LRLND) HN LJB'T SDKGL LNLD ) Š SF) Lgodfjnl, 2052: KL R%) B - 1 K - F Ldes
LRLND) HN LJB'T SDKGL LNLD ) Š SF) Lgodfjnl, 2052: KL R%) B - 1 K - F Ldes
sf]
lgodfjnL, 2052
k|:tfjgfŸ
lrlnd] hn laB't sDkgL lnld^]Šsf] gfdaf^ Ps sDkgLsf] :yfkgf ug{ < To;sf]
k|jw{g, ;_rfng tyf lgoldttfsf] nflu Joj:yf ug{ cfjZos ePsf]n] of] lgodfjnL
agfOPsf] % M
kl<R%]b - 1
k|f<lDes
œv• of] lgodfjnL sDkgL btf{ ePsf] ldlt b]lv k|f<De x'g]% M
2= kl<efiffŸ
œs• æP]gÆ eGgfn] sDkgL P]g, 2021 < To;df ;do ;dodf ePsf] ;_zf]wg
;d]tnfO{ ;Demg' k%{ M
ARTCHPCL
1
œñ• æ;ldltÆ eGgfn] lgod 20 adf]lhd ul&t sDkgLsf] ;_rfns ;ldlt ;Demg'
k%{ M
œr• æcWoIFÆ eGgfn] ;_rfns ;ldltsf] cWoIf ;Demg' k%{ < ;f] zAbn] lghsf]
cg'kl:yltdf cWoIfsf] sfd ug]{ AolQmnfO{ ;d]t hgfp¤% M
œ%• æ;_rfnsÆ eGgfn] ;_rfns ;ldltsf] ;b:o ;Demg' k%{ < ;f] zAbn]
;_rfns ;ldltsf] cWoIf ;d]tnfO{ hgfp¤% M
œh• æljefuÆ eGgfn] sDkgLsf] k|of]hgsf] lgldQ >L 5 sf] ;<sf<n] g]kfn
<fhkqdf ;"rgf k|sflzt u<L tf]lslbPsf] ljefu jf sfof{no ;Demg' k%{ M
œem• æbtf{ lstfaÆ eGgfn] sDkgLsf z]o<jfnfx?sf] btf{ lstfa ;Demg' k%{ M
œ`• æsfo{sf<L ;_rfnsÆ eGgfn]] sDkgLsf] b}lgs sfd sfh ;_rfng ug]{
;_rfnsx? dWo]af^ ;ldltn] lgo'Qm u<]sf] ;_rfns ;Demg' k%{ M
œ^• æ;lraÆ eGgfn] lgod 38 adf]lhd lgo'Qm ePsf] sDkgL] ;lra ;Demg' k%{ M
œŠ• æz]o<Æ eGgfn] sDkgLsf] z]o< k"¤hLsf] laeflht c_z ;Demg' k%{ M
œ(• æz]o<jfnfÆ eGgfn] sDkgLsf] z]o<df :jfldTj ePsf] AolQm ;Demg' k%{ M
œ)f• ælŠa]~r<Æ eGgfn] sDkgLsf] hfoh]yf lwtf] <fvL sDkgLn] hf<L u<]sf]
C)f-kq ;Demg' k%{ M
œt• ælaj<)f-kqÆ eGgfn] P]g adf]lhd sDkgLn] k|sflzt ug'{ kg]{ ljj<)f-kq
;Demg' k%{ M
œy• æAolQmÆ eGgfn] k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ ePsf] kmd{, sDkgL jf ;_ul&t
;_:yfnfO{ ;d]t hgfp¤% M
œb• æk|rlnt sfg"gÆ eGgfn] tTsfn g]kfndf k|rngdf <x]sf P]g lgodx?
;Demg' k%{ M
ARTCHPCL
2
œw• ænfef_zÆ eGgfn] z]o<jfnfnfO{ aflŠg] d'gfkmfsf] c_z ;Demg' k%{ < ;f]
zAbn] af]g; ;d]tnfO{ hgfp¤% M
œk• æsd{rf<L_Æ eGgfn] sDkgLsf] sfo{ ;_rfngsf] nflu lgo'Qm x'g] AolQm ;Demg'
k%{ < ;f] zAbn] sDkgLsf] ;Nnfxfsf<, laz]if!, k<fdz{bftfnfO{ ;d]t
hgfp¤% M
œkm• ælnlvt jf n]v]<Æ eGgfn] d'b|)F, lnyf]u|fkmL < zAbx?nfO{ b[li^«uf]r< x'g]
u<L k|ltlglwTj ug]{ c? ;fwgx? ;d]tnfO{ hgfp¤% M
œa• æPs jrgÆ zAbn] ax'jrg < æax'jrgÆ zAbn] Ps jrg ;d]t hgfp¤% M
œe• æk'lné_Æ zAbn] l:qlné < æl:qln_éÆ zAbn] k'lné ;d]t hgfp¤% M
œd• ædlxgfÆ eGgfn] laqmd ;Dat k|)ffnLsf] k_rf_usf] dlxgf ;Demg' k%{ M
œo• æcfly{s aif{_Æ eGgfn] laqmd ;Datsf] >fj)F 1 ut]af^ z'? e} cfiff(
