïjd ;=,kh
lrñka ish leue;af;ka
f;drj isÿ lrk m%;sldr wvq
lsÍu we;=¿j l%shdmßmdá iy
wrlaIdj md,kh'

128 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'4' Èia;%sla uÜgñka 6'4'1' .=Kd;aul mqkre;a:dmk myiqlï fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk $ frday,a 25 la W;afYa%Ks.;
idOdrK ,nd§fï§ N+f.da,sh úIu;d wvq È.=ld,Sk lsÍu iy idOdrK
ñ,lg mssßmQ¾K lsÍug iEu Èia;%slalhlu wju m%jdyk yd isú,a .=jka fi!LHdrlaKhla ,nd§u'
mqkre;a:dmk fiajd jYfhka tla frday,la jeä ÈhqKq fiajd wud;HdxYh
,nd§u' fldg W;afYa%Ks.; lsÍu'
m<d;a fi!LH wud;HdxY
6'4'2' hqoaOfhka mSä; Èia;%slalj, wvq ksis l,g fi!LHdrlaIKh
wdodhï ldKavfha ú'w'mq' iys; ,efnk oreKq wdndO iys;
mqoa.,hska i|yd Wmldrl fuj,ï <uqka iy mqoa.,hskaf.a
iy cx.u wdOdr WmlrK ,nd§u m%;sY;h'
i|yd lD;su wjhj noaO lsÍu"
wjhj p,k myiqj ,nd §fï frday,a iy idhk
fuj,ï" frdao mqgq wd§ fiajd ia:dk fj; meñKsug úfYaI
we;=¿j mqkre;a:dmk fiajd we.hSu m%jdykh Ndú;d lrk
iy ,nd§u i|yd nyq - úO YslaIK wvq wdodhï,dNS úfYaI
fi!LH fiajd idhk ia:dms; lsÍu' wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a
m%;sY;h'
6'4'3' m%udKj;aj iy úúO úIh mj;ajk ,o mqyqKq
lafIa;%j,g wod< mqkre;a:dmk jevigyka ixLHdj'
ld¾h uKav,h mqyqKq lr n|jd
.ekSu - Wod ( lD;su wjhj" wjhj
p,k myiqj ,nd §fï fuj,ï iy
frdao mqgq ld¾ñlhska'
6'4'4' iqÿiq Wmldrl fuj,ï iy Bg n|jd .kakd ,o ld¾h
wod<j miqj wdrlaIdj imhkakka uKav, idudðlhkaf.a
iu. mqkre;a:dmk jevigyka m%;sY;h'
iïnkaO lsÍu'
6'4'5' oreKq wdndO iys; <uqka iy ksjdi fj; meñK
mqoa.,hskag fi!LHdrlaIKh ,eîu iemfhk fiajdjka
iy;sl lsÍug ksjdi fj; meñK y÷kajd§u i|yd jk
fiajdjka iemhSu y÷kajd§u' l%shd;aul ie,eiau'

6'4'6' wvq wdodhï iys; ú'w'mq' i|yd m%jdyk myiqlï y÷kajd§u'


msúish yels iy iykdOdr moku
u; frday,g $ idhkhg f.khdfï
m%jdyk fiajd y÷kajd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 129
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'5' úfYaI wjYH;d iys; 6'5'1' cd;sl uÜgfï ,sx.sl iy m%ckl fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk cd;sl uÜgfï ,sx.sl yd
;reKhskag ,sx.sl fi!LH wdrlaIK úê ksfhda.hkag m%ckl fi!LHdrlaIK
iy m%ckl fi!LH iy whjehg wdndê;Ndjh we;=<;a fi!LH fiajd iy jevigykg úfYaI wjYH;d
wOHdmkh iy fiajd lsÍu' wOHdmkh ms<sn| m<d;a iys; mqoa.,hka w;=<;afõ'
m%j¾Okh lsÍu' fomd¾;fïka;=
6'5'2' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskag ,sx.sl yd m%ckk
úúO udOHhkaf.ka ^fí,a" Y%jH" mjq,a fi!LHdrlaIK fi!LHdrlaIKh ms<sn|
oDYH' ix{d NdId hkdÈh& ,sx.sl iy ld¾hdxYh - wud;HdxY f;dr;=re fí,a l%uhg $
m%ckl fi!LH wOHdmkh ,nd§u' iïnkaëlrK yd fiajd oDYHuh $ ix{d NdIdfjka
hdka;%Kh ,nd .ekSfï yelshdj ms<sn|
m%p,s; lsÍu'
6'5'3' úfYaI wjYH;d iys; ;reKhska iy ú'w'mq' iys; mqoa.,hska
mqoa.,hska i|yd úfYaI ,sx.sl iy i|yd mj;ajk ,o úfYaI
m%ckl fi!LH jevigyka ^wjYH ,sx.sl yd m%ckl fi!LH
wjia:dj,§& mej;aùu' ieishkays m%;sY;h'
7' mjq,a Ôú;h 7'1' m%cdj ;=< iajdêkj 7'1'1' udkisl wdndO we;=¿ úfYaI fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk wOHdmksl f;dr;=re'
iy m%cd Ôj;a ùu' wjYH;d iys; mqoa.,hskag m%cd
Ôú;h nqla;s uÜgfï wmlS¾;sh iy fldka ilia l< fi!LHdrlaIK
ú£u' lsÍu wvq lsÍu i|yd ck;dj" yd wOHdmksl jD;a;slhska
wOHdmk{hska iy fi!LHdrlaIK fukau fouõmshka iy /l
jD;a;slhska b,lal lrñka n,d.kakka w;r fnod
wOHdmksl jevigyka meje;aùu iy yeÍu'
fmdÿ ck;dj i|yd we;s m%cd fiajd
iy myiqlï ú'w'mq' ,nd .ekSfï
yelshdj iy;sl lsÍu'
7'1'2' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a wOHdmk wud;HdxYh jevigykla ilia lsÍu'
m%cdjf.ka yqol,dùu iy fjkalsÍu
je,elaùfï wruqKska úfYaI wjYH;d
iys; <uqkag iy wfkl=;a mjqf,a
idudðlhskag mqoa., iyh iy
wfkl=;a ksji ;=< /ljrKh
iemhSu i|yd ú'w'mq' wvq wdodhï,dNs
fouõmshkag iy /ljrKh
imhkakkayg uQ,H iy ;dlaIKsl
iydh i|yd jevigyka ia:dms;
lsÍu'

130 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7'1'3' wkd: ksjdi fyda wOHdmksl wOHdmk wud;HdxYh kshduk jevms<sfj, ilia
wruqKq i|yd msysgqjd we;s wdh;k lsÍu'
we;=¿j ish¨u fkajdisl wdrlaIl
uOHia:dkj, úfYaI wjYH;d
iys; mqoa.,hska Tjqkaf.a leue;a;
fkdue;sj mÈxÑ fkdlrkq ,nk nj
iy;sl lrk kshduk jevms<sfj,'

7'2' mjq,g iy mjq,a 7'2'1' úfYaI wjYH;d iys; <uqkaf.a ldka;d yd <ud lghq;= flá ld,Sk wOHdmk ikaksfõok
Ôú;hg .re lsÍu' j.lSu ksis whqßka bgq lsÍu wud;HdxYh f;dr;=re ish¨u NdIdj,ska
iy Tjqka w;ayeÍu iy ie.ùu ilia lsÍu iy m%isoaO
je,elaùu i|yd úfYaI wjYH;d lsÍu'
iys; <uqkaf.a fouõmshka ukdj
iQodkï flfrk mßÈ Tjqkag
f;dr;=re fiajdjka iy iydh
,nd§u'

7'2'2' úfYaI wjYH;d iys; <uqkaf.a fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk WmlrK ^øjH& ixj¾Okh
fouõmshka i|yd f;dr;=re iy lsÍu'
wOHdmksl WmlrK ixj¾Okh
lsÍu i|yd fi!LH" mqkre;a:dmkh f;dr;=re m%isoaêhg m;a
iy mQ¾j ueÈy;aùu iy wOHdmkh lsÍu'
hk lafIa;% ;=< m%ùKhska m;afldg
m%dfoaYSh uÜgñka m%isoaO lsÍu'

7'2'3' úfYaI wjYH;d iys; ;reKhska iudc iún,.ekaùï iy flá ld,Sk rEmjdysks iy wfkl=;a
iy Tjqkaf.a /ljrKh imhkakka iqNidOk wud;HdxYh udOHj,ska úldYh flreKq
b,lal lr .;a wOHdmksl wOHdmksl jevigyka'
jevigyka yryd iïnkaO;d" uOHu r‍cfha iy m<d;a
újdyh iy ud;D;ajh $ mS;D;ajh uÜgñka
we;=¿ úfYaI wjYH;d iys;
mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï biau;=
lsÍug yd Tjqkaf.a leue;a; mßÈ
lghq;= lsÍfï yelshdj ,nd §u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 131
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8' m%fõY ùfï 8'1' úfYaI wjYH;d 8'1'1' 2016 m%fõYùfï fr.=,disj, olajd ksjdi iy bÈlsÍï flá ld,Sk m%fõY ùfï yelshdj
yelshdj iys; mqoa.,hskag we;s iïu;hka iy ud¾f.damfoaY wud;HdxYh fkdue;s f.dvke.s,s ms<sn|
iys; ks¾ñ; wkHhka yd iudk l%shd;aul lsÍu kshdukh lsÍu" ,o meñKs,sj, m%;sY;h'
mßirh" mokula u; Ôú;fha tjeks fr.=,dis ms<s fkdmÈk rcfha iudc iún,.ekaùï iy
m%jdykh" ish¨u wjia:djka f.dvke.s,s ysñlrejkag tfrysj iqNidOk wud;HdxYh mj;ajk ,o ú.Kkj,
ikaksfõokh i|yd ksoyiaj meñKs,s ,nd.ekSu iy ffk;sl m%;sY;h'
kd.ßl ixj¾Ok wêldßh
iy iyNd.sùu iy l%shdud¾. .ekSug hdka;%K msysgqùu'
m%fõY ùfï yelshdj
Wmldrl Tjqkaf.a m%cdj iu. Wiia wOHdmk wud;HdxYh fkdue;s f.dvke.s,sj,
;dlaIKh iajdëkj Ôj;aùu
mÈxÑlrejka fj;
iy;sl lsÍu i|yd 8'1'2' ks¾ñ; mßirh iy m%jdyk úYajúoHd, m%;smdok
hdka;%Kh u.ska
mßirh f.dv ke.Su' moaO;shg wod< ish¨u /lshdjkayS fldñIka iNdj
ikaksfõokh isÿ lsÍug
wOHdmksl iy mqyqKq mdGud,dj,g
wod< m%;sY;h'
wod< úIhud,d ;=< m%fõY ùfï
yelshdj ms<sn| fudähq, we;=<;a mqyqKq mdGud,dj,g wod<
lsÍu ^Wod ( .Dy ks¾udK Ys,amSka" úIhud,d ixfYdaOkh
isú,a bxðfkarejka" bÈlsÍï lsÍu'
fiajlhska&

8'2' úfYaI wjYH;d 8'2'1' 2016 m%fõYùfï fr.=,disj, olajd È.= ld,Sk hdka;%Kh ia:dms; lsÍu'
iys; mqoa.,hskag we;s iïu;hka iy ud¾f.damfoaY
Ôú;fha iEu l%shd;aul lsÍu kshdukh lsÍu"
wjia:djl§ u tjeks fr.=,dis ms<s fkdmÈk rcfha
.uka lsÍug iy f.dvke.s,s ysñlrejkag tfrysj
iyNd.sùug yelshdj meñKs,s ,nd.ekSu iy ffk;sl
we;s lrk oeßh l%shdud¾. .ekSug hdka;%K msysgqùu'
yels iy m%fõYúh
yels fmdÿ m%jdykh 8'2'2' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a È.=ld,Sk mj;ajk ,o oekqj;a lsÍfï
,nd§u' wjYH;d ms<sn| m%jdykh jevigyka ixLHdj'
imhkakka oekqj;a lsÍu ^m%jdyk
wxYfha m%;sm;a;s iïmdolhska
we;=¿j&'

132 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8'2'3' m%jdyk moaO;shg iïnkaO ish¨u È.=ld,Sk ‍fudähq, ilia lsÍu'


/lshdjkayS wOHdmksl iy mqyqKq
mdGud,dj,g wod< úIhud,d
;=< m%fõY ùfï yelshdj ms<sn|
fudähq, we;=<;a lsÍu' ^Wod (
bxðfkarejka&

8'2'4' Y%S ,xld m%jdyk uKav,h u.ska wod< myiqlï iemhSug


fufyhjk niaj,ska 1$3 la frdao yels whqßka ilia lrk ,o
mqgq Ndú;d lrkakkag m%fõY ùfï nia r: yd nia kej;=ïm<
yelshdj iys; ùu yd ish¨u niar: m%;sY;h'
kej;=ïfmd,j,a ish¨u j¾.fha
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska
i|yd myiqlï ie,fik whqßka
ilia lsÍu'

8'2'5' ish¨u j¾.fha úfYaI wjYH;d È.=ld,Sk wod< myiqlï iemhSug


iys; mqoa.,hska i|yd myiqlï yels whqßka ilia lrk
,nd§ug ÿïßh ia:dkj,ska 1$3 la ÿïßh ia:dk m%;sY;h'
ilia lsÍu iy ish¨u ÿïßhj,
wju jYfhka tla ÿïßh ueÈßhl
frdao mqgq Ndú;d lrkakka i|yd
myiqlï iemhSu'

8'2'6' oeßh yels ñ,lg msúish yels È.=ld,Sk nÿ iyk ,nd §u'
m%jdyk fiajdjla ,nd§u i|yd
gelais we;=¿j mqoa.,sl m%jdyk mqoa.,sl m%jdyk
fufyhjkakkag wod< nÿ iy imhkakkaf.a fiajdj ,nd
fjk;a iyk ;=<ska Èß§ukd ,nd§u' .ekSfï m%;sY;h'

8'2'7' ud¾.j, ia:dk y÷kd .ekSu ksl=;a lrk ,o pl%f,aL'


i|yd m%jdyk fiajd imhkakka
Ndú;d lrk wdndê;Ndjhg wod<
fkd.e,fmk mdGhka Ndú;dj bj;a
lsÍug pl%f,aL ksl=;a lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 133
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8'3' f;dr;=re iy 8'3'1' Y%S ,dxlSh ix{d NdIdj úêu;aj iudc fiajd ms<sn| cd;sl fláld,Sk md¾,sfïka;=j úiska l<
ikaksfõokhg ms<s.ekSu kS;s.; lsÍu iy th mdi, ix{d NdId mk; kS;s.;
msúiSfï yelshdj m%j¾Okh iy;sl lsÍu i|yd rch lsÍu'
úiska úfYaIs; l%shdud¾. .ekSu' md¾,sfïka;= m%;sixialrK

ckudOH wud;HdxYh
8'3'2' ix{d NdIK mßj¾;kh i|yd uOH ld,Sk iy;slm;a jevygykla
cd;sl iy;sl m;a jevigykla iudc isún, .ekaùï yd ilia lsÍu'
ilia lsÍu' iqNidOk wud;HdxYh
8'3'3' jD;a;Suh iy;sl,;a ix{d NdIK iïnkaëlrK hdka;%Kh È.=ld,Sk oekg isák iy;sl ,;a
mßj¾;lhska 100 la ämaf,daud ix{d NdIK mßj¾;lhska
uÜgu ;=<ska mqyqKq lsÍu' uqo,a wud;HdxYh m%;sY;h'

8'3'4' úfYaI wjYH;djhka iys; úÿ,s ixfoaY kshduk uOH ld,Sk msúish yels m%jD;a;s
mqoa.,hkag oekqj;aNdjh ,nd fldñiu úldYhka m%;sY;h'
.ekSug yels jk mßÈ ish¨u rdcH
udOHj, m%jD;a;s úldYhka w;ßka msgm;a l< ´äfhda iy
wju jYfhka 50] la uqøK yd oDYH fí,a f;dr;=re ,nd.ekSfï
udOHfhka" úfYaI wjYH;d iys; yelshdj'
mqoa.,hkag oek .ekSfï yelshdj
we;s wdldrfhka úldYh lsÍu'

^fí%,a" úYd, uqøK" myiq lshùfï


wdo¾Y" ix{d NdIK mßj¾;kh"
ix{d NdIK ùäfhda&

8'3'5' rch ;=< msúish yels f;dr;=re fláld,Sk iykdOdr fhdackd l%uhla
i|yd iy WmldÍ mokula u; y÷kajd §u'
úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskag
msúish yels f;dr;=re ,nd§u i|yd m%fõYh iys; ;dlaIK
wjYH fiajd ie,iSug ´äfhda iydh ms<sn| jk úÿ,s
iy fí,a f;dr;=re i|yd msgm;a ixfoaY kshduk fr.=,dis
lsÍula iy ksIamdok fiajdjla m%ldYhg m;a lsÍu yd
ixj¾Okh lsÍu' mekùu'

134 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8'4' WmldÍ iy Ndú;d 8'4'1' ijka§fï iy fmkSfï ÿ¾j,;d uqo,a wud;HdxYh fláld,Sk nÿ rys; whs;u .eiÜ
l< yels ;dlaIKhg iys; úfYaI wjYH;d iys; lsÍu'
msúish yelsùu' mqoa.,hska i|yd Ndú;d lsÍug iudc iún,.ekaùu yd
ks¾udKh l< ikaksfõok Wmdx. iqNidOk wud;HdxYh m%isoaO l< iy m%ldYhg
,nd.ekSfï yelshdj jeä lsÍu m;al< ud¾f.damfoaY'
i|yd wkq.%y iy nÿ rys; fhdackd
l%u y÷kajd§u'
8'4'2' ijka§fï iy fmkSfï ÿ¾j,;d úfYaI wjYH;d iys;
iys; úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a m%uqL;d
mqoa.,hskaf.a fiajh i|yd ldâm;a ysñlrejka i|yd
m%fõYùug yelshdj we;s lrk jdßl mokï f.ùï'
;dlaIKsl iydh ish¨u mqoa.,sl
ikaksfõok fiajd imhkakka úiska
,nd§u'
8'4'3' iqÿiq msßjeh M,odhS Wiia ;;a;ajfha ud¾f.damfoaY m%ldYhg m;a
Wmldrl Wmdx. ,nd§u" wjYH;d lsÍu yd m%p,s; lsÍu'
iudf,dapkh fldg we.hSu iy
ks¾foaYs; ld¾hh l%shd;aul lsÍu
i|yd ud¾f.damfoaY ilia lsÍug
l%shdldÍ lKavdhula m;a lsÍu'

8'4'4' ,ehsia;=.; lrk ,o Wmldrl Wmldrl Wmdx. i|yd nÿ


Wmdx. ksIamdokh iy wdkhkh ksoyia lsÍï iy iykodhS
i|yd ia:dms; nÿ ksoyia lsÍï iy wkqmd; ksfõokh lsÍu
iyk' iy m%isoaO lsÍu'
8'4'5' ;dlaIKh iy Wmdx. ,nd.; m%ldYhg m;a l< wdjrKh
yels imhkakka ms<sn| ish¨u lr Wmdx. ,ehsia;=j'
f;dr;=re ,nd§u i|yd ksIamdolhska
iy fnodyßkakka ms<sn| kdu
f,aLkhla ilialr" m%ldYhg m;a
lr fnod yeÍu'

8'4'6' fgkav¾ l%shdud¾.hkays§ m%uqL;dj Èß §ukd fhdackdl%u ilia


,nd §u ;=<ska iqÿiq .=Kd;aul lsÍu'
Wmldrl Wmdx.j, foaYSh
ksIamdolhska i|yd Èß §ukd ,nd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 135
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

9' foaYmd,k 9'1' ue;sjrK l%shdj,sh 9'1'1' ks¾ñ; mßirh jeä ÈhqKq lsÍu ue;sjrK fldñiu m%fõYùfï yelshdj
iy uyck ;=< iyNd.s;ajh jeä we;=¿j ish¨u j¾.fha úfYaI ia:dms; l< Pkao
iyNd.s;ajh' lsÍu' wjYH;d iys; mqoa.,hska i|yd ue;sjrK wëlaIK wdh;k uOHia:dk m%;sY;h'
ish¨u Pkao uOHia:dkj,§
foaYmd,k mlaI kdhlhska
idOdrK myiqlï ,nd§u'
md¾,sfïka;= uka;%Sjreka
9'1'2' ue;sjrK fldñiu úiska ue;sjrK fldñiu úiska
wdndêNdjh ms<sn| jk m%;sm;a;s ksl=;a l< wdndê;Ndjhg
fhdod .ekSu' wod< lreKq we;=<;a l<
pl%f,aL'
9'1'3' ish¨u j¾.fha úfYaI wjYH;d ue;sjrK fldñiu úiska
iys; mqoa.,hska we;=<;a lr Pkao l%shd;aul lrk ú'w'mq'
,shdmÈxÑh ilia lsÍu' we;=<;a jevigyka'
9'1'4' msúish yels wdo¾Y $ WmlrK mqyqKql< ue;sjrK
ms<sn| Pkaoodhlhka i|yd jk ks,OdÍka m%;sY;h'
wOHdmkh y÷kajd§u'
Pkao ysñlu ms<sn| mqyqKq
l< .%du ks,OdÍka'
9'1'5' msúish yels jevigyka ,nd .;yels wdldrfhka
f;dr;=re foaYmd,k mlaI $ Pkaoodhl wOHdmksl
wfmalaIlhskaf.ka ,nd .ekSu' f;dr;=re mej;Su'
9'1'6' wka;¾.%yKSh ue;sjrK kshduk úfYaI wjYH;d iys;
Ndú;djka' mqoa.,hka we;=<;a Pkao
ú.Kkfhys Pkao wëlaIK
ksfhdað;hka isàu'
9'1'7' Pkaoj,§ m%Odk Odrdfõ foaYmd,k m%Odk Odrdfõ foaYmd,k
mlaI u.ska úfYaI wjYH;d iys; mlaI yryd Pkao i|yd
mqoa.,hska ksfhdackh lsÍu' ;r. lrk úfYaI wjYH;d
iys; mqoa.,hka m%;sY;h'
9'1'8' md¾,sfïka;=jg we;=¿ ùu iy tys há;< myiqlï ilia lsÍu'
/iaùï lghq;= ksÍlaIKh lsßu
i|yd ú'w'mq' yelshdj we;s lsÍug
md¾,sfïka;=fõ l%shdmámdá iy
há;, myiqlï ilia lsÍu'

136 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

9'2' fmdÿ Ôú;fha lghq;= 9'2'1' iajhxmd,kh" iún,.ekaùu iy úfYaI wjYH;d iys; uOH ld,Sk Èia;%sla iy m%dfoaYsh
i|yd iyNd.s;ajh úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï uÜgïj,ska rcfha
jeä lsÍu' ksfhdackh i|yd ksmqK;d" iïm;a ms<sn| iïuq;sh hgf;a iïnkaëlrKh iy
iy oekqu w;alr .ekSug úfYaI ia:dms; iajdëk kshduk ixj¾Ok l;sldjka
wjYH;d iys; mqoa., ixúOdkj,g hdka;%K i|yd iyNd.sjk ú'w'mq'
iydh ùu' ixúOdkj, ksfhdað;hka'
Èia;%sla f,alïjreka
9'2'2' Ndrlrejka jYfhka úfYaI wjYH;d m%dfoaYsh f,alïjreka .eiÜ l< wruqo,'
iys; mqoa.,hska iy Tjqkaf.a
ksfhdað; ixúOdk úiska m;al< Ndrlrejka m;a lsÍu'
isú,a iudcfha idudðlhska úiska
m%odkh lrk ,o m<uq
md,kh flfrk úfYaI wjYH;d
§ukd LdKavh'
iys; mqoa., ixúOdk Yla;su;a lsÍu
i|yd iajdêk wruqo,la msysgqùu'

9'2'3' Èia;%sla iy m%dfoaYSh uÜgñka úfYaI .kakd ,o ;SrK m%;sY;h'


wjYH;d iys; mqoa.,hska oekg
mj;akd iy kj iïnkaëlrK iy
ixj¾Ok ;SrK .ekSfï l%shdj,shg
we;=<;a lsÍu'

10' l%Svd" 10'1' úfYaI wjYH;d iys; 10'1'1' ish¨u m%d:ñl iy oaú;Sl mdi,a wOHdmk wud;HdxYh fláld,Sk msúish yels iy ú.Kkh
ixialD;sl <uqka" ;reKhska" iy u.ska idOdrK myiqlï ,nd§u l< ia:dkj, m%;sY;h'
iy jeäysáhka ^.eyeKq yryd úfYaI wjYH;d iys; l%Svd wud;HdxYh
úfkdaod;aul <uqka iy ldka;djka mqoa.,hskag m%Odk Odrdfõ l%Svd
l%shd i|yd we;=¿j& ;r.ldÍ lghq;=j,g iyNd.s ùug" ksr;
iyNd.s;ajh' iy úfkdaod;aul ùug iy úfkdaoùug wjia:djka
hk fowxYfha ,nd §u'
l%svdj,g Tjqkaf.a
leue;a; wkqj
iyNd.s lrùu iy
l%Svd f;dard .ekSu
i|yd Tjqkaf.a
wdl,am ixj¾Okh
lsÍug úl,am jeä
ÈhqKq lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 137
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

10'1'2' iEu mdi,lu l%Svd wOHdmksl iy uOH ld,Sk l%Svd úIhud,j ;=<
mqyqKq úIhud,d úfYaI wjYH;d iys; wdndê;Ndjhg úfYaIs;
mqoa.,hskaf.a l%Svd ms<sn| fudähq, jQ fudähq, iys; mdi,a
we;=<;a jk mßÈ ilia flf¾' m%;sY;h'
10'1'3' wka;¾ mdGYd,dka;r l%Svd ;r.j,g fláld,Sk ixúOdkh lrk ,o l%Svd
iyNd.s jk ish¨u mdGYd,d u.ska ;r. m%;sY;h'
úfYaI wjYH;d iys; isiqka i|yd
jirlg wju jYfhla tla l%Svd
;r.hla ixúOdkh lsÍu'
10'1'4' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskag È.=ld,Sk úfYaI wjYH;d iys;
iyNd.sjkakka f,i iy mqoa.,hska úiska Ndú;d
fma%laIlhka f,i m%;s,dN ,eìh lrk m%udKh'
yels jk mßÈ m%Odk l%Svdjka iEu
tlla i|ydu wju jYfhka tla
Èia;%sla uÜgfï myiqlula ne.ska
we;slsÍu'
10'1'5' jirlg ú'w'mq' úfYaIs; jQ Èia;%sla l%Svd wud;HdxYh fláld,Sk úfYaI wjYH;d iys;
uÜgfï wka;¾ mdGYd,dka;r l%Svd mqoa.,hka i|yd jk l%Svd
;r`. ixúOdkh" ixj¾Okh iy ;r. ixúOdkh lsÍfï§
iyNd.sùu i|yd ish¨u m%d:ñl iy iyNd.sjk mdi,a m%;sY;h'
oaú;Sl mdi,a u.ska ú'w' iys; <uqkag
Wmfoia" mqyqKqj iy iïm;a ,nd§u'

10'1'6' l%Svdj,§ ú'w'mq' iudk wjia:d we;s uOH ld,Sk mqyqKq lrk ,o l%Svd
lsÍu i|yd tla tla Èia;%sla uÜgfï WmfoaYlhka ixLHdj'
l%Svd myiqlï ;=< tla WmfoaYlfhl=
mqyqKq lsÍu'

10'1'7' mqoa.,sl wxYfha wkq.%dylhskaf.a uOH ld,Sk wkq.%yl;ajh ,efnk


wruqo,a" mqyqKq" m%pdrKh iy úfYaI wjYH;d iys;
iïnkaO;d iys;j jirl§ mqoa.,hskaf.a m%;sY;h'
cd;Hka;r ;r`. i|yd wju jYfhka
tla l%Svlfhl= fyda l%Säldjl cd;Hka;r ;r`. i|yd
iyNd.slrùug iïmQ¾K iyfhda.h iqÿiqlï ,nk úfYaI
,nd§u' wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a
m%;sY;h'

138 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

10'2' úfkdaoh" ixpdrh 10'2'1' ish¨u ft;sydisl iaudrl msysgd ixpdrl ixj¾Ok yd uOH ld,Sk ú.Kkh u; mokïj
iy ixialD;sl we;s ia:dk iy cd;sl ixialD;sl l%sia;shdks wd.ñl lghq;= m%fõYh ,ndÿka iaudrl
lghq;= i|yd jeo.;alula iys; ia:dk w;ßka wud;HdxYh msysá ia:dk m%udKh'
m%fõYh' 1$3 l tu N+ñfha mqrdúoHd
jákdlug ydkshla fkdjk mßÈ Y%S ,xld ixpdrl uKav,h
frdao mqgq Ndú;d lrkakkag msúiSug
cd;sl Wreuhka ms<sn|
yelshdj ,nd§u'
wud;HdxYh
10'2'2' rx. Yd,d" fl!;=ld.dr" mqrdúoHd fomd¾;fïka;=j fláld,Sk úIhud,dfõ fldgila
iskud Yd,d" mqia;ld, iy ixpdrl f,i zish¨fokdg ixpdrhZ
fiajd jeks ixialD;sl wx.hka iy úYajúoHd, we;=<;a lrk ,o Wiia
fiajd ms<sn| ish¨u ia:dk i|yd wOHdmk wdh;k .Kk'
mQ¾K m%fõYh ,nd§u' Wiia wOHdmk wdh;k
msúish yels wdlD;Skays
ixpdrl ixj¾Ok yd ,nd.; yels f;dr;=rej,
10'2'3' rch úiska imhk ish¨u l%sia;shdks wd.ñl lghq;= uOH ld,Sk
ixialD;sl f;dr;=re" ixpdrl j¾.h iy .=Kd;aulNdjh'
wud;HdxYh
l¾udka;h iy úfkdaod;aul nÿ iyk fhdackd l%u
lghq;= ms<sn| f;dr;=re msúish yels m%jdyk yd isú,a .=jka ilia lsÍu'
wdldrfhka ,nd§u' fiajd wud;HdxYh
mj;ajk ,o msúish yels
10'2'4' m%fõYùfï yelshdj iys; ks¾ñ; fydag,a l<ukdlrK fláld,Sk ú.Kk .Kk'
mßirh we;=¿ wka;¾.%yKSh iud.ï
Ndú;djka ia:dms; lrk fydag,a
i|yd nÿ iyk iy fjk;a Èß§ukd' kd.ßl ixj¾Ok wêldßh

10'2'5' ixpdrl fydag,a ms<sn| msúiqï uOH ld,Sk


ú.Kk meje;aùu iy bka iqÿiqlï
,nk fydag,a i|yd iy;slm;a
ksl=;a lsÍu'

10'2'6' m%fõY ùfï yelshdj iys; fydag,a uOH ld,Sk


ms<sn| ,ehsia;=j m%ldYhg m;a lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 139
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

11' hqla;shg 11'1' úfYaI wjYH;d 11'1'1' úfYaIfhka wêlrK iy fmd,sia kS;sh iy iduh ms<sn| fláld,Sk mqyqKql< kS;s n,.ekaùfï
m%fõYh' iys; mqoa.,hskag fiajh we;=¿ kS;s n,.ekaùfï wud;HdxYh ks,OdÍkaf.a m%;sY;h'
hqla;sh i|yd wdh;kj, ld¾h uKav,h
m%fõY úh yelsh' úfYaIfhka udkisl wdndO iys; wêlrK wud;HdxYh wdndê;Ndjh ms<sn|
^Wod ( fmd,sishg mqoa.,hska we;=¿ úfYaI wjYH;d flakaøSh lreKq wjOdkhg
fmd,sia fomd¾;fïka;=j fhduq lrk ,o fmd,sia
meñKs,s lsÍu" iys; mqoa.,hska y÷kdf.k
kS;s lghq;=j,g .kqfokqlsÍu i|yd mqyqKq flf¾' ia:dk m%;sY;h'
cd;sl fmd,sia fldñiu
iyNd.sùu" kS;s
m%fõY ùfï yelshdj i,id
n,.ekaùï wdh;k 11'1'2' fmd,sia ia:dk ;=< wdndê;Ndjh kS;s wdOdr fldñiu uOH ld,Sk
fok ,o Widú ixlS¾K
yd Widúj,g msúiSu" ms<sn| wjOdkhg ,lajk flakaøSh
iu: uKav, m%;sY;h'
idlaIslrefjl= f,i lreKq we;=<;a lsÍu' ^fuu
lghq;= lsÍu& wjOdkh ms<sn| flakaøSh lreKq m%fõY ùfï yelshdj i,id
wêlrK fiajd fldñiu
ix{d NdIK mßj¾;lhska iy fí,a fok ,o fmd,sia ia:dk
WmlrK ;=<ska úfYaI wjYH;d iudc iún,.ekaùï yd m%;sY;h'
iys; mqoa.,hskag fiajh ,nd§u iqNidOk wud;HdxYh
i|yd iïm;a iy yelshdjkaf.ka m%fõY ùfï yelshdj we;s
iukaú; úh hq;=h& uqo,a wud;HdxYh iy wdndê;Ndjh wdY%s;
kS;s wdOdr msßkeñh yels
11'1'3' hqla;sh iy idOdrK;ajh ,nd§fï§ uOH ld,Sk kS;s wdOdr uOHia:dk'
ks¾ñ; mßirhg m%fõYùu iy;sl
lsÍu i|yd wjYH .e,mSu isÿ lsÍu'
fujeks lghq;= i|yd m%uqL;ajh
,nd § l%shd;aul lsÍu'

140 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

11'1'4' kS;s m%;sixialrK iy mj;akd kS;s È.=ld,Sk udkisl wdndO iys;


idOdrKj w¾:l:kh lsÍu ;=<ska mqoa.,hka iu. .kqfokq
kS;suh lghq;=j,§ ú'w'mq' jhi iy lrk l%shdmámdá
mßK; njg .e,fmk ikaksfõok m%;sixialrKh'
iy l%shdmßmdáuh myiqlï ie,iSu'

1' wdndê;;dfõ m%;sM,hla


f,i msvdjg ,laúh yels
mqoa.,fhl=g wjdis ùfuka
f;drj wdrlaIdj iys;j"
udkisl ú'w'mq' iys;
mqoa.,hkayg zNdrlrefjl=Z
fyda zksfhdað;fhl=f.kaZ iu.
m%fõYh ùfï yelshdj ,nd
fokq ,efí'

2' ufkdaiudcSh ú'w'mq' iys;


mqoa.,hska kS;sh bÈßfha
§ iqÿiq ud¾f.damfoaYj,g
wkql+,j i,lkq ,nk njg;a"
m%pKav;ajh" ;e;s .ekaúï
fyda fjk;a wdldrfha whq;=
Ndú;d lsÍulg fyda fldka
lsÍulg fyda fjk;a wdldrhl
wmfhdackhlg ,la fkdjk
mßÈ fmd,sia fomd¾;fïka;=
ksfhda. E7 iudf,dapkh fldg
l%shd;aul lsÍu'

3' udkisl fyda fjk;a ú'w'mq'


y÷kd .ekSu yd iqÿiq iydh
yd /ljrKh ,nd §u i|yd
kS;suh .eg¿j,g uqyqKmd
isák <uqka ms<sn| <ud frda.
úfYaI{hka yd udkisl fi!LH
ms<sn| jD;a;slhka úiska fhda.H
we.hSula isÿ lrkq ,efí'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 141
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

