Name: ________________________________ Year and Section

Gawain 1- Pagsulat ng Sintesis Layunin: Natutukoy ang mahalagang impormasyong binasa upang makabuo
ng sintesis
a.1 Nabibigyang-kahulugan ang sintesis o buod
a.2 Nailalahad ang mga hakbang at dapat tandaan sa pagsulat ng buod
a.2. Nasusuri ang halimbawa ng sintesis/buod ayon sa katangian nito.
a.3. Nakasusulat ng sintesis o buod ng isang akda.

Sa araling ito matutuhan mo ang kahulugan, katangian at mga hakbang na dapat tandaan sa
pagsulat ng sintesis o buod.
Basahin ang tekstong Ang Sintesis o Buod at gawin ang mga sumusunod na pagsasanay.
Ang Sintesis o Buod
Ang sintesis (synthesis) ay nagmula sa salitang Griyego na syntithenai na ang ibig sabihin sa Ingles
ay put together o combine (Harper 2016). Ang Sintesis/buod ay isang uri ng lagom na kalimitang ginagamit
sa mga akdang nasa tekstong naratibo tulad ng kuwento, salaysay, nobela, dula, parabola, talumpati, at iba
pang anyo ng panitikan. Ang buod ay maaaring buoin ng isang talata o higit pa o maging ng ilang
pangungusap lamang. Mahalagang maibuod ang nilalaman gamit ang sariling salita. Ito ay makatutulong sa
madaling pag-unawa sa diwa ng akda. Layunin din nitong maisulat ang pangunahing kaisipang taglay ng
akda. Sa pagkuha ng mahalagang detalye, mahalagang matukoy ang sagot sa mga sumusunod: Sino?, Ano?,
Kailan?, Bakit?, Paano?.
Sa pagsulat ng buod, mahalagang maipakilala sa mga babasa nito kung anong akda ang iyong
ginawan ng buod sa pamamagitan ng pagbanggit sa pamagat, may akda at pinanggalingan ng akda.
Makatutulong ito upang maipaunawa sa mga mambabasa na ang mga kaisipang iyong inilahad ay hindi
galling sa iyo kundi ito ay buod lamang. Iwasan din na magbigay ng iyong sariling pananaw o paliwanag
tungkol sa akda.

Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Sinopsis o Buod

Narito ang ilang mahahalagang bagay na dapat tandaan sa pagsulat ng buod o sinopsis.
1. Gumamit ng ikatlong panauhan sa pagsulat nito.
2. Isulat ito batay sa tono ng pagkakasulat ng orihinal na sipi nito. Kung ang damdaming naghahari sa
akda ay malungkot, dapat na maramdaman din ito sa buod na gagawin.
3. Kailangang mailahad o maisama rito ang mga pangunahing tauhan maging ang kanilang mga
gampanin at mga suliraning kanilang kinakaharap.
4. Gumamit ng mga angkop na pang-ugnay sa paghabi ng mga pangyayari sa kwentong binubuod lalo na
kung ang synopsis na ginawa ay binubuo ng dalawa o higit pang talata.
5. Tiyaking wasto ang gramatika, pagbabaybay, at mga bantas na ginamit sa pagsulat.
6. Huwag kalimutang isulat ang sangguniang ginamit kung saan hinango o kinuha ang orihinal na sipi ng
akda.
Malayang Pagsasanay 1

Panuto: Gamit ang grapik organayser, ibigay ang kahulugan ng mga salitang may kaugnayan sa
sintesis/buod.

PAG-UNAWA

DIWA

BALANGKAS

SARILING
SALITA

Pagsasanay 1.2
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan.

1. Ano ang buod o sintesis?

2. Saan nagmula ng salitang sintesis at ano ang kahulugan nito?

3. Saan kadalasang ginagamit ang pagbubuod?

 4. Bakit kailangang matutuhan ang paraan ng pagbubuod?

5. Paano mo iuulat ang isang pangyayaring iyong nasaksihan sa payak na paraan? Bakit?

Narito ang ilang mga hakbang na dapat sundin sa pagsulat ng sintesis. Basahin at unawain ang mga ito at gawin ang mga sumusunod
na pagsasanay.