d;fGtdf ;dfKt x'g] Ps aif{sf] cjlw ;Demg' k%{ M
œ<• æ%fkÆ eGgfn] sDkgLn] cfkm\gf] sfo{ ;_rfngsf] nflu k|of]u ug{ lgod 3
sf] v)Š œu• adf]lhd agfPsf] %fk ;Demg' k%{ M
œn• æn]vf k<LIFsÆ eGgfn] sDkgLsf] lx;fa lstfasf] n]vf k<LIF)f ug{ P]g
adf]lhd lgo'Qm AolQm ;Demg' kb{% M
ARTCHPCL
3
kl<R%]b - 2
3= sDkgLsf] ;_:yfkgfŸ
œu• sDkgLsf] sf<F]af<sf] lgldQ cfkm\gf] %'§} %fk x'g]% M sDkgLsf] %fkdf
sDkgLsf] gfd < :yfkgf aif{ c_lst ul<g] % M %fk g]kfnL < c_u|]hL b'a}
efiffdf agfpg ;lsg] % M
œ#• k|rlnt sfg"gsf] clwgdf <xL sDkgLn] AolQm ;<x rn crn ;DklQ v<Lb
ug{, <fVg, a]Rg, k|of]u ug{, k|fKt ug{ jf cGo lsl;dn] Aoj:yf ug{
;Sg]% M
œñ• sDkgLn] cfkm\gf] gfdaf^ gfln; ph"< lbg < sDkgL pk< klg ;f]xL
gfdaf^ gfln; ph"< nfUg ;Sg]% M
4= sDkgLsf] sfof{noŸ
œs• sDkgLsf] d'Vo sfof{no afUdtL c~rn sf&dfŠf} g= kf= lah'nL cŠ\Šfdf
<xg]% M
œv• sDkgLn] ;DalGwt laefusf] l:js[lt lnO{ d'Vo sfof{no ;fg{ ;Sg]% M
œu• ;DalGwt laefusf] l:js[lt lnO{ sDkgLn] cfjZostf cg';f< g]kfn clw<fHo
leq zfvf sfof{no jf cfof]hgf sfof{no vf]Ng ;Sg]% M
5= sDkgLsf] p@]ZoŸ
ARTCHPCL
4
kl<R%]b - 3
z]o< k"h
¤ L tyf lŠa]~r<
œs• sDkgLsf] clws[t k"¤hL ?= 1,00,00,00,000M- œPs c<a ?k}of¤• x'g]% <
;f] <sdnfO{ k|lt z]o< ?= 100M- œPs ;o ?k}of¤• b<sf] 1,00,00,000
œPs s<f]Š• z]o<df laefhg ul<g] % M
œv• sDkgLsf] hf<L k"¤hL ?= 96,00,00,000M- œ%ofgAa] s<f]Š ?k}of¤• x'g]% <
;f] <sdnfO{ k|ltz]o< ? 100M- œPs ;o ?k}of¤• b<sf] 96,00,000
œ%ofgAa] nfv• z]o<df laefhg ul<g]% M
œu• ;fwf<)f ;efdf kfl<t laz]if k|:tfa cg';f< ;DalGwt laefusf] l:js[lt lnO{
sDkgLsf] z]o< k"¤hLdf yk#^ ug{ ;lsg]% M
œ#• sDkgLn] ;fwf<)f ;efdf kfl<t k|:tfa adf]lhd sDkgLsf] z]o< k"¤hLnfO{
;fwf<)f < cu|flwsf< œk|L]km<]G;• z]o<df laefhg u<L lgisfzg ug{ ;Sg]% M
œñ• z]o< jfktsf] <sd gub, lhG;L jf b'a}df < ;]jfdf ;d]t lng ;lsg]%
;f] ;DaGwdf lg)f{o ug]{ clwsf< ;_rfns ;ldltnfO{ x'g]% M
8= z]o<jfnfx?sf] bfloTjŸ
z]o<jfnfsf] bfloTj lghn] lnPsf] jf lng sa'n u<]sf] z]o<sf] c_lst d"Nosf] xb
;Dd dfq l;ldt x'g]% < ;f] afx]s sDkgLsf] s'g} klg bfloTj lghn]] cfkm\gf]
#<#<fgfaf^ Joxf]g'{ kg]{ %}g M
œs• ;_:yfksx?n] lnO{ af¤sL <x]sf z]o<x? sDkgL P]g adf]lhd laqmL ljt<)f
ubf{ jf ;fj{hlgs ?kdf lg:sfzg ubf{ z]o< :jfldTjsf] ;_<rgf b]xfo
adf]lhd x'g] u<L ul<g]% Ÿ-
ARTCHPCL
5
l;=g_= z]o< ;d'x ;_:yf/AolQm k|ltzt
1. ;d'x æsÆ g]kfn ljB't k|flws<)f 51Ì
2. ;d'x ævÆ g]kfn ljB't k|flws<)fsf ;_rfns < k"j{ 25Ì
;_rfnsx?, sfo{<t < ;]jf lgj[Q œ<fhLgfdf
lbO{ jf cGo sf<)faf^ ;]jfaf^ cnu
ePsf] ;d]t• sd{rf<Lx? tyf sDkgLsf
sd{rf<Lx?