11'2' hqoaOfhka mSvdjg 11'2'1' hqO yuqodjkays idudðlhska" uOH ld,Sk $ ixl%dka;s hqla;sh ms<sn|
m;a jQ úfYaI isú,a wdrlaIl fiajd ks,OdÍka" È.=ld,Sk jk hdka;%Khka ilia
wjYH;d iys; ldka;djka" <uqka iy ysgmq lsÍu i|yd hqoaOfhka
mqoa.,hska ixl%dka;s igkalrejka we;=¿j hqoaOfhka mSä; úfYaI wjYH;d iys;
hqla;sh i|yd jk mSä; úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska woyia ,nd
´kEu hdka;%Khlg mqoa.,hska .Kkh lsÍu' .ekSu i|yd fhdod .ekSu'
we;=<;a lsÍu'
11'2'2' ixl%dka;s hqla;sh i|yd ish¨u uOH ld,Sk $ ixl%dka;s hqla;sh ms<sn|
WmfoaYk l%shdj,skays hqoaOfhka È.=ld,Sk jk hdka;%Khka ;=<
mSä; úfYaI wjYH;d iys; iyNd.s jk mSä; úfYaI
mqoa.,hska we;=<;a lsÍu' wjYH;d iys; mqoa.,hska'

ixl%dka;s hqla;sh i|yd


11'2'3' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a uOH ld,Sk $
ia:dms; lrk ,o hï
ryiHNdjh i|yd leue;a; È.=ld,Sk
l%shdmámdáhla" hdka;%Khla
iy ukdmh" wfkl=;a wod<
;=< úfYaI wjYH;d iys;
l%shdmámdáuh iy iajdêk
mqoa.,hska i|yd úfYaIs;
wemùïj,g .re lrñka" Tjqka
úêúOdk ie,iSu'
leu;s ikaksfõok udOHj,g
m%fõYh we;=¿j ixl%dka;s hqla;shg
wod< ish¨u l%shdj,SkayS iudk
mokula u; úfYaI wjYH;d iys;
mqoa.,hskaf.a iyNd.s;ajh iy;sl
lsÍug úêúOdk we;=<;a lsÍu'

11'2'4' ldhsl wdndO iys; mqoa.,hskag o uOH ld,Sk $


ixl%dka;s hqla;suh l%shdmámdá iy È.=ld,Sk
wdh;kj,g m%fõY ùug yelsùu'

142 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

12' m%pKav;ajh 12'1' úfYaI wjYH;d 12'1'1' wmfhdackhka isÿ jk wjia:d u`. wêlrK wud;HdxYh fláld,Sk mqyqKqj ,o fmd,sia ia:dk
iy iys; mqoa.,hska yeÍu" y÷kd .ekSu iy jd¾;d ixLHdj'
wmfhdack- ksji ;=< iy msg; lrk wdldrh ms<sn|j úfYaI kS;sh iy iduh ms<sn|
hkaf.ka uqyqK fok iEu wjYH;d iys; mqoa.,hska" Tjqkaf.a wud;HdxYh mqyqKq lrk ,o wdh;k
ksoyi wdldrhlu iQrdlEu" mjq,a iy /ln,d.kakka iy kS;s ;=< /ljrKh imhkakka
wOHdmk wud;HdxYh ixLHdj'
m%pKav;ajh iy n,.ekaùfï msßia b,lal lrñka
wmfhdackhkaf.ka f;dr;=re ,nd §u yd wOHdmksl cd;sl <udrlaIl wêldßh
wdrlaId lsÍu' jevigyka ilia lsÍu'
ldka;d yd <ud lghq;=
12'1'2' tjeks wdldrfha wmfhdackhka wud;HdxYh ia:dms; kshduk rduq iys;
je,elaùu i|yd ish¨u wdh;kj, wdh;k ixLHdj'
kshduk rduqjla ia:dms; lsÍu' fi!LH wud;HdxYh

wêlrK wud;HdxYh
12'1'3' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska ia:dms; kshduk rduq iys;
úiska Ndú;d lrk iy $ fyda fhdod fmd,sia fomd¾;fïka;=j wdh;k ixLHdj'
.efkk ish¨u wdh;ksl ieliqï
ú.Kkh lsÍu' cd;sl fmd,sia fldñiu

12'1'4' my; oE i|yd wOHhkhla kS;s wdOdr fldñiu wOHhkhla meje;aùu'


meje;aùu (
iu: uKav,h
- mjq, iy m%cdj ;=<
m%pKav;ajh iy wmfhdackhka wêlrK fiajd fldñiu
i|yd wjodku y÷kdf.k
wvqlsÍu¦

- mqoa., iy mqoa., YÍrhg


iïnkaO wmfhdackhkag
wod<j m%;spdr oelaúug iy
je,elaùug wdrlaIs; iy
ms<shï ,nd §fï l%shdud¾.
ks¾foaY bÈßm;a lsßu¦

- ú'w'mq' iys; mqoa.,hkag tfrys


m%pKav;ajh yd wmfhdackhkag
wod<j ovqjï fkd,nd isàu
wju lsÍu i|yd ks¾foaY
bÈßm;a lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 143
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

12'1'5' udkisl fi!LH jdÜgq iy wdh;k uOH ld,Sk hdka;%K ilia lsÍu'
we;=¿j fi!LH myiqlïj,§
m%pKav;ajhg uqyqKq §ug isÿ jQ
ú'w'mq' mqoa.,hska ms<sn| jd¾;d
lsßug iy wêlrK ffjoH ks,OdÍ
mÍlaIKh i|yd hdka;%K msysgqùu'

12'1'6' ^úfYaIfhka ksoyi iSudlr we;s flá ld,Sk ud‍¾f.damfoaY ilia lsÍu'
fyda úfYaI wjodkulg ,laúh
yels mqoa.,hska isák fkajdisl
myiqlïj, wdrlaIdj ms<sn|
iajdëk iy ks;sm;d wëlaIKh
i|yd ud¾f.damfoaY'

12'1'7' wmfhdackhg ,la jQ mqoa.,hka jevigyka ilia lsÍu yd


YdÍßl" {dkd;aul yd udkisl m%isoaêhg m;a lsÍu'
jYfhka iqj ùu yd m%;Hkql,kh
;yjqre lsÍu i|yd Tjqkaf.a
leue;a;g .re lrñka wdrlaIs;
fiajd ms<sn| jevigykla
ixj¾Okh lsÍu'

13' oekqj;aNdjh 13'1' rdcH wxYh ;=< 13'1'1' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a rdcH mßmd,k yd fláld,Sk $ rcfha wud;HdxY" rcfha
by< oeóu wdndê;Ndjhg ysñlï kS;s iy m%;sm;a;s" wdndê; l<ukdlrK wud;HdxYh È.=ld,Sk fomd¾;fïka;=" m<d;a
wod<j ixfõ§lrKh Yíoud,dj" fkdkej;S mj;akd iNd" m<d;a md,k
iy oekqu jeä lsÍu' wmlS¾;sh iy fldkalsÍu iy m<;a iNd wdh;k" Èidm;s$ m%d'f,a
iudc-ixialD;sl w.;Ska" wdndê; ld¾hd, iy fjk;a rcfha
fhdað; úfYaI wjYH;d
iudc pdß;% úê wduka;%Kh wdh;k úiska mj;ajk
iys; mqoa.,hskaf.a ysñlï
lrñka rdcH wxYh i|yd wdndê; ,o wdndê;Ndjhg wod<
fldñiu ^b,lal wxl 15&
wka;¾.%yKSh mqyqKq jevigyka ixfõ§lrK jevigyka
meje;aùu' ixLHdj'

144 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

13'2' udOH ;=< iy ta 13'2'1' wdndê;Ndjh iy wdY%s; .eg¿ rdcH udOH ixia:d ^uqøK fláld,Sk $ udOH ud¾f.damfoaY ilia
yryd wdndê;Ndjh jd¾;dlrKhg udOH ud¾f.damfoaY iy úoHQ;a& È.=ld,Sk lsÍu'
ms<sn| oDYH;dj jeä ilia lsÍu'
lsÍu' mqoa.,sl udOH wdh;k
13'2'2' rdcH iy mqoa.,sl udOH wdh;k rdcH udOH wdh;k yd
md¾,sfïka;= m%;sixialrK
i|yd wdndê;Ndjhg wod< mqoa.,sl udOH wdh;k
iy ckudOH wud;HdxYh
ixfõÈlrK jevigyka meje;aùu' i|yd mj;ajk ,o
Y%S ,xld mqj;am;a wdh;kh wdndê;Ndjhg wod<
ixfõ§lrK jevigyka'
Y%S ,xld mqj;a meñKs,s
13'2'3' ú'w'mq' mqoa.,hskaf.a Okd;aul fldñiu wdndê;;d fudähq,
wdl,am m%j¾Okh lsÍu iy we;=<;a l< udOH wOHhk
Tjqkaf.a ksmqK;d iy yelshdjka Y%S ,xld ckudOH mdi, mdGud,d m%;sY;h'
y÷kd .ekSu i|yd udOH ld¾h úYajúoHd, m%;smdok
uKav,h mqyqKq lsÍu' fldñIka iNdj

13'2'4' úYajúoHd, $ Wiia wOHdmk wdndê;;dj udOH ;=<


wdh;k $ fjk;a wdh;kj, udOH Okd;aulj ksfhdackh l<
iy ckudOHfõ§ úIhud,djkag wjia:d m%;sY;h'
wdndê;;d fudähq,hla we;=<;a
lsÍu'

13'2'5' ;u ysñlï iïmQ¾Kfhka N=la;s uyck;dj oekqj;a lsÍfï


ú£ug úfYaI wjYH;d iys; jevigyka meje;aùu'
mqoa.,hskaf.a iyNd.s;ajh iy
n,.ekaùu i|yd wdl,am iy
ksmqK;d j¾Okh lrk udkisl
fi!LH idlaIr;d jevigyka
we;=¿j ksmqK;d" l=i,;d
iy yelshdjka biau;= lsÍug
.=jkaúÿ,sh" rEmjdysksh iy uqøs;
udOH Ndú;d lrñka ck;dj
oekqj;a lsÍfï jevigyka
meje;aùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 145
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

14' ldka;d 14'1' úfYaI wjYH;d 14'1'1' fmr mdi,aj, § ú'w' iys; fi!LH wud;HdxYh uOHld,Sk wdndê;Ndjh ms<sn|
iy <ud iys; <uqkaf.a <uqka l,ska y÷kd .ekSu yd ta WmfoaYljreka $ iïm;a
iqNidOkh' whs;sjdislï by< iïnkaOfhka ueÈy;a ùu' wOHdmk wud;HdxYh odhlhska n`ojd .ekSu'
kexùu'
14'1'2' iqÿiq uq,a <udúh ixj¾Ok (ECCD) m<d;a iNd ia:dms; lrk ,o
jevigyka l%shd;aul ùu iy;sl uOHia:dk ixLHdj'
lsÍug Èia;%sla $ m%dfoaYSh uÜgñka
<ud ud¾f.damfoaY uOHia:dk uq,a <udúh ixj¾Ok
ia:dms; lsÍu' (ECCD) jevigyka hgf;a
,shdmÈxÑ jk ,o <uqka'
14'1'3' ú'w' iys; <uqkaf.a iqNidOkh úIh ud,d ixfYdaOkh
ms<sn| ixl,amh .=re mqyqKq lsÍu'
úIhud,djg y÷kajd§u iy
mka;sldur Ndú;djkag wod<j
uqLHOdrd.; lsÍu'
14'1'4' úfYaIfhka ixj¾Okd;aul iy ie,iqula ilia lsÍu'
udkisl úhjq,a $ udkisl wdndO
i|yd mdi,a mokï fi!LH we.hSï
;=< mQ¾j y÷kd.ekSu iy iq,uq,
mÍlaId lsÍfï yelshdj we;=<;a lsÍu'
14'1'5' ixj¾Okd;aul iy udkisl wdndO mj;ajk ,o mqyqKq
iy WmfoaYk uQ,O¾u $ wdpdrO¾u jevigyka ixLHdj'
^Wod - ryiHNdjh& we;=`Mj
wdndê;;d .eg¿ ms<sn| mdi,a
WmfoaYlhska iy $ fyda .=rejrekag
iqÿiq mqyqKqj ,nd§u'

14'1'6' .=re mqyqKq úIhud,djg wdndê;;dj úIh ud,d ixfYdaOkh


we;=<;a njg iy;sl lsÍu' lsÍu'

14'1'7' udkisl wdndO i|yd ksjdi iy we.hSu isÿ lsÍu'


isr.; ksjdi ,efnk iy Tjqkag
iqÿiq wdrlaIdj iy iyk ,ndfok
iy;sl ,;a mdi,aj, oekg
mÈxÑlrejka" fyda tajdg ne£ug
isák <uqka we.hSu'

146 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

14'2' úfYaI wjYH;d 14'2'1' úfYaI wjYH;d iys; ldka;djkaf.a ldka;d yd <ud lghq;= oekg isÿ flfrñka lñgqjla m;a lsÍu'
iys; ldka;djkaf.a .eg¿ ms<sn| idlÉPd lsÍu iy wud;HdxYh mj;shs
y÷kd.;a $ úi÷ï ,nd§u i|yd wod< rcfha
m%uqL;d.; .eg¿ wdh;kj, iyNd.s;ajfhka wdikak iudc iún,.ekaùï yd
i|yd úi÷ï ,nd§u by< uÜgfï ;SrK .ekSfï iqNidOk wud;HdxYh
lñgqjla m;a lsÍu'
ksmqK;d ixj¾Ok yd
jD;a;Sh mqyqKq wud;HdxYh
14'2'2' y÷kd.;a .eg¿ iy oekgu;a l%shdldÍ ie,eiau ilia
wkqu; 2014 úfYaI wjYH;d iys; uqo,a wud;HdxYh lsÍu'
mqoa.,hska i|yd jk cd;sl l%shdldÍ
ie,eiau u; mokï jQ fjkia
l%shdldÍ ie,eiaula ilia lsÍu'

14'3' ;SrK .ekSfï§ 14'3'1' my; oE ms<sn| oekqj;aNdjh ;=<ska ldka;d yd <ud lghq;= fláld,Sk ie,eiaula ilia lsÍu
ldka;djka il%Shj úfYaI wjYH;d iys; ldka;djkaf.a wud;HdxYh
ueÈy;a lsÍu' ixúOdk Yla;su;a lsÍu'
iudc iún,.ekaùï yd
ldka;d whs;sjdislï" iEu iqNidOk wud;HdxYh
wdldrhlu ysßyer iy m%pKav;ajh
iy fldka lsÍug tfrysj jevlsÍu l=vd l¾udka; wud;HdxYh
cd,.; lsÍu" mjq,a WmfoaYkh"
uqo,a wud;HdxYh
,sx.sl;ajh iy ia;%S mqreI
iudcNdjh ms<sn| wOHdmkh wdÈh'

14'4' iEu uÜgulu 14'4'1' cd;sl ,ehsia;=j ;=<ska úfYaI ue;sjrK fldñiu fláld,Sk $ úfYaI wjYH;d iys;
foaYmd,ksl wjYH;d iys; ldka;djka È.=ld,Sk ldka;djkaf.ka iys; by<
jYfhka Yla;su;a jQ md¾,sfïka;=jg m;a lsÍu iy m<d;a m<d;a iNd yd m<d;a md,k uÜgfï rcfha lñgqj
ldka;djka isàu' iNd iy m<d;a md,k wdh;k ;=< wud;HdxYh m;alsÍu' ^ish¨u lKavdhï
iudk m;aùï ,nd§u' ksfhdackh jk fia&

14'4'2' Pkao whs;sh iy ish¨u ue;sjrK ldka;d yd <ud lghq;= flá iy È.=ld,Sk l%shdldÍ
wdh;k ;=< ue;sjrK i|yd fmkS wud;HdxYh ie,iqï l%shd;aul lsÍu'
isàfï whs;sh iy;sl lsÍu'

14'4'3' úfYaI wjYH;d iys; ldka;djka iudc iún,.ekaùï yd md¾,sfïka;=j" m<d;a iNd
i|yd hï ldka;d ksfhdackhla iqNidOk wud;HxYh yd m<d;a md,k wdh;k
fjkqfjka ysñ fldgiska m%;sY;hla i|yd úfYAI wjYH;d iys;
fjka lsÍu' ldka;djka f;dard .ekSu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 147
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

14'5' rcfha iïm;a ,nd 14'5'1' úfYaI wjYH;d iys; ldka;djka uqo,a wud;HdxYh fláld,Sk cd;sl" m<d;a yd m,d;a
§u iy;sl lsÍu' iún,.ekaùug rcfha jd¾Isl md,k whjefhka m%;smdok
whjefhka fjku whjehla fjka ue;sjrK fldñiu fjka lsÍu'
lsÍu'
m<d;a iNd yd m<d;a md,k
14'5'2' cd;sl ,ehsia;=j ;=<ska úfYaI wud;HdxYh
wjYH;d iys; ldka;djka
md¾,sfïka;=jg m;a lsÍu iy m<d;a
iNd iy m<d;a md,k wdh;k ;=<
iudk m;aùï ,nd§u'

14'5'3' Pkao whs;sh iy m;aflfrk


wdh;khkag wod< ue;sjrK i|yd
fmkS isàfï whs;sh iy;sl lsÍu'

14'6' úfYaI wjYH;d iys; 14'6'1' mqyqKq" WmfoaYkh iy miq ldka;d yd <ud lghq;= uOH ld,Sk úfYaI wjYH;d iys;
ldka;djka wd¾Ól úmrï lghq;= lsÍu i|yd iqÿiq wud;HdxYh ldka;d jHjidhlhska
jYfhka n,.ekaùu' hdka;%Khla iys;j úfYaI wjYH;d i|yd nÿ iyk ,nd §fï
iys; ldka;djkag wdodhï bmhSfï iudc iún,.ekaùï yd m%;sY;h'
iydh ,nd§u i|yd fjku rdcH iqNidOk wud;HdxYh
fhdackd l%uhla ia:dms; lsÍu' uy nexl= jd¾;d wdÈfhka
l=vd l¾udka; wud;HdxYh fmkakqï lrk ,o wdodhï
^Wod' ksmqK;d ixj¾Ok yd jD;a;Sh bmhS‍u i|yd jk ldka;d
ksmqK;d ixj¾Ok yd
mqyqKq wud;HdxYh úiska úfYaI iyNd.S;ajh'
jD;a;Sh mqyqKq wud;HdxYh
wjYH;d iys; mqoa.,hka
i|yd jD;a;Sh mqyqKqj we;=<;a uqo,a wud;HdxYh
m%;sm;a;shla m%ldYhg m;a lrk
,§&

14'7' úfYaI wjYH;d iys; 14'7'1' fmdÿ ck;dj ixfõÈlrKh i|yd md¾,sfïka;= m%;sixialrK uOH ld,Sk uqøs;" .=jka úÿ,s yd
ldka;djka ms<sn| úfYaI wjYH;d iys; ldka;djkaf.a iy ckudOH wud;HdxYh rEmjdysks udOHj, fiajfha
fmdÿ ck;dj w;r whs;sjdislï ms<sn| rEmjdysksh" kshq;= jQjka i|yd jirlg
ixfõ§Ndjh we;s .=jkaúÿ,sh" mqj;am;a ;=<ska cd;sl ldka;d yd <ud lghq;= tla mqyqKq jevigykla
lsÍu' uÜgfï oekqj;alsÍu' wud;HdxYh meje;aùu'
iudc iún,.ekaùï yd
iqNidOk wud;HdxYh

148 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

14'8' ldka;d whs;sjdislï 14'8'1' ldka;d .eg`M úi|k nj iy wod< ish¨u md¾Yajlrejka uOH ld,Sk wëlaIK lñgqj m;a lsÍu'
cd;sl iy Èia;%sla ysñlï W,a,x>kh fkdlrk
uÜgñka kshdukh nj iy;sl lsÍu i|yd wfkl=;a md¾,sfïka;= m%;sixialrK
lsÍu' md¾Yajlrejkaf.a iyNd.s;ajfhka iy ckudOH wud;HdxYh
úfYaI wjYH;d iys; ldka;djkaf.a
ldka;d yd <ud lghq;=
Èia;%sla uÜgfï kshduk lñgq m;a
wud;HdxYh
lsÍu'
14'8'2' ldka;d .eg`M úi|k nj iy;sl iudc iún,.ekaùï yd ldka;djka ms<sn| cd;sl
lsÍu i|yd Èia;%sla kshduk lñgq iqNidOk wud;HdxYh lñgqjg we;=<;a úfYaI
idudðlhkaf.a iyNd.s;ajfhka wjYH;d iys; ldka;djka
úfYaI wjYH;d iys; ldka;djkaf.a we;=<;a fõ'
cd;sl uÜgfï kshduk lñgqjla
m;a lsÍu'

14'8'3' fmdÿ ck;dj ixfõÈlrKh i|yd


úfYaI wjYH;d iys; ldka;djkaf.a
whs;sjdislï ms<sn| rEmjdysksh"
.=jkaúÿ,sh" mqj;am;a ;=<ska cd;sl
uÜgfï oekqj;alsÍï isÿ lsÍu'

15' úfYaI 15'1' úfYaI wjYH;d 15'1'1' iudf,dapkh lsÍu i|yd udkj udkj ysñlï fldñiu fláld,Sk lñgqj m;a lsÍu'
wjYH;d iys; mqoa.,hkaf.a ysñlï kS;sh ;=< wOHdmk{hska
iys; whs;sjdislï iy jD;a;slhska iy úfYaI wjYH;d wdndê;Ndjhg wod< úê
mqoa.,hskaf.a ms<sn| iïuq;sh iys; mqoa.,hkaf.a ysñlïj,g ksfhda. iys; ish¨u
ysñlï wkqj mj;akd kS;s wod< fjk;a wxYhkayS úfYaI{hska wud;HdxY
wdrlaId iudf,dapkh lsÍu' ^Wod - wOHdmkh" udOH" udkisl
kS;s flgqïm;a ld¾hd,h
lsÍug" .re fi!LH jD;a;slhska& we;=¿j isú,a
lsÍug iy iudc m%ùkhskaf.ka iukaú; jdKsc uKav,h
m%j¾Okh lKavdhula m;a lsÍu'
lsÍug
jHjia:duh" 15'1'2' iudf,dapkh u; mokïj" mqoa.,sl ixfYdaOk ms<sn| wjika
m%;sm;a;suh wxYh ;=< md¾Yajlrejkaf.a ;SrKhla .ekSu'
iy ^Wod ( ,xld fiajd kshqla;slhskaf.a
wdh;ksluh ix.uh" jdKsc uKav,h& Wmfoia
jYfhka iys;j mj;akd kS;s moaO;shg
lghq;= ixfYdaOk fhdackd lsßu'
lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 149
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

15'1'3' ish¨u NdIdjka iy msúish yels kS;sm;s fomd¾;fïka;=j iudf,dapkfha úpdr iy


wdldrfhka iudf,dapkh m%isoaêhg m%;sM, m%ldYhg m;a lsÍu
m;a lsÍu' leìkÜ uKav,h iy Wmfoia ,ndÿka md¾Yj
y÷kd.ekSu'
md¾,sfïka;=j
kj kS;s moaO;sh ms<sn|
wud;H uKav,fha
wfmalaIdj'

15'1'4' ks¾foaY lr we;s mßÈ kS;s ixfYdaê; kS;s .eiÜ lsÍu'


ixfYdaOkh'

15'2' úfYaI wjYH;d 15'2'1' iudf,dapkh isÿ lsÍu i|yd udkj udkj ysñlï fldñiu uOH ld,Sk úfYaI{hskaf.ka iukaú;
iys; mqoa.,hkaf.a ysñlï kS;sh ;=< wOHdmk{hska lKavdhula m;a lsÍu'
whs;sjdislï ms<sn| iy jD;a;slhska iy úfYaI wjYH;d iudc iún,.ekaùu yd
iïuq;sh iy iys; mqoa.,hkaf.a ysñlïj,g iqNidOk wud;HdxYh isú,a iudcfha woyia
wfkl=;a cd;Hka;r wod< fjk;a wxYhkayS úfYaI{hska úuiqï wjia:d .Kk'
cd;sl nqoaêuh foam,
rduq iu`. wkqrEmjk ^Wod - wOHdmkh" m%jdykh" kd.ßl
fomd¾;fïka;=j
nj iy;sl lsÍug ixj¾Okh" udOH" udkisl fi!LH&
kS;s ixfYdaOkh we;=¿j isú,a iudc m%ùKhskaf.ka wOHdmk wud;HdxYh
i|yd ilia flrñka iukaú; lKavdhula m;a lsÍu'
mj;sk wdndê;Ndjh kS;s flgqïm;a ld¾hd,h
ms<sn| kS;s 15'2'2' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska" isú,a iudc m%;spdr iy
iudf,dapkh lr Tjqkaf.a ksfhdað; ixúOdk" udkj kS;sm;s fomd¾;fïka;=j woyia iïmdokh lsÍu'
ixfYdaOkh lsÍu' ysñlï kS;sh ;=< wOHdmk{hska leìkÜ uKav,h
iy jD;a;slhska iy úúO
ckj¾.j,g wh;a fjk;a isú,a md¾,sfïka;=j
iudc l%shdldÍka iy N+f.da,sh
ksfhdackhka iu`. woyia ,nd
.ekSu i|yd idlÉPd lsÍu iy
m%;spdr jd¾;d lsÍu'

15'2'3' mk;a NdId ;=fkka flgqïm;a mk;a ms<sn| woyia ,nd


fldg m%udKj;a ld,iSudjla .ekSu i|yd tajd ,nd
;=< ,nd.;yels wdlD;Ska u.ska .;yels wdlD;Ska u.ska
iudf,dapkh iy uyck woyia ,nd wud;HdxY fjí wvúfha
.ekSu i|yd m%isoaêhg m;a lsÍu' m< lsÍu'

150 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

15'2'4' kS;s.; l< úfYaI wjYH;d iys; .eiÜl< mk;a'


mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï ms<sn|
iïuq;sh i|yd kS;s moaO;shg n,h
,nd§u i|yd wdndê; ysñlï mk;
mekùu'

15'2'5' ix{d NdId mk; mekùu'

15'2'6' nqoaêuh foam, mk;g isÿ lrk


,o ixfYdaOh - urdflaIa .súiqu
mekùu'

15'2'7' iqÿ ierhá mk; mekùu'

15'2'8' udkisl fi!LH mk; mekùu


yd m%;sm;a;sh ^f,dal fi!LH
iïfï,kfha (WHA) udkisl
fi!LH l%shdldÍ ie,eiau 2013
- 2020 g .e,fmk mßÈ fuh
isÿflf¾&'

15'3' úfYaI wjYH;d 15'3'1' kj kS;s iudf,dapkh i|yd kj kS;s fhdackd lrk isÿ flfrñka mj;shs lñgqj m;a lsÍu iy úê
iys; mqoa.,hkaf.a wdndê;;dj" udkj ysñlï kS;sh wod< f¾Çh wud;HdxY ksfhda. m%isoaêhg m;a lsÍu'
whs;sjdislï ms<sn| iy wdndê; ysñlï ms<sìUq jk
iïuq;shg wkql+, kS;sj,g wod< fjk;a lafIa;%hkays udkj ysñlï fldñiu
ùu i|yd ish¨u úfYaI{hskaf.ka iukaú; lñgqj'
kj kS;s flgqïm;a
we.hSug ,la lsÍu' 15'3'2' iudf,dapkfha m%;sM, m%ldYhg m;a m%;sM, m%ldYhg m;a lsÍu
lrk ,o w;r Bg wod<j m%;spdr iy ixúOdk u.ska olajk
oelaùu i|yd úfYaI wjYH;d ,o m%;spdr iïmdokh
iys; mqoa.,hskag iy Tjqkaf.a lsÍu'
ixúOdkj,g wjia:dj iy m%fõYh
,nd§u'

15'3'3' iudf,dapkfha ks¾foaYj,g kS;S ixfYdaOkh lsÍu'


wkql+,j kj kS;s flgqïm;a
ixfYdaOkh lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 151
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

15'4' úfYaI wjYH;d 15'4'1' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a udkj ysñlï fldñiu fláld,Sk m;al< lñgq idudðlhska"
iys; mqoa.,hkaf.a cd;sl iNdfõ iy ú'w'mq' u.ska m;al< lñgqj" fyda úê ksfhda. iy y÷kd.;a
whs;sjdislï whs;sjdislï m%j¾Okh lsÍug w.%dud;H ld¾hd,h ;=< idudðlhska'
ms<sn| iïuq;sfhys úfYaIfhka kshu l< fjk;a ia:dms; lsis÷ wud;HdxYhl
33 ^1& j.ka;shg hdka;%Kj, m%udKj;aNdjh yd n,mEfuka f;dr ld¾hh m%ldYs; iajdëk
wkql+,j wdndê; ld¾hidOkh iajdëkj iudf,dapkh idOk n,ldh' iudf,dapkh'
ysñlïj,g wod< lsÍu i|yd ia:dms; lñgqj'
ne£ï l%shd;aul
15'4'2' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hka úfYaI wjYH;d iys; úfYaI wjYH;d iys;
lsÍfï lghq;=
ms<sn| cd;sl iNdj iy tjeks mqoa.,hka ms<sn| cd;sl mqoa.,hska" Tjqka ksfhdackh
iïnkaëlrKh
fjk;a wdh;kj, j¾;udk iNdfjys oekg ksfhdackh lrk ixúOdk iy fjk;a
lsÍu i|yd jk
iy ysgmq idudðlhska fukau lrk fyda fmr ksfhdackh isú,a iudc l%shdlrejkaf.a
wdh;ksluh jev
wud;HdxYj, fjk;a ksfhdað;hska" l< ish¨u wud;HdxY' woyia ,nd .ekSu iy
ms<sfj,'
ú'w' iys; ck;dj" ú'w'mq' yd m%;spdr m%ldYhg m;a lsÍu'
Tjqka i|yd jk ixúOdk iy
fjk;a isú,a iudc mlaImd;s;ajh
olajkakkaf.a woyia ,nd .ekSu'
15'4'3' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hka wdndêNdjh flfrys m;al< idudðlhska iys;
ms<sn| cd;sl iNdfjys iy fjk;a wjOdkh fhduq lrñka ta i:dms; hdka;%K'
wdh;kj, ld¾hhka iy ;SrK i|yd lemjqKq wud;HdxY
ms<sn| jd¾;d iudf,dapkh' ^Wod - iudc iqNidOk"
wOHdmk" fi!LH&
15'4'4' jd¾;dj ish¨u NdIdjkaf.ka md¾,sfïka;=j jd¾;dj m<lsÍu'
m%ldYhg m;a fldg fnod yeßu'
15'4'5' mj;akd hdka;%Kj, idudcslhka m;a lsÍu yd
m%udKd;aul;dj ms<sn| iajdëk hdka;%Kh l%shd;aul lsÍu'
iudf,dapkfha W.;a mdvï iy
ks¾foaY ie,ls,a,g .ksñka fhdað;
iïnkaêlrK hdka;%Kfha iajNdjh
iy jHQyh ms<sn| ks¾foaY ks¾Kh
lsÍug iy bÈßm;a lsÍug rcfha
iy isú,a iudcfha md¾Yajlrejka
iy úfYaIfhka ú'w'mq' iy Tjqkaf.a
ksfhdað; ixúOdkj, woyia ,nd
.ekSu iy tajdfha m%;spdr jd¾;d
fldg m%isoaO lsÍu'

152 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

15'4'6' rch ;=< nyq - wud;HdxYuh"


nyq - wdxYsl iy úúO uÜgfï
wdndê; ysñlï l%shd;aul lsÍu
iïnkaêlrKh iy mÍlaId lsÍu
i|yd hdka;%Khla ia:dms; lsÍu'

15'5' úfYaI wjYH;d 15'5'1' mj;akd hdka;%Kj, udkj ysñlï fldñiu uOH ld,Sk úfYaI wjYH;d iys;
iys; mqoa.,hkaf.a m%udKd;aul;dj ms<sn| iajdëk mqoa.,hska" Tjqka ksfhdackh
whs;sjdislï iudf,dapkfha W.;a mdvï iy wdKavql%u jHjia:d iNdj lrk ixúOdk iy fjk;a
ms<sn| iïuq;sfhys ks¾foaY ie,ls,a,g .ksñka fhdað; isú,a iudc l%shdlrejkaf.a
ckdêm;s ld¾hd,h
33 ^2& j.ka;shg kshduk hdka;%Kfha iajNdjh woyia ,nd .ekSu iy
wkql+,j wdndê; iy jHQyh ms<sn| ks¾foaY ks¾Kh md¾,sfïka;=j m%;spdr m%ldYhg m;a lsÍu'
ysñlï l%shd;aul lsÍug iy isÿ lsÍug rcfha iy
lsÍu kshdukh isú,a iudcfha md¾Yajlrejka iy m;al< idudðlhska iys;
iy we.hSu i|yd úfYaIfhka úfYaI wjYH;d iys; hdka;%Kh ia:dms; lsÍu'
wdh;ksluh jev mqoa.,hska iy Tjqkaf.a ksfhdað;
ms<sfj,' ixúOdk iu. WmfoaYkh iy
tajdfha m%;spdr jd¾;d fldg m%isoaO
lsÍu'

woyia ,nd .ekSu iy iudf,dapkh"


my; wdldrfhka ia:dms; lrk ,o
iajdêk hdka;%Kh (

1' wdKavql%u jHjia:d iNdj


úiska m;al< idudðlhska iys;
wdndê; ysñlï fldñiula'

fyda

2' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska


we;=<;a m%udKj;a iïm;a yd
ld¾h uKav,h iys; udkj
ysñlï fldñiu ;=< jk úfYaI
tallhla'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 153
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

15'6' úfYaI wjYH;d 15'6'1' iïnkaêlrK hdka;%Khg iïnkaêlrK hdka;%K uOH ld,Sk fjí wvúhla ks¾udKh
iys; mqoa.,hskaf.a iyhjk f,alï ld¾hd,hla lsÍu'
whs;sjdislï úiska mj;ajdf.k hk iy ck yd ixLHd f,aLk
;yjqre flfrk md,kh flfrk f;dr;=re fomd¾;fïka;=j
jevigyka iy ksIaldYkdh;khla f,i lghq;=
fi!LH wud;HdxYh
fiajdjka ,nd§fï§ lrk ú'w'mq' msúiqï fjí wvúhla
idlaIs mokï jeä ia:dms; lsÍu' wOHdmk wud;HdxYh
ÈhqKq lsÍï i|yd"
wdndê;;dj úIh 15'6'2' l%shdldÍ;ajh ms<sn| cd;Hka;r iudc iún,.ekaùu yd È.=ld,Sk úfYaI wjYH;d iys;
fldg.;a o;a; j¾.SlrKh (ICF) u; mokï ù iqNidOk wud;HdxYh mqoa.,hska l<ukdlrK
cd;sl" m<d;a" tl;= fkdl< o;a; ms<sn| jk f;dr;=re moaO;shla (DMIS)
Èia;%sla iy m%dfoaYsh úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hskaf.a lïlre wud;HdxYh ilia lsÍu yd m%fõYh
uÜgñka /ia lsÍu" l<ukdlrK f;dr;=re moaO;shla ms<sn| kS;s m%isoaêhg
(DMIS) ilia lsÍu' wêlrK wud;HdxYh m;a lsÍu'
jd¾;d lsÍu iy
Ndú;d lsÍu' ldka;d yd <ud lghq;=
15'6'3' m%Odk fiajd m%fõY ia:dkj,ska ±kg l%shd;aul fõ' iólaIKh w;r;=r yd
^tkï fi!LH wxYfha idhk" wud;HdxYh th ksu lsÍfuka miq ta
m%d:ñl mjq,a fi!LH fiajd l%uh& cd;sl <udrlaIl wêldßh ms<sn| f;dr;=re iy m%;sM,
iy l%udkql+, iólaIK ;=<ska o;a; m%isoaêhg m;a lsÍu'
iSud iys; jk uQ,sl whs;sjdislï ue;sjrK fldñiu
ms<sn| ^tkï wOHdmkh ;=< <uqka&
o;a; ks;sm;d /ia lsÍu' w.%dud;H ld¾hd,h