Mga Hakbang sa Pagsulat ng Buod

1. Basahing mabuti ang kabuoang anyo at nilalaman ng teksto. Kung hindi pa lubos na nauunawaan ay ulit-ulitin
itong basahin.
2. Mapadadali ang pag-unawa sa teksto kung isasangkot ang lahat ng pandama dahil maisasapuso at mailalagay
nang wasto sa isipan ang mahalagang diwa ng teksto.
3. Isaalang-alang ang tatlong uri ng pagsusunod-sunod ng mga detalye.
1. Sekwensiyal – pagsusunod-sunod ng mga pangyayari sa isang salaysay na ginagamitan ng mga panandang
naghuhudyat ng pagkakasunodsunod tulad ng una, pangalawa, pangatlo, susunod at iba pa.
2. Kronolohikal – Pagsusunod-sunod ng mga impormasyon at mahahalagang detalye ayon sa pangyayari.
3. Prosidyural – pagsusunod-sunod ng mga hakbang o proseso ng pagsasagawa.
4. Maaari ding isaalang –alang ang mga bahagi ng teksto: ang una, gitna, at wakas.
5. Gamitin din ang proseso sa pagsulat para sa maayos na anyo ng teksto at sistematikong pagsulat.
Malayang Pagsasanay 1

Panuto: Matapos mong basahin at maunawaan ang mga impormasyon, subukan mo namang sagutin ang
mga sumusunod na katanungan.

1. Sa iyong sariling opinyon, bakit kinakailangan munang basahing mabuti ang kabuuan at nilalaman
ng teksto bago magpatuloy sa pagbubuod?

2. Ano ang naitutulong ng maayos na pagsusunod-sunod ng mga detalye o pangyayari sa mabisang

pakikipagtalastasan, pasulat man o pasalita?

Malayang Pagtatasa 1

Panuto: Pagsunod-sunurin ang mahahalagang pangyayari sa pamamagitan ng paglalagay ng bilang 1

hanggang 10. Pagkatapos, ipaliwanag ang kahalagahan ng gawaing ito sa pagsulat ng buod.

____________ Walang sawang lumangoy at naglaro ang mag-ina sa dagat.

_____________ Pagkadating sa resort ay agad na nagyaya ang kanyang anak na maligo sa dagat.

___________ Bilang pagbawi sa tatlong taong hindi nila pagkikita ng kanyang anak ay naipangako niyang
dadalhin niya ito sa isang mamahaling resort, ang Amanpulo.

____________ Masayang-masaya ang mag-ina sa ganoong sitwasyon nang bigla na lamang silang napahinto
sa biglang pagdilim ng kapaligiran.

____________ Maagang gumising ang ina upang mag-empake ng mga damit na dadalhin.

_____________ Niyakap nang mahigpit ng ina ang kanyang anak.

____________ Tumingin siya sa itaas at nakita niya ang malaking ipo-ipong pababa sa gitna ng dagat.

_____________ Nakikita nilang lumalaki ang alon kaya mabilis silang umahon sa dalampasigan.

_____________ Bagama’t sila ay nakaahon sa dalampasigan, biglang rumagasa ang higanteng alon at sila ay
sinaklot at tinangay.

____________ Matapos ang pangyayari, kasama sila sa mga biktima ng trahedya na lamang ng sariwang
balita.

Malayang Pagsasanay 2
Panuto: Pagsunod-sunurin ang mga Hakbang sa pagsulat ng Sintesis o Buod sa pamamagitan ng paglalagay ng bilang 1 hanggang 6.
___________ Suriin at hanapin ang pangunahin at di pangunahing kaisipan.
 __________ Habang nagbabasa, ,magtala at kung maari ay magbalangkas.
___________ Basahin ang unang ginawa, suriin at kung mapapaikli pa ito nang hindi mababawasan ang kaisipan.
___________ Basahin ang buong seleksiyon o akda at unawaing mabuti hanggnag makuha ang buong kaisipan o paksa ng diwa nito
____________ Isulat sa sariling pangungusap at huwag lagyan ng sariling opinyon o kuro-kuro ang isinusulat.
____________ Ihanay ang ideya sang-ayon sa orihinal.