3. ;d'x æuÆ ;j{;fwf<)f < ;_ul&t ;_:yfx? 24Ì
œv• sDkgLn] k|rlnt sfg"gsf] clwgdf <xL ljb]zL AolQm, kmd{, sDkgL jf
;_ul&t ;_:yfnfO{ ;d]t z]o< laqmL ug{ ;Sg]% M
œu• sDkgLn] z]o< laqmL lat<)f ubf{ lwtf]kq sf<f]af< P]g, 2040 sf] clwgdf
<xL ug]{% M
œ#• o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'<f n]lvPsf] ePtf klg ;d'x ævÆ cGt{ut
g]kfn ljB't k|flws<)fsf ;_rfns < k"j{ ;_rfnsx?, sfo{<t < ;]jf lgj[Q
sd{rf<Lx? tyf sDkgLsf sd{rf<Lx?nfO{ %'^\ofO{Psf] z]o<x? < ;_ul&t
;_:yfx?nfO{ z]o< laqmL ubf{ k|rlnt sfg"gsf] l<t k'¥ofO{ kl<kq lalwaf^
klg z]o< laqmL lat<)f ug{ ;lsg]% M
œª• ;d"x ævÆ cGtu{t g]kfn ljB't k|flws<)fsf ;_rfns < k"j{ ;_rfnsx?,
sfo{<t < ;]jf lgj[Q sd{rf<Lx? tyf sDkgLsf sd{rf<Lx?nfO{ %'^\ofO{Psf]
z]o< pQm ;d'xn] k'<} vl<b ug{ g;s]df af¤sL z]o< ;_rfns ;ldltn] cGo
s'g} Aoj;foLs ;d'x, ;_:yf jf AolQmnfO{ kl<kq lalwaf^ laqmL ug{,
;_:yfks z]o<jfnfnfO{ lbg jf ;j{;fwf<)fnfO{ laqmL ug{ ;Sg]% M
œr• ;d'x æuÆ cGtu{t z]o< lg:sfzg tyf laqmL ubf{ s"n lg:sflzt k"¤hLsf]
a(Ldf 12Ì ;Ddsf] z]o< s'g} sf]if, lalQo jf Aoj;foLs ;_:yf jf cGo
;_ul&t ;_:yfnfO{ laqmL ug{ ;lsg]% M
œ%• ;j{;fwf<)fdf lg:sfzg ul<Psf] z]o< laqmL x'g g;s]df af¤sL <x]sf]
z]o<x? g]kfn ljB't k|flws<)fn] vl<b u<L lng ;Sg]% M
œs• sDkgLåf<f lgisflzt z]o<sf] nflu b<vf:tsf] cfAxfg, b<vf:t ;fy hDdf
ug'{ kg]{ <sd, z]o<sf] af¤Škmf¤Š, z]o< k|df)f-kqsf] lat<)F < ls:tf tna
;DaGwL Joj:yf ;_rfns ;ldltn] tf]lslbP adf]lhd x'g]% M
ARTCHPCL
6
œv• z]o<sf] nflu b<vf:t cfAxfg ul<Psf]df To:tf] z]o<sf] nflu b<vf:t
lbgsf] nflu tf]lsPsf] clGtd ldltsf] a(Ldf 75 lbg leq
b<vf:tjfnfx?nfO{ z]o<sf] af¤ŠkmfŠ ul<g] % < To;<L z]o< af¤Škmf¤Š ubf{
;se< ;a} b<vf:tjfnfn] z]o< kfpg ;Sg] u<L af¤Škmf¤Š ul<g]% M
œu• v)Š œv adf]lhd tf]lsPsf] ;do leq z]o< af¤Škmf¤Š x'g g;s]df P]g
adf]lhd ;DalGwt laefusf] :jLs[lt lnO{ Dofb yk ul<g]% < To;<L yk
ePsf]] Dofb leq z]o<sf] af¤Škmf¤Š ul<g]% M
œ#• v)Š œv adf]lhd tf]lsPsf] Dofb leq jf v)Š œu adf]lhd Dofb yk
ePsf]df ;f] Dofb leq klg z]o< af_¤Škmf¤Š x'g g;s]df b<vf:t ;fy k|fKt
<sd ;DalGwt b<vf:tjfnfnfO{ lkmtf{ lbOg]% M o;<L b<vf:t ;fy k|fKt
<sd lkmtf{ ubf{ z]o< laqmL aGb ePs} ldlt b]lv jfl)fHo a}_ssf] art
vftfdf lbP ;<x Aofh ;d]t lbOg]% M
œñ• af¤Škmf¤Š ePsf z]o<sf] ls:tf tna ;_rfns ;ldltn] lgwf{<)f u<] adf]lhd
x'g]% M
œr• ;femf u<L z]o< vl<b ug{ b<vf:t lbPsf]df 4 œrf<• hgf eGbf al(
AolQmx?sf] ;_o'Qm gfddf b<vf:t lbPsf] ePdf To:tf b<vf:tjfnfnfO{ z]o<
lbg sDkgL afWo x'g] %}g M
œs• z]o<jfnfx?nfO{ lghn] lnPsf] z]o<sf] lg:;f :j?k P]g adf]lhd <Lt
k"a{ssf] z]o< k|df)f-kq lbOg]% M
œv• z]o< k|df)F-kq lb_bf ;f] k|df)f-kqdf sDkgLsf slDtdf b'O{ hgf ;_rfnssf]
b:tvt u<fO{ sDkgLsf] %fk nufO{ lbOg]% M
œ#• s'g} z]o<jfnfn] lnPsf] z]o< k|df)F-kq x<fPdf, RofltPdf, jf cGo s'g}
lsl;dn] gi^ ePdf ;f] z]o<sf] ;§f csf]{ z]o< k|df)F-kq kfpg sDkgLdf
b<vf:t lbg ;Sg]% M
œñ• v)Š œ#• adf]lhd b<vf:t kg{ cfPdf sDkgLn] P]g adf]lhd cfjZos
hf¤ra'em u<L ;f] x<fPsf] jf gi^ ePsf] k|df)f-kqsf] ;§f gof¤ k|df)f-kq
ARTCHPCL
7
lbg ;Sg]% M o:tf] k|df)f-kq ln_bf sDkgLnfO{ k|To]s k|df)f-kqsf] nflu