15'6'4' oekg mj;akd cd;sl m%;sm;a;sh uOH ld,Sk hdj;ald,Sk lsÍï isÿ
hdj;ald,Sk lsÍu i|yd m¾fhaIK lrñka mj;shs'
lsÍu'

15'6'5' udkj ysñlï ms<sn| cd;sl l%shdldÍ oekg l%shd;aul fõ' flaka‍øia:dkhla ia:dms;
ie,eiau (NHRAP) l%shd;aul lsÍu lsÍu'
wëlaIKh i|yd w.%dud;H ld¾hd,h
;=< flaka‍øia:dkhla ia:dms; lsÍu
iy úfYaI wjYH;d iys; <uqka iy
ldka;djkag wod< l%shd;aul lsÍï
iïnkaOfhka m%.;sh iy ;;a;ajh
we.hSu'

154 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

15'6'6' ú'w'mq' ryiHNdjh iy;sl oekg l%shd;aul fõ o;a; ,nd.; yels nj'
lsÍu i|yd o;a; wdrlaIdj iy
fm%dfgdflda,hkag hg;aj fjkia
f,i fkdie,lSu ;yjqre lsÍu
i|yd o;a; iy ixLHd f,aLk" ,nd
.; yels wdldrfhka iy ;dlaIKh
iys;j ilia lsÍu'

15'7' úfYaI wjYH;d 15'7'1' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hska iudc iún,.ekaùu yd uOH ld,Sk fhda.H kS;s iïu; lsÍu'
iys; mqoa.,hskaf.a i|yd fiajd iy jevigyka i|yd iqNidOk wud;HdxYh
whs;sjdislï ,nd wruqo,a imhk f,i jk b,a,Sï
.ekSu i|yd ish¨u wod< f¾Çh wud;HdxY u.ska uqo,a m<d;a uÜgu we;=¿j úfYaI
uOHu rcfha iy wud;HdxYh fj; ,nd§u' wjYH;d iys; mqoa.,hka
m<d;a wud;HdxY ;=< i|yd jk jevigyka iy
Tjqka i|yd fiajd fiajd l%shd;aul lrk
iy jevigyka fjk;a wod< wud;HdxY
,nd§u i|yd whjeh
uqo,a wud;HdxYh
fjkalsÍu'
md¾,sfïka;=j

ú.Kldêm;s

md,k lñgqj

15'8' wdndê;Ndjh ms<sn| 15'8'1' rch iy isú,a iudcfha md¾Yajldr wdndêNdjh ms<sn| uOH ld,Sk hdj;ald,Sk lrk ,o
cd;sl m%;sm;a;sh lKavdhïys woyia ,nd .ekSu' flakaøia:dk iys; iy m%;sm;a;s ixirKh lsÍu'
iudf,dapkh lr wdndêNdjhg wod< úê
ixfYdaOkh lsÍu' 15'8'2' isÿl< iólaIK iy wfkl=;a ksfhda. iys; ish¨u
m¾fhaIK' wud;HdxY

15'8'3' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hkaf.a


whs;sjdislï ms<sn| iïuq;shg iy
wfkl=;a wod< mj;akd m%;sm;a;s"
ie,iqï iy Ndú;djkag wkqj
iudf,dapkh fldg ixfYdaOkh
lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 155
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

15'9' wdndO iys; 15'9'1' rch iy isú,a iudcfha iy úfoaY lghq;= wud;HdxYh uOH ld,Sk úfYaI wjYH;d iys;
mqoa.,hkaf.a úfYaIfhka úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï
whs;sjdislï ms<sn| mqoa.,hska iy Tjqkaf.a ksfhdað; ms<sn| lñgqjg bÈßm;a
iïuq;sfhys 35 ixúOdkj, md¾Yajlrejkaf.a woyia lrk ,o jd¾;dj m%ldYhg
j.ka;sh hgf;a ,nd .ekSu i|yd idlÉPd meje;aùu m;a lsÍu'
úfYaI wjYH;d iy Tjqkaf.a m%;spdr we;=<;a lsÍu'
iys; mqoa.,hskaf.a
ysñlï ms<sn| tlai;a 15'9'2' úfYaI wjYH;d iys; mqoa.,hkaf.a wdndê;Ndjhg wod< fiajd úfYaI wjYH;d iys;
cd;Skaf.a lñgqjg whs;sjdislï ms<sn| lñgqjg bÈßm;a imhk iy jevigyka mqoa.,hkaf.a whs;sjdislï
jd¾;d lsÍu' lsÍug fmr wod< jd¾;dj m%isoaêhg l%shd;aul lrk ish¨u ms<sn| lñgqfõ fmdÿ
m;a lsÍu' f¾Åh wud;HdxY ksÍlaIK'

156 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
wd¾Ól" iudc yd ixialD;sl whs;sjdislï

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 157
2017 - 2021
158 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
wd¾Ól" iudc yd ixialD;sl whs;sjdislï

Y%S ,xldj wd¾Ól" iudc iy ixialD;sl ysñlï ms<sn| cd;Hka;r m%{ma;sh (ICESCR) 1980 § wmrdkqu; l< w;r" tu ksidu foaYSh kS;s ;=<ska iy mßmd,k" úOdhl yd wêlrK
l%shdud¾. ;=<ska wd¾Ól" iudÔh iy ixialD;sl ysñlï (ESCR) wdrlaId lsÍug Y%S ,xldj ne£ isà'

udkj ysñlïj, mßmQ¾K;ajhg iy w¾:j;a nj idlaId;a lsÍug" Y%S ,dxlslhkag wkkHjQ .re;ajh ms<sn| uQ,slj u i<lñka wd¾:sl" iudÔh iy ixialD;sl whs;Ska wdKavql%u
jHjia:dj u.ska iy;sl lsÍu w;HdjYH lreKla njg m;aj we;' wd¾Ól" iudc iy ixialD;sl ysñlï wdKavql%u jHjia:djg we;=<;a lsÍ‍fuka wdKavql%u jHjia:d m%;sixialrK
isÿ lsÍfï iqúfYaIs wjYH;dj ms<sn|j" rdcH ksfhdack ldrl iNdjg §¾> jYfhka ks¾foaY lsÍï bÈßm;a lr we;' fuu we;=<;a lsÍï uq,sl whs;sjdislï mßÉfþofha muKlau
fkdj" tajd wdKavql%u jHjia:dfõ rdcH m%;sm;a;s fufyhùfï uq,O¾u ;=<o" rdcH uqo,a" bvï" ixj¾Okh mßirh" hqla;sh iy kS;s wdOdr ,nd .ekSug we;s wjldYh" hk lafIa;%
;=< o i|yka úh hq;=h' Y%S ,xldj iydh m< lr we;s" ;sridr ixj¾Ok b,lal idlaId;a lr .ekSu i|yd wd¾:sl" iudc iy ixialD;sl whs;Ska iïnkaOfhka wiu;=,s;;djka
u`.yrjd .ekSug rch Okd;aul mshjr .kq ,eîu ;jÿrg;a wjYHh' isú,a iy foaYmd,k lafIa;% yryd muKla fuu ;;ajhka úi|d .; fkdyelsh'

fi!LH" wOHdmkh iy iudc iqN idOkh jeks wxYhka uq,a lr .ksñka uyck m%;smdok wdY%s; idOkSh mYapd;a - ksoyia b;sydihlg Y%S ,xldj ysñlï lshhs' flfia jqjo uq,sl
whs;sjdislï yd ysñlï f,i wd¾Ól" iudc iy ixialD;sl whs;Ska y÷kd .ekSug kï" fuu lreKq wmf.a wdKavql%u jHjia:dj" kS;s iy ld¾h ie,iqï w;rg tald.%lrKh ùu
;SrKd;aulj n,mdhs' fuu ysñlï ksoyi" f.!rjh" hymeje;au iy udkj wdrlaIdj i|yd flakao%Sh jeo.;alula orhs'

udkj whs;sjdislï iy;sl lsÍu hkqfjka kS;suh" m%;sm;a;suh" yd tys iqixfhda.fhka cd;sl yd iajNdúl iïm;a l,dmSh jYfhka yd ñksia m%cdj w;r;a ffijÍ mßfNdackh
isÿúh hq;=h hkako woyia flf¾' tneúka ffijÍ mßfNdackh m%j¾Okh lrk rdcH uQ,H úuOH.;lrKh" l,dmSh iïm;a i|yd l,dmSh jYfhka ;SrKhkag t<eöu" flakaøSh
m¾hka; iïnkaO;d hk lreKq" w¾:j;a wd¾:sl" iudc iy ixialD;sl whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh ioyd bjy,a fõ'

iNNd.s;aj" ;srir" idOdrK iy iunr l,dmSh jYfhka ;=,kd;aul ixj¾Okh ;=<ska hqla;s idOdrK;ajhla rch úiska iy;sl l< hq;= nj iy mqrjeishkag Tjqkaf.a whs;ska
n,d;aul lsÍug iy b,a,Sug iïm;a ,ndÈh hq;= nj cd;sl udkj ysñlï ld¾h ie,eiau u.ska (NHRAP) wjOdrKh lrhs' Y%S ,xldj fuu j.lSï imqrd,Sug ia:dhs mshjr .;
hq;= w;r fuu m%;sm;a;sh ;=< oelafjk ld¾h noaO lreKq tu j.lSï bgq lsÍu i|yd blauKskau .; hq;= mshjr lsysmhla f,i oelaúh yelsh'

úfYaIfhkau" wfma ck.ykfhka m%n,ju mSvdjg m;a" iq¿ ck fldgia w;r iq¿ cd;Skag" ldka;djka" ;reK m%cdj" orejka" j;= ck;dj" wdndê; mqoa.,hka" w;S;fha § wdhqO
w;g .;a mqoa.,hka iy ;j;a fndfyda mqoa.,hkag fuu whs;ska úfYaIfhka ,nd.; yels úh hq;=h' tneúka úYaùh jákdlula we;s" fkdfnÈh yels iy tlsfklg noaO jQ ñksia
whs;sjdislï f,i wd¾Ól" iudc iy ixialD;sl ysñlï wdrlaId lsÍfï jeo.;alu y÷kd .ksñka" Y%S ,xldfõ uyck;dj yd úúO m%foaY w;r wysñ lsÍï" j¾.jd§ widOdrKlï"
wiudk;d" cd;sl udkj ysñlï ld¾h ie,eiau u.ska wduka;%Kh lrhs'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 159
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1' ish,a,kagu 1'1' jD;a;sfha § iudk 1'1'1' l%shd;aul lsÍfï YlH;dj ;lafiare cd;sl m%;sm;a;s iy wd¾Ól flá ld,Sk NHREP iudf,dapkh'
mQ¾K iy wjia:d ,nd§u lsÍug udkj iïm;a ixj¾Ok yd lghq;= wud;HdxYh $
M,odhs iy iDcq yd jl% /lshd ms<sno cd;sl m%;sm;a;sh lïlre wud;HdxYh $ l%shdldÍ ie,eiau ks¾udKh
/lshd iy widOdrKlï (NAHREP) iy l%shdldÍ ie,eiau ldka;d yd <ud lghq;= lsÍu'
jeo.;a je<elaùu' iudf,dapkh' wud;HdxYh
jD;a;Ska' 1'1'2' Y%u n,ldhg wh;a ldka;djka lïlre yd jD;a;Sh iñ;s flá $ Y%u n,ldhg wh;a
fjkia fldg ie<lSula fmkakqï in|;d wud;HdxYh uOH ld,Sk ldka;djka fjkia fldg
lrk kS;s iy fr.=,dis bj;a lsÍu' ie<lSula fmkakqï lrk
kS;s iy fr.=,dis .Kkh
lsÍu'
1'1'3' cd;sl wdrlaIdj mj;ajd f.k wdrlaIl wud;HdxYh flá ld,Sk iudf,dapkh wjika lsÍu'
hdug ikakoaO yuqodjg iy
kS;sh iy iduh ms<sn| ikakoaO yuqodj iy fmd,sia
fmd,sia fomd¾;fïka;=jg ldka;d
wud;HdxYh fomd¾;fïka;=fõ wkqu;
fiajl m%‍udKfha wjYH;djg
fiajl ixLHdj ixfYdaOkh
hg;aj ikakoaO yuqodj iy cd;sl fmd,sia fldñiu
lsÍu'
fmd,sia fomd¾;fïka;=fõ wkqu;
fiajl ixLHdj iudf,dapkh lr
ixfYdaOkh lsÍu'
1'1'4' ldka;djka nojd .ekSï iy Wiia rdcH mßmd,k yd uOH ld,Sk isÿl< mqyqKqlsÍï m%udKh'
lsÍï lghq;= j,§ isÿjk iDcq yd jl% l<ukdlrK wud;HdxYh $
fm!oa.,sl wxYh iu. l<
widOdrKlï Ndú;fhka ;=rka lsÍu
,xld ydïmq;=kaf.a WmfoaYk m%udKh'
ioyd rdcH yd fm!oa.,sl wxYfha
iïfï,kh
fiajd fhdaclhka yg wod< iy
m%udKj;a mqyqKqj ,nd§u' Y%S ,xld jdKsc uKav,h

1'2' Y%u n,ldfha ldka;d 1'2'1' rdcH wxYfha ;SrK .ekSfï ;k;=re rdcH mßmd,k yd flá ld,Sk rdcH wxYfha ;srK .ekSfï
ksfhdackh by, i|yd ldka;d ixLHdj by< kexùug l<ukdlrK wud;HdxYh ;k;=re j, we;s ldka;djka
oeóu' ys;lr l%shdud¾. .ekSu' m%;sY;hla f,i'
1'2'2' jdKsc uKav,h iy EFC w;rueÈ lïlre wud;HxYh uOH ld,Sk meje;ajQ WmfoaYk ixLHdj'
wdh;k f,i Ndú;d lrñka
Y%S ,xld jdKsc uKav,h l%shdldÍ ie,eiaula ilia
fm!oa.,sl wxYfha ;SrK .ekSfï
lsÍu'
;k;=rej, isák ldka;djka ixLHdj ,xld ydïmq;=kaf.a
m%udKd;aulj jeä lsÍug l%shdldÍ iïfï,kh mqoa.,sl wxYfha ldka;d
ie,eiaula ilia lsÍug idlÉPd fiajlhkaf.a jeãùfï
meje;aùu' m%‍;sY;h ms<sn| iuQykh
fkdl< o;a; /ialsÍu'

160 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'3' /lshd ia:dkfha 1'3'1' ,sx.sl w;jr .eg`M iïnkaO lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk$uOH md¾,sfïka;=fõ§ kS;s
,sx.sl ysßyer wNHka;r ÿla.ekú,s yiqrejd,Sfï ld,Sk moaO;sh wkqu; lsÍu'
je<laùu' hdka;%Khl wjYH;dj imqrd,Sug" wêlrK wud;HdxYh
úfYaI wjOdkhla fhduq lrñka
ks¾ñ; kj kS;s moaO;shla'
1'3'2' ishÆ wdh;k iyk hdka;%Khla lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk iyk hdka;%Kh iys;j
jYfhka CASH m%;sm;a;sh ilia CASH m%;sm;a;sh ia:dms;
lsÍu iy thska wju jYfhka wêlrK wud;HdxYh wdh;k m%;sY;hla f,i'
50] ldka;d ksfhdackhla hq;=j
uydêlrKhg wNshdpkd bÈßm;a
lsÍfï yelshdj iys;j f.dv
ke.Su'

1'3'3' CASH m%;sm;a;sh l%shd;aul lsßu lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk wod< wud;HdxYhg fjka
ioyd rdcH yd fm!oa.,sl wxYhkays l< m%;smdok m%;sY;hla
udkj iïm;a iNslhkag mqyqKq rdcH mßmd,k yd f,i'
lrùï isÿ lsÍug m%udKj;a l<ukdlrK wud;HdxYh
m%;smdok ,nd§u'
uqo,a wud;HdxYh

1'3'4' meñKs,s lñgq" ÿla .ekú,s lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk wdpdr O¾u moaO;shla ilia
yeisrùfï hdka;%K" oekqj;a lsÍfï lsÍu'
iy wdpdr O¾u moaO;shla ks¾udKh lïlre fomd¾;fïka;=j
lsÍug" ld¾ñl wdrjq,a mk; (IDA) mj;ajk ,o mqyqKq
wêlrK wud;HdxYh jevigyka .Kk'
hgf;a meñKs,s ksrdlrKh ioyd
meñK ùfï§" ydïmq;=ka ta ioyd
ne£ isák nj ;yjqre lsÍu'

1'3'5' tjeks lñgqjla isÿ lrk ,o lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk ,sx.sl ysßyerlsÍï
fidhd.ekSïj,ska miqj" wdh;k iïnkaOfhka fmd,Sishg
ix.%yh hgf;a úkhdkql+, l%shdu¾. lïlre fomd¾;fïka;=j fj; isÿ l< fhduq lsÍï
.ekSu yd wmrdO mÍlaIK isÿ .Kk'
wêlrK wud;HdxYh
lsÍug fmd,sish fj; fhduqlsÍug
we;s yelshdj we;s lsÍu' rdcH mßmd,k wud;HdxYh

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 161
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'3'6' ,sx.sl w,a,ia ,nd§u we;=<;a jk ckdêm;s f,alï ld¾hd,h flá ld,Sk w,a,ia mk; ixfYdaOkh'
f,i mk; ixfYdaOkh lsÍu yd
,sx.sl w,a,ia Ndr.ekSu yd fm<Uùu
w,a,ia yd ¥IK .Khg we;=<;ajk
fia wod< kS;s ixfYdaOkh'

1'4' rd;%S jevuqr 1'4'1' rd;%S jevuqr wjika ù ksjig hk lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk wod< kS;s ixfYdaOkh'
i|yd odhl jk ldka;djkaf.a wdrlaIdj iy;sl
ldka;djkaf.a lsÍug wjYH mshjr we;=<;a lsÍug
wdrlaIdj' ldka;djka yd ;reK mqoa.,hska
fiajfha kshqla; lrùfï mkf;a 2 ta
j.ka;sh ixfYdaOkh lsÍu'

1'5' l¾udka; Yd,dj, 1'5'1' l¾udka;Yd,d wd{d mk;" lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk ,enqKq meñKs,s m%udKh'
ld¾hhkays kshqla; úfYaIfhkau Bg wh;a fi!LH yd
lrùug n,mdk wdrlaIKh ms<snoj úêúOdk we;=<;a ov kshu l< yd l%shdud¾.
fldkafoais' fr.=,dis oeä f,i n,d;aul lsÍu' .kakd ,o l¾udka; Yd,d
m%;sY;h f,i'

1'6' Y%ñlhka Ndú;h 1'6'1' wdfhdaclhkag ,ndfok iyk" lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk wkql+,;djka fkdoela
ms<sn| M,odhs mÍlaIK lghq;=j,g ndOdjla jQ ;;a;ajhkag .;a
mÍlaIK' fkdfjk njg f,dal lïlre l%shdud¾.hka m%;sY;hla
ixúOdk m%{ma;s 31 ^1947 lïlre f,i'
mÍlaIK lghq;= iïnkaO iïuq;sh&
wkqj oeä wkql+,;djla oelaùu'

162 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'7' foudmsh ksjdvq 1'7'1' ud;D m%;s,dN jeä lsÍug yd lïlre wud;HdxYh flá $ wod< md¾Yajlrejka iu`.
fm!oa.,sl wxYhg mS;D ksjdvq uOH ld,Sk l< idlÉPdjdr .Kk'
we;=<;a lsÍug yels jk mßÈ" 1939 <ud yd ldka;d lghq;=
ud;D m%‍;s,dN wd{d mk; iy 1954 wud;HdxYh wod< kS;s ixfYdaOkh'
idmamq iy ld¾hd, ^/lshd iy
rdcH mßmd,k wud;HdxYh
mdßf;daIsl& mk; ixfYdaOkh lsÍu'
,xld fiajHh iïfï,kh

1'7'2' rdcH wxYfha mS;D ksjdvq jeä ÈhqKq lïlre wud;HxYh flá ld,Sk $ uOH wod< kS;s ixfYdaOkh'
lsÍug ud;D m%;s,dN wd{d mk; $ ld,Sk
wdh;k ix.%yh ixfYdaOkh' <ud yd ldka;d lghq;= mS;D ksjdvq ,nd.;a
wud;HdxYh mqoa.,hska m%;sY;hla f,i'

1'7'3' <|rejkag YdÍßlj ÿn, iy lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk §¾> ksjdvq iys; mqoa.,hska
wdndê; ;;ajhka we;s njg frda. m%;sY;hla f,i'
ksYaph l< wjia:djkaysÈ" iïmQ¾K <ud yd ldka;d lghq;=
jegqma iys; j mS;D ksjdvq Ⱦ> wud;HdxYh
lsÍu'
,xld fiajHh iïfï,kh

1'7'4' yodjvd.;a orejka iys; fouõmshka lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk WmfoaYk meje;ajQ jdr
ioyd m%;s,dN §¾> lsÍu yd tjeks .Kk'
m%;s,dN ,nd §ug fiajHhka $
fiajlhkag jehjk úhou mshùug yodjvd .;a fouõmshkag
wruqo,la msysgqùu' ,nd ÿka m%;s,dN .Kk'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 163
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'8' .=Kd;aul oeßh 1'8'1' wxl 156 orK ILO iïuq;sh lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk iudf,dapkhla lsÍu'
yels <ud wdrlaIK wmrdkqu; lsÍu iïnkaOfhka
fiajd i`oyd fmdÿ iudf,dapkh iy ta ms<sn| i<ld ILO iïuq;sh j,x.= lsÍu'
m%fõYhla' ne,Su ^1981 mjq,a j.lSï iy;sl
fiajl iïuq;sh&
1'8'2' mjqf,a j.lSï iy rdcldÍuh lïlre wud;HdxYh uOHu $ l%shdldÍ ie,eiaula
j.lSï tl yd iudkj bgq lsÍug È.= ld,Sk msysgqùu'
foudmshkag yels jk fia <ud <ud yd ldka;d lghq;=
rlaIl fiajd myiqlï cd,hla wud;HdxYh msysgqjk ,o <udrlaIl
ks¾udKh lsÍu yd ixj¾Okh' myiqlï m%udKh'

1'8'3' fiajdia:dkj, Èjd iq/l=ï lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk ia:dms; Èjd iq/l=ï
uOHia:dk wksjd¾hfhkau bÈ myiqlï .Kk'
lsÍu yd mj;ajdf.k hdug iy
uõlsß §ug wksjd¾h úfõlh uõlsß §ug úfõlhka ,nd
,nd§u iy;sl lsÍu yels jk .ekSug bvÿka ldka;djka
mßÈ ud;D m%‍;s,dN wd{d mkf;a .Kk m%;sY;hla f,i'
12 ta j.ka;sfha i|yka úêúOdk
wksjd¾hfhka ia:dmkh lsÍu'
1'8'4' fiajfha kshq;= wju ldka;djka lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk kS;s ixfYdaOkh'
ixLHdj wvqlsÍu yryd 12A
j.ka;sfha Wmfhda.S;djh mq`M,a lsÍu'
1'9' ksoyia fj<`o 1'9'1' ksoyia fj<`o l<dm fiajlhkaf.a lïlre wud;HdxYh flá $ iudf,dapkhla lsÍu'
l<dmh' Ôjk ;;a;ajhka" kjd;eka myiqlï uOH ld,Sk
^ldurfha úYd,;ajh" ldurhl Y%S ,xld wdfhdack uKav,h ILO iïuq;sh j,x.= lsÍu'
isák m%udKh" ikSmdrlaIl (BOI)
myiqlï hkdÈh& jeäÈhqKq lsÍu'
1'10' jeú,s l¾udka; 1'10'1' j;= m%‍cdjf.a iudc ixj¾Okh l÷rg" kj .ïudk" há;, flá $ WmfoaYk meje;ajQ jdr
wxYh' i|yd jQ cd;sl ld¾h ie,eiau myiqlï iy m%‍cd ixj¾Ok uOH ld,Sk .Kk'
l%shd;aul lsÍu Yla;su;a lsÍu' wud;HdxYh
1'10'2' 1958 f,dal lïlre ixúOdk lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk iudf,dapkh isÿ lsÍu
m%{ma;s wxl 110 orK j;= fiajl
iïuq;sfhys vi yd xii hk fldgia l÷rg" kj .ïudk" há;, ILO iïuq;sh j,x.= lsÍu
iudf,dapkh fldg wmrdkqu; myiqlï iy m%‍cd ixj¾Ok
lsÍu' wud;HdxYh

164 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'11' mYapd;a - ld,Sk 1'11'1' úY%du jegqma f.ùï" EPF ,nd.ekSu" lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk mYapd;a - ld,Sk /lshd
/lshd m%;s,dN' ETF" úY%du mdßf;daIs;ho we;=<;aj m%;s,dN ,nd§fï ld,h
mYapd;a - ld,Sk /lshd m%;s,dN ,nd rdcH mßmd,k yd wju lsÍu'
§u läkï lsÍu' l<ukdlrK wud;HxYh

1'11'2' j¾;udkh jk úg wdjrKh lïlre wud;HdxYh uOHu ld,Sk ld¾hh wdrïN lsÍu'
fkdjk lKavdhï fj; mYapd;a
- ld,Sk /lshd m%;s,dN ,ndÈug rdcH mßmd,k yd lKavdhï yÿkd.ekSu'
l%shdj,shla wdrïN lsÍu' l<ukdlrK wud;HdxYh

,xld ydïmq;=kaf.a
iïfï,kh

1'11'3' yÈis /lshd wysñ ùul § wju jegqma lïlre wud;HdxYh uOHu ld,Sk iudc iqNidOk l%uhla
,nd.kakka i`oyd iudc iqNidOk y`ÿkajd§u'
m%;sm;a;s y÷kajd §u' rdcH mßmd,k yd
l<ukdlrK wud;HdxYh

,xld ydïmq;=kaf.a
iïfï,kh

1'12' .Dyia: fiajlhska 1'12'1' wxl 189 orK ILO iïuq;sh lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk iudf,dapkhla isÿ lsÍu'
kshdukh' iudf,dapkh lr i<ld ne,Su ^2011
úfoaY lïlrejkaf.a iïuq;sh& iudc iún,.ekaùï yd ILO iïuq;sh j,x.= lsÍu'
iqNidOk wud;HdxYh

1'12'2' lïlre wud;HdxYh úiska isÿl< lïlre wud;HdxYh È.= ld,Sk wOHhkhka isÿlsÍu'
wOHhkhlg wkqj" IDA ixúOdkhg
wh;a fiajlhka f,i w¾: olajñka
iy EPF iy ETF ysñlu iys;"
úêu;a fldka;%d;a mokula u;
foaYsh lïlrejka kshdukh lsÍu'

1'12'3' lïlre wud;HdxYh úiska isÿl< lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk m%{ma;sh y÷kajd§u'
wOHhkhlg wkqj" .Dyia: fiajh
ioyd wju m%ñ;ska kshu lsßug
m%{ma;shla y÷kajd §u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 165
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'13' .Dyia: fiajlhka 1'13'1' wxl 181 orK ILO iïuq;sh lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk iudf,dapkhla isÿ lsÍu'
imhk fm!oa.,sl iudf,dapkh lr wmrdkqu; lsÍu
wdh;k kshdukh' i<ld ne,Su ^‍1997" fm!oa.,sl ILO iïuq;sh wmrdkqu;
/lshd ksfhdað; wdh;k iïuq;sh& lsÍu'

1'13'2' lïlre wud;HxYh úiska isÿl< lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk wêlaIK hdka;%Khla
wOHhkhg wkqj" fm!oa.,sl iys;j ,shdmÈxÑ ùfï
ksfhdað; wdh;k ,shdmÈxÑh iy ,xld ydïmq;=kaf.a l%ufõohla y÷kajd§u'
fr.=,dis W,a,x>Kh lrk ,o iïfï,kh
wjia:djkayS§" l%uj;aj $ l,ska l,g
n,m;%‍h wëlaIKhg ,la lsÍu'

1'14' jD;a;sh iñ;sj, 1'1'4'1' iduQyslj flaj,a lsßug" jD;a;sh lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk WmfoaYk meje;ajQ jdr
kS;suh ms<s.ekSu iñ;s kS;Hdl+,j ms<s.ekSug we;s .Kk'
,sys,alrKh lsÍu' 40] l wjYH;dj CEACR ksÍlaIK
lghq;=j,g wkql+,j wvq lsÍu' kj wjYH;d y÷kajd§u'

1'15' jeú,s l¾udka; 1'1'5'1' wxl 110 orK ILO iïuq;sfhys lïlre wud;HdxYh flá ld,Sk iudf,dapkhla isÿ lsÍu'
wxYfha jD;a;sh iñ;s X jk fldgi iy 1958 jeú,s
msysgqùfï whs;sh' l¾udka; fiajl iïuq;sh l÷rg" kj .ïudk" há;, ILO iïuq;sh wkqu; lsÍu'
^Y%S ,xldj w¾O jYfhka wkqu; myiqlï iy m%‍cd ixj¾Ok
l<& iudf,dapkh lr i<ld ne,Su' wud;HdxYh'

1'16' kS;suh ndOd rys;j 1'1'6'1' by; fhdackd i,ld n,ñka 1987 m<d;a iNd iy m,d;a uOH ld,Sk leìkÜ uKav,h úiska
j;= m%‍cdjg m%dfoaYSh wxl 15 orK m%dfoaYsh iNd mkf;a md,k wud;HdxYh ixfYdaOkh wkqu; lsÍu'
iNd u.ska fiajdjka 33 iy 19 jk j.ka;s ixfYdaOkh'
iemhSu iy;sl lsÍu' md¾,sfïka;= fhdackd ,nd§ug
mk; ixfYdaOkh lsÍu'

1'17' jev j¾ck isÿ 1'17'1' jD;a;sh iñ;s úfrdaëka fjkiafldg lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk Widúj, f.dkq l< kvq
lsÍfï whs;Ska ie<lSïj,g wod< kvq wêlrKh .Kk'
Yla;su;a lsßu' bÈßhg iDcqj bÈßm;a lrùu' Y%S ,xld wdfhdack uKav,h

1'17'2' widOdrK lïlre ms<sfj;a i|yd lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk wod< kS;s" ‍fr.=,dis
oeä ovqjï yÿkajd§u ;=<ska jD;a;Sh yd l%shdldÍ;ajhka
iñ;s j,g jev j¾ck lsÍfï Y%S ,xld wdfhdack uKav,h ixfYdaOkh'
whs;shg ndOd fkdjk f,i lghq;=
lsÍu'

166 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1'18' EPZ ys jD;a;sh iñ;s 1'18'1' EPZ ys jD;a;sh iñ;s lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk WmfoaYk meje;ajQ jdr
Yla;su;a lsÍu' l<ukdlrKh iy l%shdldÍ;ajh .Kk'
iïnkaOfhka ueÈy;a ùï je<elaùu' Y%S ,xld wdfhdack uKav,h
w;aika l< .súiqï ixLHdj'

2' iudc 2'1' iudc wdrlaIKh 2'1'1' ú‍fYaIfhka u wdndê; ;;a;ajhka" iudc iún,.ekaùï yd flá ld,Sk ;lafiarej wjika lsÍu'
wdrlaIdj ,nd§u u.ska uy¨ jhi" ud;D;ajh iy wúêu;a Y=NidOk wud;HdxYh
ioyd whs;sh ÿmam;alu ;=rka wxYh iïnkaOfhka Y%S ,xldj ;=<
m%j¾Okh' lsÍu iy ish¨ oekg mj;akd iudc wdrlaIK
mqrjeishkag fhdackd l%uhkays m%udKj;a nj
m%udKj;a Ôjk y`ÿkd.ekSu iy ;lafiare lsÍu'
;;aj ;yjqre lsÍu'
2'1'2' ;lafiare lsÍu u; mokïj" ICESCR flá ld,Sk cd;sl m%;sm;a;s ia:dmkh
ms<s.;a iudc wdrlaIdj ms<sno lsÍu'
whs;sh m%j¾Okh lrk WmfoaYl
l%shdj,shla yryd iudc wdrlaIKh
ms<sno cd;sl m%;sm;a;shla
ilia lsÍu'

2'1'3' wjodkï iys; ldKavhkag wh;a uOH ld,Sk l%ufõo ia:dmkh lr


hehs y÷kd.;a mqoa.,hka fjkqfjka l%shd;aul lsÍu'
mq¿,a iudc wdrlaIK fhdackd l%u
ia:dmkh lsÍu'

2'1'4' ;sridr nj ioyd fhdackd l%u uOH ld,Sk kshduk iy we.hSï l%‍u
wëlaIKh yd ta fjkqfjka we.hqï ixj¾Okh'
mshjr j¾Okh lsÍu'

2'1'5' j¾;udkfha §" iuDoaê yd Èú ke.=u flá ld,Sk iudf,dapkhla isÿ lsÍu'
m%;s,dN ,nd §fï § mj;sk wvqmdvq
ms<sn| i<ld ne,Su'

2'1'6' by; hdka;%K lrd <.dùfï flá ld,Sk l%shd;aul l< ks¾foaY
yelshdj mq¿,a j f.dvke.Sug m%;sY;hla f,i'
wjYH iqÿiqlï we;=<;a ks¾Kdhl
ixfYdaOkhka o iys; j jeäÈhqKq
lsÍu ioyd mshjr ks¾foaY lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 167
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2'1'7' 2002 iqNidOk m%;s,dN mkf;ys flá ld,Sk mk; ixfYdaOkh'


wka;¾.; jHdl=,;djhka
ixfYdaOkh lsÍu iy jevigyka
yryd idOdrK iqNidOk m%;s,dN
,nd§u ;yjqre lsÍu'
2'1'8' mj;sk l%ufõohka ms<sn`o <.d uOH ld,Sk mqj;am;a yd úoHq;a udOH
úh yels udOH ;=<ska mq`M,a udOH u.ska isÿ lrk ,o oekqj;a
m%pdrKhla ,nd §u iy m%;s,dNSkag lsÍfï jevigyka .Kk'
mj;sk l%ufõohkag b,a¨ï lsÍug
ir, l%ufõo iemhSu' l%ufõo iudf,dapkh'

2'1'9' Y=NidOkfha ish¨ wxY md,kh uOH ld,Sk cd;sl m%;sm;a;shla ilia
i|yd cd;sl iudÔh Y=NidOk lsÍu'
m%;sm;a;shla Ndú; lsÍu'