2
Malayang Pagtatasa 2

Panuto: Ibuod ang huling pelikulang iyong napanood. Gamitin ang sekwensyal na paraan ng
pagsusunod-sunod ng mga pangyayari sa pagbubuod.

Una:
Pangalawa:
Pangatlo:
Pang-apat:
Panlima:

Malayang Pagsasanay 3

Panuto: Basahin ang buod ng “Alibughang Anak”. Suriin ito ayon sa katangian
ng sintesis/buod. Matapos maunawaan ay subukan mo naming sagutin ang
mga pagsasanay.

“Alibughang Anak”

May isang ama may dalawang anak. Kinuha ng bunsong anak ang mana nito at kanyang
ginugol sa makmundong gawain. Dumating ang panahong
naubos ang lath ng kayamanang minana niya at lubos siyang naghirap at nagdalita at
namuhay ng masahol pa sa katayuan ng mga alipin sa kanilang tahanan. Dahil sa mga
hirap at sakit na kanyang nararanasan, napagtanto niya ang kanyang masasamang
ginawa, nagpasya siyang bumalik sa kanyang ama, magpakumbaba at humingi ng
tawad. Dahil sa labis na pagmamahal ng ama sa kanyang anak, buong puso niya itong
tinanggap, at hindi lang ito, pinagdiwang pa ang kanyang pagbablik na ikinasama naman

ng loob ng panganay na kapatid dahil ni minsan ay hindi niya naranasang ipaghanda ng

piging ng kanyang ama. Subalit siya ay inamo ng kanyang ama at ipinaliwanag na ang
anak na pangany ay lagi niyang kapiling at ang lahat ng ari-rian niya ay para rito subalit
ang bunsong anak na umalis ay itinuring na patay ngunit muling nabuhay , nawala,
ngunit muling nasumpungan.

Sanggunian: Hinango sa Magandang Balita, Lukas 15:11-23

GAWAIn
Panuto: Sagutin ang sumusunod na mga tanong.
1. Ilahad sa sariling salita ang buod ng nabasang akda.
2. Ano-ano ang mga kaisipang iyong nakuha mula sa binasa?

3. Masasabi mo bang sapat ang buod na iyong binasa upang makita ang
pangkalahatang ideya ng may akda? Ipaliwanag ang iyong sagot.
 3

Name: ________________________________________ School: _______________________________

FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIK)

Unang Markahan, Ika-apat na Linggo-Gawain 1 - Pagsulat ng Bionote
Layunin: Naisasagawa nang mataman ang mga hakbang sa pagsulat ng mga piniling akademikong sulatin.
CS_FA11/12PU-0d-f-92
a. 1 Nailalahad ang kahulugan ng bionote.
a. 2 Nakasusulat ng halimbawa ng bionote.

Basahin at unawain ang tekstong Bionote at gawin ang sumusunod na pagsasanay.

Bionote
Pagsulat ng Talambuhay

Ang kahulugan ng salitang bio ay “buhay” na nagmula sa salitang Greek na “bios” o “buhay” na may
kaugnayan din sa salitang Latin na “vivus” na ang ibig sabihin din ay “buhay” at Sankrit na “jivas”.
(Dictionary.com)
Ang bionote ay maikling tala ng personal na impormasyon sa isang awtor na maaaring makita sa
likuran ng pabalat ng libro na kadalasan ay may kasamang litrato.
Ang bionote ay maituturing ding isang uri ng lagom na ginagamit sa pagsulat ng personal profile ng isang
tao. Marahil ay nakasulat ka na ng iyong talambuhay o tinatawag sa Ingles na autobiography o kaya ng
kathambuhay o katha sa buhay ng isang tao o biography. Prang ganito rin ang bionote ngunit ito ay higit na
maikli kumpara sa mga ito. Ayon kay Duenas at Sanz sa kanilang aklat na Academic Writing for Health
Sciences (2012), ang bionote ay tala sa buhay ng isng tao na naglalaman ng buod ng kanyang academic
career na madalas ay makikita o mababasa sa mga journal, aklat, abstrak ng mga sulating papel, web sites
at iba pa.
Ang bionote o talambuhay ay isang anyo ng akdang pampanitikan tungkol sa buhay ng isang tao.
Isinusulat ito hindi para suriin ang tagumpay at kabiguan kundi upang kalaunan ay magamit na huwaran ng
iba.
Kadalasan, ito ay ginagamit sa paggawa ng bio-data, resume, o anumang kagaya ng mga ito upang
ipakilala ang sarili para sa isang propesyunal na layunin. Ito rin ang madalas mababasa sa bahaging
“Tungkol sa Iyong Sarili” na makikita sa mga social network o digital communication sites. Halimbawa nito
ay ang bionote o pagpapakilala sa sarili ng mga gumagawa ng blog. Ito ang nagpapakilala ng ilang
mahahalagang detalye sa buhay ng kung sino ang nasa likod ng blog. Ito rin ay maaaring magamit ng taong
naglalathala ng isang aklat o artikulo. Sa madaling salita, layunin ng bionote na maipakilala ang sarili sa
madla sa pamamagitan ng pagbanggit ng mga personal na impormasyon tungkol sa sarili at maging ng mga
nagawa o ginagawa sa buhay.
Narito ang mahahalagang bagay na dapat tandaan sa pagsulat ng bionote. Basahin at unawain pagkatapos
ay gawin ang mga sumusunod na pagsasanay.