?= 10M- œbz• b:t'< a'emfpg' kg]{% M
œr• b'O{ jf b'O{ eGbf a(L AolQmx? ldln ;_o'Qm ?kdf lnPsf] z]o<sf]
k|df)f-kq ;_o'Qm z]o<jfnf dWo] s'g} z]o<jfnfnfO{ lbg ;lsg]% M
12= z]o<jfnfŸ
œs• sDkgLsf] btf{ lstfadf z]o<jfnfsf] ?kdf h:sf] gfd btf{ ePsf] %
To;}nfO{ sDkgLn] z]o<jfnf dfGg] % M
œv• b'O{ jf b'O{ eGbf a(L AolQmx? ldnL ;_o'Qm ?kdf z]o< lnPsf]df To:tf
;_o'Qm z]o<jfnfn] d's<< u<]sf] k|ltlglwnfO{ z]o<jfnf dflgg] % < To:tf]
k|ltlglw d's<< gePsf]df sDkgLsf] btf{ lstfadf ;aeGbf dfly h:sf] gfd
n]lvPsf] % p;}nfO{ sDkgLsf] z]o<jfnf dflgg]% M
sDkgLsf z]o<x? k|rlnt sfg"gsf] clwgdf <xL rn ;DklQ ;<x lwtf] aGws
<fVg jf a]r lavg ug{ jf cGo s'g} Aoxf]<fn] xs %f]lŠlbg ;lsg]% M
t< ;_:yfksx?n] lnPsf] z]o< k|yd ;fwf<)F ;ef geP ;Dd < ;f] z]o<sf] <sd
r'Qmf e'Qmfg geP ;Dd xs %FŠL lbg jf lwtf] aGws <fVg x'b}g M
œs• s'g} z]o<jfnfn] cfkm'n] lnPsf] z]o< k|rlnt sfg"g adf]lhd lwtf] aGws
lbPdf, laqmL u<]df jf cGo s'g} Aoxf]<fn] xs %fŠL lbPdf To;<L z]o<
lwtf] aGws lng] jf xs x:tfGt<)f u<fO{ lng] AolQmn] lwtf] aGws lnPsf]
jf xs x:tfGt<)F u<L lnPsf] Aoxf]<f sDkgLsf] btf{ lstfadf hgfpg
;DalGwt lnvt < z]o< k|df)f-kq ;d]t ;_nUg u<L P]g adf]lhd sDkgLdf
b<vf:t lbg' kg]{% M
œv• s'g} z]o<jfnf d<]sf] jf bfdf;fxLdf k<]sf] jf cGo s'g} sf<)fn] sDkgLsf]
z]o< dfly k|rlnt g]kfn sfg"g adf]lhd c? s;}sf] xs x'g cfPdf To;<L
xs k|fKt ug]{ AolQmn] cfkm\gf] gfddf sDkgLsf] z]o< gfd;f<L u<fpg
To;<L xs k|fKt u<]sf] ;a'b k|df)f ;_nUg ul< sDkgLdf b<vf:t lbg'
kg]{% M
ARTCHPCL
8
œu• v)Š œs jf œv adf]lhd s;}sf] b<vf:t kg{ cfPdf P]g adf]lhdsf]
sfo{lalw k'<f u<L xs} x:tfGt<)f ePsf]df ;flas b<vf:tjfnfsf] gfd sf^L
xs k|fKt ug]{sf] gfd z]o<jfnfsf] btf{ lstfadf r(fOg] % < lwtf] aGws
lbOPsf]df To;<L lwtf] aGws lbPsf] Joxf]<f z]o<jfnfsf] btf{ lstfadf
hgfO{ <fvL lgvg]sf] hfgsf<L k|fKt ePkl% lwtf] aGwssf] nut sfl^g]% M
t<, s'g} z]o<sf] x:tfGt<)f ;DaGwdf s'g} lajfb pTkGg ePdf clwsf<
k|fKt cbfntaf^ clGtd lg)f{o e} cfP kl% ;f]lx adf]lhd ul<g]% M
œs• z]o<jfnfn] z]o<sf] d"No jfkt e'QmfgL ug'{ kg]{ ls:tf tna ePsf] <sd
jfkt ;f] z]o<df k|fKt x'g] nfef_z pk< sDkgLsf] klxnf] xs x'g]% M
œv• sDkgLn] z]o< jfkt lng af¤sL <sd z]o<sf] laqmL u<L c;"n pk< ug{
;Sg]% < To;<L z]o< laqmL u<L ;s] kl% ;f] z]o< dfly z]o<jfnfsf] s'g}
bfaL nfUg] %}g M
t<, To;<L z]o< laqmL ug{ nfu]sf] s'<fsf] lnlvt ;"rgf z]o<jfnf jf
lghsf] sfg"g adf]lhdsf] xsjfnfnfO{ gk&fO{ To:tf] z]o< laqmL ug{ ;lsg]
%}g M
œu• v)Š œs• jf œv• df h'g;'s} s'<f n]lvPsf] ePtf klg ;_rfns ;ldltn]
plrt b]v]df z]o<jfnfn] e'QmfgL u<]sf] d"No a<fa<sf] r'Qmf z]o<df kl<)ft
u<L af¤sL z]o< vf<]h ug{ ;Sg]% M
œs• ;_rfns ;ldltn] ls:tf tna u<L e'QmfgL dfu u<]sf] ;"rgf P]g adf]lhd
;a} z]o<jfnfnfO{ lbOg]% M
œv• s'g} z]o<jfnfn] P]g adf]lhd tf]lsPsf] ;do leq z]o< jfkt a'emfpg' kg]{
ls:tf ga'emfPdf To:tf z]o<jfnfsf] z]o< ;_rfns ;ldltn] hkmt ug]{
lg)f{o ug{ ;Sg]% M
ARTCHPCL
9
œu• v)Š œv• adf]lhd hkmt ul<Psf] z]o< sDkgLsf] ;DklQ x'g]% < ;ldltn]
;f] z]o< a]r lavg ug{, k"gŸ af¤Škmf¤Š ug{ jf cGo pko'Qm Joj:yf ug{
;Sg]% M