3' ish¨u 3'1' iEu <ufhl=gu" 3'1'1' cd;Hka;r iïuq;Skays§ ms<s.;a c,h md¾,sfïka;=j ^jHjia:d flá ld,Sk kshduk lñgqj úiska
fokdg mqoa.,fhl=gu" iy ikSmdrlaIdj i|yd jk whs;sh m%;sixialrK kshduk y÷kd.;a c,h iy
m%udKj;a ksjilgu iy iudf,dapkh yd i,ld ne,Su' lñgqj yryd& ikSmdrlaIdj i|yd
iy msßisÿ m%cdjlgu jk whs;sh ms<sn| ksis
c,h iy f.!rjkSh Ôú;hlg ilialrKh'
ÈhqKq iy fi!LH"
3'1'2' c,h yd ikSmdrlaIdj i|yd jk jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk wdKavql%u jHjia:dfõ uQ,sl
ikSmdrla- ikSmdrlaIdj
whs;sh we;=<;a fldg wdKavql%u whs;sjdislï mßÉfþohg
IK iy fmdaIKh
jHjia:dfõ uQ,sl whs;sjdislï c,h iy ikSmdrlaIdj i|yd
;;a;ajhka <.d lr .ekSu
mßÉfþoh ixfYdaOkh lsÍu' jk whs;sh we;=<;a lsÍu'
fukau Wfoid w;HdjYH
;srir c, jkakd jQ c,h 3'1'3' mqoa.,sl ^mdkSh& iy .Dyia: Ndú;h m%dfoaYSh iNd flá ld,Sk c,h ,nd .ekSu i|yd
l<ukdl- iy ikSmdrlaIdj i|yd c,h ,nd .ekSfï wju m%ñ;s jk wju m%ñ;s fmkajd§ug
rKh' i|yd jk whs;sh y÷kd.ekSug iy l%shd;aul lsÍug fhfok ish¨u jHjia:d iy
ms<sn| wdKavql%u ishÆ u jHjia:d" m%;sm;a;s iy m%;sm;a;s úêúOdk taldnoaO
jHjia:duh iy kshduk úêúOdk taldnoaO lsÍu' lsÍu i|yd uQ,sl ùu'
m%;sm;a;suh
ms<s.ekSu yÿkd.ekSu 3'1'4' wjodkï iys; mqoa.,hska iy iudc fiajd flá ld,Sk c,h iy ikSmdrlaIdj
iy;sl lsÍu' lKavdhï fj; ,ndfok m%uqL;djhla fomd¾;fïka;=j l%ñl j¾Okhla iys;j ,nd
f,i" zjeäÈhqKq l< ikSmdrlaIdjZ .ekSu Wfoid ld, rduqjla
ioyd jk m%fõYhla we;s lr,kq fi!LH wud;HdxYh iys;j l%shdfõ kexúh yels
msKsi meyeÈ,s m%;sm;a;s m%ldYhla iy m%;sm;a;shla ilia lsÍu'
ld¾h ie,eiaula ieliSu'

168 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3'2' cd;sl 3'2'1' .%dóh m%cd c,iïmdok há;, uqo,a yd ie,iqï uOH ld,Sk md¾Yjlrejkaf.a iqúfYaIs
ixLHdf,aLkhkag myiqlï iy ^l=vd mßudKfha& c, fomd¾;fïka;=j YlH;d wjYH;djka l%ñlj
wkqj meyeÈ,s j fiajdjkag iyfhda.h oelaùu ioyd <.d lr .; yels iy
fmfkk whqßka n,h ,;a m<d;a iNd yd m<d;a uQ,H fldñiu ;srir c, yd ikSmdrlaIdj
ie<lsh hq;= md,k wdh;kj,g wjYH iïm;a ,nd .ekSug l%shdfõ
m<d;a iNd
f,i c,h iy iy YlH;djka ia:dmkh lsÍu' kexúh yels ie,iaula iy
ikSmdrlaIdj wysñ m%dfoaYsh iNd Wmdhud¾. fï jk úg
l,dm iy lKavdhï l%shd;aul fõ'
i|yd c,h yd
ikSmdrlaIdj i|yd 3'2'2' c,h ,nd .ekSfï l%ufõo uOH ld,Sk .%dóh yd c, iemhqï
iu whs;sh y÷kd l<uKdlrKhg iy Ndú;h ikSmdrlaIl m%;sm;a;sh
.ekSug odhl ùu' fufyhùug m%cdjkag ie<lsh hq;= iudf,dapkh lsÍu'
uÜgfï j.lSula mjrñka .%dóh
yd c, iemhqï yd ikSmdrlaIl
m%;sm;a;sfhys m%dfhda.sl yd ;srir
Ndú;h i|yd jQ m%;sm;a;sh kej;
wOHhkh lsÍu'

3'2'3' c,h yd ikSmdrlaIl fiajdjka flá ld,Sk kshduk l%ufõo kej;


ksÍlaIKh iy l%shd;aul lsÍug wOHhkh lsÍu'
ztaldnoaO m%fõYhlaZ ms<sn| w¾:
oelaùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 169
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3'3' wjodkï iys; 3'3'1' mdi,a <uqka jeks ñksia lKavdhï m<d;a iNd" m%dfoaYsh iNd flá ld,Sk Y%S ,xldfõ ish¨u mdi,aj,
njg y÷kd.;a fj; c,h yd ikSmdrlaIl wjYH;d m<d;a md,k wdh;k Ndú;d l< yels msßisÿ
lKavdhï $ m%cdjka iemhSug l%ñl yd ia:djr l%shdud¾. ^k.r iy .%dóh& jeisls<s ;sîu'
fj; ,ndfok yÿkd.ekSu'
m%uqL;djhla wdmod je<elaùu iy
f,i" c,h yd 3'3'2' úfYaIfhkau k.r no /lshd wju lsÍug lghq;= lrk uOHld,Sk ldka;djkag yd úfYaI
ikSmdrlaIl lrk ldka;djkag iy k.r no wdh;k wjYH;d iys; mqoa.,hka
myiqlï ,nd.ekSfï wvq wdodhï ,dNS ksjdi i|yd m%isoaO ia:dkj,
yelshdj iy;sl ikSmdrlaIdj fyd¢ka kv;a;= lrk ikSmdrlaIl fiajd ,nd
lsÍu' ,nk fmdÿ jeisls<s mej;Su' .ekSug we;s yelshdj'

3'3'3' .Dyia: uÜgñka mdkSh c, uOHld,Sk wdndê; $ wdndê; fkdjk


wjYH;d mej;Su yd ,nd .ekSug mqoa.,hka fjkqfjka fjka
we;s yelshdj ms<sn| ksis wjOdKh lrk ,o wdrlaIdldÍ
fhduq lrñka" wju .Dyia: c, l<uKdlrKfhka hqla;j
mßfNdackhla i|yd N+.; c,h mj;ajd f.k hkq ,nk
Ndú;h iïnkaOfhka mj;akd mdkSh c, fiajdjka Ndú;d
fr.=,dis w;r iunr;djhla y÷kd lrk ck.ykh m%;sY;hla
.ekSu' f,i' ^;srir ixj¾Ok
wruqKq hgf;a&

3'3'4' ksh.h iy wdmodjka ksid mSvdjg uOHld,Sk ld¾h ie,eiau l%shd;aul


m;a m%cdjkag kshñ; wju mdkSh ùu'
c, m%udKhka ,nd .ekSug l%ufõo
y÷kd .ekSu'

170 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4' m%cdjg 4'1' m%udKj;a ksjdi 4'1'1' mÈxÑh" fkajdisl lghq;= yd Ôjk md¾,sfïka;=j ^wdKavql%‍u flá ld,Sk fufyhqï lñgqj úiska
wdrlaIs;" ioyd jq whs;shg jD;a;Ska i`oyd Ndú;d lrk bvï jHjia:d fufyhqï lñgqj y÷kd.;a ksjdi,dNS;ajh
iaÓr iy jHjia:duh jYfhka ;=<ska ks;s úfrdaê f,i isÿ flfrk u.ska& i|yd jk whs;sh ms<sn|
m%udKj;a id¾:l ms<s.ekSula bj;a lsÍïj,ska ksoyia ùug we;s iqÿiq jevms<sfj,la ilia
ksjdi ,nd ,nd§u' whs;sh ms<sn|j" ksjdi,dNS;ajh lsÍu'
.ekSug i|yd jk whs;sh hk úIhm:h ;=<
mj;akd lreKq iudf,dapkh lsÍu'
yelshdj
iy oekqj;a 4'1'2' wju rdcH j.lsï meyeÈ,sj ksjdi wud;HdxYh" cd;sl uOH ld,Sk úfYaI wjYH;d iys;
lr $ m%ldYs; iudkqmd;sl cd;sl ksjdi ksjdi ixj¾Ok wêldßh mqoa.,hska fjkqfjka jQ
tl`.;djkag m%;sm;a;shla ilia lsÍu' ksjdi myiqlï o we;=¿j
t<eU udkj ysñlï fldñiu ksjdi myiqlï ,nd§u
ckdjdi bÈ i|yd jk wju m%ñ;s ilia
lsÍu' isú,a iudch
lsÍu'
ck yd ixLHd f,aLK
fomd¾;fïka;=j

cd;sl ksjdi ixj¾Ok


wêldßh

4'1'3' m%;sm;a;sh u; mokïj" jk ksjdi wud;HdxYh wLKavj l%shd;aul Wmdh ud¾.hla iy ld¾h
ksjdi,dNS;ajh i|yd jk whs;sh fõ' ie,eiaula ilia lsÍu'
l%ñlj idlaId;a lsÍu ioyd mßmqrl cd;sl ksjdi ixj¾Ok
Wmdhud¾. yd l%shdldß ie,eiaula wêldßh
ilia lsÍu'
isú,a iudch

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 171
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'1'4' ICESCR fmdÿ m%ldY wxl 4 g ck yd ixLHd f,aLK flá $ WmfoaYk meje;ajQ jdr
wjOdkh fhduq lrñka" wfkl=;a fomd¾;fïka;=j uOH ld,Sk .Kk'
lreKq ms<sn|jo i<ld n,ñka
rdcH yd rcfha yjq,alrejka úiska ksjdi wud;HdxYh" cd;sl
ksjdi m%;sixialrKh i`oyd wju ksjdi ixj¾Ok wêldßh
m%ñ;shla ^m%ñ;Ska& o we;=¿j ksjdi
isú,a iudc
m%;sks¾udKh lsÍug WmfoaYkd;aul
l%shdj,shlg odhl ùu' ud¾. ixj¾Ok wêldßh
(UDA)
4'1'5' meyeÈ,sju fmfkk ksjdi mr;rh flá $ úúO ksjdi j¾. i|yd
fukau" jeäÈhqKq lsÍu iy uOH ld,Sk is;shï .; lsÍfï
m%;sks¾udKh lsÍu wjYH ksjdi l%ufõohla ksYaph lr
m%udKd;aulj y÷kd .ekSu i`oyd we;'
is;shï .; lsÍfï l%ufõohl
ksr;ùu'

4'1'6' meyeÈ,sju fmfkk ksjdi kej; mÈxÑ lsÍfï flá ld,Sk wdndO iys; mqoa.,hkago
wjYH;d imqrd,Sug kj;u ksjdi wud;HdxYh we;=¿j wvq úhoï ksjdi
m%;sixialrK wdlD;s" wvq úhoï jeäÈhqKQ lsÍu iy w¿;a
wuqøjH iy ;dlaIKsl l%u" yd wvq REPPIA jeähd lsÍug l%ufõohlg
fmd<S uQ,H l%ufõo y÷kd .ekSu' uq,a ù th l%shd;aul lsÍug
cd;sl ksjdi ixj¾Ok
idlÉPd lsÍu'
wêldßh
4'1'7' cd;Hka;r ksjdi m%;sm;a;s yd uOH ld,Sk meyeÈ,s ñkqï ovq iys;j
foaYSh rdcH fkdjk
.egqï ksid wk;=rg ,lajq ksjdi cd;sl ksjdi jkaÈ
ixúOdk ^lafIa;% m%ùKhskao
m%;sia:dmkh ioyd cd;sl ksjdi m%;sm;a;sh ilia lsÍu'
iu`.&
m%;sm;a;sfha m%Odk wx.hla f,i
foam< m%;sia:dmkh fjkqfjka
cd;sl ksjdi yd bvï m%;sia:dmk
m%;sm;a;shla msysgqùu'

4'1'8' rdcH wdh;k iy cd;sl ksjdi wLKavj l%shd;aul YlH;d j¾Okh iy


ixj¾Ok wêldßh jeks ish¨u fõ' l%shd;aullrKh ioyd jk
rdcH fkdjk wdh;k Yla;su;a lr l%shdud¾.hla yÿkd.ekSu'
fiajfha fhoùu'

172 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'2' jdiia:dk yd 4'2'1' ^rdcH& bvï wjqreÿ 20 lg jvd kS;s flgqïm;a flá ld,Sk 1950 w;am;a lr .eksfï
fkajdisl lghq;= Ndú; lr we;s wjia:djkaysÈ" tu fomd¾;fïka;=j mk; iudf,dapkh lsÍu
i`oyd fhdod bvï wdmiq ,nd.ekSu i|yd jq yd NIRPP iu`. tys
.kakd bvïj,ska jvd;a idlÉPduh l%shdj,shla i`oyd bvï wud;HdxYh iqixfhdackhg uQ,sl ùu'
n,y;aldrfhka 1979 wxl 7 orK ^N=la;sh kej;
isú,a iudch
msguka lsÍu ,nd .ekSu& bvï mkf;ys úêúOdk
je<elaùu i|yd iy zkS;HdkQl+, fkdjk N=la;shZ kd.ßl ixj¾Ok wêldßh
wdrlaIs; l%shdud¾. hkak w¾: oelaúu ms<sn| kej;
iy fr.=,dis i<ld n,d ixfYdaOkh lsÍu' Y%S ,xld wdfhdack uKav,h
msysgqùu'
4'2'2' kej; bvï w;am;a lr .ekSu yd flá ld,Sk Wmdhud¾. Ndú;h'
uyd mßudK ixj¾Ok jHdmD;s
wdY%s; jkaÈ m%odkh jvd;a idOdrK
l%ufõohla fjkqfjka jQ mqoa.,hska
ksre;aidylj kej; mÈxÑ lrùfï
m%;sm;a;sfhys wka;¾.; ksre;aidyl
wkque;sh kue;s ixl,amh
wksjd¾hfhkau wkq.ukh lsÍu'

4'3' ksjdi yd 4'3'1' fmdÿfõ uyck iqnisoaêh fjkqfjka ldka;d iy <ud lghq;= flá ld,Sk 1950 w;am;a lr .eksfï
ðjfkdamdh lghq;= ksYaÑ; ks¾foaY u; mokïj we;s wud;HdxYh mk; iudf,dapkh lsÍu
i|yd jk bvï È.= ld,Sk m%odk $ l,anÿj,g yd NIRPP iu`. tys
i;= lr .ekSu yd hg;a jQ" mqoa.,sl iy rdcH bvï bvï wud;HdxYh iqixfhdackhg uQ,sl ùu'
úi¾ckh $ w;am;a w;am;a lr .ekSug" 1950 w;am;a lr
isú,a iudch
lr .ekSu fjkqfjka .ekSfï mkf;ys wka;¾.; zuyck
n,d;aul flfrk lghq;=Z hk ixl,amh kej; ud¾. ixj¾Ok wêldßh
jHjia:dodhlh ks¾jpkh lsÍu'
ixfYdaOkh lsÍu' Y%S ,xld wdfhdack uKav,h
4'3'2' NIRPP ys wfmalaIs; yd fmkajd flá ld,Sk fhdackd l%uhla ilialsÍu'
we;s zidlÉPd lsÍu iy oekqj;a
leue;a;Z wjYH flfrk uyd
mßudK ixj¾Ok jHdmD;s
ioyd bvï w;am;a lr .eksfï§
jkaÈ f.ùu iy Bg wod< l%shd
mámdáfjkqfjka mj;sk úêúOdk
ixfYdaOkh lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 173
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'4' m%uqL;djla f,i 4'4'1' j;= m%cdjf.a ksjdi ysñldr;ajh lÿrg" kj .ïudk há;, flá ld,Sk mshjr ilia lsÍu'
we;eï lKavdhï $ iy;sl lsÍug mshjr .ekSu' myiqlï iy m%cd ixj¾Ok
m%cdjka i|yd ksjdi wud;HdxYh ksl=;al< ysñlï iy;sl
,nd .ekSu iy m%;sY;hla f,i'
ysñldr;ajh iy;sl
lsÍu'

5' wdydr 5'1' ieug iqrlaIs; 5'1'1' f.dúhdf.a isg mdßfNda.slhd lDIsl¾u wud;HdxYh uOH ld,Sk mr;r y÷kd .ekSu'
iqrlaIs;;dj" wdydr ,nd.ekSu ^f.dúmf,ka .Eremamq l%ufõoh&
jeä ÈhqKq iy;sl lsÍu' olajd hk wdydr .,kh md,kh .%dóh wd¾Ól lghq;=
lrk ,o lrk iu.dñ wdh;khkays mj;akd wud;HdxYh
fmdaIKh ÿ¾j,;djka y÷kd .ekSu'
l¾udka; yd jdKsc
iy ;srir
5'1'2' Y%S ,xldfõ we;s wdydr ^foaYSh yd wud;HdxYh È.= ld,Sk kshdukh yd we.hSu
lDIsl¾udka;
m%j¾Okh wdkhkh l<& ms<sno kshduk iy ixj¾Okh'
fi!LH" fmdaIK yd foaYsh
iy;sl md,k l%ufõohka wOHhkh lsÍu
ffjoH wud;HdxYh
lsÍu' Yla;su;a lsÍu'

5'1'3' uõlsß§u m%j¾Okhg iy <|rejkag" uOH ld,Sk kS;s mekùu'


<uqkag iy .¾NKS uõjrekag kqiqÿiq
wdydr m%j¾Okhg tfrysj kS;s
Yla;su;a lsÍu'

6' ieug fmdÿ 6'1' fi!LHh ioyd 6'1'1' cd;Hka;r iïuq;SkayS ms<s.;a md¾,sfïka;=j ^wdKavql%‍u flá ld,Sk kshduk lñgqj úiska
fi!LH jk whs;sh ms<sn| fi!LHh i|yd jk whs;sh jHjia:d fufyhqï lñgqj y÷kd.;a fi!LHh i|yd
fiajdjla jHjia:dms; iudf,dapkh iy i<ld ne,Su' u`.ska& jk whs;sh ms<sn| WÑ;
iy ms<s.ekSu iy;sl l%ufõo ilia lsÍu'
fi!LH yd lsÍu'
hymeje;au 6'1'2' fi!LHh i|yd jk whs;sh we;=<;a jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk wdKavql%u jHjia:dfõ uQ,sl
ms<sn| lrñka wdKavql%u jHjia:dfõ uQ,sl whs;sjdislï yd iïnkaO
by<u whs;sjdislï mßÉfþoh ixfYdaOkh mßÉfþohg fi!LHh i|yd
;;a;ajhla' lsÍu' jk whs;sh we;=<;a lsÍu'

174 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'2' Wmf;a isg <ore 6'2'1' m%;sYla;slrKh ms<sn| §m jHdma; NNSL ys i`oyka ish¨u uOH ld,Sk wod< MOH o¾Yl'
wjia:dfõ §" <ud" wdjrKhla Èh;a lsÍu' f¾Çh wud;HdxY
kj fhdjqka iy ÿmam;a" fjka fldg i<lkq
jeäysá hk Ôjk 6'2'2' je<elaúh yels ud;D urK ;=rka lsÍu' ,nk" iudcfhka wE;a
pl%h mqrdjgu tl lrkq ,enQ mqoa.,hska" ia;%S -
yd iudkj fi!LH 6'2'3' kj fhdjqka iy mqreIhka fj; mqreI Ndjh ^ia;%S" mqreI iy
fiajdjka ,nd§u' úfYaI wjOdkhla ‍fhduq lrñka fnda wfkl=;a&" újdyl" wújdyl
- fkdjk frda. i`oyd jQ fiajd mq¿,a nj" tlg úiSu" Èlalido"
lr Yla;su;a lsÍu' jekaoUq hkd § úúO fi!LH
fiajd ixrplhkag wod<j
6'2'4' ldka;djka" <uhska yd wjodkï fiajd iemhSu yd ,nd
iys; lKavdhï w;=ßka .ekSu wdY%s; úYajdijka;
ukaofmdaIKh ;=rka lsÍu' l%ufõo yryd o;a;
6'2'5' m%udKj;a ud;D yd uq,a <udúh iuQykh lsÍu'
fmdaIKh iy;sl lsÍu'
6'2'6' .eìKs uõjrekag yd orejka ioyd
jk cd;sl fmdaIK jevigyk
Yla;su;aj l%shd;aul lsÍu'
6'2'7' Y%S ,xldfõ <|re yd <ud fmdaIK
l%ufõoh ^2015-2020& fjkqfjka
jQ cd;sl Wmdhud¾.h Yla;su;a j
l%shd;aul lsÍu'

6'2'8' uE; ld,Sk m¾fhaIK idlaIs mokï


lr ^wjOdkhg .ksñka& fi!LH
ks,OdÍka ioyd fiajdia: mqyqKq
hdj;ald,Sk lsÍu yd Yla;su;a lsÍu'
6'2'9' ksfrda.Sj jhia.; ùu i|yd
jevigyka f.dv ke`.Su' ^ck;dj
oekqj;a lsÍu iy ;reK ck;djf.a
wdl,am yev.eiaùu&

6'2'10' jeäysá iy úfYaI wjYH;d iys;


mqoa.,hska i|yd hym;a mßirhla
m%j¾Okh lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 175
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'2'11' jDoaO Ñls;ail úfYaI{hska


iudkqmd;slj fiajfha kshqla;
lrùu'
6'2'12' wod< md¾Yajlrejka iu`. idlÉPd
lsÍfuka jeäysáhka i|yd iudc
wdrlaIKh ,nd§ug Wmdhud¾.hla
ks¾udKh lsÍu'
6'2'13' frday,aj, isák kj fh!jkhka"
wndO iys; mqoa.,hka" uy¨ iy
úfYaI lKavdhï we;=`Mj ish¨
fokdg m%;sldr ,ndÈhyels myiqlï
yd m%ñ;Ska mysgqùu'
6'3' fi!LH fiajdjka ys 6'3'1' fi!LH fiajdjka ,nd .ekSfï§ fi!LH wud;HdxYh flá $ iïm;a idOdrKj fjka
úêúOdk wdY%s; j mj;akd iudc - wd¾Ól .eg¿ wju È.= ld,Sk lsÍu'
mj;akd N+f.da,Sh" lr .ekSug iudkqmd;sl iïm;a
iudc - wd¾Ól .eg¿ fn§u'
wju lsÍu'
6'4' úfYaI wjYH;d iys; 6'4'1' ish¨u YslaIK" m<d;a" uy frday,a flá $ uq`M uQ,sl frday,a
mqoa.,hska we;=¿j iy Èia;%sla frday,aj, mqkre;a:dmkh È.= ld,Sk ixLHdfjka 50] l
wjOdkï iy.; lsÍfï tall we;s lsÍfuka wdndê; mqkre;a:dmk tall fyda
lKavdhï i|yd mqoa.,hkayg m%udKj;a mqkre;a:dmk fomd¾;fïka;= we;s lsÍu'
m%udKj;a fi!LH fiajhka ,nd§u iy;sl lsÍu'
m%fõYh' 6'4'2' mqkre;a:dmkh yd /ln,d.ekSu fi!LH ffjoH ks,OdÍ
ms<sno fi!LH fiajlhkag mqyqKqj m%foaY 50]l m%cd
,nd§u' mqkre;a:dmk lKavdhï
isàu'
wjYH mqkre;a:dmk fiajd
,nd.kakd ú'w'mq' m%;sY;h'
6'4'3' rdcH fi!LH fiajd lafIa;%fha ldhsl mqkre;a:dmk jD;a;slhkaf.a
Ñls;ailhka" jD;a;Sh Ñls;ailhska ^ldhsl Ñls;ailhka"
l:k yd NdId Ñls;ailhska" úl,dx. jD;a;Sh Ñls;ailhka" l:k
Ñls;ailhska" YÍrdndO m%lD;a;su;a yd NdId Ñls;ailhska"
lsÍfï Ñls;ailhska hk whf.a úl,dx. Ñls;ailhska yd
fiajl ixLHdjkaf.a wvq¨yqvqlï YÍrdndO m%lD;a;su;a lsÍfï
yÿkd.ekSu' Ñls;ailhska& fiajl ixLHd
mqrmamdvq 50% lska wvqlsÍu'

176 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'5' fmdaIKh" 6'5'1' kj m%iq;s" <|re yd <ud urK wvq fi!LH wud;HdxYh uOH $ wod< fi!LH ffjoH
úfkdaod;aul l%shd lsÍu ioyd m%;smdok ie,iSu' È.= ld,Sk ks,OdÍ o¾Yl'
iy ldhsl iy <ud yd ldka;d lghq;=
udkisl hymeje;au 6'5'2' wOHdmk wdh;k j, ;reK wud;HdxYh úfYaI wjYH;d iys;
we;=¿j ksfrda.S m%cdjf.a fi!LHh ms<sn| m%;sm;a;s orejkaf.a urK o¾Ylh
iy Wmdhud¾. l%shd;aul lsÍu' wOHdmk wud;HdxYh 5 g wvqfjka mj;ajd .ekSu'
ixj¾Okh iy;sl
lsÍu'
m%;sm;a;s l%shd;aul lsÍug
ld¾h ie,eiau ixj¾Okh

6'5'3' úIh ud,dfõ mqrjeis iy ðjk úIh ud,d ixfYdaOkh


l=i,;d wOHdmk jevigyka yryd
mqrjeishl=f.a ldhsl yd udkisl
fi!LH iy hymeje;au wduka;%Kh
lsÍu'
6'5'4' úfYaI wjYH;d iys; <orejkaf.a MCH jevigykaj,g
yd <uhskaf.a ixj¾Okh m%j¾Okh wdndê; ;;a;ajfha miqjk
lsÍu ioyd wjYH /ljrKh iy orejkaf.a m%;sY;h we;=<;a
W;af;ack ,nd §ug mshjr .ekSu' lsÍu'

6'6' ,sx.sl yd m%ckk 6'6'1' fr.=,dis iy Ndú;hka yryd fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk wod< Wmdhud¾. l%shd;aul
fi!LH iy m%ckk kj fhdjqka orejka fjkqfjka lsÍu'
whs;sjdislï Èh;a flfrk Wmdh ud¾." wOHdmk wud;HdxYh
fjkqfjka úYaùh ;reK mqoa.,hskaf.a fi!LHh mj;ajk ,o jevigyka
ldka;d iy <ud lghq;= .Kk'
m%fõYhla iy;sl ms<sn| m%;sm;a;sh iy ud;D yd
wud;HdxYh
lsÍu' <ud fi!LHh ms<sn| Wmdh ud¾.
úIhdud,d ixfYdaOkh'
l%shd;aul lsÍu ;yjqre lsÍu' cd;sl m%;sm;a;s iyd wd¾Ól
lghq;= wud;HdxYh mj;ajk ,o jevigyka
6'6'2' rdcH yd rdcH fkdjk ixúOdk uOH ld,Sk .Kk'
yryd ;reK iy jeäysáhka ioyd
iqÿiq ,sx.sl yd m%ckl fi!LHh
ms<sn| f;dr;=re iy fiajdjka
iemhSu ioyd jevigyka wdrïN
lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 177
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'6'3' m%;sm;a;s ud¾.foaYhkag wkq.; fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk


fjñka m%ckk fi!LHh ms<sn|
j;auka úIh ud,dj mq¿,a lrñka wOHdmk wud;HdxYh
m%udKj;a .=re mqyqKq hdka;%K
<ud yd ldka;d lghq;=
iys;j m%ckk fi!LHh ms<sn|
wud;HdxYh
j;auka úIh ud,dj ish¨u mdi,a
yryd l%shd;aul flfrk iïmQ¾K
,sx.sl;ajh ms<sn| úIh ud,djl
olajd mq¿,a lsÍu'

6'6'4' fi!LH ld¾h uKav, ioyd uOH ld,Sk


fiajdia: mqyqKq jevigyka yryd"
jHqyd;aul yd moaO;s wdY%s;j
mj;sk ndOd bj;a lsÍug mshjr
.ekSu we;=¿j HIV wdidê; fyda
tfia ye‍f`.k ;;ajh u; mokïj"
fjkialsÍïj,g ,la lrùï ;=rka
lsÍu'

6'7' udkisl fi!LH 6'7'1' ufkda fi!LHh ms<sn| mk;a fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk iudf,dapk meje;aùu'
fiajd iy wdrlaIdj flgqïm; iudf,dapkh fldg
,nd§fï m%ñ;Ska k.d iïu; lsÍu' kS;s iïu; lsÍu'
isgqùu'
6'7'2' rdcH yd rdcH fkdjk wxYfha hdka;%K fhdod .ekSu'
iyNd.S;ajfhka udkisl fi!LH
fiajdj yd ufkda iudðh iqNidOkh
jeäÈhqKq lsÍfï m%fõYh m%j¾Okh
lsÍu yd ta i|yd iydh hdka;%K
m%j¾Okh lsÍu'

178 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'8' rdcH" fm!oa.,sl 6'8'1' md¾Yjlrejka iu. idlÉPd fldg fi!LH wud;HdxYh È.= ld,Sk m%{ma;sh Ndú;h'
iy rdcH fkdjk m<d;a yd cd;sl uÜgñka l%shd;aul
fiajd imhkakka lsÍu i`oyd úêúOdk iys;j mqoa.,sl wxYh
wdjrKh jk mßÈ frda.skaf.a whs;sjdislï ms<sn`o
rdcH fkdjk ixúOdk
rfÜ iEu m%foaYhlu cd;sl m%{ma;sh úêúOdk iïu;
frda.skaf.a whs;ska lr .ekSu'
wdrlaId lsÍug
hdka;%Khla 6'8'2' tla tla fi!LH myiqlï ia:rhkag fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk hdka;%K fhdod .ekSu'
ks¾udKh lsÍu' wod< j fiajd iemhSï $ meñKs,s
$ m%;s fmdaIKh hk lreKq wêlrK wud;HdxYh ,o meñKs,s m%;sY;hla
iïnkaOfhka fiajd,dNSkag m%;spdr f,i'
,nd.ekSu ioyd úêúOdk ieliSu'
.kq ,enQ mshjr m%;sY;hla
f,i'

6'9' wdrlaIs; iy hym;a 6'9'1' idhksl iy fjk;a wmøjH fi!LH wud;HdxYh flá ld,Sk Bg wod< fi!LH wud;HxY
mßirhla N=la;sú£ug wdrlaIs;j neyer lsÍu yd msßisÿ o¾Yl'
mqrjeishkag we;s lsÍu iïnkaOfhka ksis mshjr m<d;a md,k wdh;k
whs;sh iy;sl lsÍu' .ekSu' jevigykla fhdod .ekSu'
l¾udka; iy jdKsc
6'9'2' fi!LH fiajd myiqlï ;=< msßisÿ lghq;= wud;HdxYh uOH ld,Sk
mßirhl meje;au Yla;su;a lsßu'

6'9'3' wjYH jHqyd;aul yd fufyhqï fi!LH wud;HdxYh uOH ld,Sk m%fõYh yd iïnkaO
fjkialsÍï iemhSu yryd uyck ú.Kk jd¾;djkag
fi!LH myiqlï ish¨ fokdg ,nd wOHdmk wud;HdxYh wkqj ,nd.; yels
.ekSug we;s yelshdj iy;sl lsÍu' uyck fi!LH myiqlï
m<d;a md,k wdh;k
m%;sY;hla f,i'
6'9'4' ksIamdokh" wf,úh" ilia lsÍu" l¾udka; iy jdKsc flá ld,Sk
yd úlsKSu" iïnkaOfhka wdydr wod< o¾Yl'
lghq;= wud;HdxYh
iqrlaIK m%ñ;ska ;yjqre lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 179
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6'10' oekg mj;sk 6'10'1' kj fhdjqka fi!LHh ms<sno cd;sl fi!LH wud;HdxYh flá$uOH ld,Sk mj;ajk ,o WmfoaYk
m%;sm;a;s yd l%fudamdhsl ie,eiau mQ¾K jYfhka .Kk'
Wmdhud¾.sl l%shd;aul lsÍu Yla;su;a lsÍu' wOHdmk wud;HdxYh
ie,eiqï l%shd;aul ie,eiau Yla;su;a lsÍu'
m<d;a fi!LH" ;reK iy
lsÍu i|yd iqÿiq
6'10'2' cd;sl ;reK m%;sm;a;sh yd ;reK wOHdmk wud;HdxY we;=¿j mshjr ilia lsÍu'
whjeh m%;smdok
mqoa.,hskaf.a fi!LHh ms<sn| cd;sl m<d;a iNd
fjka lsÍu iy;sl
m%;sm;a;s iy Wmdhud¾.sl ie,eiau
lsÍu'
l%shd;aul lsÍug mshjr.ekSu'

6'10'3' fi!LHh iïnkaOfhka kj fhdjqka ldka;d iy <ud lghq;= ks¾foaY l%shd;aul lsÍu'
orejka w;r we;sjk m%Yak ms<sn|j wud;HdxYh
isÿl< cd;sl ix.Kkh úiska
bÈßm;a lr we;s ks¾foaY l%shd;aul lïlre wud;HdxYh
lsÍug mshjr .ekSu'
wêlrK wud;HdxYh
6'10'4' úfYaIfhkau wjOdkug ,laúh ±kg mj;sk ld¾h ie,eiau
yels iy jrm%ido fkd,;a l%shd;aul lsÍu'
ck.ykh iy .%dóh yd ÿIalr
N+f.da,sh m%foaY i`oyd jk cd;sl
fmdaIK m%;sm;a;sh M,odhsj
l%shd;aul lsÍu iy;sl lsÍu'

6'11' ish¨ mqrjeishkag 6'11'1' T!IOj, .=Kd;aul nj ;yjqre fi!LH wud;HdxYh uOH$È.= ld,Sk m%ñ;s ilia lr Yla;su;a
iudk iy oeßh lsÍu' lsÍu'
yels fi!LH fiajd
iemhSu io`yd j.ùu 6'11'2' ffjoH iy wfkl=;a fi!LH fr.=,dis ixfYdaOkh lsÍu'
iy úksúoNdjfha jD;a;slhka yd iïnkaO fr.=,dis
hdka;%Khka Yla;su;a lsÍu yd ixfYdaOkh lsÍu'
Yla;su;a lsÍu'
6'11'3' ffjoH wjm%fhda. wdY%s; j j.ùu mj;ajk ,o WmfoaYk
iy jerÈ iudlrKhg jkaÈ .Kk'
f.ùfï l%u wfydais lsÍu'

6'11'4' jvd;a M,odhs fi!LH fiajd .súiqï .Kk'


iemhqulg rdcH - fm!oa.,sl
yjq,aldÍ;ajhka msysgqùfï l%u
ms<sno .fõIKh'