*Payak na Paraan ng Pagsulat*

Unang Linya: pangalan at tirahan

Ikalawang Linya: 2-4 na panaguri na naglalarawan sa taong inilalahad

Ikatlong Linya: mga magulang
Ika-apat na Linya: mga kapatid
Ikalimang Linya: mga hilig at gusto
Ikaanim na Linya: mga kinatatakutan
Ikapitong Linya: mga pangarap

*Bionote*

Unang Talata: pangalan, araw ng kapanganakan, lugar ng kapanganakan, tirahan,

magulang, kapatid

Ikalawang Talata: mga katangian, mga hilig, paborito, libangan, mga bagay na
natuklasan sa sarili

Ikatlong Talata: mga pananaw sa mga bagay-bagay, pangarap, ambisyon, inaasam

sa darating na panahon, mga iba pang gagawin upang makamit
ang tagumpay
 Malayang Pagsasanay 1
Panuto: Matapos mong basahin at maunawaan ang mga impormasyon,subukan mo namang
sagutin ang mga sumusunod na katanungan.
1. Ano ang pinagmulan ng salitang bionote?

2. Kailan gumagawa o sumusulat ng bionote?

3. Ano ang kahalagahan ng binote sa mga tagapakinig at sa paglalathala ng mga teksto?
4. Bakit mahalagang maunawaan ang pagsulat ng bionote?
5. Kung ikaw ay pasusulatin ng bionote, paano mo ito bubuuin?
Panuto: Gamit ang concept map, magbigay ng mga salitang may kaugnayan sa salitang nasa loob ng bilog.

BIONOTE

Panuto: Gamit ang graphic organizer na rebentador ibigay ang iba’t ibang katangian ng bionote,
awtobiograpiya at biograpiya.

BIONOTE

AWTOBIOGRAPIYA

BIOGRAPIYA
Malayang Pagsasanay 2

Panuto: Matapos mong basahin at maunawaan ang mga impormasyon, subukan mo namang
sagutin ang sumusunod na katanungan. Tukuyin kung ang pahayag ay tama o mali.

1. Ang Bionote any ginagamitan ng unang panauhan.

2.Kung gagamitin sa networking site, sikaping maisulat ng 5-10 pangungusap.
_____3. Maaaring gumamit ng malalalim na salita sa pagsulat ng bionote upang mas maging maganda sa pandinig
o sa mga mambabasa.
______4. Basahing muli o ipabasa sa iba bago tuluyan itong gamitin upang matiyak ang kawastuhan nito.
_____5. Sa pagsulat ng bionote mahalagang itala lahat ng tagumpay na nakamit.
Malayang Pagsasanay 3

Panuto: Kumpletuhin ang hinihinging impormasyon ng biodata, pagkatapos ay gawan ito ng bionote.