œ#• z]o< hkmt eP kl% To;<L hkmt ePsf z]o< pk< z]o<jfnfsf] s'g} xs
clwsf< <xg] %}g M
sDkgLn] z]o< laqmL u<LlbP jfkt lbOg] bnfnL b:t'< ;ldltn] tf]lslbP adf]lhd
x'g]% M
t<, o:tf] bnfnL b:t'< laqmL ePsf] z]o<sf] d"Nosf] 3 k|ltzt eGbf al( x'g] %}g M
œs• ;_rfns ;ldltn] pko'Qm sf<)f vf]ln C)F lng] jf lŠa]~r< hf<L ug]{
lg)f{o ug{ ;Sg]% M
œv• ;_rfns ;ldltn] lŠa]~r< hf<L u<L C)f p&fpg] lg)f{o u<]df P]g adf]lhd
laj<)f-kq k|sflzt u<L lŠa]~r< hf<L ul<g]% M
œu• sDkgLsf] hfoh]yf lwtf] <fvL C)f lng] jf lŠa]~r< hf<L ug]{ ePdf
;DalGwt laefusf] :jLs[tL lnP< dfq To:tf] C)f lnOg] jf lŠa]~r< hf<L
ul<g]% M
sDkgLn] P]g adf]lhd z]o<, lŠa]~r< < C)Fsf] nut cWofjlws agfO{ <fVg] % M
o:tf] nut aflif{s ;fwf<)f ;ef ;dfKt ePsf] 35 lbg leq ;DalGwt laefudf
k]z ul<g]% M
ARTCHPCL
10
kl<R%]b - 4
;_rfns ;ldlt
œu• ;fwf<)F ;efsf] lg)f{o cg';f< ;_rfnsx?sf] ;_Vofdf yk#^ ug{ ;lsg]% M
t< ;_rfnsx?sf] ;_Vof sDtLdf 5 < a(Ldf 11 eGbf a(L x'g] %}g M
œ#• ;_ul&t ;_:yfn] z]o< lnPsf] To:tf] ;_:yfn] a}slNks ;_rfns ;d]t lgo'Qm
ug{ ;Sg]% < To:tf] a}slNks ;_rfnsn] ;_rfns eO{ sfd u<]sf] cj:yfdf
afx]s klg ;_rfns ;ldltsf] a}&sdf pkl:yt x'g ;Sg]% M
œñ• krf; k|ltzt eGbf a(L z]o<sf] k|ltlglwTj ug]{ z]o<jfnfx?af^ dgf]lgt jf
;_rfnsx?n] cfkm" dWoaf^ %fg]sf] AolQm ;_rfns ;ldltsf] cWoIf x'g]% M
œs• lgod 20 sf] clwgdf <xL ;_rfnsx? ;fwf<)F ;efaf^ lgo'Qm x'g]%g\ M
œv• >L 5 sf] ;<sf< jf ;_ul&t ;_:yfn] z]o< lnPsf]df To:tf] z]o<sf] d"Nosf]
bfdfzfxLn] x'g cfpg] ;_rfnsx? >L 5 sf] ;<sf< jf To:tf] ;_ul&t
;_:yfn] lgo'Qm ug{ ;Sg]% M
ARTCHPCL
11
œu• v)Š œv• adf]lhd ;_rfnssf] lgo'Qm ug]{ ;_ul&t ;:yfn] z]o<jfnfx?sf]
tkm{af^ ;_rfnsx?sf] lgo'lQmsf nflu x'g] lgjf{rgdf efu lnO{ dtbfg ug{
kfpg] %}g M
œ#• v)Š œv• df h'g;'s} s'<f n]lvPsf] ePtf klg Pp^} ;_ul&t ;_:yfaf^ 5
hgf eGbf a(L ;_rfnsx? lgo'Qm x'g] %}gg\ M
œñ• >L 5 sf] ;<sf< jf ;_ul&t ;_:yfn] lgo'Qm u<]sf] ;_rfnssf] clwsf< <
bfloTj ;fwf<)f ;efaf^ lgjf{lrt ;_rfns ;<x x'g]% M
œr• ;_rfnsx?sf] kbfjlw 4 aif{sf] x'g]% < lghx? k'gŸ dgf]lgt jf lgjf{lrt
x'g ;Sg] %g\ M
œ%• v)Š œr• df h'g;'s} s'<f n]lvPsf] ePtf klg >L 5 sf] ;<sf< jf
;_ul&t ;_:yfn] lgo'Qm u<]sf] ;_rfnsx?nfO{ >L 5 sf] ;<sf< jf ;f]
;_ul&t ;_:yfn] h'g;'s} avt x]<km]< ug{ ;Sg]% M
œh• kbfjlw k'<f gx'b} s'g} ;_rfnssf] kb l<Qm x'g cfPdf af¤sL cjlwsf] nflu
;f] kb klxn] h'g k|lqmofaf^ k"lt{ ul<Psf] xf] ;f]xL k|lqmofaf^ k"lt{ ul<g]% M
œem• sDkgL ;lran] ;_rfns ;ldltsf] ;lra e} sfd ug]{ % < sDkgL
;lrasf] lgo'Qm geP ;Dd ;_rfns ;ldltsf] ;lra e} sfd ug{ ;_rfns
;ldltn] sDkgLsf] s'g} sd{rf<LnfO{ sDkgL ;lra tf]ls lbg ;Sg]% M
œ^• k|rlnt sfg"gsf] clwgdf <xL ;_rfnsx? k"gŸ lgjf{lrt jf lgo'Qm x'g
;Sg]%g\ M
œ&• sDkgLsf] z]o< laqmL ubf{ ;d"x laefhg u<L laqmL ul<Pdf To:tf] ;d'xsf]
k|ltlglwTj x'g] u<L ;_rfnssf] lgo'lQmsf nflu lgjf{rg ug]{ Joj:yf ug{
;lsg]% M
œŠ• sDkgLsf] k|yd aflif{s ;fwf<)f ;ef geP ;Dd g]kfn laB't k|flws<)fsf]
tkm{ af^ lgDg adf]lhdsf ;_rfnsx? dgf]gog ul<Psf %g < lgjf{rgåf<f
jf laB't k|flws<)fn] ;_rfnsdf x]< km]< gu<] ;Dd lghx?n] ;_rfnssf]
sfd ug]{ %g\ M
ARTCHPCL
12
laB't k|flws<)Fsf] tkm{af^