180 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7' ieug 7'1' ieug mßmQ¾K" 7'1'1' cd;Hka;r iïuq;Skaj,ska md¾,sfïka;=j ^wdKavq l%‍u flá ld,Sk kshduk lñgqj úiska fhdod
mßmQ¾K" idOdrK yd ms<s.;a mßÈ wOHdmkfha whs;sh jHjia:d fufyhqï lñgqj .;a wOHdmk whs;sh ms<sn|
idOdrK yd .=Kd;aul wOHdmk iudf,dapkh lsÍu yd i<ld ne,Su' u.ska& iqÿiq ls%shdud¾. ilia lsÍu'
.=Kd;aul m%fõYhla ,nd §u'
7'1'2' wOHdmkh ,eîug we;s whs;sh jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk wdKavql%u jHjia:dfõ
wOHdmkhla' ^ish¨u <uqka Tjqka
we;=<;a lsÍug wdKavql%u uQ,sl whs;sjdislï ms<sn|
Ôj;ajk m%foaYfha
jHjia:dfõ uQ,sl ysñlï ms<sn| mßÉfþohg wOHdmkh
m%d:ñl mdi,aj,g
mßÉfþoh ixfYdaOkh lsÍu' ,eîug we;s whs;sh we;=<;a
we;=<;a lsÍu&
lsÍu'
7'1'3' fjkialïj,g ,la ù we;s wOHdmk wud;HxYh È.= ld,Sk wdndê; ;;ajhkao we;=`Mj
lKavdhïo we;=<;aj ish¨ orejka mdi,aj,g <uqka we;=<;a
Tjqkaf.a m%foaY ;=< mdi,aj,g nojd PDE lr.ekSfï wkqmd;
.ekSu yd Tjqka ks;sm;d mdi,a hdu
mdie,a
;yjqre lsÍu'
7'1'4' ksjfia isg fyda idOdrK È.= ld,Sk ld¾h ie,eiau fhdod
m%jdyk myiqlï iys; ÿrl isg .ekSu'
ish¨ m%foaYj,g idOdrK yd
ixikaokd;ul j oaú;sl wOHdmk
úêúOdk we;slsÍu'
7'2' wOHdmkfha 7'2'1' uQ,sl .=re mqyqKq meje;aùu yryd wOHdmk wud;HdxYh È.= ld,Sk ish¨u mdi,a ;=< hym;a
.=Kd;aulNdjh jeä we;=<;a lsÍu yd <ud ñ;=re bf.kqï mßirhla we;s
lsÍu iy ish¨u bf.kSï ms<sno uq,O¾u y÷kajd§u' cd;sl wOHdmk wdh;kh lsÍu'
isiqkag uQ,sl yd
TED
oaú;Shsl mdi,aj,
bf.kqï l%shdj,shg 7'2'2' l%shdoduh mqrd mka;s uÜgñka mdi,a wOHdmk wud;HdxYh È.= ld,Sk ishÆu .=rejreka i|yd
iyNd.s ùug we;s mdol we.ehSï iy úi÷ï l%shd mqyqKqj iy wuqo%jH iys;j
Ndú;h' cd;sl wOHdmk wdh;kh we.ehSfï rduqj l%shd;aul
yelshdj iy;sl
lsÍu' lsÍu'
wOHdmk fomd¾;fïka;=j
7'2'3' bf.kqï ÿ¾j,;d y÷kd .ksñka È.= ld,Sk úIhud,d fhdod .ekSu'
flfrk b.ekaùu" iyNd.S;aj mdie,a
l%ufõo" M,odhS bf.kqï b.ekaùï
ie,iqï we;=`Mj wdndO mÍlaIdlsÍu"
úfYaI wjYH;d iys; <uqkag
b.ekaùug l=i,;dj ,nd§u i`oyd
.=rejrekag fiajdia: mqyqKqúï
,nd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 181
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7'2'4' ;;a;ajh iy;sl lsÍu i|yd wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk we.hSï l%uh l%shd;aul
iajdëk mdi,a mÍlaIKdh;khla lsÍu'
ia:dms; lsßu' PDE

7'2'5' .=Kd;aul b.ekaùula iy;sl lsÍu wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk mqyqKq jevigyka .Kk'
ioyd l,dm yd m%dfoaYSh uÜgfï
úÿy,am;sjreka we;=¿j" wOHdmk bf.kqï ÿIalr;d iys;
ks,OdÍkaf.a yelshdjka Yla;su;a wdndê; isiqka y÷kd
lsÍu' .ekSug l%uhla we;=<;a
lsÍu'

7'2'6' .=Kd;aul wOHdmkhla iy;sl lsÍu wOHdmk wud;HdxYh È.= ld,Sk iajdëk mdi,a
ioyd m<d;a uÜgfuka wëlaIK mÍlaIKdh;khla'
hdka;%Khla ia:dms; lsÍu'

7'2'7' .=re mqyqKqj iy úIh ud,dj wOHdmk wud;HdxYh È.= ld,Sk yelshd mQ¾K wOHdmksl
ixj¾Okh lsÍug úl,am l%ufõo ld¾h uKav,h'
lrd <`.d ùu' cd;sl wOHdmk wdh;kh
kshduk hdka;%Kh'
TVEC

7'2'8' oekg mj;sk wOHdmk wdh;kj, wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk hdka;%K we.hSu'
YlH;d jeä lsÍu'
M,odhS wOHdmk wdh;k'

7'2'9' cd;sl jD;a;Sh iqÿiqlï wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk mj;ajk ,o jevigyka
fhdackdj,sfha wjYH;d imqrd,Su .Kk'
ioyd" YlH;d ixj¾Ok" ;dlaIKsl
yd jD;a;Sh wOHdmk jevigyka
Yla;su;a lsÍu'

7'3' mdi,a yerhdu 7'3'1' w'fmd'i' ^id'fm<& wvq idOkSh wOHdmk wud;HxYh È.= ld,Sk w'fmd'i' ^Wiia fm<&
;=rka lsÍu ;=<ska uÜgï ,nd.;a wh we;=¿j ish¨u isiqkaf.a m%;sY;h'
wOHdmkh ;=< isiq isiqkag kuHYS,S bf.kqï wjia:d cd;sl wOHdmk wdh;kh
iyNd.s;ajh jeä we;=<;a j wjqreÿ 13 l wOHdmkh
PDE
lsÍu' ,nd§u'

182 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7'3'2' .=rejreka yd úÿy,am;sjreka" mdie,a uOH ld,Sk isiqkaf.a meñKSu'


<uqkaf.a fkdmeñKSu kshdukh yd
Ⱦ> ld,hla fkdmeñKs isiqka .ek
wjOdkh fhduq lsÍu'

7'3'3' W>% f,i oßø;djfhka fmf<k mdie,a uOH ld,Sk isiqkaf.a meñKSu yd
isiqka y`ÿkd f.k 1 fYa%Kshg YsIH;aj'
we;=<;a ùfï§ YsIHdOdr ,nd§u yd
ks;sm;d meñKSu u; tu f.ùï
È.gu ,nd§u'

7'3'4' mdif,ka msgj isák isiqka kej; wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk isiqka yd uOHia:dk .Kk'
úêu;a wOHdmk l%ufõohg h<s
we;=<;a lsÍug wúêu;a wOHdmk cd;sl wOHdmk wdh;kh wdndê; isiqka we;=<;a
uOHia:dk Yla;su;a lsÍu' lsÍug m%fõY yd WmlrK
PDE iys; uOHia:dk .Kk'

7'3'5' úêu;a moaO;sh ;=<g mdif,ka wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk we.hSï hdka;%K fhdod
msgj isák isiqka taldnoaO lsÍug .ekSu'
l%shduQ,sl ;lafiarelrKhla i`oyd PDE
hdka;%Khla ia:dms; lsÍu iy
Tjqkaf.a ch.%yK iy;sl lsÍu'

7'3'6' ld¾hnoaO idlaIr;dj iy jD;a;sh wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk mj;ajk ,o jevigyka
l=i,;d w;am;a lr .ekSug" jhi .Kk'
blau jQ mdif,ka msgj isák
isiqkag myiqlï iemhSu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 183
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7'4' iudk ;;a;ajhka 7'4'1' .%dñh" l=vd yd W!K ixj¾ê; wOHdmk wud;HdxYh uOH ld,Sk .%dóh iy W!K ixj¾ê;
iy wjdis mdi,a ioyd w;sf¾l iïm;a" mdi,aj,g wjYH iïm;a
u.yerùug fhda.H wjYH mßÈ ,nd§u Wfoid iïm;a PDE ,nd§u'
ixj¾ê; l%u ish¨u fjkalrk ,o hdka;%Khla
mdi,a j,g ,nd§u' ixj¾Okh lsÍu'

7'4'2' fN!;sl iïm;a iy .=re wOHdmk wud;HdxYh È.= ld,Sk by< kexjQ myiqlï'
fiajl ixLHdj ms<sno wOHdmk
wud;HdxYh úiska ksYaÑ;j olajd PDE
we;s iïu;hka l%shdjg kexúu'

7'4'3' A/L úoHd.dr" mß.Kl uOHia:dk" È.= ld,Sk l%shd;aul fhdackd l%uh'
m%udKj;a mqia;ld," jevm< iy
fkajdisld.drhla iys;j iEu Wiia fm< úoHd.dr
m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYhlgu ia:dms; mdie,a .Kk'
wju jYfhka oaú;shsl mdi,a folla
,nd§fï l%shdj,sh Yla;su;a lsÍu'

184 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8' mQ¾K iy 8'1 wd¾Ól ixj¾Okh 8'1'1' rdcH úYajúoHd, iy SLIATE i`oyd Wiia wOHdmk wud;HdxYh flá$È.= ld,Sk wod< Wiia wOHdmk
iudk úfYaIfhka nojd .ekSfï wjia:d mq¿,a lsÍu' wud;HdxYfha o¾Yl'
.=Kd;aul b,lal lr.;a
Ndjhkaf.ka Wiia wOHdmksl 8'1'2' cd;Hka;r uÜgfuka Wiia
hqla; jevigyka fj; wOHdmkh ioyd nojd .ekSu'
wOHdmk n|jd .ekSï jeä
wjia:d lsÍu' 8'1'3' cd;sl wjYH;dj u; mokïj
iy;sl lsÍu úYaj úoHd, úiska fhda.Hhehs
iy Wiia y÷kd.;a kj mSG $ fomd¾;fïka;=
wOHdmk ia:dms; lsÍug iyhùu'
wjia:d
,nkakka 8'1'4' Wiia wOHdmkh ioyd fm!oa.,sl
i|yd §¾> wxYfha iyNd.s;ajh iy;sl lsÍu'
ld,Sk
bf.kqï
8'1'5' úfoaYSh úYajúoHd, i`oyd
wjia:d
nojd.ekSu m%j¾Okh lsÍu'
m%j¾Okh'

8'1'6' rdcH fkdjk Wiia wOHdmk


wdh;k j,g nojd.ekSu m%j¾Okh
lsÍu'

8'1'7' nyq yd wka;¾cd, újD; mdGud,d


(MCOC) ìys lsÍug fm<Uùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 185
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8'2' Wiia wOHdmk 8'2'1' Ph.D iqÿiqlï ,;a wOHdmk ld¾h Wiia wOHdmk wud;HdxYh flá $ wod< Wiia wOHdmk
jevigykaj, uKav,fha wkqmd;h jeä lsÍu' È.= ld,Sk wud;HdxYfha o¾Yl'
wOHdmks;
.=Kd;aulNdjh iy 8'2'2' iudc - udkisl l=i,;d
wd¾Ól yd iudc m%j¾Okh lsÍu;a iu. wOHdmksl
jeo.;alu j¾Okh .=Kd;aulNdjh taldnoaO lsÍug
lsÍu' b.ekaùï - bf.kqï yd we.hqï l%u
kùlrKh'

8'2'3' ksjerÈ bvï ie,iqïlrK" Ydia;%sh


iy ixialD;sl m%uqL;d ms<sìUq
lrñka bÈlsÍï" yd id¾:l wdmod
l<uKdlrK moaO;shla yryd Wiia
wOHdmk wdh;khkays" fN!;sl
wOHdmksl mßirh jeä ÈhqKq lsÍu'

8'2'4' úfYaIfhkau udkj Ydia;% yd iudc


úoHd" jdKsc yd l<ukdlrK
iy iajdNdúl úoHd úIh yeoerE
/lshdjkays kshqla; lrúh yels
WmdêOdÍka ìyslsÍu'

8'2'5' ndysr Wmdê mdGud,djka ys


.=Kd;aul nj jeä lsÍu'

8'2'6' ksuejqï mokï yd .=re flakaøSh


l%ufõoj, isg m%ÓM, yd YsIH
flakaøSh l%uhlg úYajúoHd,
wOHdmkh j¾Okh'

186 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

9' ixialD;ska 9'1' m%;sm;a;s" kS;s 9'1'1' m%Odk idys;H lD;s isxyf,ka wNHka;r lghq;=" jhU uOH ld,Sk iudf,dapkh meje;aùu'
wdrlaId wOHdmkh iy fou< NdIdjg iy fouf<ka isxy, ixj¾Ok iy ixialD;sl
lsÍu iy l%shdldrlï yryd NdIdjg mßj¾;kh lr mdi,a lghq;= wud;HdxYh mßj¾;kh l< fmd;a
m%j¾Okh' cd;sl tald.%;dj <uqka iy ;reKhska w;r tajd fnod .Kk'
m%j¾Okh lrkq yeÍu'
jia ixialD;sl
nyq;ajjdohg jeä 9'1'2' m%cdjka w;r fmdÿ O¾u;djka iy uQ,H yd ckudOH uOH $ iudf,dapk meje;aùu'
ms<s.ekSula iy;sl wfkdakH wjfndaOh Woa§mkh lrk wud;HdxYh È.= ld,Sk
Ñ;%mg" rEmjdysks iy fõÈld kdgH ksIamdok .Kk'
lsÍu'
ksIamdokh Èßu;a lsÍu'

9'1'3' m<d;a w;r iy cd;sl uÜgñka l%svd l%svd wud;HdxYh wLKavj l%shd;aul iudf,dapk meje;aùu'
;r. meje;aùu' fõ'
jd¾Isl j mj;ajk W;aij
.Kk'

9'1'4' wka;¾ wd.ñl iy wka;¾ m%cd cd;sl ixys¢hd" ixjdo yd wLKavj l%shd;aul iudf,dapk meje;aùu'
iNdjkaf.a iyNd.s;ajfhka hq;= j rdcH NdId wud;HdxYh fõ'
—Y%S ,xlsl;ajh" wmf.a wkkH;dj
hs" úúO;ajh wmf.a Yla;sh hs˜ hk
f;audj hgf;a rfÜ iEu fldgilu
iyÔjk iñ;s iud.ï msysgqjd tajd
mj;ajd f.k hdu'

9'1'5' rdcH WmfoaYk l%shdj,shla yryd wNHka;r lghq;=" jhU uOH ld,Sk m%;sm;a;s yd Wmdhud¾.
ixialD;sh ms<sn| cd;sl m%;sm;a;sh ixj¾Ok iy ixialD;sl ixj¾Okh'
iy l%fudamdhud¾.h wjika lsÍu' lghq;= wud;HdxYh
wod< md¾Yjlrejka iu`.
cd;sl ixys¢hd" ixjdo yd WmfoaYk jdr y÷kd .ekSu
rdcH NdId wud;HdxYh iy meje;aùu'

m%;sm;a;sh iy Wmdhud¾.h
;=< wdndê; mqoa.,hska
^úfYaIhska ìysß mqoa.,hska&
ms<sn| ie<ls,a,g .ekSu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 187
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

9'1'6' l,d iy ixialD;sl w.h lsÍu wNHka;r lghq;=" jhU flá isg È.= ld,Sk ie,eiau fhdod .ekSu'
yd jeo.;alu iïnkaOfhka wod< ixj¾Ok iy ixialD;sl
md¾Yjlrejka oekqj;a lsÍfï lghq;= wud;HdxYh l,dmh wdjrKh
jevigyka ie,iqï lsÍu yd flfrk mßÈ mj;ajk ,o
meje;aùu' wOHdmk wud;HdxYh jevigyka .Kk'

cd;sl ixys¢hd" ixjdo yd b,lal .; mqoa.,hska


rdcH NdId wud;HdxYh .Kk'

wdndê; ;;a;ajhka we;=¿j


b,lal.; mqoa.,hskaf.a
ckúldY úia;r'
9'1'7' cd;sl taldnoaO;djh iy nyqck wNHka;r lghq;=" jhU flá isg È.= ld,Sk wka;¾ wud;HdxY uÜgñka
whs;sh ms<sno yÿkd.;a ^úpdrd;aul& ixj¾Ok iy ixialD;sl isÿl< WmfoaYk .Kk'
.eg¨ .ek wOHdmk m%;sm;a;s lghq;= wud;HdxYh
m%;sixialrK l%shdj,sh oekjq;a
lsÍu yd iy;sl lsÍu' wOHdmk wud;HdxYh

9'1'8' wdÈ jdiSkaf.a ixialD;sl Ndú;hka m<d;a wOHdmk wud;HdxY fláld,Sk wOHdmksl m%;sixialrK
ms<sno wjOdrKh lrñka Tjqkaf.a we;=<;a ks¾foaYj,
m%cdjkays orejkag wOHdmk m%;sY;h'
myiqlï ie,iSu'
myiqlï ie,iSu'
9'2' ixialD;sl úúO;ajh 9'2'1' ixialD;sl úúO;ajh .re lrk wOHdmk wud;HxYh uOH ld,Sk úIhud,d ixfYdaOkh'
yd úúO ixialD;skag m%d:ñl yd oaú;shl wOHdmk úIh
f.!rjkSh mdGud,d wka;¾.;hkays meje;au
ixfõokh m%j¾Okh iy;sl lsÍu'
lrk m%d:ñl yd
oaú;shl wOHdmkh'
9'3' Y%S ,xld iudch 9'3'1' iudch ;=< isÿjk ixialD;sl wNHka;r lghq;=" jhU uOH ld,Sk ld¾h ie,eiau fhdod
;=< rdcH" uOHu ms<sfj;a ioyd wfkdakH f.!rjh ixj¾Ok iy ixialD;sl .ekSu'
yd m<d;a uÜgfuka iy iduQysl;ajh ;yjqre lsÍu lghq;= wud;HdxYh
ixialD;sl ioyd mdi,aj, mj;sk ixialD;sl
úúO;ajhg yd jevigyka Yla;su;a lsÍu'
l,dmSh ixialD;sl
úfYaI;djkag .re
lsÍu ;yjqre lsÍu'

188 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

9'4' wdÈjdiSkag 9'4'1' wjYH m%;sm;a;s" kS;s ilia lsÍu wNHka;r lghq;=" jhU flá ld,Sk $ wjYH we.hSï ;lafiare
Tjqkaf.a iïm%odhsl i|yd m%uqL;djka y÷kd .ekSug ixj¾Ok iy ixialD;sl uOH ld,Sk wjika lsÍu'
Èú fmfj;a yd wdÈjdiS ck;dj iy jeÈ ck;djf.a lghq;= wud;HdxYh
ixialD;skag wkqj mj;akd wjYH;d $ ueisú,s we;=¿j m%;sm;a;s yd kS;s
Ôú; mj;ajd f.k wdÈjdis ck;dj ms<sn| iudc ckdêm;s f,alï ld¾hd,h m%;sixialrK i|yd
hdu y÷kd .ksñka wd¾Ól ix.kkhla meje;aùu' ks¾foaY bÈßm;a lsÍu'
tu mqreÿj,g .re
lsÍu' 9'4'2' WmfoaYk l%shdj,shla ;=<ska 2007 uOH ld,Sk wod< md¾Yjlrejka
wdÈjdis ck;djf.a whs;sjdislï yÿkd.ekSu'
ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a m%ldYh
M,odhsj l%shd;aul lsÍug i<ld wod< m%dfoaYSh wdjrK
ne,Su yd mshjr .ekSu' .Kk" foaYsh mqoa.,hskaf.a
b,lal.; ckúldY úia;r
iys;j WmfoaYk meje;aùu'

9'4'3' mj;akd kS;s" m%;sm;a;syd jHjydr wNHka;r lghq;=" jhU flá ld,Sk iudf,dapkh wjika lsÍu'
iudf,dapkh lsÍu iy WmfoaYk ixj¾Ok iy ixialD;sl
l%shdj,shla ;=<ska wdÈjdis ck;dj lghq;= wud;HdxYh ixfYdaOkh i|yd ks¾foaY
fjkiafldg ie<lSu je,elaùug wjika lsÍu'
wjYH ixfYdaOk lsÍug mshjr md¾,sfïka;=j
md¾Yjlrejka iy
.ekSu'
WmfoaYk y÷kd.ekSu
wjika lsÍu'

wjYH m%;sm;a;s yd kS;s


ixfYdaOkh i|yd wkque;sh
,nd.ekSu'

9'4'4' jeÈ ck;dj ^m%cdj& i;=ka iy Ydl wNHka;r lghq;=" jhU flá ld,Sk N+f.da,Sh ia:dk y÷kd
wdrlaId lsÍfï yd m%j¾Okh ms<sno ixj¾Ok iy ixialD;sl .ekSu'
mj;akd ks;s Í;s iy m%;sm;a;s iu`. lghq;= wud;HdxYh
tlsfklg fkd.efgñka /Èisáh y÷kd.;a N+f.da,Sh ia:dk
yels fyda wdmiq hd yels N+f.da,Sh uyje,s ixj¾Ok yd mßir ;=<g wdmiq .sh fyda
ia:dk yÿkd .ekSu' wud;HdxYh isàug wjika ÿka wdÈjdis
m%;sY;hla f,i'
;srir ixj¾Ok iy jkÔú
wud;HdxYh

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 189
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

9'4'5' wdÈ jdis ck;djf.a whs;ska ms<sn`oj wNHka;r lghq;=" jhU flá $ mj;ajk ,o jevigyka
Tjqka oekqj;a lsÍfï jevigyka ixj¾Ok iy ixialD;sl uOH ld,Sk .Kk'
lrk w;ru joù hdfï wjOdkula lghq;= wud;HdxYh
iys; úfYaIhka wdrlaId lsÍu jeks
idOdrK iSudjka mekùu .eko uyje,s ixj¾Ok yd mßir
oekqj;a lsÍu' wud;HdxYh

;srir ixj¾Ok iy jkÔú


wud;HdxYh

9'4'6' wdÈ jdis ck;djf.a whs;sjdislï wNHka;r lghq;=" jhU flá isg È.= ld,Sk jevigyka ie,iqï lsÍu'
m%j¾Okh iy wdrlaIdj Wfoid ixj¾Ok iy ixialD;sl
Tjqkaf.a ixialD;sh" NdIdj lghq;= wud;HdxYh l,dmSh wdjrKh iys; j
whs;sjdislï iy wNs,dIhka mj;ajk ,o jevigyka
ms<sno" kS;sh l%shd;aul lrk .Kk'
ks,OdÍka we;=`Mj wfkl=;a wod<
b,lal.; mqoa.,hska
md¾Yjlrejka oekqj;a lsÍfï
.Kk'
jevigyka meje;aùu'
b,lal.; mqoa.,hskaf.a
ck úldY úia;r .Kk'

9'4'7' m%udKj;a whjeh fjkalsÍï ckdêm;s f,alï ld¾hd,h uOH ld,Sk $ iaÓr wdh;khla $
iys;j wdÈjdis ck;djf.a whs;ska È.= ld,Sk fomd¾;fïka;=jla msysgqùu'
ld¾hlaIu f,i l%shd;aul lsÍug
iy wëlaIKhg wjYH iaÓr
wdh;khla $ fomd¾;fïka;=jla
ia:dmkh lsÍu'

9'5' mqoa.,hskaf.a NdIdj 9'5'1' iq¿;r m%cdjka we;=¿j ish¨ wNHka;r lghq;=" jhU flá ld,Sk iudf,dapkh meje;aùu'
iy ixialD;sl m%cdjkag ;ukaf.a NdIdjla ixj¾Ok iy ixialD;sl
Wreuhg whs;sh .re mßyrKh iy Tjqkaf.a ixialD;sl lghq;= wud;HdxYh
lsÍu' Wreuhla N=la;s ú§ug ksoyi
;yjqre lsÍu' cd;sl ixys¢hd" ixjdo yd
rdcH NdId wud;HdxYh

9'5'2' rcfha ish¨u ia:rj,È rdcH NdId cd;sl ixys¢hd" ixjdo yd flá ld,Sk wkql+,;dj iy;sl lsÍu'
m%;sm;a;shg wkql=,;djh iy;sl rdcH NdId wud;HdxYh
lsÍu'

190 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

9'5'3' NdId m%;sm;a;sh W,a,x>kh md¾,sfïka;=j ^wdKavql%‍u flá ld,Sk kshduk lñgqj úiska
iïnkaOj M,odhs ms<shï ,nd§u' jHjia:d fufyhqï lñgqj fhdod .;a iqÿiq LKavh'
u.ska&

9'5'4' mqoa.,sl wdh;k yd ixúOdk w;r mj;ajk ,o iudf,dapkh'


rdcH NdId m%;sm;a;sh .re lsÍug
wkqn, §u'

9'5'5' wdKavql%u jHjia:dj ;=< bx.%Sis jHjia:dodhl iNdj flá ld,Sk wdKavql%u jHjia:d
rdcH NdIdjla f,i m%ldY lsÍfï ixfYdaOkh'
wjYH;dj iudf,dapkh yd i,ld
ne,Su'

9'5'6' wdKavql%u jHjia:dj ;=< bx.%Sis flá ld,Sk


rdcH NdIdjla f,i m%ldY lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 191
2017 - 2021
192 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
<ud whs;sjdislï

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 193
2017 - 2021
194 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
<ud whs;sjdislï

<ud whs;sjdislï ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a iïuq;sh 1991 cQ,s 12 jk Èk isg Y%S ,xldj wmrdkqu; lr we;s w;r" mj;akd ixo¾Nh iy rdcH jHQyhka ;=< we;s ndOl uOHfha
<ud whs;sjdislï l%shd;aul lsÍug mshjr f.k we;' <ud whs;sjdislï jHQyh ;=< idfmalaI jákdlulska hq;= <ud wdrlaIdj ms<sn| ixl,amh fuu ld,h ;=< j¾Okh ù we;'
2014 foieïn¾ udifha §" wud;H uKav,h úiska ldka;d iy <ud lghq;= wud;HdxYhg iy cd;sl <ud wdrlaIl wêldßh fj; jeo.;a Wmfoia ud,djla ksl=;a lrk ,§' fuys
i|yka wfkl=;a lreKq w;r" mj;akd m%;sm;a;s <ud wdrlaIdj iy;sl lsÍug m%udKj;a fkdjk nj" mj;akd m%;sm;a;s l%shd;aul lsÍfï§ wdh;k ÿIalr;djkag uqyqK fok nj"
<ud wdrlaIdj iy;sl lsÍug lghq;= lrk ish¨u rdcH wdh;k fmdÿ tl`.;djhlg wkqj lghq;= l< hq;= nj" taldnoaO hdka;%Khla u.ska <uhska /l n,.ekSu" wdrlaIKh
iy mqkre;a:dmkh lsÍu i|yd lghq;= l<hq;= nj i|yka fõ' ta wkqj" taldnoaO l%ufõohla ms<sn| mokula iïnkaOfhka wjOdkh fhduq lrñka <ud whs;sjdislï i|yd udkj
ysñlï ms<sn`o cd;sl ie,eiau <uqka i|yd mj;akd iïm;a m%Yia; uÜgñka Ndú; lsÍug ;SrKhla f.k we;' fuu m%fõYh we.hSug iqúfYaIs f;audjka hg;g jefgk lreKq
iuyrla we;=<;a fldg we;' taldnoaO l%ufõohla ks¾udKhg u`. mdok m%;sm;a;s iy ud¾f.damfoaY f.dv kexùug" ish¨u md¾Yajlrejka w;r wjxl tl`.;djhla we;s lrjk
fmdÿ iy talu;sl m%fõYhla mokula lr .; yelsh

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 195
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1' je<elaùu" 1'1' fï jk úg rch 1'1'1' fï jk úg rch iy tlai;a cd;Ska$ cd;sl <ud wdrlaIl flá ld,Sk rch <ud wdrlaIKh ms<sn|
wdrlaIKh iy tlai;a cd;Ska cd;Hka;r iy foaYSh rdcH fkdjk wêldßh kS;suh ;;a;ajh cd;sl
iy $ cd;Hka;r iy ixúOdk úiska <ud wdrlaIdj ms<sn`o úIhhla f,i ms<s.ekSu'
ifudaOdksl foaYSh rdcH fkdjk ld¾hh i|yd oekg fhdojd we;s mßjdi yd <udrlaIl fiajd
fiajdjka ixúOdk úiska <ud iïm;a tla úfYaIs; l%uhla fj; fomd¾;fïka;=j
we;=<;a wdrlaIdj ms<sn`o udre lsÍu iy kej; ixúOdkh
fmd,sia fomd¾;fïka;=j"
whs;sjdislï ld¾hh i|yd oekg lsÍu'
fi!LH fiajd
u; mokï fhdojd we;s iïm;a 1'1'2' wdmod wjodkï wju lsÍu" flá ld,Sk <ud wdrlaIdj fjkqfjka
fomd¾;fïka;=j
jQ .=Kd;aul tla úfYaIs; l%uhla je<elaùu iy wdrlaIKh hk m%Odk iydh ,ndfok
<ud fj; udre lsÍu iy lreKq we;=<;a f;aud;aul jHdmD;s iudc fiajd wdh;k u.ska moaO;s
wdrlaIK kej; ixúOdkh mokï lr.;a lafIa;%hka ;%s;ajh fomd¾;fïka;=j f.dvke.Su i|yd
moaO;shla' lsÍu' ;=< wod< ish¨u md¾Yajlrejka iïm;a y÷kd .ekSu iy
iu`.ska <ud wdrlaIdj ms<sn| fmdÿ fjka lsÍu'
ks¾jpkhlg tl`.ùu'
1'1'3' md¾Yajlrejka úiska iydh ,nd§u flá ld,Sk wdKavql%u jHjia:dms;
iy Yla;su;a lsÍu i|yd tl`.;ajh ,shú,s iy nyq YslaIK
m< l< m%Odk <ud wdrlaIl mqyqKq iNdjkays
ld¾hhka y÷kd.ekSu' idudðl;aj lghq;= wjika
lsÍu iy oekqu yqjudre
lsÍu'
1'1'4' wod< md¾Yajlrejkag iu uOH ld,Sk —<ud wdrlaIK l%ufõoh˜
whs;sjdislï iys; nyq YslaIK i|yd meyeÈ,s Ys¾I mdGhka
mqyqKq iNdjla yd oekqï yqjudre iys;j wod< ld¾h ie,iqï
uOHia:dk ia:dms; lsÍu' iy whjeh'
1'1'5' iïnkaëlrKh lrk ,o f;aud uOH ld,Sk wLKav kshdukh i|yd
uQ,sl lr.;a jHdmD;s" jd¾Isl iudf,dapk hdka;%K iy
ld¾h ie,iqï iy whjeh iu`.ska ld¾hnoaO jevigyka
je<elaùu iy wdrlaIdj i|yd y÷kd .ekSu'
taldnoaO lrk ,o nyq md¾Yùh
Wmdhud¾.sl ie,iqï l%shd;aul
lsÍu'
1'1'6' <ud wdrlaIKh i|yd jq kS;suh È.= ld,Sk cd;sl m%;sm;a;sh
iy mßmd,kuh jHQyhka iy ixj¾Okh lsÍu'
cd;sl m%;sm;a;shla kshdukh lr
hdj;ald,Sk lsÍu'

196 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2' je<elaùu 2'1' m%cd uÜgñka 2'1'1' m%cd yelshdjka uekSu iy m%cd ldka;d iy <ud lghq;= uOH ld,Sk we.hSu i|yd jevms<sfj,
i|yd je<elaùu i|yd m%uqL;djh y÷kd.ekSu i|yd wud;HdxYh ixj¾Okh'
M,odhS iy iïm;a fhoùu iy iyNd.s;ajh ;lafiare lsÍfï
taldldr ta ms<sn| j fhduq l%shdj,sh ixj¾Okh lsÍu' cd;sl <udrlaIl wêldßh
l%shdmámd- flfrk wjOdkh
mßjdi yd <ud wdrlaIl
áhla j¾Okh lsÍu'
fiajd fomd¾;fïka;=j
ixj¾Okh
lsÍu' <ud f,alï ld¾hd,h

2'1'2' VCDC iy fjk;a mj;akd hdka;%K m<d;a mßjdi yd uOH$È.= ld,Sk .%du ks,OdÍ fldÜGdi
Ndú;d lrñka iïm;a talrdYS lsÍu <ud wdrlaIl fiajd ;lafiare lsÍu'
msKsi m%cd uQ, jHQyhkag iyh ùu' fomd¾;fïka;=j

2'1'3' ksjdrK wjia:d kshdukh lsÍu yd cd;sl uÜgfï mßjdi uOH$È.= ld,Sk iïm;a Ndú;h m%;sY;
wkq.ukh lsÍu' yd <ud wdrlaIl fiajd uÜgñka jeäùu'
fomd¾;fïka;=j

2'1'4' ksjdrK ueÈy;aùu ms<sn| .%dufiajd ks,OdÍka uOH$È.= ld,Sk m%cd uQ, l%uh ;=<ska iydh
f,aLk.; lsÍu' jQ je,elaùfï wjia:d
mjq,a fi!LH fiaúld .Kk'
iuDoaê ks,OdÍka

2'1'5' iudÔh hdka;%Kh l%udkql+, iudc fiajd uOH$È.= ld,Sk Wmldrl l%u y÷kd.ekSu'
m%fõYhla i|yd fhdod .ekSu yd
ish¨u uÜgfï ks,OdÍka iy m%cdj m%foaYSh ks,OdÍka
mqyqKq lr kshdukh lsÍu'

2'1'6' ksjfia jgmsgdj ;=< <uqka wdrlaId cd;sl <udrlaIl wêldßh uOH$È.= ld,Sk iudc.; lsÍfï l%shdj,sh
lsÍu i|yd yelshdj we;s lsÍug läkï lsÍu'
ffcj úoHd;aulj fouõmshka $
;ks fouúmshka úia;SrK mjq,a $
Ndrlrejka fj; iyfhda.h ,nd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 197
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

2'1'7' .%dóh <ud ixj¾Ok lñgq yryd cd;sl <udrlaIl wêldßh uOH $ È.= ld,Sk ia:dms; lrk ,o lñgq
m%foaYSh" Èia;%sla iy m<d;a iNd iy wfkla md¾Yajlrejka .Kk'
lñgqj,g jd¾;d lsÍu iy fhduq
lsÍu'

2'1'8' je<elaùfï wjia:djka i|yd flá ld,Sk ud¾f.damfoaY fnodyeÍu'


isoaê l<ukdlrK ud¾f.damfoaY
y÷kajd§u'

2'1'9' ish¨u m%foaYSh f,alï ld¾hd, cd;sl uÜgfï mßjdi uOH $ je,elaùfï wjia:djka
wdjrKh lrñka by; ud¾f.damfoaY yd <ud wdrlaIl fiajd È.= ld,Sk ms<sn| isoaê l<ukdlrK
ms<sn| mqyqKq jevigyka meje;aùu' fomd¾;fïka;=j ud¾f.damfoaY y÷kajd§u'

wfkla md¾Yajlrejka mj;ajk ,o mqyqKq


jevigyka .Kk'

2'1'10' Wmøjhkag ,laúh yels hehs uOH $ y÷kd.;a <uqka ixLHdj'


y÷kd.;a lKavdhï i|yd wdrlaIl È.= ld,Sk
ie,iqï ilia lsÍu'

3' kS;sh yd 3'1' fmdÿ wdrlaIdj 3'1'1' fmd,Sish" mßjdi yd lïlre uOH $ <uqkaf.ka iy Tjqka /l
iïnkaO hg;g .kq ,enQ ks,OdÍka úiska orefjl= ufyia;%d;a È.= ld,Sk n,d.kakkaf.ka ,efnk
fjñka ish¨u <uqka i|yd Widúhlg bÈßm;a lrk úg m%;spdr'
orejka ,ndfok ffk;sl mj;akd kS;sh hgf;a wkq.ukh l<
wdrlaIKhg wdrlaIdj Yla;su;a hq;= wju iïu; kS;s y÷kajd§u'
ksYaÑ; lsÍu'
l%ufõohla
3'2' mqyqKq ld¾h 3'2'1' mj;akd kS;s iïu;hkag olajk uOH $ fiajd imhkakkaf.a
ks¾udKh
uKav,h iu.ska wkql+,;dj iudf,dapkh lsÍu' È.= ld,Sk m%;spdr'
lsÍu'
<uqka $ wdh;k
wëlaIKh Yla;su;a 3'2'2' ish¨u kvqj,§ meh 24 la we;=<; flá $ fiajd imhkakka m%uqL;dj
lsÍu' w;=re iudc úuiqï yryd mßjdi È.= ld,Sk ±laúh hq;= iy j¾Okh l<
ks,OdÍkaf.a m%;spdrh iy;sl lsÍu' hq;= lafIa;% y÷kd .kS'

3'2'3' <uqka we.hSu iy j¾.SlrKh uOH $ mßjdi ks,OdÍkag yÈis


lsÍu Yla;su;a lsÍu i|yd ms<shï È.= ld,Sk wjia:djkays§ weu;Su
iudf,dapkh lsÍu iy y÷kd i|yd laIKsl weu;=ï wxl
.ekSu' Ndú;d lsÍu'