BIONOTE
 BIO-DATA

PERSONAL BACKGROUND

Position Desired: Senior Cabin Crew Date: November 10, 2035 Name: Name:
Marione Kyle Waje Garcia Gender: Female
City Address: None Cellphone: 09197281284
Provincial Address: 083 Santa Maria St. Birth of Place: Mother and
Pandatung, Hermosa, Bataan Child Hospital, Olongapo
City, Zambales
Telephone: None Citizenship: Filipino
E-mail Address: marionekyle17@gmail.com Weight: 62 kilogram
Date of Birth: March 17, 2003
Civil Status: Single
Height: 5’5
Religion: Christian
Spouse: None Occupation: None
Children: None Date of Birth: None

Father’s Name: Arnold S. Garcia Occupation: OFW

Mother’s Name: Maria Loreta W. Garcia Occupation: St. Peter
Language/Dialect: Filipino/Kapampangan Chapel Sales Agent
Person to be conducted in case of emergency: Maria Loreta W. Garcia
His or Her Address and Telephone: Santa Maria St., Pandatung, Hermosa, Bataan 09282852255
EDUCATIONAL BACKGROUND
Elementary: Kalalake Elementary School (Center of Excellence) Year Ended: 2014-2015
High School: Olongapo City National High School Year Ended: 2015-2019
Bataan National High School (SHS) Year Ended: 2019-2021
College: Bataan Peninsula State University Year Ended: 2021-2025
Degree: Bachelor of Science in Tourism Management
Special Skills: Leadership Skills, Handling Problem, Time Management Skills, Interpersonal Skills, Customer-
Service Skills, Decision Making Skills and being Attentive.

EMPLOYMENT RECORD
Company Name: Stellar Airport From: 2026 To: 2030
Position: Regular Flight Attendant
Company Name: Uno del Skyway From: 2031 To:2033
Position: Senior Flight Attendant

CHARACTER REFENCE
Name:Mr. Paul U. Manalang Company: Stellar Airport
Position: CEO Contact No. 091624576123
Name: Ms. Lorette Anne C. Uy Company: Uno Del Skyway
Position: Human Resources Manager Contact No. 222-4357-187
I hereby certify that the given information above are true and correct to the best knowledge
that I have.

MARIONE KYLE WAJE GARCIA

Applicant’s Signature

Bionote ng Bio-Data

Marione Kyle Waje Garcia ang aking ngalan, ipinanganak ako sa Ospital ng Mother and Child na
matatagapuan sa Lungsod ng Olongapo. Ang aming tirahan ay mapupuntahan sa 083 Santa Maria Street,
Pandatung, Hermosa, Bataan. Ang pangalan ng aking nanay ay Maria Loreta W. Garcia, ang aking tatay Arnold
S. Garcia at ang aking kapatid ay si Miguel Benedict W. Garcia.

Mayroon akong mga kakayahan tulad ng kaya ko maglider sa isang kumpanya o sa mga tao, kaya ko ring
gamitin ang oras sa maayos na pamamaraan, handa akong magserbisyo sa mga tao, kayang ayusin ang mga
problema, marunong ako makipagkapwa-tao at makisama pati na rin ang laging alerto at handa. Bilang Flight
Attendant dapat handang matuto sa lahat ng oras.

Gusto ko maging Senior Flight Attendant upang maipamalas at maibahagi ko ang kaalaman ko sa
pagseserbisyo at sa trabaho mismo. Makakuha pa ng mga bagong kaalamanan at mas mapahusay ko pa ang
aking abilidad sa trabaho na ito

Malayang
Pagtatasa 3

Panuto: Tukuyin kung tama o mali ang bawat pahayag. Kung mali ang pahayag, salungguhitan
ang salita at ilagay ang tamang sagot sa loob ng kahon. Kung tama ang pahayag isulat ang
salitang tama sa kahon.

1. Ang “bios” ay mula sa Sanskrit na salita na “vivus” na

nangangahulugang buhay.
2. Ang bionote ay maaaring makita sa unahan ng aklat.

3. Sinisimulan ang pagsulat ng bionote sa pamamagitan ng paglulugar at pagbabalangkas ng

manunulat sa kanyang karanasan at gunita.

4. Ayon kay Cristina Pantoja-Hidalgo, ang bionote ay tala sa buhay ng isng tao na
naglalaman ng buod ng kanyang academic career na madalas ay makikita o
mababasa sa mga journal, aklat, abstrak ng mga sulating papel, web sites at
iba pa.

5. Ipinakikilala ng biograpiya ang buhay ng ibang tao.