;_:yfks tkm{af^
sDkgLsf] ;_rfns kbdf lgo'Qm jf lgjf{lrt x'g sDtLdf 100 yfg z]o< lnPsf]
x'g' kg]{% M
t< >L 5 sf] ;<sf< jf ;_ul&t ;_:yfaf^ lgo'Qm x'g] ;_rfnsx?nfO{ z]o<jfnf
x'g' cfjZos kg]{ %}g M
œs• b]xfosf] s'g} AolQm ;_rfns kbdf lgo'lQm jf lgjf{lrt x'g cof]Uo dflgg]%Ÿ-
ARTCHPCL
13
œv• b]xfosf] cj:yfdf s'g} klg ;_rfns cfkm\gf] kbdf afxfn <xg cof]Uo
dflgg]%Ÿ-
œ2• dgfl;a sf<)f ;lxtsf] ;"rgf lagf nuftf< 3 k^s eGbf a(L
;_rfns ;ldltsf] a}&sdf cg'kl:yt <x]df,
œ3• ;fwf<)f ;efsf] b'O{ ltxfO ax'dtn] s'g} ;_rfnsnfO{ kbaf^ x^fpg]
lg)f{o u<]df,
œ4• ;_rfns kbdf lgo'Qm ePsf]df b'O{ œ2• dlxgf leq ;_rfns x'g lng'
kg]{ z]o< glnPdf,
œ5• >L 5 sf] ;<sf< jf ;_ul&t ;_:yfaf^ dgf]lgt ;_rfnssf] xsdf >L
5 sf] ;<sf<sf] jf ;_ul&t ;_:yfn] lkmtf{ af]nfPdf jf lgh cfkm\gf]
kbdf jxfn g<x]df M
œs• ;_rfnsx?n] ;ldltsf] a}&sdf efu lnP afkt k|To]s a}&ssf]nflu k|ltAolQm
?= 1,000/- œPs xhf<• jf ;fwf<)f ;efn] tf]lslbP adf]lhd a}&s eQf
kfpg] %g M
œv• sDkgLdf k"<F ;do sfd ug]{ ;_rfnsn] dfl;s kfl<>lds ;d]t kfpg]% M
œs• P]g, of] lgodfjnL, o; lgodfjnL cGtu{t ag]sf lalgdox? < ;fwf<)f
;efaf^ ePsf lg)f{ox?sf] clwgdf <xL sDkgLsf]] ;Dk")f{ sf<f]af<x?sf]
k|aGw ug'{, lglt lgwf{<)f ug'{, sDkgLsf] ;fdfGo k|zf;gsf] ;_rfng, <]vb]v,
lgb]{zg < lgoGq)f ug'{ tyf sDkgLsf] ;Dk")f{ clwsf<sf] k|of]u < st{Aosf]
kfngf ug'{ ;_rfns ;ldltsf] st{Ao x'g]% M
ARTCHPCL
14
26= ;_rfns ;ldltsf] a}&sŸ
œs• ;_rfns ;ldltsf] a}&s ;fdfGotŸ aif{sf] 6 k^s a:g] % < b'O{ a}&s
larsf] cjlw 3 dlxgf eGbf a(L x'g] %}g M
œv• ;ldltsf] a}&sdf cWoIFn] a}&ssf] cWoIftf ug]{ % < lghsf] cg'kl:yltdf
;_rfnsx?n] cfkm" dWoaf^ %fg]sf] AolQmn] a}&ssf] cWoIftf ug]{% M
œ#• ;ldltsf] a}&sdf ;_rfnsx? :jo_ pkl:yt x'g' kg]{% k|ltlglwsf] pkl:ylt
:jLsfo{ x'g] %}g M
œª• ;ldltsf] a}&ssf] lgldQ sDtLdf 50Ì ;_rfns pkl:ylt x'g' clgjfo{ x'g]% M
œ%• ;ldltsf] a}&s ;DaGwL cGo sfo{lalw ;ldlt cfkm}n] lgwf{<)f ug{ ;Sg]% M
œs• sDkgLsf] s'g} ;_rfnsn] hfgL hfgL jf nfk<jfxL u<L sDkgLnfO{ s'g} xfgL
gf]S;fgL u<fPdf To:tf] xfgL gf]S;fgL P]g adf]lhd lghsf] #< #<Fgfaf^
c;"n pk< ul<g] % M
œv• ;fwf<)f ;efsf] lg)f{o < ;DalGwt laefusf] :jLs[tL lagf s'g} klg
;_rfnsn] ;_rfnssf] kbsf] sfd ubf{ sDkgLaf^ cfkm"nfO{ AolQmut kmfObf
x'g] u<L sfd ug{ u<fpg x'b}g M
œu• s'g} klg ;_rfnsn] cfkm"nfO{ k|fKt clwsf< eGbf aflx< uO{ u<]sf] sfdsf]
nflu lgh AolQmut ?kdf hjfkmb]xL x'g' kg]{ % < sDkgL To;sf] nflu
hjfkmb]xL x'g] %}g M
s'g} ;_rfnssf] lgo'lQmsf ;DaGwdf P]g < o; lgodfjnLsf] s'g} s'<f kfng ePsf]
%}g eGg] s'<f kl% kQf nfu]df ;f]xL sf<)fn] dfq eO{ ;s]sf] sfd sf<jfxL ab<
x'g] %}g M
ARTCHPCL
15
kl<R%]b - 5
;fwf<)F ;ef
œv• sDkgLn] sfd z'? ug{ Ohfht-kq kfPsf] ldltaf^ 6 dlxgf leq k|f<lDes
;fwf<)f ;ef ul<g] % < ;f] k|f<lDes ;fwf<)f ;ef ePsf] ldltn] Ps aif{
leq k|yd aflif{s ;fwf<)f ;ef ul<g] % M To; kl% k|To]s aif{ cfly{s
aif{ ;dfKt ePsf] ldltn] 6 dlxgf leq aflif{s ;fwf<)f ;ef ul<g] % M
œu• k|f<lDes ;fwf<)F ;ef < aflif{s ;fwf<)f ;ef afx]s cGo ;fwf<)f ;efnfO{
laz]if ;fwf<)f ;ef elgg] % M
œ#• ;_rfns ;ldltn] laz]if ;fwf<)f ;ef af]nfpg cfjZos % elg lg)f{o