198 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3'2'4' <uqka we.hSu iy j¾.SlrKh uOH $ läkï m%;spdr oelaùu


lsÍu Yla;su;a lsÍu i|yd ms<shï È.= ld,Sk i|yd wdh;ksl
iudf,dapkh lsÍu iy y÷kd jevms<sfj, l%shd;aul
.ekSu' lsÍu'

3'2'5' fmdÿ wdrlaIdj i|yd .kq ,enQ uOH $ <ud wdrlaIdj yd iïnkaO
<uqkaf.a wjYH;d y÷kd f.k ta È.= ld,Sk m%uqL ld¾hhla f,i
i|yd m<uq i;s fol ;=< m%;spdr we.hSu iy j¾.SlrKh hk
oelaùu iy;sl lsÍu' l%shdj,Ska ixj¾Okh lsÍu'

3'2'6' wkd: ore ksjdi wd{dmkf;a uOH $ <uqkag mQ¾j m%;spdr oelaùu
iy m<d;a jHjia:djkays i|yka È.= ld,Sk i|yd kshduk moaO;shla
úêúOdk l%shd;aul lsÍu iy <ud ilia lsÍu'
ksjdi kshdukh lsÍu'

3'2'7' iEu m<d;lu mj;akd ish¨u <ud uOH $ wêlaIKh iy ,shdmÈxÑ


ksjdi ,shdmÈxÑh iy;sl lsÍu' È.= ld,Sk l< <ud ksjdi .Kk'

3'2'8' miq.sh jir ;=k ;=< wdh;ksl flá ld,Sk wjYH ;lafiare isÿlsÍu'
ld¾h uKav, fiajlhkag ,ndÿka
mqyqKqj ms<sn| wjYH;d we.hSula
isÿlsÍu'

3'2'9' i;aldr lrkakkaf.a jD;a;Sh uÜgu uOH ld,Sk iólaIK meje;aùu'


;yjqre lsÍug i;aldr lrkakka
n|jd .ekSu" mqyqKq lsÍu" /ln,d
.ekSu yd WmfoaYk fiajd i|yd
ksYaÑ; l%ufõo wkq.ukh lsÍu'

3'2'10' cd;sl <udrlaIl wêldßh iy uOH $ mqyqKql< fiajl ixLHdj'


jD;a;sh mqyqKq wêldßh iu`. È.= ld,Sk
taldnoaOj <ud iq/l=ï wdh;ksl
ld¾h uKav, fiajlhkag cd;sl
jD;a;Sh iqÿiqlï 4 jeks uÜgfï
ämaf,daud mqyqKqjla ,nd§u'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 199
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3'2'11' <ud iqNidOkh yd myiqlï hkdÈ flá$È.= ld,Sk .kq ,enQ mshjr kej;
.Kkh l< yels o¾Yl wdY%s; j ,shdmÈxÑ l< <ud ksjdi
;lafiarelrKhla u; mokï ù iEu .Kk'
jir 3 lg jrla ,shdmÈxÑh w¨;a
lsÍu w;HjYH lsÍu'

3'2'12' m;a lsÍfï lñgq l%shdldÍ;ajh ms<sn| flá ld,Sk ilia l< i;aldr ie,iqï
iudf,dapkh lsÍu iy úêu;a .Kk'
/iaùï iy iEu <ud ksjdihlu
mqoa.,sl i;aldr ie,iqï wdY%s;j
ld,Sk iudf,dapk meje;aùu iy ta
fjkqfjka wjYH ms<shï l%shd;aul
lsÍu'

3'2'13' úl,am wdrlaIKh ms<sn| j úl,am wdrlaIK


m%;sm;a;shla ilia lsÍu' ia:dkhkays r|jd we;s
<uqka .Kk'

m%;sm;a;sh ilia lsÍu'

3'2'14' kS;s úfrdë cdjdrïlrKfha kshqla; uOH$È.= ld,Sk y÷kd.;a iy iudc.; l<
jQ <uqka y÷kd.ekSu iy mjq,g $ <uqka .Kk'
iudchg kej; iudc.; lsÍu'

3'2'15' <ud wdrlaIl wdh;kj,ska $ uOH $ iyh hdka;%K ixj¾Okh'


wdrlaIdj yer hk ;reK <uqka È.= ld,Sk
i|yd M,odhS iyh hdka;%K ia:dms;
lsÍu'
3'2'16' <uqka iudc.; lsÍfï § u;=jk uOH $ iólaIK meje;aùu'
mr;r y÷kd .ekSug iólaIKhla È.= ld,Sk
meje;aùu iy ta fjkqfjka ms<shï
we;=<;a l%ufõohla jeä ÈhqKq lsÍu'

3'2'17' <uqka <ud ksjdihka ys isg uOH $ imhk ,o jdyk ixLHdj'


wêlrKhka fj; iy wdmiq È.= ld,Sk
m%jdykh i|yd fjku m%jdyk fjku m%jdyk l%uhla
l%uhla y÷kajd§u' i|yd ilia l<
jevms<sfj,'

200 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4' ´kEu 4'1' Y%S ,xldfõ <uqkaf.a 4'1'1' <ud iyNd.s;ajh l%uj;a lsÍfï mßjdi yd <ud wdrlaIl uOH $ <uqkaf.a iyNd.s;ajh
;;ajhla iyNd.s;aj whs;Ska jeo.;alu ms<sn| rcfha ks,OdÍka fiajd fomd¾;fïka;=j È.= ld,Sk iys;j ks¾ñ; m%;sm;a;s"
hgf;a Yla;su;a lsÍu' rdcH fkdjk l%shdldÍka iy m%cdj fr.=,dis iy ud¾f.damfoaY
iyNd.s oekqj;a lsÍu iy wjfndaO lrùu' yd ld¾h ie,iqï .Kk'
ùu i|yd
l%shd;aul lrk ,o
<uhskag
jevigyka m%udKh'
whs;shla
we;' 4'1'2' iEu .%du ks,OdÍ fldÜGdihlu wLKavj l%shd;aul <ud iudc m%;sY;hla f,i
iy Èjhsk mqrd <ud iudc msysgqjd fõ' jeäùu'
Yla;su;a lsÍu iy Tjqka <ud
<ud iyNd.s;ajh ms<sn|
iyNd.s;ajh ms<sn| wju iïu;hka
ms<sn| j wju m%ñ;ska
imqrd,k njg iy;sl lsÍu' ^<ud
imqrd,k <ud iudc ixLHdj'
iyNd.s;aj ud¾f.damfoaY i<lkak&
<ud iyNd.s;aj
ud¾f.damfoaY wdY%S;
j mj;ajk ,o mqyqKq
jevigyka .Kk'
ud¾f.damfoaY'
<ud iyNd.s;ajh ms<sn|
wju m%ñ;s imqrd,k <ud
iudc ixLHdj'
4'1'3' m%dfoaYsh" Èia;%sla iy cd;sl uÜgfï wLKavj l%shd;aul <ud iyNd.s;ajh ms<sn|
<ud uKav, Yla;su;a lsÍu iy tu fõ' wju iïu; imqrd,k <ud
<ud iudchka <ud iyNd.s;ajh ljqkais, u`.ska fufyhjk
ms<sn| wju iïu; imqrd,k njg jevigyka jeäùu
iy;sl lsÍu' m%;sY;hla f,i'
mj;ajk ,o mqyqKq
jevigyka .Kk'
mqyqKq jevigyka ;=<ska
,nd.;a oekqu iy
l=i,;djkays jeäùu
m%;sY;hla f,i'
<uqka úiska fufyhjk
jevigykaj, jeäùu
m%;sY;hla f,i'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 201
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'1'4' <ud iudc iy uKav,hkaays jeäysá wLKavj l%shd;aul cd;sl Wmdhud¾.hla


myiqlï imhkakkayg mqyqKqj" fõ' ixj¾Okh lsÍu'
WmfoaYkh iy iyh ,nd§u'
mj;ajk ,o mqyqKq
jevigyka .Kk'

4'1'5' mlaIj l:d lsÍu" m¾fhaIK" iu wLKavj l%shd;aul NCC úiska l%shd;aul l<
jhia iys; jQjka tlsfkld fj; fõ' jevigyka .Kk'
olajk iyh hkdÈ jYfhka jQ <uqka
úiska fufyhjk jevigyka i|yd
bÈßm;a ùug Tjqka ;=< yelshdj
we;s lsÍug <ud iudc iy uKav,
iún, .ekaùu'

4'1'6' fjkila ks¾udKh lsÍug iy wfkla md¾Yajlrejka wLKavj l%shd;aul úêu;a hdka;%Khla
ta fjkqfjka n,mEï lsÍug fõ' ixj¾Okh lsÍu'
m%Odk m%uqL;djka u; <uqkaf.a Wiia wOHdmk wud;HdxYh
iyNd.S;ajfhka hqla;j <ud iudc
rdcH mßmd,k wud;HdxYh
iy iud.ï jHQyhka i|yd cd;sl
Wmdhud¾.hla ixj¾Okh lr m<d;a rdcH fiajd fldñiu
l%shd;aul lsÍu'
mßjdi yd <ud wdrlaIl
4'1'7' <ud iudc iy iud.ï ys fiajd fomd¾;fïka;=j uOH ld,Sk <uqka ,nd.;a wjia:djka
idudðlhska i|yd úêu;a .Kk m%;sY;hla f,i'
y÷kd.ekSfï hdka;%Khla bÈßm;a ldka;d iy <ud lghq;=
lsÍu' wud;HdxYh

4'1'8' uqøs; iy úoHQ;a udOH ;=<ska f;dr;=re fomd¾;fïka;=j uOH ld,Sk mj;ajk ,o udOH
<ud iyNd.s;ajh ms<sn| udOH jevigyka .Kk'
jevigyka meje;aùu'
jevigyka yryd <`.d jQ
mqoa.,hska .Kk'

202 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

5' <uhskag 5'1' ihsn¾ wjldYh 5'1'1' isß;a úß;a" wdl,am iy mqreÿ ms<sn| wOHdmk wud;HdxYh wLKavj l%shd;aul <uqka" fouõmshka iy
ys;lr we;=¿j udkisl yd .fõIKh lsÍu yd újD; idlÉPd fõ' .=rejreka yryd miq úmru'
wOHdmksl ldhsl meje;aùu' cd;sl <udrlaIl wêldßh
ie,iqï m%pKav;ajhkaf.ka
5'1'2' <uqkaf.a bf.kqï rgdjg iqÿiq mßjdi yd <ud wdrlaIl wLKav jD;a;Sh ixj¾Okh
- ;;aj f;dr wOHdmk
b.ekaùfï rgd ixj¾Okhg fiajd fomd¾;fïka;=j ms<sn| .=rejreka yryd miq
iy;sl ,o wjia:djka ,nd§u'
Wmldrl .=rejrekag iyhúu' úmru'
mka;so
we;=<;aj' 5'1'3' mdi,a WmfoaYk iy fi!LH fiajd mdi,a WmfoaYkh iy
myiqlï jeä lsÍu' mdi,a fi!LH fiajd ;=<
ksjerÈ Ndú;h u; mokï
jQ wdo¾Y i|yd o¾Yl
ixj¾Okh'

5'1'4' mdi,a lghq;= i`oyd iyNd.s;ajh mdi,aj, ksjerÈ udOH


iy we;=<;a ùu m%j¾Ok lsÍu i`oyd Ndú;dj ms<sn| o;a;
mdi,a udOH tallh Yla;su;a lsÍu' f,aLk.; lsÍu'

5'2' iudkd;au;dj 5'2'1' .eg¿j úYaf,aIKh lsÍug iy flá ld,Sk wOHdmk wud;HdxYhg
iy idOdrK;ajh ks¾foaY bÈßm;a lsÍug iajdëk bÈßm;a l< hq;= ks¾foaY'
fjkqfjka we;=<;a lñgqjla m;alsÍu'
lsÍu" r|jd.ekSu iy
úkhdkql+, fkrmSu
ms<sn| mdi,a lghq;=
iudf,dapkh'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 203
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6' isr.; l< 6'1' wod< <uqkaf.a 6'1'1' CYPO hgf;a mSvdjg m;a <uqka mßjdi yd <ud wdrlaIl flá ld,Sk .kq ,enQ mshjr'
ujqjrekaf.a wjYH;d ms<sn| nyq /ln,d .ekSu iy wdrlaIs; fiajd fomd¾;fïka;=j
<uqka úkhdkql+, we.hSï l%shdmámdá wdrïN lsÍug JSC
wdrlaIKh' i|yd mßjdi iy Wmfoia iy;sl lsÍu' wêlrK wud;HdxYh
wfkl=;a rdcH fiajd
cd;sl <udrlaIl wêldßh
wdh;kj, iydh
,nd§u' nkaOkd.dr
fomd¾;fïka;=j
6'2' nkaOkd.dr ;=< 6'2'1' fuu ikao¾Nh ;=< fouõmsh wLKavj l%shd;aul nkaOkd.dr m%;sm;a;sh
<uqkag hym;a yd <ud iïnkaO;d m%fõYh ms<sn| nkaOkd.dr wud;HdxYh fõ' iy l%shdldÍ;ajhka
ñ;%YS,S mßirhla nkaOkd.dr m%;sm;a;sh iy hdj;ald,Sk lsÍu'
ks¾udKh lsÍu' l%shdldÍ;ajhka hdj;ald,Sk lsÍu'

6'3' nkaOkd.dr.; <uqka 6'3'1' <uqka i|yd bf.kqï yd úfkdaod;aul uOH$È.= ld,Sk wod< myiqlï iys;
i|yd fi!LH iy myiqlï ,nd§u' nkaOkd.dr .Kk'
udkisl myiqlï
j¾Okh lsÍu' 6'3'2' <uqka i|yd fi!LH iy ufkda iudc uOH$È.= ld,Sk wod< myiqlï iys;
myiqlï ,nd§u' nkaOkd.dr .Kk'

7' ixl%uKsl 7'1 <uqkaf.a hym; 7'1'1' ixl%uK wjia:dj f;dard .ekSu mßjdi yd <ud wdrlaIl flá$È.= ld,Sk mjq,a iyh i|yd
fiajlhskaf.a i|yd ixl%uKh je<elaùu i`oyd mjq,aj,g iyh fiajd fomd¾;fïka;=j ks¾Kdhl'
<uqkaf.a je<elaùu' ,nd§u yd úêúOdk iemhSu'
ysñlï Y%S ,xld ldka;d ld¾hdxYh
m%j¾Okh' 7'2' fouõmshka i|yd 7'2'1' foaYsh jYfhka úl,am wdodhï ud¾. flá$È.= ld,Sk .kq ,enQ mshjr'
Y%S ,xld úfoaY /lshd
ie,iqï.; l< iy W;amdok wjia:d y÷kajd§u'
ld¾hdxYh
wdrlaIs; ixl%uKsl
l%shdj,shlg wod< úfoaY /lshd wud;HdxYh
l%shdmámdá n,d;aul
lsÍu'

7'3' ixl%uKsl mjq,aj, 7'3'1' ixl%uKsl mjq,aj, <uqka ms<sn| yer.sh <uqkaf.a
<uqkaf.a whs;sjdislï ióm wëlaIKh ,nd§u iqNidOkh iy m%;Hia:;dj
iy iqNidOkh ms<sn| o¾Yl'
m%j¾Okh lsÍu'

204 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8' wkkH;dj 8'1' iEu <ufhl=gu 8'1'1' <uqka i|yd Wmamekak iy;sl mßjdi yd <ud wdrlaIl flá ld,Sk mj;ajk ,o jevigyka
iïmQ¾K Wmamekak iy;sl ;sîfï wjYH;dj iy jeo.;alu fiajd fomd¾;fïka;=j .Kk'
lrk ,o ksl=;a lsÍu' ms<sn| oekqj;a lsÍu' frðiag%d¾ ckrd,a
<uqkaf.a fomd¾;fïka;=j
whs;sjdislï' 8'1'2' cx.u fiajd u.ska Wmamekak iy;sl wLKavj l%shd;aul mj;ajk ,o cx.u fiajd
ksl=;a lsÍu' NCW fõ' .Kk'

ksl=;a l< Wmamekak


iy;sl .Kk'

8'1'3' ish¨u rcfha iy mqoa.,sl frday,a flá$uOH ld,Sk wdjrKh l< frday,a
wdjrKh lsÍu' .Kk'

9' uq,a <udúh 9'1' fouõmshka" 9'1'1' fouõmshka yd úia;S¾K mjq,a <uhska ms<sn| f,alï flá ld,Sk mj;ajk ,o jevigyka
;=< .DydY%S; jeäysáhka" ;reK idudðlhska $ ;reK lKavdhï $ ld¾hd,h .Kk'
uq,msÍï lKavdhï iy .¾NKS uõjreka" fiajlhska ^rdcH
yryd mjq,aj, wfkl=;a yd mqoa.,sl& i|yd CECCD u;
ECCD fj; wdrlaIdj ,nd .DydY%S; oekqj;a lsÍfï jevigyka
m%fõYh fokakka oekqj;a meje;aùu'
,nd§' lsÍu'

9'2' jhi 0-5 w;r <uqka 9'1'2' ECCD u.ska ,ndfok mjq,a ldka;d iy <ud lghq;= flá ld,Sk mj;ajk ,o Èia;%sla
ms<sn| wjOdkh wOHdmkfha jeo.;alu ms<sn| wud;HdxYh iy m%dfoaYSh uÜgfï
fhduq lrñka oekqj;a lsÍu' jevigyka .Kk'
mjq,a wOHdmkh
ixj¾Okh lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 205
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

10' úfYaI 10'1' uq,a <udúh ;=< 10'1'1' fouõmshka$ úia;S¾K mjq,a <uhska ms<sn| f,alï flá ld,Sk m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,
wjYH;d iudkd;au;dj idudðlhska$ Ndrlrejka iy ld¾hd,h uÜgñka mj;ajk ,o
we;s <uqka iy;sl lsÍu' .=rejreka yryd úfYaI wjYH;d oekqj;a lsÍfï jevigyka
fjkafldg we;s <uqka ms<sn| oekqj;a lsÍfï .Kk'
ie<lSfuka jevigyka meje;aùu'
iïmQ¾Kfh-
10'1'2' wOHdmksl WmlrK iy wdOdrl ldka;d iy <ud lghq;= flá ld,Sk f;dard.;a Èia;%slal ;=<
kau
WmlrK ,nd§u' wud;HdxYh ,ndÿka øjH m%udKh'
je<elaùu'
10'1'3' uq,a <udúh wdY%S; y÷kd.;a oDYHuh iudc fiajd uOH ld,Sk .=re mqyqKq yd .=re
iy wOHdmksl wvqmdvq we;=<;a j fomd¾;fïka;=j w;afmd;'
ixj¾Okh m%j¾Okh lsÍu'
mj;ajk ,o mqyqKq
10'1'4' l=vd úfha§ u Táiï frda.S <uqka <uhska ms<sn| f,alï flá ld,Sk jevigyka .Kk'
y÷kdf.k Tjqka m%;sldr fj; fhduq ld¾hd,h iy fi!LH
lr ùug fmr mdi,a .=rejre mqyqKq wud;HdxYh
lsÍu'
11' wjqreÿ 3-5 11'1' ish¨u fokdgu 11'1'1' kS;s moaO;sh l%shd;aul lsÍu yd <uhska ms<sn| f,alï È.= ld,Sk há;, myiqlï ixj¾Okh
^ú'w' iys; wOHdmksl yd há;, myiqlï mj;sk nj iy;sl ld¾hd,h iy kS;s mekùu'
<uqka i`oyd ixj¾Ok whs;Ska lsÍu'
we;=¿j& ,nd§u'
w;r ish¨u 11'1'2' ECCD uOHia:dk msysgqùug mqoa.,sl ldka;d iy <ud lghq;= È.= ld,Sk Èß §ukd ,nd§u iy
<uqka wxYhg Èß§ukd ,nd§u' wud;HdxYh fyaudia —mshjr˜ jHdmD;sh
i|yd ECCD iu`. ECCD uOHia:dk 42
uOHia:dk la msysgqùu'
fj; m%fõY
ùfï ud¾.
i,id §u'
12' .=rejkaf.a 12'1' .=Kdkd;aul 12'1'1' udisl §ukd ,ndfoñka fmr <uhska ms<sn| f,alï È.= ld,Sk re' 250 l udisl §ukdjla
iqÿiqlï wOHdmk l%ufõohla mdi,aj, .=rejrekag iyh ,nd§u' ld¾hd,h ,nd§u'
j¾Okh iy;sl lsÍu'
lsÍu' 12'1'2' .=rejreka i|yd mqyqKq jevigyka ldka;d iy <ud lghq;=
meje;aùu' wud;HdxYh
m<d;a iNd iy m<d;a
md,k wud;HdxYh
fmr mdi,a wêldÍka

206 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

13' ksjdi" fmr 13'1' wOHdmksl wdh;k 13'1'1' fmr mdi,aj, c,h" ikSmdrlaIdj ldka;d iy <ud lghq;= flá ld,Sk ud¾f.damfoaY yd m%ñ;s
mdi,a yd ;=< fi!LH yd yd ikSmdrlaIdj i|yd wju m%ñ;s wud;HdxYh ixj¾Okh'
wfkl=;a ikSmdrlaIl fiajd iy ud¾f.damfoaY iïmdokh lsÍu'
wOHdmksl j¾Okh lsÍu' <uhska ms<sn| f,alï
wdh;k ;=< ld¾hd,h
wdrlaIs;
fi!LH wud;HdxYh
mdkSh
c,h iy cd;sl c, iïmdok yd
ikSmdrlaIl c,m%jdyk uKav,h
fiajd i|yd
idOdrKd-
;aul
m%fõYhla
iy;sl
lsÍu'

14' ish¨u 14'1' ish¨u <|rejka" 14'1'1' .¾NKS iy lsßfok uõjrekag ldka;d iy <ud lghq;= flá ld,Sk m%;s,dNska 21 g jeä
<uqka w;r fmr mdi,a <uqka fmdaIKSh wdydr u,a,la ,nd§u' wud;HdxYh m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,
fi!LH iy w;r yd ud;D ^wdydr i,dlhla& 331 la wdjrKh lsÍu'
fmdIKh ukaofmdaIKh ;=rka <uhska ms<sn| f,alï
m%j¾Okh lsÍu' 14'1'2' jvd;a wjodkï iy.; fldÜGdYj, ld¾hd,h uOH ld,Sk b,lal.; mdi,a .Kk'
lsÍu' WoEik wdydrh ;=<ska fmr mdi,a
<uqkaf.a fmdaIKh k.d isgqùu' fi!LH wud;HdxYh

14'1'3' fmdaIKh ms<sn| .=re mqyqKqj flá ld,Sk mj;ajk ,o jevigyka


.Kk'

15' ECCD 15'1' TECCD m%;sm;a;sh 15'1'1' m%dfoaYSh lñgq /iaùï meje;aùu' ldka;d iy <ud lghq;= flá ld,Sk mj;ajk ,o /iaùï .Kk'
l%shd;aul l%shd;aul lr wud;HdxYh
lsÍfï wkq.ukh lsÍu'
hdka;%Kh
ixj¾Okh
lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 207
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

16' Y%S ,xldfõ 16'1' rgmqrd fmr mdi,a 16'1'1' ish¨u fmr mdi,aj,g fmr mdie,a ldka;d iy <ud lghq;= È.= ld,Sk Y%S ,xldj ;=< wdikak
fmr fiajdfõ ;;a;ajh ud¾f.damfoaY y÷kajd§u' wud;HdxYh jYfhka fmr mdi,a 15000
mdi,aj, iy taldldÍ l%shd;aul lsÍu'
m%ñ;sh l%shdldÍ;ajh jeä <uhska ms<sn| f,alï
iy;sl lsÍu' ld¾hd,h ud¾f.damfoaY ixj¾Okh
lsÍu' lsÍu'
m<d;a iNd iy m<d;a
md,k wud;HdxYh

16'1'2' ish¨u fmr mdi,a j,g fmr mdi,a wêldÍka iy


ud¾f.damfoaY l%shd;aul lsÍu' ld¾hdxYh

16'2' Y%S ,xldj ;=< 16'2'1' Èjd iq/l=ï ud¾f.damfoaY iïmdokh <uhska ms<sn| f,alï flá ld,Sk ud¾f.damfoaY ixj¾Okh
wdikak jYfhka lsÍu' ld¾hd,h lsÍu'
fmr mdi,a 15000 l
l%shd;aul lsÍu' 16'2'2' wfkla md¾Yajlrejka iu. cd;sl <udrlaIl wêldßh flá ld,Sk msysgqjk ,o kj Èjd
iyfhda.s;ajfhka kj Èjd iq/l=ï iq/l=ï uOHia:dk .Kk'
uOHia:dk msysgqùu'

16'2'3' ish¨u Èjd iq/l=ï uOHia:dk m<d;a mßjdi yd wLKavj l%shd;aul f,aLkh kv;a;= lsÍu'
,shdmÈxÑ lsÍu' <ud wdrlaIl fiajd fõ'
fomd¾;fïka;=j

16'2'4' Èjd iq/l=ï uOHia:dk is;shï.; <uhska ms<sn| f,alï flá ld,Sk is;shï.; lsÍu wjika
lsÍu' ld¾hd,h lsÍu iy m%ldYhg m;a
lsÍu'
mßjdi yd <ud wdrlaIl
fiajd fomd¾;fïka;=j
16'2'5' Èjd iq/l=ï uOHia:dk kshdukh <uhska ms<sn| f,alï wLKavj l%shd;aul hdka;%Kh ixj¾Okh lsÍu'
iy wëlaIKh' ld¾hd,h fõ'

cd;sl <udrlaIl fiajd


wêldßh

16'2'6' Èjd iq/l=ï uOHia:dkj, há;, <uhska ms<sn| f,alï È.= ld,Sk .kq ,enQ mshjr'
myiqlï ixj¾Okhg iyhùu' ld¾hd,h

jeú,s udkj ixj¾Ok


Ndrldr wdh;kh

208 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

17' fmrmdi,a 17'1' fmr mdi,a .=rejreka 17'1'1' ia;%S - mqreINdjh ms<sn| .;dkq.;sl <uhska ms<sn| f,alï flá ld,Sk mqyqKq l< .=rejre .Kk'
mßirh ;=< ia;%S - mqreINdjh wdl,amhka u.ska isÿjk krl ld¾hd,h
;=<g ms<sn| Okd;aul n,mEu ms<sn| fmr mdi,a .=rejreka
iïnkaOjk udkisl;ajhla we;s fj; oekqj;a lsÍfï jevigyka
ia;%S mqreI lsÍu' meje;aùu'
oekqj;a-
Ndjh 17'1'2' ia;%S - mqreI ys;ldñ l%shdldrlï <uhska ms<sn| f,alï flá ld,Sk mqyqKq l< .=rejre .Kk'
ms<sn| fmr mdi,a .=rejrekaf.a ld¾hd,h
l=i,;d ixj¾Okh'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 209
2017 - 2021
210 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
lïlre whs;sjdislï

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 211
2017 - 2021
212 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
lïlre whs;sjdislï

Y%S ,xldj ;=< jevlrk mka;sh i|yd jQ jHdmdrhl wdrïNh 1890 oYlh lrd Èj hk w;r" m<uq iduqysl l%shdud¾.h 1893 § jd¾;d úh' ld,hdf.a wejEu;a iu`.u" Yla;su;a
jD;a;Sh iñ;s iïm%‍odhla rg;=< ìys jQ w;r" tu iïm%‍odh Y%S ,xlSh ksoyia jHdmdrh ;=< jD;a;Sh iñ;s isÿl< iqúYaIs fufyjr yd ne£ mj;skakls'

20 jeks ishji uq,a Nd.h jk úg" ,xld fiajl iqNidOk ix.uh iy ,xld cd;sl fldka.%‍ih iïu; lr.;a fhdackd w;rg ta u.ska wksl=;a lreKq w;r fiajlhskag iud.ufha
‍fh§‍fï whs;sh" wju jegqma yd fiajh lrk meh .Kkla ia:dms; lsÍu iy kshdukh lsÍu" <ud Y%uh ;ykï lsÍu iy fiajh lsÍu i|yd hym;a fiajd iy Ôjk ;;a;ajhka
iy;sl lsÍu hk lreKq olajd,sh yelsh' uq,ald,Sk jD;a;Sh ix.ï iuyrla 1923 iy 1928 w;r ld, jljdkq‍fõ § msysgqjk ,§'

fuu j¾Okhka jeo.;a lïlre kS;s lsysmhlau mekùug fya;= idOl úh' tajd w;r 1935 jD;a;Sh iñ;s wd{d mk;¦ 1935 fiajl jkaÈ wd{dmk;¦ 1956 wxl 47 orK ldka;djka
yd ;reK mqoa.,hska fiajfha kshqla; lrùfï mk;¦ 1939 ud;D m%‍;s,dN mk;¦ 1941 mämd,l iNd wd{dmk;¦ 1954 idmamq iy ld¾hd, ^/lshd iy mdßf;daIsl& mk; iy 1942
l¾udka; Yd,d wd{dmk; fõ'

1950 ld¾ñl wdrdjq,a mk; iqúfYaIs kS;shla jQ w;r" tu`.ska ld¾ñl wdrdjq,a je,elaùu" úu¾Ykh lsÍu iy ksrjq,a lsÍu iy fiajH - fia‍jl hym;a iïnkaO;djhla mj;ajd
.ekSu i|yd iduqysl flaj,a lsÍu m%‍j¾Okh lsÍu Wfoid wjldYh ie,fia'

Y%S ,xldj ILO iïuq;Ska 40 la n,d;aul lr we;s w;r" ILO m%‍;sm;a;s mdol lr .ksñka cd;sl fhda.H jev i|yd jQ ld¾h ie,eiaula l%shd;aul l< m%‍:u rdcH njgo m;afõ'

rdcH wxYfha fiajlhska i|yd úY%du jegqma m%‍;s,dN f.ùï lsÍu i|yd iy mqoa.,sl wxYfha fiajlhska i|yd úY%du mdßf;daIsl m%‍;s,dN f.ùu i|yd mq¿,a iudc wdrlaIK
l%‍uhla furgg we;' wúêu;a wxYfha fiajlhskaf.a wjodkï iy.; nj wjfndaO lr .ksñka" rch Tjqkaf.a whs;sjdislï wdrlaId lsÍu i|yd mshjr /ila f.k we;' wúêu;a
wxYh ;=< f.dùka" ëjrhska" iy iajhx /lshd fiajlhskag úY%du m%‍;s,dN ,nd§u i|yd kshduk wdh;k folla l%shd;aulj mj;S'

cd;sl udkj ysñlï l%shdldÍ ie,eiafuys lïlre whs;sjdislï wdrlaId lsÍu ms<sn| mßÉfPaoh‍ ;=<ska fiajlhskaf.a whs;sjdislï ;jÿrg;a Yla;su;a lsÍug wod< jeo.;a lafIa;%
.Kkdjla wduka;%‍Kh lsÍug W;aidy orhs'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 213
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1' ishÆ 1'1' jD;a;sh iqrlaIs;;d 1'1'1' jD;a;sh iqrlaIs;;dj iy fi!LH lïlre yd jD;a;sh iñ;s uOH ld,Sk kS;s iïu; lsÍu'
jevìïj, yd fi!LH kS;sj, wdrlaIKh ms<sn| mk;a flgqïm;la in|;d wud;HdxYh
lïlrejka we;s mr;rhka cd;sl lïlre WmfoaYk
i|yd wdjrKh lsÍu' uKav,fha§ iNd.; lsÍu yd lïlre fomd¾;fïka;=j
jD;a;sh idlÉPd fldg wjika lsÍu'
ILO wOHhk jd¾;d
iqrlaIs;;dj
iudf,dapkh lsÍu yd rfÜ
iy fi!LH 1'1'2' ILO wOHhk jd¾;d iudf,dapkh wjYH;djhkag .e<fmk È.=ld,Sk mj;ajk ,o wOHhk
wdrlaIK lsÍu yd rfÜ wjYH;djhkag .Kk'
mßÈ jevms,sfj,la
jevms<sfj<' .e<fmk mßÈ jevms<sfj,la ilia ilia lsÍu'
lsÍu'

1'1'3' rdcH yd mqoa.,sl wxYfha fiajlhska jD;a;sh iqrlaIs;;d yd È.= ld,Sk mj;ajk ,o mqyqKq
i|yd m%‍udKj;a yd iqÿiq mqyqKq yd fi!LH ms<sn| cd;sl jevigyka .Kk'
WmfoaYk ,nd§u' wdh;kh
mj;ajk ,o WmfoaYk
.Kk'

2' wjq 16-18 2'1' wjq 16-18 yeúßÈ 2'1'1' fuu jhia ldKavfha wka;rdhldÍ lïlre yd jD;a;sh iñ;s fláld,Sk miq úmrï l%shd ud¾.
w;r orejka orejka wka;rdhldÍ /lshd ;ykï lsÍug we;s j¾;udk in|;d wud;HdxYh .ekSu'
wka;rdhldÍ /lshdjkays fhoùfï hdka;%‍Kj, M,odhs;ajh jeä lsÍu'
/lshdj,‍ ;yku n,d;aul lïlre fomd¾;fïka;=j
fhoùu lsÍfï ÿ¾j,;djka
;ykï lsÍu wduka;%‍Kh lsÍu'
iy tjdhska
wdrlaId
lsÍu
i|yd ILO
iïuq;s 182
n,d;aul
nj Yla;su;a
lsÍu'

214 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3' ld¾ñl 3'1' fíreï lsÍfï 3'1'1' fíreïlrejka úiska neyer lrk lïlre yd jD;a;sh iñ;s uOH ld,Sk miq úmrï l%shd ud¾.
wdrjq,a wdh;k iy lïlre ,o kvq wdY%s; ixLHd f,aLk in|;d wud;HdxYh .ekSu'
úi£u úksYaph iNd ;=< ,nd.ekSu'
läkï ld¾ñl wdrjq,a wêlrK wud;HdxYh isÿl< wOHhk .Kk'
lsÍu' úi§fï m%udohka
wju lsÍu'

4' 1971 wxl 4'1' Y%u n,y;alrKh 4'1'1' lïlre ixúOdk iïuq;s 29 iy 105 lïlre yd jD;a;sh iñ;s flá ld,Sk wOHhk u; mokï ù miq
70 orK iïnkaOfhka ILO iu. lïlre ixúOdk iudf,dapk in|;d wud;HdxYh úmrï l%shd ud¾. .ekSu'
wksjd¾h iïuq;shg wkql+, jd¾;d wOHhkh lsÍu'
uyck jk f,i 1971 wxl lïlre fomd¾;fïka;=j
fiajd mk; 70 orK wksjd¾h
rdcH mßmd,k wud;HdxYh
ixfYdaOkh' fiajd mkf;a we;s
iy Bg wod< wfkl=;a
.eg`M wduka;%‍Kh
wud;HdxY
lsÍu'