u<]df h'g ;'s} avt laz]if ;fwf<)f ;ef af]nfpg ;lsg] % M
œª• sDkgLsf] r'Qmf k"¤hLsf] sDtLdf 10_Ì z]o< lng] z]o<jfnf jf s"n
z]o<jfnf dWo] sDtLdf 15Ì z]o<jfnfx?n] lnlvt ?kdf laz]if sf<)f
vf]ln laz]if ;fwf<)f ;efsf] dfu u<]df ;_rfns ;ldltn] To:tf] b<vf:t
k<]sf] 15 lbg leq sDkgLsf] laz]if ;fwf<)f ;ef af]nfpg' kg]{ % M
œr• v)Š œª• adf]lhd k<]sf] b<vf:t adf]lhd 15 lbg leq ;_rfns ;ldltn]
;fwf<)f ;ef af]nfpg OGsf< u<]df jf gaf]nfPdf ;DalGwt laefudf
z]o<jfnfx?n] ph'<L lbg ;Sg] %g < To;<L ph"<L lbPdf ;DalGwt
laefun] To:tf] ;fwf<)f ;ef u<fpg ;Sg]% M
œ%• k|f<lDes tyf aflif{s ;fwf<)f ;ef ug{sf] lgldQ sDtLdf 21 lbg cufa} <
laz]if ;fwf<)f ;efsf] lgldQ sDtLdf 15 lbg cufa} ;f] ;ef x'g] :yfg,
ldlt < ;do tyf %nkmn ul<g] laifo ;d]t vf]nL z]o<jfnfx?nfO{ ;"rgf
lbOg] % M To:tf] ;"rgf g]kfnsf] k|d'v kq-klqsfdf ;d]t k|sflzt ul<g]
% M
ARTCHPCL
16
œh• b]xfosf] cj:yfdf afx]s v)Š œ%• adf]lhd klxn] g} ;"lrt gul<Psf]
laifodf ;fwf<)f ;efdf s'g} lg)F{o ul<g] %}g Ÿ-
œs• s'g} ;fwf<)f ;efsf] ;DaGwdf ;f] ;efsf] lgoldttf jf a}Bflgstfsf] k|Zg
p&]df P]g adf]lhd u)f k'<s ;_Vof k'u]sf] ;efn] a}&s ug{ d~h'< u<]df
;f] ;fwf<)f ;ef <Lt k"a{s af]nfOPsf] dflgg] % M
œv• ;fwf<)F ;efsf] nflu u)f k'<s ;_Vof P]gsf] bkmf 51 adf]lhd x'g]% M
œs• sDkgLdf <x]sf] z]o<jfnfsf] btf{ lstfadf z]o<jfnfsf] ?kdf btf{ <x]sf]
AolQmn] jf To:tf] z]o<jfnfsf] k|ltlglwn] dfq ;fwf<)f ;efdf pkl:yt eO{
P]gsf] clwgdf <xL cfkm"n] lnPsf] jf k|ltlglwTj u<]sf] k|To]s z]o<sf] nflu
Ps dtsf lx;fan] dtbfg ug{ kfpg] % M
ARTCHPCL
17
œv• sDkgLsf ;_rfnsx?sf] lgo'lQmsf nflu x'g] lgjf{rgdf dtbfg ubf{ k|To]s
z]o<jfnfnfO{ cfkm"n] lnPsf] z]o<n] lgo'lQm ug'{ kg]{ ;_rfns ;_VofnfO{ u')fg
ubf{ x'g] ;_Vof a<fa< ;_Vofdf dtbfg ug{ kfpg] clwsf< x'g]% < To;<L
dtbfg ubf{ ;a} dt Pp^} ;_rfnsnfO{ jf Ps eGbf a(L ;_rfnsdf
laefhg x'g] u<L dtbfg ug{ kfpg] % M
œu• >L 5 sf] ;<sf< jf ;_ul&t ;_:yfn] z]o< lnPdf To;<L lnPsf] z]o<sf]
cg'kftdf lgo'lQm ug{ kfpg] ;_rfns dgf]gog ug{ kfpg] % < To;<L
dgf]lgt u<] kl% >L 5 sf] ;<sf< jf To:tf ;_ul&t ;_:yfn] ;_rfns
lgo'lQmsf nflu dtbfg ug{ kfpg] %}g M
œ#• ;fwf<)f ;ef ;DaGwL dtbfg ug]{ cGo Aoj:yf ;fwf<)f ;efaf^} lgwf{<)F
eP adf]lhd x'g]% M
œv• s'g} z]o<jfnfnfO{ ;fwf<)f ;efsf] ;"rgf k&fpg %'^]df jf To:tf] ;"rgf
gk'u]df ;f]xL sf<)fn] dfq ;fwf<)f ;efsf] sfd sf<jfxL ab< x'g] %}g M
k|rlnt sfg"gsf] clwgdf <xL s'g} :jb]zL jf lab]zL AolQm, kmd{, sDkgL jf
;_ul&t ;_:yf jf cGt{<fli^«o ;_:yf;_u s'g} ;Demf}tf ePsf]df To:tf] ;Demf}tfdf
n]lvPsf s'<fx? ;f]xL adf]lhd x'g]% M
;fwf<)f ;ef < ;ldltsf] a}&sx?sf] lg)f{o k'l:tsf P]g adf]lhd %'§f%'§} <flvg]% M
;fwf<)f ;efsf] lg)f{ox? ;f] ;efsf] cWoIftf ug]{ AolQm < ;fwf<)f ;efåf<f
lgo'Qm sDtLdf 1 hgf ;_rfns < 1 hgf z]o<jfnfsf] b:tvtaf^ k|dfl)ft u<fO{
<flvg]% M
ARTCHPCL
18
kl<R%]b - 6
lalaw
œs• sDkgLsf] lx;fa lstfa k|rlnt sfg"gsf] clwgdf <xL ;_rfns ;ldltn]
tf]lslbPsf] k|)ffnL cg';f< <flvg] % M
œs• sDkgLsf] lx;fa lstfasf] n]vf k<LIf)f ;fwf<)F ;ef af^ lgo'Qm ePsf]]
n]vf k<LIfsaf^ u<fOg]% M
œv• ;fwf<)F ;efn] dfGotf k|fKt n]vf k<LIfsx? dWoaf^ n]vf k<LIFs lgo'Qm
u<L kfl<>lds ;d]t tf]lslbg]% < To;<L lgo'Qm ePsf] n]vf k<LIfs csf]{
;fwf<)f ;ef ;Dd sfod <xg]% M
œu• v)Š œs < v)Š œv df h'g ;'s} s'<f n]lvPsf] ePtf klg k|yd
;fwf<)f ;ef geP ;Dd ;_rfns ;ldltn] n]vf k<LIfs lgo'Qm u<L
kfl<>lds tf]lslbg]% M
;_rfns ;ldltn] sDtLdf afl)fHo zf:q jf sfg"gdf :gfts pkfwL k|fKt u<]sf]
AolQmnfO{ sDkgL ;lradf lgo'Qm u<L kfl<>lds tyf ;]jfsf zt{x? tf]lslbg]% <
o;<L lgo'Qm ePsf] ;lrasf] sfd, st{Ao < clwsf< P]gåf<f tf]lsP adf]lhd x'g]% M
ARTCHPCL
19
œv• v)Š œs• adf]lhd lgo'Qm ePsf] dxf-k|aGws jf k|aGw ;_rfnssf] kbfjlw
kfl<>lds, ;]jfsf zt{, ;'lawf tyf sfd, st{Ao < clwsf< ;_rfns
;ldltn] tf]lslbP adf]lhd x'g]% M
œ#• v)Š œu• adf]lhd lgo'Qm x'g] clws[t sd{rf<L tyf sfdbf<sf] lgo'lQm,
;]jfsf zt{, kfl<>lds, ;'lawf tyf cGo Aoj:yfx? tf]lsP adf]lhd x'g]% M
œs• z]o<jfnfnfO{ ;fwf<)f ;efn] lgwf{<)f u<] adf]lhd nfef_z lat<)f ul<g]% M
t< ;fwf<)f ;efn] nfef_z #f]if)ff ubf{ ;_rfns ;ldltn] l;kmf<Lz u<] eGbf
a(L x'g] u<L nfef_z #f]if)ff ug]{ %}g M
œv• s'g} z]o<jfnfn] z]o< jfkt s'g} <sd a'emfpg af¤sL eP To:tf] <sd
af¤sL eP ;Dd #f]lift nfef_z <f]Ssf u<L <fVg ;lsg] % jf To:tf] <sd
#f]lift nfef_zaf^ s§f u<L lng ;lsg]% M
œu• ;_o'Qm ?kdf lnPsf] z]o<df s'g} Ps z]o<jfnfn] nfef_z a'lemlnPdf ;a}
;_o'Qm z]o<jfnfn] nfef_z kfPsf] dflgg]% M
œª• ;_rfns ;ldltn] cfjZos < plrt b]v]df z]o<jfnfx?nfO{ cGtl<d nfef_z
afŠ\g ;Sg]% M
41= ;"rgfŸ
œv• s'g} z]o<jfnfsf] &]ufgf sDkgLsf] btf{ lstfadf pNn]v ePsf] gePdf jf
z]o<jfnfn] sDkgLnfO{ &]ufgf pknAw gu<fPsf]df ;dfrf< kqdf ;"rgf
k|sflzt ul<P kl% ;f] ;"rgf z]o<jfnfnfO{ a'emfPsf] dflgg]% M
ARTCHPCL
20
œu• ;femf u<L lnPsf] z]o<df ;_o'Qm z]o<jfnf dWo] s'g} Ps z]o<jfnfnfO{
;"rgf lbPdf ;a} ;_o'Qm z]o<jfnfnfO{ ;"rgf lbPsf] dflgg]% M
œ#• <Ltk"a{s gfd &]ufgf n]vL cfjZos l^s^ ^f¤;L x'nfsåf<f ;"rgf k&fP
kl% To:tf] ;"rgf a'emfPsf] dflgg] % M cGoyf k|dfl)ft ePdf afx]s
x'nfsaf^ ;fdfGo cg'dflgt ;do leq ;f] ;"rgf k'u]sf] dflgg]% M
P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd sfd ug{ g;sL jf cGo s'g} sf<)Fn] sDkgL
la#^g ePdf P]g adf]lhd cGo bfloTjx? e'QmfgL u<L ;s] kl% af¤sL <sd
z]o<jfnfnfO{ bfdfzfxLsf] lx;faaf^ af¤lŠg]% M
P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd st{Ao kfng ug]{ l;nl;nfdf afx]s sDkgLsf]
sfd sf<jfxL jf sf<f]af< ;DaGwL ;"rgf jf hfgsf<L s;}nfO{ lbg' x'b}g M
t< P]g adf]lhd k|sflzt ug'{ kg]{ laj<)fx? k|sflzt u<]sf]df jf n]vf k<LIfs
jf ;DalGwt laefuaf^ clwsf< k|fKt AolQmn] dfu u<]sf] ;"rgf jf hfgsf<L
pknAw u<fPsf]nfO{ uf]Kotf e_u u<]sf] dflgg] %}g M
ARTCHPCL
21
47= arfpŸ
xfdL tkl;ndf pNn]lvt gfd, jtg < k]zfsf AolQmx? ldnL o; lgodfjnL
adf]lhd sDkgL ;_:yfkgf u<L ;_ul&t x'g OR%'s eO sDkgLsf] z]o< k"¤hL dWo]
tn xfdLx?sf] cf-cfkm\gf] gfdsf] cufŠL n]lvP adf]lhdsf] z]o< lng d~h'< u<L
kAnLs lnld^]Š sDkgLsf] ?kdf sDkgL ;_:yfkgf ug{ d~h'< ub{%f} M
l;=g_ ;_:yfks lng dGh'< u<]sf] b:tvt z]o<sf] <sd ;fIfLsf] gfd ;fIfLsf]
z]o<jfnfsf] z]o< ;_Vof y< < &]ufgf b:tvt
gfd < &]ufgf
ARTCHPCL
22
8. gfdŸ uf}<L dfg sŠl<of 2,000 2,00,000/-
&]ufgfŸ kf]=j= 6564
ARTCHPCL
23