5' wksjd¾h 5'1' jD;a;sh iñ;s yd 5'1'1' 1956 wxl 47 orK ldka;djka yd lïlre yd jD;a;sh iñ;s uOH ld,Sk kS;s iudf,dapkh lsÍu'
mdi,a iïnkaO ùug ;reK mqoa.,hska fiajfha kshqla; in|;d wud;HdxYh
wOHdmkh we;s wju jhi lrùfï mk; ixfYdaOkh lsÍfï
iïnkaO iïnkaOfhka woyiska th iudf,dapkh lsÍu' lïlre fomd¾;fïka;=j
rdcH mj;sk kS;s úIu;d
m%;sm;a;sh wduka;%‍Kh lsÍu' 5'1'2' by; iudf,dapkh wkqj hñka"
wkqj hñka mdi,a wOHdmkh ,eîfï jhia
/lshdjl iSudj 14 isg 16 olajd by< oeóu
kshqla; ùfï i|yd 1956 wxl 47 orK mk;
wju jhi ixfYdaOkh lsÍu'
yd jD;a;Sh
iñ;s i|yd
tla ùug
we;s whs;sh
tald.%
lrùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 215
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6' wúêu;a 6'1' wúêu;a wxYfha 6'1'1' wúêu;a wxYhg wod< wOHhkhka lïlre yd jD;a;sh iñ;s uOH ld,Sk jd¾;d wOHhkh'
wxYfha mqoa.,hskaf.a meje;aùug fhda.H wdh;k in|;d wud;HdxYh iy Bg
mqoa.,hska wdrlaIdj ;yjqre y÷kd.ekSu' wod< wfkl=;a wud;HdxY
i|yd ksis lsÍu'
wdrlaIKh lïlre fomd¾;fïka;=j
iemhSu' 6'2' wúêu;a wxYfha 6'2'1' wúêu;a wxYhg fiajl Ndrldr uOH ld,Sk wOHhk wjika lsÍu'
fiajlNdr wruqo,
mqoa.,hska i|yd wruqof,a iydNd.s;aj odhl;ajh
iudc wdrlaIK ,nd §ug we;s yelshdj fidhd ks¾foaY l%shd;aul lsÍu'
wdjrK iemhSfï ne,Su fjkqfjka wOHhkh lsÍu'
we;s ÿ¾j,;d
wduka;%‍Kh lsÍu'

7' .Dyia: 7'1' .Dyia: fiajlhska 7'1'1' .Dyia: fiajlhska i|yd m%‍ñ;Ska lïlre wud;HdxYh uOH ld,Sk wOHhk jd¾;d'
fiajh wdrlaIKh lsÍu iy y÷kajd§ug we;s yelshdj wOHhkh
kshdukh wju m%‍ñ;Ska iy;sl lsÍu iy .fõIK lsÍu' lïlre fomd¾;fïka;=j y÷kajdÿka m%‍ñ;Ska'
lsÍu' lsÍu'

216 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mdßißl whs;sjdislï

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 217
2017 - 2021
218 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mdßißl whs;sjdislï

iEu ukqIHfhl=u ish meje;au Wfoid mßirh u; r|d mj;s hs' Y%S ,xldfõ mdßißl whs;sjdislï wdrla‍Id lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i|yd fkdfhl=;a mshjr f.k we;' fuu
ld¾hh bgq lsÍu i|yd kS;s iy m%;sm;a;s iqúfYaIs ld¾hNdrhla bgqlr we;' wdKavql%u jHjia:dj u.ska o fï wdY%s; rcfha hq;=lï iy j.lSï y÷kdf.k we;s w;r rdcH
m%;sm;a;s yd uQ,sl hq;=lï ms<sn| WoafoaYsl m%;sm;a;s yryd iEu Y%S,dxlslfhl=gu uQ,sl j.lSula f,i mßirh iq/lSu yd tys iïm;a ixrlaIKh lr.ekSug kshu lr we;'

wdKavql%u jHjia:dfõ wxl 12 ^1& orK j.ka;s m%ldrj" Y%S ,xldfõ fYa%IaGdêlrKh úiska mdßißl .eg¿j,g wod< uQ,sl whs;sjdislï b,a,Sï i|yd iyk ,nd § we;' ;jo"
ufyaia;%d;a wêlrKh" m<d;a uydêlrKh iy wNshdpkdêlrKh fj;ska o mdßißl .eg`M Wfoid ms<shï ,nd .ekSug uyck;djg wjia:dj i,id § we;' wêlrK ;SrK
mßirh iq/lSfuys,d iqúfYaIs odhl;ajhla ,nd § we;'

1980 wxl 47 orK cd;sl mdßißl mk; u.ska" mßir wdrlaIKh yd md,kh lsÍfï mq¿,a mrud¾: fmroeß j" fmdÿ ksfhda.hla yryd uOHu mßir wêldßh msysgqjk ,§'

cd;sl m%;sm;a;sh (NEP)" wod< jHjia:dms; j.lSu ms<sf.k" ta i|yd u.fmkajkq jia" Y%S ,xldfõ iEu mdßißl wx.hlau ixrlaIKh lsÍu yd l<ukdlrKh lsÍug wjYH
u.fmkaùu ,nd§ug ne£ isà' j¾;udk iy wkd.; mrmqfr ys iqnisoaêh Wfoid mßirh M,odhs f,i l<ukdlrKh lrkq jia ck;djf.a iyNd.S;ajfhka hqla; j" NEP úiska
mßirh i|yd jQ rcfha lemùu" kej; wÆ;a lrkq ,nhs' fuu m%;sm;a;sfha wruqK jkqfha Y%S ,xldfõ ;sridr ixj¾Okh ioyd jk rduqj ;=<" hym;a mdßißl l<ukdlrKhla
iy;sl lsÍuhs' fuu m%;sm;a;sh" wfkl=;a wxY jeäÈhqKq lsÍu i|yd jQ ;j;a fndfyda m%;sm;a;s yd Wmdh ud¾.hkaf.ao wkq.%yh ,nhs'

1992 § ßfhdao ckhsfrdayS È mj;ajk ,o tlai;a cd;Skaf.a f,dal iuq¿fõ§ ms<s.;a ßfhda m%;sm;a;s iy wxl 21 orK kHdh m;%h l%shd;aul lsÍu i|yd Y%S ,xld rcfha ne£u kej;
;yjqre lr we;' f.da,Sh mdßißl yjq,aldr l%shdj,sh ;=< Y%S ,xldj il%Shj iyNd.s ù we;s w;r" nyqmd¾Yaùh mdßißl .súiqï iy m%ldY wdikak jYfhka 40 la muK j,x.=
lr we;' mßirhg we;s whs;sh wdKavq l%u jHjia:dkql+,j wdrlaId lrk uQ,sl ysñlula f,i y÷kd.ekSu wjYH jk w;r mdßißl kS;s iy m%;sm;a;s Yla;su;a lsÍu msKsi
cd;sl ld¾h ie,eiau ;=< m%uqL;dj ,ndÈh hq;=h'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 219
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

1' ;srir 1'1' iEu 1'1'1' mj;akd mdßißl .eg¨j,g ms<shï uyje,s ixj¾Ok yd mßir flá ld,Sk cd;sl m%;sm;a;s iy
mdßißl md¾Yajlrejl=f.au f,i cd;sl mßir m%;sm;a;sh iy wud;HdxYh iy wfkl=;a Wmdhud¾. hdj;ald,Sk
l<uKdl- iyNd.S;ajfhka Wmdhud¾. hdj;ald,Sk lsÍu' f¾Çh wud;HdxY iy rdcH lsÍu'
rKh' hqla;j" j.lSï fkdjk ixúOdk
iy.;j" mßirfha
ukd l<ukdlrKh 1'1'2' cd;sl mdßißl ie,eiau jeä ÈhqKq uyje,s ixj¾Ok yd mßir flá$uOH ld,Sk ld¾h ie,iau wjidk
m%j¾Okh lsÍu' lsÍu' wud;HdxYh iy wfkl=;a lsÍu'
f¾Çh wud;HdxY iy rdcH
fkdjk ixúOdk

2' ñksia 2'1' kS;s m%;sixialrK 2'1'1' uQ,sl whs;sjdislula f,i md¾,sfïka;=j ^wdKavql%u flá ld,Sk fufyhqï lñgqj u.ska
whs;sjdislï y÷kajd§u' wdrlaIdldÍ iy fi!LHiïmkak jHjia:d m%;sixialrK fhdod.;a wdrlaIs;
iy mßirh mßirhla ,eîfï whs;sh ms<sn| fufyhqï lñgqj iy fi!LHiïmkak
w;r iudf,dapkh lsÍu yd ta ms<sn| ;=<Ska& mßirhlg we;s whs;sh
in|;dj wjOdkh fhduq lsÍu' úêu;aj ilia lsÍu'
Yla;su;a
lsÍu' 2'2' m%;sm;a;s 2'2'1' cd;sl mdßißl mk; hdj;a ld,Sk uyje,s ixj¾Ok yd mßir flá ld,Sk mßirh ms<sno cd;sl
m%;sixialrK lsÍu' wud;HdxYh iy uOHu m%;sm;a;s ud,djla'
y÷kajd§u' mßir wêldßh

2'3' f;dr;=re 2'3'1' hdj;ald,Sk lrk ,o" mdßißl uyje,s ixj¾Ok yd mßir flá$§¾> ld,Sk wod< ish¨ mdßißl kS;s
oek.ekSfï whs;sh kS;s moaO;sfha iïmsKaä; úia;rhla wud;HdxYh moaO;sfha iïmsKaä;
iy;sl lsÍu' m%isoaO lsÍu' úia;rhla m%isoaO lsÍu yd
uOHu mßir wêldßh iy Wm kS;s moaO;shla NdId
2'3'2' hdj;ald,Sk lrk ,o" mdßißl wod< wfkl=;a wud;HdxY 3 kau m%ldYhg m;a lsÍu'
kS;s fr.=,dis ms<sn| iïmsKaä;
úia;rhla m%isoaO lsÍu' kS;s flgqïm;a uyje,s ixj¾Ok yd
fomd¾;fïka;=j mßir wud;HxYh iy
2'3'3' f;dr;=re oek.ekSfï mk; hgf;a
Bg iïnkaO wfkl=;a
uyck;djf.a f;dr;=re b,a,Sï
f¾Çh wud;HdxY $
bgqlsÍug wod< wdh;kj, há;,
ksfhdað;dh;kj, fjí
myiqlï ia:dms; lsÍu'
wvúj,ska nd.; l<
2'3'4' f;dr;=re ks,Odßfhl= yd wNshdpk yelsùu'
;Srl ks,Odßfhl= m;a lsÍu'

220 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

3' foaYSh 3'1' wod< md¾Yajlrejka 3'1'1' iïfï,khkays§ cd;Hka;r j.lSï uyje,s ixj¾Ok yd mßir flá $ meje;ajQ WmfoaYk .Kk
wjYH;dj,g iu. idlÉPd m%ldYhg m;alsÍug fmr" cd;sl wud;HdxYh iy wod< §¾> ld,Sk
hg;aj" lsÍu yryd cd;sl ia:djrh ;SrKh lrkq msKsi rdcH - wfkl=;a wud;HdxY'
f.da,Sh wNsreÑh ie,ls,a,g rdcH fkdjk ishÆu md¾Yajlrejka
mdßißl .kakd nj iy;sl iu. idlÉPd meje;aùu'
iïfï,k- lsÍu'
hkag
wkql+,;djh
oelaùu'
4' Y%S ,xldfõ 4'1' ffcj-úúO;aj‍fhys 4'1'1' wd.ka;=l wdl%uKsl úfYaIhka BDS, NPQS, FARD, DWLC, uOH ld,Sk wjodku we.hSfï l%ufõo
ffcj §¾>ld,Sk we;=`Mùu j,lajkq jia kshduk NAQDA, AD, MA, ID, NISSG, msysgùu iy tajd l%shd;aul
úúO;ajh ixrlaIKh ;yjqre hdka;%Kh Yla;su;a lsÍu' NARA. lsÍu'
w.h lsÍu'
lrñka" jk ixrlaIK
ixrla‍IKh fomd¾;fïka;=j iy
lr iy wfkl=;a md¾Yajlrejka'
;srir f,i 4'1'2 mßir moaO;s iy úfYaIhka ms<sn| BDS, NPQS, FARD, flá $ Ydl yd i;a;aj j¾.hka
Ndú; lsÍu' cd;sl ,ehsia;=jla ms<sfh, lsÍu iy DWLCNAQDA, AD, MA, ID, §¾> ld,Sk .ek cd;sl ,ehsia;=j
th jd¾Islj hdj;ald,Sk lsÍu ' NISSG, NARA. ia:dmkh lsÍu'

jk ixrlaIK
fomd¾;fïka;=j iy
wfkl=;a md¾Yajlrejka'
4'2' ffcùh iïm;a 4'2'1' ffcj úúO;ajhg iïnkaO fl!;=l BDS cd;sl m%ùKhska iy uOH $ m%;sm;a;s iïmdokh yd
;srir Ndú;hg jia;= yd idïm%odhsl oekqu kej; wfkl=;a md¾Yajlrejka' È.= ld,Sk l%shdjg kexùu'
wkqn, §u' rgg f.kajd .ekSug wod< fukau
ffcj úúO;aj ixrlaIKhg wod<
m%Odk Odrdjkays ta;a;= .ekaùfï
m%;sm;a;suh fuj,ï ixj¾Okh
lsÍu'
4'3' ffcj úúO;ajfhka 4'3'1' ffcùh iïm;aj, m%;s,dN yqjudrej ffcj úúO;aj ms<sn| BDS uOH $ ixj¾ê; ud¾f.damfoaYk
,efnk i|yd l%ufõo" ud¾f.damfoaYkh iy È.= ld,Sk yd l%shd mámdá'
m%fhdackhkays hdka;%K ixj¾Okh lsÍu' jk ixrlaIK
iu;=,s; yqjudrej fomd¾;fïka;=j" NBG, w;aika l< øjHuh yqjudre
i|yd wkqn, §u' NZG, DWLC, NEC iy .súiqï fol'
wfkl=;a md¾Yajlrejka'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 221
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

4'3'2' ffcj úúO;aj iïm;a yd m%fhdack ffcj úúO;aj ms<sn| flá $ iïm;a yqjudre m%fõYh
yqjudrejg we;s m%fõYh i|yd BDS" jk ixrlaIK uOH ld,Sk (ABS) m%;sm;a;sh
cd;sl m%;sm;a;sh iE§u $ j¾Okh fomd¾;fïka;=j" DWLC, ixj¾Okh lsÍu'
lsÍu' SLC, NPQC, NEC iy
wfkl=;a md¾Yajlrejka

4'4' m%Odk mßir 4'4'1' cd;sl ffcj kshduk ie,eiau ffcj úúO;aj ms<sn| flá $ ffcj wdrlaIdj i|yd jQ
moaO;ska jeäÈhqKq i|yd jQ m%Odk ie,eiau ixj¾Okh BDS, SLC, NPQS, MAPH, §¾> ld,Sk m%Odk ie,eiau iE§u'
lsÍu iy iy l%shdjg kexùu' MFAR, DWLC, AD, DIEC,
m%;sixialrKh ;=<ska úYajúoHd," úfYaI{hka"
udkj hymeje;au rdcH fkdjk ixúOdk"
k.d isgqùu' NEC

4'4'2' cdk fjkia lrk ,o Ôjka (GMO) ffcj úúO;aj ms<sn| flá $ cdk fjkia lrk ,o Ôjka
f.ka cd;sl ffcj úúO;aj yd BDS, SLC, NPQS, MAPH, §¾> ld,Sk f.ka foaYSh fNda. wdrlaId
foaYSh fNda.hkag isÿjk ydksfhka MFAR, DWLC, AD, DIE, lsÍu Wfoid mk;la
wdrlaId ùug kS;s mekùu' úYajúoHd," úfYaI{hka" flgqïm;a fldg n,d;aul
Y%S ,xldfõ rdcH fkdjk lsÍu'
ixúOdk" NEC

4'5' ffcj úúO;ajfha 4'5'1' lfvd,dk" jeis jkdka;r" BDS, DWLC, jk ixrlaIK flá ld,Sk Y%S ,xldj ;=< we;s mßir
§¾>ld,Sk wdrlaIdj fudkagdkd jkdka;r" f;;aìï fomd¾;fïka;=j" uOHu moaO;sfha ixrlaIKh yd
iy;sl lsÍu' iy c,dOdr m%foaY o we;=<;aj mßir wêldßh" NARA, ;sridr Ndú;h ms<sn|
Y%S ,xldfõ mßir moaO;sh wdrlaId CC&CRMD, fjr<drlaIl m%;sm;a;s ilia lsÍu'
lsÍu iy ;sridr mßfNdackh i|yd fomd¾;fïka;=j
m%;sm;a;shla ilia lsÍu'

4'5'2' jeo.;a ffcj úúO;aj ixrlaIKh y÷kd.ekSu wjika lsÍu


i|yd wdrlaId l< hq;= m%foaY iy ud¾f.damfoaYk ilia
y÷kd.ekSu iy tajd md,khg lsÍu.
ud¾f.damfoaY ilia lsÍu'

222 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

5' jdiia:dk" 5'1'1' iajNdúl iïm;a ixrlaIKh i|yd jkÔú fomd¾;fïka;=j flá $ isoaëka yd kvq mejÍfï
Ydl yd wdh;ksl yd kS;suh rduqj Yla;su;a §¾> ld,Sk m%udKh'
i;aj $ lsÍu'
úfYaIhkays
úúO;ajh 5'1'2' Ndú;fhka hgm;a flreKq fNda. m%ldYhg m;al< kj
ixrlaIKh iy i;aj úfYaIhkao we;=<;aj fr.=,dis .Kk'
yd Ydl foaYSh fNda. iy i;aj úfYaI
i;aj wdrlaId lsÍu ms<sn| kS;s fr.=,dis jkÔù m%foaY wdikakfha
úfYaIhka n,d;aul lsÍu' jHdmD;s i|yd isÿlrk ,o
;=< cdk EIA m%udKh'
úúO;ajh
iy;sl 5'1'3' ixj¾Ok jHdmD;s iy .egqï wju jkÔù m%foaY wdikakfha
lsÍu' lsÍï ksid jkÔù jdiia:dk fj; jHdmD;s i|yd isÿlrk ,o
t,a,jk n,mEu wju lsÍu' EIA m%udKh'

5'1'4' wd¾Ól m%;s,dN <.d lr .ekSu


i|yd foaYSh iajNdúl iïm;a
;sridr f,i Ndú; l< yels whqre
fidhd ne,Su'

5'1'5' foaYSh Ydl úfYaIhkag ;¾ckh l< fr.=,dis m%ldYhg m;alsÍu'


yels ffcj úfYaIhka wdkhkh
lsÍu kshdukh'

5'1'6' laISrmdhs úfYaI u.ska wOHhkh meje;aùu'


lDIsfNda.j,g isÿjk ydksh wju
lr.ekSug wjYH mshjr wOHhkh
lsÍu iy l%shd;aul lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 223
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

6' cd;sl 6'1' jk iïm;a wdrlaId 6'1'1' jk ixrlaIKh" ixrlaIs; jkdka;r jk ixrlaIK È.= ld,Sk ixfYdaê; jk ixrlaIK
wd¾Ólh lsÍug Wmdhud¾.sl iy wfkl=;a rdcH jkdka;r i|yd fomd¾;fïka;=j" wd{d mk; $ fr.=,dis'
iy ck;d kS;s iïmdokh lr jk ixrlaIK wd{d mk; iy uyje,s ixj¾Ok yd
iqNisoaêh n,d;aullrKh fr.=,dis ixfYdaOkh lsÍu' mßir wud;HdxYh" bvï
Wfoid lsÍu' fomd¾;fïka;=j
odhl
fjñka 6'2' jkdka;r iy ;=re 6'2'1' jk wdjrKh ms<sn| is;shï ilia jk ixrlaIK È.= ld,Sk is;shï ilia lsÍu'
rfÜ oej iïm;aj, ;sridr lr jkdka;r m%foaY weia;fïka;= fomd¾;fïka;=j
wjYH;d md,kh lsÍu u.ska .; lsÍu'
imqr,ñka jkdka;rj, ldnka
mdßißl f;d. jeälr 6'2'2' cd;sl jYfhka jkdka;r wdY%s;j jk ixrlaIK È.= ld,Sk ks¾ñ; f,aLk.; o;a;'
fiajd mj;ajd .ekSu' f,aLk mj;ajdf.k hdu' fomd¾;fïka;=j
,nd§u
i|yd 6'3' m%Odk jYfhka mi" 6'3'1' l<ukdlrK ie,iqï 80 la ilia jk ixrlaIK jd¾Isl jirlg l<ukdlrK
jkdka;r c,h iy ffcj lsÍu' fomd¾;fïka;=j" DWC, ie,iqï 50 la ilia lsÍu'
iy ;=re úúê;aj ixrlaIK uOHu mßir wêldßh
iïm;a j, wruqK i|yd 6'3'2' cd;sl m%;sm;a;Skag wkql+,j
;sridr iajNdúl le,E úoHd;aulj jk wdjrKh mj;ajd
md,kh' ixrlaIKh lsÍu' .ekSug mshjr .ekSu'

224 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7' M,odhs f,i 7'1' nyqmd¾Yúl 7'1'1' ishÆ jdhq .=Kd;aul ;;a;ajh by< uyje,s ixj¾Ok yd mßir flá ld,Sk jdhq iïm;a l<ukdlrK
fldgialre- fldgialrejka kexùu yd l<ukdlrK jevigyka wud;HdxYh uOHia:dkhla (AIRMAC)
jkaf.a w;r ixjdohla we;s ilia lsÍu iy iïnkaëlrKh ia:dms; lsÍu'
iyNd.S;aj lsÍug wjldYh lsÍu i|yd cd;sl nyqmd¾Yúl
hdka;%Khla ks¾udKh lsÍu' fldgialrejkaf.a fõÈldjla
yryd ixj¾Okh lsÍu yd ia:dms; lsÍu'
ish¨ ñksia
l%shdldrlï 7'1'2' jdhq iïm;a l<ukdlrKh ms<sn|
fya;=fjka leìkÜ uKav,h u.ska m;a lrk
isÿjk ,o lñgqjla ia:dms; lsÍu'
wys;lr
jdhq ¥Il 7'2' cx.u uQ,dY%" ,sms 7'2'1' m%jdyk lafIa;%h u.ska isÿjk uOH ld,Sk ie,eiau ixj¾Okh lsÍu'
úfudapkh øjHuh uQ,dY% iy jdhq úfudapk ùu md,kh
wju lsÍu .Dyia: ¥IKh u.ska ^cx.u uQ,dY%& (
u.ska isÿjk jdhq ¥IKh
wdrlaIs; md,kh lsÍu' w' Y%S ,xld jdyk úfudapk fudag¾ r: uOH $ ms<s.;a l%uhla ixj¾Okh
uÜgfï jdhq mÍla‍IK jevigyk ÈhqKq fomd¾;fïka;=j, AIRMAC, È.= ld,Sk lsÍu'
;;a;ajhka lsÍug jdhq úfudapk mÍlaIK uOHu mßir wêldßh"
mj;ajdf.k (VET) uOHia:dk i|yd ms<s.;a DOMUSS, SLAB, m%jdyk
hdu' l%ufõohla ia:dms; lsÍu' wud;HdxYh
Y%S ,xldfõ bkaOk ld¾hla‍Iu;d
ud¾. is;shï l%shdldÍ ie,eiau
l%shd;aul lsÍu'

wd' cd;Hka;r m%ñ;skag hg;aj fudag¾ r: flá ld,Sk kj jdyk jdhq úfudapk
iy tajd n,d;aul lsÍu i|yd fomd¾;fïka;=j, AIRMAC, m%ñ;s u; fr.=,dis mekùu'
fr.=,dis yÿkajd §u yryd kj uOHu mßir wêldßh"
jdyk úfudapk m%ñ;s ilia lsÍu' m%jdyk wud;HdxYh
bkaOk ld¾hla‍Iu;d ud¾.
we' Y%S ,xldfõ bkaOk ld¾hla‍Iu;d uOH ld,Sk
AIRMAC, CPC, MOPRD is;shu iE§u'
ud¾. is;shï Wfoid l%shdldÍ
ie,eiau l%shd;aul lsÍu'

wE' wvq jdhq úfudaÑ; jdyk uqo,a wud;HdxYh flá ld,Sk wvq jdhq úfudapk jdyk
wdkhkh i|yd rdcH uQ,h m%;sY;h j¾Okh lsÍu'
Èß.ekaùï y÷kajd §u'
2017 wh-jefha § y÷kajd
ÿka rdcH uQ,H Èß.ekaùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 225
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7'2'2' ksYap, uQ,dY% yryd isÿ flfrk uOHu mßir wêldßh flá $ ksYap, uQ,dY% úfudapk
jdhq ¥IKh md,kh lsÍu i|yd uOH ld,Sk m%ñ;s ixj¾Okh lsÍu'
jQ ksYap, uQ,dY% úfudapk m%ñ;s
flgqïm;a .eiÜ lsÍu'
7'2'3 .Dyia: jdhq ¥IKh md,kh lsÍu' uOHu mßir wêldßh uOH ld,Sk .Dyia: jdhq ¥IKh ms<sn|
uQ,sl o;a; ieliSu'
w' .Dyia: jdhq ¥IKh ms<sn|
uQ,sl wOHhkh isÿ lsÍu'

wd' .Dyia: jdhq ;;aj


ud¾f.damfoaYk ieliSu'

we' bkaOk ld¾hla‍Iu;dj m%p,s;


lsÍu'

wE' or Ndú;d lrk bjqï


msyqï lghq;= j,§ bkaOk
ld¾hla‍Iu;d W÷ka Ndú;h
mq¿,a lsÍu'

7'2'4' .eiÜ fr.=,dis olajd w;=re iïu; uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk .Dyia: jdhq ;;a;aj
W;afYa%Ks.; lsÍu' ud¾f.damfoaY ieliSu'

7'2'5' EPL l%shdmámdáhg fhda.H jk uOHu mßir wêldßh ie,eiau ixj¾Okh'


mßÈ wkql+,;d kshduk l%shdj,sh
fhdod .ekSu'

7'2'6' bjqï msyqï lghq;= i|yd jd;dY%s; uOHu mßir wêldßh .eiÜ.; lrk ,o
m%foaY Ndú;hg ksjeishka Èßu;a fr.=,dis .Kk'
lsÍu i|yd bf,lafg%dksl udOH
yryd oekqj;a lsÍfï jevigyka j,x.= EPL .Kk'
meje;aùu'
mj;ajk ,o oekqj;a lsÍfï
jevigyka .Kk'

7'2'7' .Dy wdydr msiSu i|yd LPG úoHd yd ;dlaIK wdh;kh ;dlaIKh ÈhqKq lsÍug .kq
wdfoaYl f,i ffcùh ialkaO $ úYajúoHd, ,enQ mshjr'
Ndú; lsÍfï ;dlaIKh ixj¾Okh
lsÍu'

226 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

7'3' cd;sl m%ñ;Skag 7'3'1' AAQ - wëla‍IK jevigyk Èjhsk uOHu mßir wêldßh flá$§¾> ld,Sk AAQ uOHia:dk bÈl<
wkql+,j" mqrd jHdma;sh mq¿,a lsÍu' m%udKh'
mßuKaä; jdhq
.=Kd;aulNdjhka 7'3'2' fuu AAQ uÜgï ks;sm;d m%ldYhg flá$uOH ld,Sk m%ldYhg m;a l< AAQ
(AAQ) mj;ajdf.k m;a lsÍu' o;a; ixLHdj'
hdu'
fhdod we;s ms<shï .Kk'

7'4' jdyk u.ska isÿjk 7'4'1' cd;sl wjYH;djkag wkql+, jk uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk j¾Okh l< jdyk
jdhq ¥IKh wju mßÈ jdyk jdhq úfudapk m%ñ;Ska úfudapk iïu;'
lsÍu' j¾Okh lsÍu'

7'4'2' kj m%ñ;Skag wkql+,j jdyk ÿï


mÍla‍IK (VET) jevigyk Yla;su;a
lsÍu'

7'4'3' cx.u WmlrK Ndú;h yryd l%shd;aul ie,eiau'


m%jdyk ud¾. wi, wyUq f,i
jdyk jdhq úfudapk ;yjqre lsÍï
l%ufõoh Yla;su;a lsÍu'

7'4'4' ishÆu jdyk j¾. VET jevigyk


hg;g f.k tau'

7'4'5' ,xld .ukd.uk uKav,h" VET jevigyk hgf;a we;s


ikakoaO yuqod iy Y%S ,xld jdyk ixLHdj'
fmd,sish we;=`M ish¨ rdcH jdyk
VET jevigyk hg;g f.k tau'

7'4'6' jdyk mk .ekaùu i|yd Ndú; VET jevigyk hgf;a


lrk bkaOk fj; m%ñ;Ska we;s rchg wh;a jdyk
n,d;aul lsÍu' ixLHdj'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 227
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8' ´fidaka 8'1' ´fidaka ia:rh 8'1'1' b;sßj we;s ODS bj;a lsÍu i|yd SLC, Y%S ,xld wdfhdack flá$§¾> ld,Sk 2020 jir jk úg 35]
ia:rh wdrlaId lsÍu i|yd mshjr .ekSu' uKav,h" DIEC iyfhda.h muK wvqùu'
laIhùug Y%S ,xldj ;=< o iys;j iuia; wëlaIKh
;=vq fok úhdkd iïuq;sh yd NOU fj;sks ODSS 96 la w;=ßka
øjH fudkaá%h,a m%;sm;a;s Y%S ,xldj ODS 56 la
l%udkql+,j iy j.lSï l%shd;aul ;ykï lr ;sfí'
wvqlsÍu lsÍu'
b;sß 35] HCFCS iy
iy ´fidaka
tajdfha uqiqjka 2020 jk
ia:rh
úg l%udkql+,j bj;a lrkq
wdrlaId
we;'
lsÍu i|yd
mßir 2030 jk úg iïmQ¾Kfhka
ys;ldñ ;ykï lrkq we;'
;dlaIKh
fhdod Y%S ,xld f¾.=fõ wdkhksl
.ekSu' o;a;'

wdfhdack uKav,fha
ksIamdÈ; o;a;'

8'1'2' YS;lrK yd jdhq iólrK fiajd NOU wLKavj l%shd;aul f.da,Sh WKqiqï ldrl
wxYhg kj ´fidaka ys;ldó yd fõ wdkhksl ODS øjH wvq
wvq f.da,Sh WKqiqï ldrl (GWP) l< m%;sY;h'
ridhksl øjH y÷kajd§u'
;dlaIKsl Ys,amSka mqyqKq
l< m%udKh'

8'1'3' ish¨ ld¾ñl úoHd, iy jD;a;sh VAT, TC, NYSC mqyqKq È.= ld,Sk ixfYdaê; ;dlaIKsl úIh
mqyqKq wdh;kj, isiqkag Wmfoia $ uOHia:dk" NAITA mqyqKq ks¾foaYh'
ud¾f.damfoaY i|yd ´fidaka ys;ldó uOHia:dk iy mqoa.,sl
hym;a ;dlaIKsl mqreÿ we;=<;a wxYfha ;dlaIKsl wOHdmk
lrñka ;dlaIKsl úIh ixfYdaOkh' wdh;k
8'1'4' jdhqiólrK yd YS;lrK fiajd NOU È.= ld,Sk .eiÜ ksfõokh ksl=;a
uOHia:dk i|yd kj kS;s ^wdmiq lr leìkÜ wkque;sh ,nd
.ekSï" m%;spl%SlrKh" kej; .ekSu'
,nd.ekSfï ;dlaIKsl l%u&
y÷kajd§u'

228 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

8'1'5' mßir ixfõ§ úIh lreKq we;=<;a MOE iy NIE iu. flá ld,Sk mqyqKqlrejka 450 la
lrñka" 6 - 12 fYa%Ks olajd iyfhda.s;ajfhka NOU mqyqKq lsÍu' ^úoHd úIh
úoHd wOHdmk úIh ks¾foaYh wOHla‍Iljreka" fiajfha
ixfYdaOkh lsÍu' kshq;= WmfoaYljreka"
f;dard .;a úoHd .=rejreka&
8'1'6' l,ska l,g" ´fidaka ia:rfhka NOU jd¾Isl ODS wdY%s; o;a; we;=<;a
laIh jk øjH f,aLk.; lsÍu iy f,aLk'
m%isoaO lsÍu'

9' LKsc 9'1' ;sridr Lksc iïm;a 9'1'1' Lksc iïm;a" ixrlaIKh yd ;sridr MHC, uyje,s ixj¾Ok yd flá$uOH ld,Sk ;srir Lksc iïm;a Ndú;h
iïm;a' Ndú;h iy;sl lsÍu Ndú;h i|yd m%;sm;a;shla ilia mßir wud;HdxYh ms<sn| m%;sm;a;sh ieliSu'
iy m%j¾Okh' lsÍu'
9'1'2' úúO N+f.da,Sh m%foaYhkays mj;akd wjika l< ;lafiarej'
úúO Lksc ksiaidrKh lsÍu
ksid we;sjk n,mEï wjfndaO
lr .ekSug úoHd;aul we.hSula
isÿlsÍu'
9'1'3' lekSu i|yd y÷kd.;a l,dm fr.=,dis m%ldY lsÍu'
úêu;a lsÍug iy f,aLk.; lsÍug
mshjr .ekSu'
10' ;srir bvï 10'1' bvï ydhkh wju 10'1'1' cd;sl bvï Ndú; mk; ms<sn| LUPPD, uyje,s ixj¾Ok flá$uOH ld,Sk cd;sl bvï Ndú; lsÍfï
l<ukdl- lsÍu iy;sl lsÍu' flgqïm; md¾,sfïka;=jg bÈßm;a yd mßir wud;HdxYh mk; flgqïm; iïmQ¾K
rKh. lsÍu' lsÍu'
11' ;sridr 11'1' mdßißl ;lafiare 11'1'1' ixj¾Ok jHdmD;s i|yd EIA/IEE uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul EIA yd IEE i|yd wkql+,
f,i foaYSh lrKh iy l%shdj,sh ld¾hlaIu f,i l%shd;aul fõ' m%;sY;h'
iajNdúl l<ukdlrKh lsÍu iy wëlaIKh
iïm;a yryd ;sridr f,i jd¾;d lrk ,o iy úi`ÿï
moku iajNdúl iïm;a ,nd § we;s EIA yd IEE
l<ukdl- fhdod.ekSu' i|yd wkql+, fkdjk
rKh. m%udKh'

11'1'2' EIA l%shdj,sh iqug l%shdldÍ;ajh uOHu mßir wêldßh flá ld,Sk ixfYdaê; fr.=,dis'
i|yd oekg mj;akd kS;s fr.=,dis
yd l%shdmámdá l%uj;a lsÍu iy
jeäÈhqKq lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 229
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

11'1'3' Wmdh ud¾.sl mdßißl we.hSï uOHu mßir wêldßh flá $ NEA ixfYdaOkh yd
y÷kajd§u (SEA) i|yd yd SEA §¾> ld,Sk m%;sm;a;s" ie,iqï yd
l%shd;aul lsÍu i|yd cd;sl mdßißl jevigykaj,g SEA wod<
mk; (NEA) ixfYdaOkh lsÍu'
11'1'4' mßir moaO;s y÷kd.ekSu" uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul m%ldYs; kj mßir
l<ukdlrKh iy ixrlaIKh' fõ wdrlaIs; l,dm (EPA) újD;
l< m%udKh'
11'1'5' ;sridr iajNdúl iïm;a uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul hdj;ald,Sk l< ie,iqï
l<ukdlrKh i|yd fldgialrejka fõ l%shdj,shla fjkqfjka
w;r iïnkaëlrKh' ud¾f.damfoaYk fmd;la $
ud¾f.damfoaY w;am;%sld $
w;afmd;a taldnoaO mdßißl
l%shdldrlï bÈßm;a lsÍu
yd ms<s.;a m%;sm;a;s m%udKh'
11'1'6' kshduk m%ñ;ska oeäj l%shd;aul uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul c,fmdaIl m%foaY yd
lsÍu yryd" .x.d fødaKs" .x.dj, fõ .x.d fødaKs ixrlaIKh
fmdaIl m%foaY yd .x.d fukau yd l<ukdlrKh l<
wNHka;r c,dY fj;g ld¾ñl m%udKh'
yd .DydY%s; neyer lsÍï md,kho
we;=`M j .x.d" c,dY ixrlaIKh yd
l<ukdlrKh'
11'1'7' m<d;a md,k wdh;k u.ska tl;= uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul wkqu; fr.=,dis .Kk'
lrk >K wmøjH f;;a ìïj,g fõ
iy wfkl=;a mdßißl wê ixfõ§
m%foaY lrd neyer lsÍu ;ykï lsÍu
kshdukh'
11'1'8' f;;a ìï ixrlaIKh yd jeo.;a uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul ixrlaIKh lsÍug
f;;a ìï y÷kd.ekSfuka tajd fõ y÷kd.;a f;;a ìï
wdrlaIs; j ;eîu' m%udKh'
11'1'9' mdßißl ie,iqï lsÍu" uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul hdj;ald,Sk lrk ,o o;a;
l<ukdlrKh" we.hSu" wëlaIKh fõ $ Èia;%slal 24 l úia;r $
yd tjeks f;dr;=re jHdma; lr,Su Èia;%slal 5 l wê ixfõ§
i|yd N+f.da,Sh - f;dr;=re o;a; m%foaY $ wka;¾cd,h yryd
ieliSfï úoHd;aul l%u Ndú;h' ,nd.;a iïmQ¾K GIS.

230 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

12' c,h iy 12'1' mdßißl ;;a;aj 12'1'1' cd;sl mdßißl m%ñ;skag wkql+,;dj uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul l¾udka; wëlaIK jdr
mdßißl mj;ajdf.k hdu iy iy;sl lrñka l¾udka; M,odhs fõ' .Kk$ m%ñ;Ska lrd <x
;;a;aj j¾Okh' f,i wëlaIKh' ùug jeä ÈhqKq l<
wdrlaIKh" wdh;k m%;sY;hla f,i
mj;ajdf.k $ jeä ÈhqKq l< mdßißl
hdu yd jeä mßidOk uÜgu'
ÈhqKq lsÍu'
12'1'2' ixfYdaOkh $ mßuKaä; c,h uOHu mßir wêldßh flá $ NEA M m%;smdok yd
yd nr mokï jQ n,m;% fr.=,dis §¾> ld,Sk m%ldYhg m;a lrk ,o
yÿkajd§u $ ridhksl øjH fr.=,dis ixfYdaOkh'
l<ukdldÍ;ajh $ >K wmøjH
l<ukdlrKh $ wêfõ.S ud¾.
iy m%cd Yío $ lïmk m%ñ;Ska $
l¾udka; úmru'

12'2' iEu .Dyia; 12'2'1' Ôj;ajk l,dmfha c, uQ,dY%j,ska cd;sl c,iïmdok yd fláld,Sk $ 2025 k, c,h iys; ksjdi
tallhlg u msßisÿ Èjhsfka k, c, moaO;sh mq¿,a c,m%jdyk uKav,h m%;sY;hla f,i'
mdkSh c,h ,nd§u' lsÍu'
m<d;a iNd

12'2'2' ck.ykh wjuj úisß mj;sk


m%foaYj, ksjdihkays ffoksl
wjYH;d imqrd,Su i|yd uQ,dY%
laIh ùu je<elafjk f,i N+.;
c,h Ndú;h'

12'2'3' iqÿiq kS;s mk;a yryd lDIs jdKsc c, iïm;a uKav,h $ uOH $ kj kS;s wkqu; lsÍu'
wruqKq i|yd N+.; c, fhdod uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk
.ekSu md,kh'

12'2'4' c, uQ,dY% wvq m%foaYj, jeis c,h m<d;a uÜgfuka m<d;a iNd È.= ld,Sk $ 2023 imhk ,o ksjdi ixLHdj'
wdY%h lr.;a lDIsld¾ñl l%u
yÿkajd §u'

12'2'5' lrÈh fyda ñßÈh c,h Ndú; lr m<d;a iNd uOH ld,Sk iú lrk ,o tall .Kk'
mdkSh c,h ,nd .ekSug wvq úhoï
iQ¾h n, fmÍfï tall ia:dmkh'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 231
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

12'2'6' .%dóh m%foaYj, mdkSh c,h mqoa., uÜgfuka È.= ld,Sk iúlrk ,o tall .Kk'
,nd.ekSug iQ¾h mek, fyda iq<x
n,fhka l%shd;aul .eUqre c, fmdïm
ia:dmkh'
12'3' c, ud¾.hkag 12'3'1' l¾udka; úiska msßisÿ fkdlrk uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk f.dkql< kvq .Kk'
iy fmd<jg iEu ,o wmo%jH c,dY fj; uqod yeÍu
whqrlskau msßisÿ je<elaùug kS;s fr.=,dis f.k tau' l¾udka;dh;kj,ska isÿ
fkdlrk ,o wmøjH l< meñKs,s .Kk'
uqod yeÍu ;ykï 12'3'2' mßihg ¥Is; c,h neyer lsÍu wju uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk f.dkql< kvq .Kk'
lsÍu' lsÍu i|yd wmøjH neyer,Sfï ia:dk
ia:dmkh lsÍug l¾udka;dh;k l¾udka;dh;kj,ska isÿ
fm<Tùu' l< meñKs,s .Kk'

fr.=,dis .Kk'
12'3'3' c,dY wdikakfha l¾udka; bÈlsÍï uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk .kq ,enQ mshjr'
iSud lsÍu'
cd;sl c,iïmdok yd
c,m%jdyk uKav,h
12'3'4' mßirhg ydkslr fkdjk whqßka uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk ia:dms; ud¾f.damfoaY'
wmú;% c,h msßisÿ lrk ia:dkhka ys
hdka;%sl øjuh wmøjH neyer lsÍug
ud¾f.damfoaY yÿkajd §u'
12'3'5' wka;rdhldÍ wmøjH ckkh lrk uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk fhdod.;a hdka;%K'
l¾udka; wdY%s; j we;s N+.; c,fha
.=Kd;aul Ndjh wëlaIKh lsÍu'
12'3'6' WÑ; kS;s iïmdokh yryd c, uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk c, Ndú;h wjulsÍfï
Ndú;h wjulsÍfï l%ufõo yd l%ufõo fhdod .;a
mßirh wmú;% fkdlrñka isÿ l< msßisÿ ;dlaIK uOHia:dk l¾udka; .Kk'
yels ;dlaIKsl Ndú;hka lrd fhduq
jk f,i l¾udka;j,g fm<Uùu'
12'3'7' wmøjH msßisÿ lsÍfï myiqlï we;s uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk ia:dms; wmú;% c,h msßisÿ
lsÍu $ mj;akd ld¾ñl j;= i|yd lsÍfï myiqlï m%udKh'
wjYH há;, myiqlï msysgqùu iy
mqoa.,sl l¾udka;j,g myiqlï
Ndú;hg fm<Uùu'

232 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

13' mßirh 13'1' jeäÈhqKq lrk 13'1'1' ish¨ jhiaj, orejka ms<sn| uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul mj;ajkq ,enQ jevigyka
wdrlaId ,o oekqu yd úfYaI wjOdkhla fhduq lrñka fõ' m%udKh'
lsÍu iy f;dr;=re fnodyeÍu ish¨ fldgialrejka w;r mßir
l<ukdl- yryd mßirh wOHdmkh m%j¾Okh yd oekqj;a
rKh ms<sn| ck;dj yd lsÍu'
fj; fmdÿ md¾Yajlrejka ;=<
ck;djf.a ye.Sula we;s lrùu 13'1'2' Èjhsfka ish¨u mdi,a we;=<;a
iy yd wjOdkh fhduq lsÍug" mj;akd mdie,a kshuq
wfkl=;a lrùu' jevigyka Yla;su;a lsÍu'
md¾Yaj
lrejkaf.a 13'1'3' M,odhs f;dr;=re fnodyeÍfï uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul fnodyßk ,o mdßißl
wdl,am iy moaO;shla mj;ajdf.k hdu' fõ' f;dr;=re'
p¾hd;aul
rgdj fjkia
lsÍu'
14' Y%S ,xldj 14'1' k.r iNd >K 14'1'1' m<d;a md,k wdh;k i|yd uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul l%shd;aul lrk ,o >K
;=< wmøjH" wka;rdhlr ;dlaIKsl iy uQ,H wdOdr iemhSu fõ' wmøjH l<ukdlrK
ld¾hlaIu wmøjH iy yryd" uyk.r iNd >K wmøjH jHdmD;s .Kk'
wmøjH yd ridhksl wmøjH M,odhs f,i l<ukdlrKh i|yd
ridhksl l<ukdlrKh ;=<ska myiqlï ie,iSu'
øjH msßisÿ yd fi!LH
l<ukdld- iïmkak mßirhla 14'1'2' ridhk øjHhkays m%Yia: Ndú;h uOHu mßir wêldßh flá $ cd;sl ridhksl
Í;ajh ìys lsÍu' yryd ridhksl Wmøjj,ska §¾> ld,Sk l<ukdlrK ie,iqu
;yjqre f;dr mßirhla ks¾udKh lsÍu ms<sfh, lr iy l%shd;aul
lsÍu' i|yd ridhksl øjH Ôjk pl% lr we;'
l<ukdlrKh'

14'1'3' Y%S ,ldfõ ld¾ñl ridhksl øjH uOHu mßir wêldßh flá $ kshduk l%uhla y`ÿkajd§u'
wdkhkh" Ndú;h iy neyer lsÍu §¾> ld,Sk
i|yd kshduk l%uhla yÿkajd §u
iy wka;rdhldÍ ld¾ñl ridhksl
Ndú;h ;ykï lsÍu $ fyda iSud
lsÍu'

14'1'4' .súiqï" kS;s moaO;Ska iy iïuq;s uOHu mßir wêldßh flá ld,Sk $ 2019 lrk ,o l%shdldrlï
u.ska kshulr we;s mßÈ WÑ; olajd m%udKh'
m%;sm;a;s" jevigyka fhdod .ekSu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 233
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

15' mdßißl 15'1'1' mj;akd >k wmøjH fldïfmdaiaÜ m<d;a iNd iy m<d;a È.= ld,Sk ckkh l< n,Yla;s
iqrlaIs; yd n,Yla;s we;=`M m%fhdackj;a md,k wdh;k m%udKh yd ksmo jQ
Ndjh ksIamdok njg yerùu' fldïfmdaiaÜ mßudKh'
mj;ajd l%shd;aul lrk ,o
f.k hñka fldïfmdaiaÜ yd wmøjH
wmøjHh u;ska n,Yla;s ks¾udml
l<ukdl- l¾udka;Yd,d m%udKh'
rKh
iy;sl 15'1'2' .Dyia: uÜgñka wmøjH flá ld,Sk .kq ,enQ mshjr'
lsÍu' l<ukdlrKh lsÍu iy fjka
lsÍug'
15'1'3' m%;spl%SlrKh lsÍu i|yd ldnksl flá ld,Sk .kq ,enQ mshjr'
wmøjHhkag wu;r j f;dard fjka
lrk ,o >K wmøjH muKla uy
k.riNd g%la r: yryd tl;= lsÍug
lghq;= iïmdokh lsÍu'
15'1'4' úYd, l¾udka;" fydag,a" uy,a ksjdi uOHu mßir wêldßh È.= ld,Sk .kq ,enQ mshjr'
yd ksjdi ixlS¾Kj,g ish wmjyk
moaO;s l%shd;aul lsÍug n, lsÍu'
15'1'5' idhksl wmøjHhkao we;=`Mj ydkslr Y%S ,xld wdfhdack È.= ld,Sk ifYdaê; NEA.
wmøjH neyer lsÍu yeisrùfï§ uKav,h" uOHu mßir
úfYaI úêúOdk l%shd;aul lsÍu' wêldßh

15'1'6' NEA hgf;a" wka;rdhlr wmøjH Y%S ,xld wdfhdack È.= ld,Sk SWML .Kk $ f.dkql<
l<ukdlrK fr.=,disj,g wod< uKav,h" uOHu mßir kvq .Kk'
úêúOdk n,d;aul lsÍu oeä lsÍu' wêldßh
15'1'7' rg fjkqfjka taldnoaO wka;rdhldÍ uOHu mßir wêldßh wLKavj ia:dms; wjidk neyer
wmøjH msßmyÿ yd neyer lsÍfï lsÍfï myiqlu'
myiqlï ia:dms; lsÍu'
15'1'8' ndi,a iïuq;sfhys we;=<;a úêúOdk uOHu mßir wêldßh flá ld,Sk ksl=;a l< tl`.;d .Kk'
l%shd;aul lsÍu iy lsisÿ ;;ajhla
hgf;a fjk;a rgj, ckkh jk
wka;rdhldÍ wmøjH Y%S ,xldj fj;
<.dùu je<elaùu j.n,d .ekSug
iy;sl lsÍu'

234 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

16' uqyqÿnv 16'1' wmøjH neyer lsÍfï 16'1'1' Y%S ,xldj ;=< f;dard.;a ixpdrl CC & CRMD flá ld,Sk wdjrKh l< m%foaY .Kk'
l<dmh yd yd c, ¥IKh l,dm 6 la ;=< fjr<nv c, ;;a;aj
l,dmSh l<ukdlrKh ;=<ska mÍla‍Id lsÍfï kshuq jevigykla
iïm;a msßisÿ yd fi!LH meje;aùu'
;sridr f,i iïmkak fjr<
ixrlaIKh mßirhla ixj¾Okh
iy lsÍu'
l<ukdl-
rKh' 16'2' foaY iSud wdY%s; 16'2'1' md¾Yajlrejka oekqj;a lsÍfï uOH ld,Sk mj;ajk ,o jevigyk
mdßißl .eg¿ wju jevigykaj,g iu.dój fjr< .Kk'
lsÍu' msßisÿ lsÍfï jevigyka meje;aùu'
wdjrKh l< fjr< m%foaY
m%;sY;h'

16'3' úkdY jQ 16'3'1' Ndú;fhka wE;a jQ $ Ldokhg ,lajQ È.= ld,Sk lD;su f,i ieliQ ls'ñ' 10
mßir moaO;s fjr<nv m%foaYj,g lD;su je,s jQ fjr< ;Srh'
mqkre;a:dmkh' fmdaIK l%u iemhSu iy ksß;È.
iy ol=Kq fjr< ;Srfha ia:djr
fjr<;Srhka Ldokh jkafkaoehs
wëla‍IKh lrñka jßka jr lD;su
je,s fmdaIK l%u iemhSu'

16'3'2' yß; fjr< ;Srh msysgqùu' È.= ld,Sk yß; fjr< ;Srh msysgqùu'
^b,lalh ls'ñ' 35&
16'3'3' fjr< Ldokh ;Sj% lrk iy fjr<
mßir moaO;sh my; fy,k idOl
y÷kd .ekSu iy mj;akd fr.=,dis
yd m%;sm;a;Skays we;=<;a l%shdud¾.
iqixfhdackh lsÍu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 235
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

17' wdmod 17'1' fjr<nv ck;djg 17'1'1' wk;=reodhl" wjodkï iy CC & CRMD, DMC È.= ld,Sk ms<sfh, lr we;s
;;a;ajhka jvd hym;a Ôjk wkdrlaIs; ;;a;aj is;shï .; lsÍu' f;jeoereï is;shï'
l<ukdl- ;;a;ajhla yd
rKh yryd wdrlaIdjla iy;sl
fjr<nv lsÍu'
ck;djg
wdrlaIs; 17'2' wdmodjkays§ N+ñh 17'2'1' uqyqÿ uÜgï by< hdfï n,mEu u; uOH ld,Sk m%ldYs; m¾fhaIK
fjr<nv úkdYùu je<elaùu fjr< wjodkï ;lafiarelrKhg fidhd.ekSï'
mßirhla i|yd wdmod m¾fhaIK jHdmD;s ieliSu'
ks¾udKh wjodkï wju lsÍfï
lsÍu' jevigykaj,g
wkq.; ùu'

18' Y%S ,xldfõ 18'1' Y%S ,xld uqyqÿ ;Srfha 18'1'1' ¥IKfhka f;dr iuqøsh mßirhla MEPA, DMS, CC&CRMD, È.= ld,Sk Y%S ,xld uqyqÿ ;Srfha
iqmsßisÿ iy fjr<nv ud¾. Wfoid cd;sl l%shdldÍ ie,eiaula uOHu mßir wêldßh" iy fjr<nv ud¾.fha
iuqøsh fha iuqø ¥IKh ilia lsÍu' wfkl=;a rdcH yd rdcH ¥IKfhka f;dr iuqøsh
mßirhla $ wju lsÍu' fkdjk fldgialrejka mßirhla yd jdhqf.da,hla
uqyqÿ ;Srhla i|yd ixj¾ê; l%shdldÍ
ks¾udKh ie,iqula ieliSu'
lsÍu'
18'2' ¥IKfhka f;dr 18'2'1' cd;Hka;r iuqøs; ixúOdkfha (IMO) MEPA, DMS, CC&CRMD, È.= ld,Sk$ 2022 IMO MARPOL weuqKqu VI
iuqøSh mßirhla jdhq ¥IKh iy l%shd;aul lsÍu uOHu mßir wêldßh" olajd l%shd;aul lrk rdcHhla
mj;ajdf.k hdu' ms<sn| MARPOL weuqKqu VI iys; wfkl=;a rdcH yd rdcH njg m;a lsÍu'
iïuq;sh w;aika lsÍu' fkdjk fldgialrejka

18'2'2' ixj¾Ok lghq;= i|yd uqyqÿ nv fjr< ixrlaIK yd 2024 m%i¾mk l%shdj,shg kj
m%foaY w,a,d .ekSu je,elaùug kS;s ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j fr.=,dis fkdue;slu'
fr.=,dis Yla;su;a lsÍu'
fjr< iïm;a fufyhqï
ie,eiau hdj;ald,Sk lsÍu'

18'2'3' fjr<nv l,dmhSh .;sl iajNdjhka wOHhk meje;aùu'


wOHhkh lr fjr< Ldokh wju
lsÍu i|yd mshjr l%shd;aul lsÍu'

236 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

18'2'4' uqyqÿ fjrf<ys mdßißl wêlrKh úiska ,ndÿka


iu;=,s;;djg ydkslr je,s yd ovqjï m%udKh'
m;,a lekSu je<elaùu i|yd kS;s
fr.=,dis Yla;su;a lsÍu'

18'2'5' fydag,a l¾udka;h yd fmdÿ ck;dj .kq,enQ mshjr'


úiska isÿ lrk uqyqÿ fjr< ¥IKh
lsÍu je<elaùu i|yd kshduk
l%shd;aul lsÍu'

18'2'6' wd¾Ól m%;s,dN w;alr .ekSfï .kq,enQ mshjr'


wruqKska wNHka;ßl uqyqÿnv yd
wlafjr< ëjr l¾udka;h f,i
ixj¾Okh'

19' ydkslr 19'1' Y%S ,xld uqyqÿ iSudjg 19'1'1' keõj, ia:dhs;dj wdrlaId lsÍug MEPA, DMS È.=ld,Sk $ 2022 IMO - keõj, ia:dhs;dj
id.r we;=`Mjk keõj, mj;akd msrjqï øjH iys; c,h olajd wdrlaId lsÍug mj;akd
wdl%uKsl ia:dhs;dj wdrlaId l<ukdlrKh yd th l%shd;aul msrjqï øjH iys; c,h
úfYaIhka lsÍug mj;akd lsÍu yd iïnkaO IMO ys cd;Hka;r l<ukdlrK iïuq;shg
f.ka msrjqï øjH ,jK iïuq;sh w;aika ;eîu' wh;a rdcHhla njg m;aùu'
Y%S ,xld c,h yd uqiqùu
uqyqo ksidfjka uqyqÿ
wdrlaId ;Srfha we;sjk
lsÍu' wys;lr n,mEu wvq
lsÍu'

20' Y%S ,xldj 20'1' N+ wka;rdhldÍ 20'1'1' m<d;a Lksc iólaIK iy ksheÈ GSMB flá $ is;shï uqøKh'
;=< N+ isÿúh yels m%foaY ixfYdaOk isÿlsÍu' §¾> ld,Sk
wka;rdhldÍ ms<sn| rfÜ N+
l%shdldrlï úoHd;aul oekqu 20'1'2' ksheÈ úYaf,aIKh
wju lsÍu' m%Yia; f,i j¾Okh
lsÍu' 20'1'3' tla is;shula úYaf,aIK fldg
uqøKh lsÍu

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 237
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

21' ;srir Lksc 21'1' kS;s úfrdaëj yd 21'1'1' n,d;aul lsÍfï tallhla msysgqùu' N+ úoHd iólaIK iy m;,a flá $ tallh ia:dms; lsÍu'
iïm;a Lksc ,jK Wmßu ld¾hdxYh §¾> ld,Sk
Ndú;h' iQrdlEu wju lsÍu' 21'1'2' m;,a yd Lksc øjH mk; mk; ixfYdaOkh'
DOP
ixfYdaOkh'

21'1'3' m;,a bkaðfkarejreka i|yd ud¾f.damfoaYk yd


ud¾f.damfoaYk yd w;afmd; ilia w;afmd; ilia lr uqøKh
lsÍu' lsÍu'

22' Y%S ,xldj 22'1' w.h u; mkjk ,o 22'1'1' wod< rdcH ksfhdað;dh;k iu. N+ úoHd iólaIK iy m;,a flá $ leìkÜ wkque;sh ,;a
;=< jvd nÿ we;=<;a LKsc idlÉPd meje;aùu' ld¾hdxYh §¾> ld,Sk Lksc ,jK m%;sm;a;shla
id¾:l ksIamdok wmkhkh m%ldYhg m;a lsÍu'
Lksc jeä lsÍu' MST
m%;sm;a;shla
Y%S ,xld wdfhdack uKav,h
l%shd;aul
lsÍu'
22'2' f,dj ms<s.;a Lksc 22'2'1' ud¾f.damfoaY iy m%;sm;a;s N+ úoHd iólaIK iy m;,a flá $ ilia lrk ,o
wdY%s; l¾udka; Y%S ixfYdaOk ilia lsÍu' ld¾hdxYh §¾> ld,Sk ud¾f.damfoaY'
,xldj ;=< ia:dms;
lsÍu' 22'2'2' ffcj úúO;ajhg wju ydks f.k MST m%;sm;a;sh ixfYdaOkh
fok" ckdjdi wysñùu" fjr< Y%S ,xld wdfhdack uKav,h lsÍu'
Ldokh" iy c, pl%h wvqùu hk
lreKq fj; wju n,mEu iy;sl
lsÍug ;lafiarejla f.dvk.d
.ksñka lekSï fkdl< hq;= m%foaY
y÷kd.ekSug mshjr .ekSu'

238 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

23' ;srir 23'1' ueKsla l¾udka;h 23'1'1' kS;s úfrdaë ueKsla m;,a jeg,Su' cd;sl ueKsla yd flá ld,Sk cd;sl wd¾Ólhg odhl;ajh
ueKsla u; hefmk iaj¾KdNrK wêldßh $ wLKavj iemhSu'
iïm;a m%cdjkag m%;s,dN l%shd;aul fõ'
Ndú;h' ,ndfoñka cd;sl 23'1'2' ueKsla m;,a leKSu fya;=fjka uOH $ È.= ld,Sk ueKsla yEÍfuka miq kej;
wd¾Ólhg odhl;ajh ydkshg m;ajk m%foaY kej; k.d $ wLKavj k.d isg jQ m%foaY m%udKh'
iemhSu' isgqùu' l%shd;aul fõ'
23'1'3' ueKsla m;,a leKSu ksid jd¾;d ù uOH $ È.= ld,Sk$ jkaÈ ,nd§fï hdka;%Kh
we;s urK iy ;=jd, ùï j,g jkaÈ wLKavj l%shd;aul l%shd;aul fõ'
,nd§u' fõ'
23'1'4' ueKsla iys; bvï yÿkd .ekSu cd;sl ueKsla yd flá $ ueKsla iys; bvïj,
i|yd wOHhkhla isÿ lsÍu' iaj¾KdNrK wêldßh §¾> ld,Sk is;shu'

inr.uqj úYajúoHd,h
23'1'5' ueKsla kS;s úfrdaë wmkhkh cd;sl ueKsla yd wLKavj l%shd;aul rdcH nÿ wdodhu jeä
je,elaùug ueKsla m;,alrejka iaj¾KdNrK wêldßh fõ lr,Su'
wdodhï nÿj,ska ksoyia lsÍu iy
wmkhklrejkag iyk ,nd§u' uqo,a wud;HdxYh

24' ish¨fokd 24'1' ñksiqkag wf,ú 24'1'1' wdysr wdY%s; j mej;sh yels Wmßu m<d;a iNd$m<d;a md,k flá $ ridhksl øjH wvx.= jQ
i|yd lrk wuq wdydr øjH ridhksl øjH i|yd m%ñ;Ska ia:dmkh wdh;k §¾> ld,Sk wdydr øjH fkdue;s ùu'
m%udKj;a úI rys;j" wod<
24'1'2' ks;sm;d uyck fi!LH fi!LH fiajd kvq mejrE m%udKh'
fmdaIK m%ñ;Skag hg;a nj
mÍlaIljreka yryd wdydr øjH fomd¾;fïka;=j
.=Kdx. iy;sl lsÍu'
wëlaIKh lsÍu i|yd l%ufõohla
iys;j"
l%shd;aul lsÍu'
wjYH
jkakd 24'2' ish¨ msisk ,o 24'2'1' mÍlaIK jdr .Kk yd wêlrKfha mj;ajk ,o oekqj;a lsÍfï
jQ wdydr wdydr wf,ú ie,a kvq mejÍï jeä ÈhqKq lsÍu' jevigyka m%udKh'
iqrlaIs;j ikSmdrlaIl m%ñ;Ska
24'2'2' mÍlaIK myiqlï jeä ÈhqKq lsÍu yd b,lal.; lKavdhu u.ska
,nd.ekSu mj;ajdf.k hdu'
mÍlaId lsÍfï jdr .Kk yd mÍlaId úiqrejd yßk ,o $ m%foaY'
iy;sl
lrk idïm, ixLHdj jeä lsÍu'
lsÍu'
24'2'3 m%ñ;Skag wkql+, wdydr o%jH muKla .kq,enQ mshjr'
furgg wdkhkh flfrk nj mj;ajk ,o jevigyka
;yjqre lsÍu' m%udKh'
24'2'4' oekqj;a lsÍfï jevigyka l%shd;aul
lsÍu' mÍlaId l< idïm,'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 239
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

25' jk i;aj yd 25'1' iajNdúl rlaIs;hka 25'1'1' jk i;aj iy jDlaI,;d wdrlaIK jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul kj ixfYdaOk'
jDlaI,;d mj;ajdf.k hdfï§ wd{d mk; (FFPO) ixfYdaOkh fomd¾;fïka;=j' fõ
úfYaI ;=< wjYH wdh;ksl lsÍu'
jdiia:dk iy kS;suh rduqj há;, myiqlï ^jdyk" ikaksfõok"
ixrlaIKhla" Yla;su;a lsÍu' wd§& jeä ÈhqKq lsÍu'
i;aj
úúO;ajhla 25'2' foaYSh fNda. iy 25'2'1' oekqj;a lsÍfï jevigyka meje;aùu' ;sridr ixj¾Okh yd flá ld,Sk jdyk iy WmlrK
yd cdk i;a;aj úfYaIhka jkÔù wud;HdxYh' m%udKh'
úúO;ajhla wdrlaId lsÍu ms<sn|
25'2'2' kS;s úfrdaë lghq;= ms<sn| Èjhsk mqrd
iy;sl fr.=,dis n,d;aul
jeg,Sï isÿlsÍu'
lsÍu' lsÍu'
25'3' ixj¾Ok jHdmD;s 25'3'1' EIA ks¾foaY l%shd;aul lsÍu iy jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul l%shd;aul l< jevigyka
fya;=fjka jkÔù wëlaIKh' fomd¾;fïka;=j' fõ yd jeg,Sï m%udKh'
jdiia:dk u;
wys;lr n,mEï
uevmeje;aùu
iy .egqï wju
lr.ekSu'
25'4' wd¾Ól m%;s,dN f.k 25'4'1' W.L. PAS fj;ska foaYSh iajNdúl jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul l%shd;aul l< ks¾foaY
taug ;sridr foaYSh iïm;a fhdod.ekSu i|yd FFPO ys fomd¾;fïka;=j' fõ m%udKh'
iajNdúl iïm;a wka;¾.; úêúOdk'
Ndú;h'
25'5' foaYsh Ydl 25'5'1' FFPO yd CITES l%shd;aul lsÍu' uOHu mßir wêldßh wLKavj l%shd;aul .kq,enQ mshjr'
úfYaIhkag fõ
;¾ckhla l<
yels Ôj úoHd;aul
úfYaIhka wdkhkh
kshdukh lsÍu'
25'6' laISrmdhs i;aj 25'6'1' w,s .ï je§u yd lDIs fNda. úkdi jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul uQ,H jirla ;=< isÿjQ
úfYaIhkaf.ka lsÍu je,elaùu i`oyd úÿ,s jeg iú fomd¾;fïka;=j" Y%S ,xld fõ' l%shdldrlï m%udKh
lDIs fNda.j,g lsÍu" kv;a;= lsÍu yd mj;ajdf.k f¾.=j
isÿúh yels ydks hdu'
ms<sn| wOHhkh
yd tu ydks wju 25'6'2' jdiia:dkj, we;s iïm;a j¾Okh'
lr.ekSug mshjr
l%shd;aul lsÍu'

240 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

26' w,s .ykh 26'1' jkÔù iïm;a 26'1'1' jkÔù ixrlaIKhg iDKd;aul jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul wjqreoaol § isÿ jQ isoaêka
we;=`M ixrlaIKh' n,mEï we;s lrk j;auka wNsfhda. fomd¾;fïka;=j fõ m%udKh'
jk Ôù j,g weu;Sug 2000 cd;sl
ixrlaIKh jkÔù m%;sm;a;s iudf,dapkh yd fmdfydi;a l, fylaghd¾
iy;sl ixfYdaOkh' m%udKh'
lsÍu'
ixfYdaê; cd;sl jkÔù
m%;sm;a;sh'

26'2' w,s .ykh 26'2'1' w,s .ykh wvq ùulg ;=vq Èh w,s ixrlaIKh lsÍfï
ixrlaIKh' yels j¾;udk wNsfhda. ch.ekSug m%;sm;a;s ixfYdaOkh'
2006 w,s ixrlaIK m%;sm;a;s
iudf,dapkh yd ixfYdaOkh'

26'3' my; lreKqj,ska 26'3'1' l,a;shd w,ska yÿkd .ekSug ÿïßfha jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul .kq,enQ mshjr'
w,ska wdrlaId lsÍu' wfOdarla; lsrK iys; leurd iú fomd¾;fïka;=j fõ
lsÍu'
• ÿïßh wk;=re
26'3'2' w,ska .ukd.ukh lrk m%foaYj, jkÔú ixrlaIK flá $ bÈl< háka .uka l< yels
• ylal mgia
Wux ud¾. bÈlsÍu' fomd¾;fïka;=j $ kS;sm;s mdrj,a .Kk'
fomd¾;fïka;=j §¾> ld,Sk
• j.d <sxj,g weo
jeàu'
26'3'3' wmrdOlrejkag tfrysj iDcq yd jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul wêlrKhg kvq fhduql<
• wkdrlaIs; M,odhs f,i kS;sh l%shd;aul lsÍu' fomd¾;fïka;=j fõ m%udKh'
m%jdykh
jrolrejka l< m%udKh'
• wmpdr"
iQrdlEu lDr
ie,lSï" w,a,d
;nd.ekSfï§
fkdi,ld
yeÍïj,g
ksrdjrKh ùu'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 241
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

26'4' jk Ôù wNh N+ñ yd 26'4'1' jk Ôù wNh N+ñ yd cd;sl jkÔú ixrlaIK flá $ ;lafiarelrKh $
cd;sl jfkdaoHdk jfkdaoHdk fj; f.k hd yels fomd¾;fïka;=j $ kS;sm;s ixj¾Okh lrk ,o yd
ixrlaIKh' NdKav ms<sn|j ;lafiarejla fomd¾;fïka;=j §¾> ld,Sk m%ldYhg m;a lrk ,o
,ndf.k jkÔùkaf.a wjYH;djhka ksrka;r l%shdldrlï
.ek wjOdkh fhduq lrñka kshdukh l< wuq;a;ka
wuq;a;kaf.a meñKSu md,kh lsÍug .Kk'
mshjr .ekSu'
wêlrKhg kvq fhduql<
m%udKh'

jrolrejka l< m%udKh'

26'4'2' rdcH iy rdcH fkdjk jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul n,m;% wj,x.= lsÍï fyda
wdh;k fjkqfjka l%shdlrk fomd¾;fïka;=j fõ' w;aysgqùï isÿl< m%udKh'
ud¾f.damfoaYlhska ixpdrl
l%shdlrejka úiska isÿlrk
W,a,x>Kh lsÍï tfrysj kS;s iy
fr.=,dis oeä f,i l%shd;aul lsÍug
mshjr .ekSu'

26'4'3' jkÔù iajNdúl jdiia:dkj,g jkÔú ixrlaIK uOH ld,Sk wuq;a;kag tfrysj
wka;rdhldÍ f,i msúfik fomd¾;fïka;=j $ kS;sm;s l%shdud¾. .;a wjia:d
wuq;a;kaf.a yeisÍu kshdukh yd $ fomd¾;fïka;=j .Kk wdrlaIs; m%foaY ;=<
fyda tfia isÿ lsÍug mshjr .ekSu' y÷kajdÿka l<ukdlrK
ie,iqï .Kk'

26'4'4' jkÔù wNh N+ñ yd cd;sl jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul m%udKj;a c,h iy
jfkdaoHdk ;=< krUkakkag fomd¾;fïka;=j fõ' ikSmdrlaIdj iemhSu iys;
msßisÿ mdkSh c,h iy m%udKj;a wNhN+ñ iy cd;sl WoHdk
ikSmdrlaIl myiqlï hkd§ uQ,sl .Kk'
myiqlïo ,nd§u yd jeäÈhqKq lsÍu'

242 udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2017 - 2021
mrud¾:h wruqK l%shdldrlu wod< wdh;kh b,lal iïmQ¾K ld¾h idOk o¾Ylh
lrk Èkh

26'4'5' jk Ôù; ms<sn| wdl,am m%j¾Okh jkÔú ixrlaIK wLKav j l%shd;aul jeäÈhqKq l< ixpdrl
iy jk Ôú wdrlaIKh yd fomd¾;fïka;=j $ ixpdrl fõ' uOHia:dk .Kk'
wdl¾IKh lrùu hk lreKq ixj¾Ok wud;HdxYh
uq,a lr .ksñka fl!;=ld.dr iy ixj¾Okh lrk ,o
krUkakka iy l=vd orejka b,lal f;dr;=re $ wOHdmksl
lr.;a úfYaIs; l%shdldrlï yryd uOHia:dk .Kk'
jk Ôù; ms<sn| f;dr;=re ,nd§ug"
bvlv yd iïm;a ie,iSu hkd §
há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍu'

26'4'6' jk Ôù fomd¾;fïka;=fõ wod< jkÔú ixrlaIK wLKavj l%shd;aul meje;a jQ mqyqKq ieis .Kk
ks,OdÍka i|yd m%udKj;a" wLKav fomd¾;fïka;=j fõ' b,lal'
mqyqKqùï ,nd§u'
b,lal.; lKavdhu
u.ska úiqrejd yßk ,o $
N+ f.da,Sh m%foaY'

udkj whs;sjdislï wdrlaId lsÍu iy m%j¾Okh lsÍu i`oyd jQ cd;sl l%shdldÍ ie,eiau 243
2017 - 2021

You might also like

pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy