Araling Panlipunan

Aralin 1: Konsepto ng Kontemporaryong Isyu

Kontemporaryo

• Ayon sa diksyonaryonng UP, ito ay pumapatungkol sa ano mang napapanahon o nagaganap nagayon o

sa kasalukuyan

Isyu

• mahalagang paksa

• isang paksang pinag-uusapan o pinagtatalunan ng publiko. Madalas itong tumutukoy sa mga usapin na

may kinalaman sa mha polisya, panlipunan, ekonomiya , o kultura

• May dalawang elemento: obhetibo at subhetibo

Elementong Obhetibo: bilang umiiral na kalagayan = isyung panlipunan

Elementong Subhetibo: kadalasang isinasaalang-alang ang pansariling pananaw ng indibidwal o pangkat

Katangian ng Isyu

1.Maaaring magkaroon ng iba't ibang pananaw o opinyon tungkol dito.

2.Hindi palaging nangangailangan ng agarang solusyon.

3.Halimbawa: Climate change, gender equality, internet privacy.

Problema

• isang sitwasyon o kondisyon na nagdudulot ng negatibong epekto at nangangailangan ng solusyon. Ito

ay isang bagay na dapat lutasin o bigyang aksyon upang mapabuti ang kalagayan.

Katangian ng Problem
1. Madalas na may malinaw na negatibong epekto.

2. Kailangan ng agarang solusyon o aksyon.

3. Halimbawa: Traffic congestion, unemployment, water shortage

Lalim at Saklaw

Isyu: Mas malawak at maaaring sumaklaw sa maraming aspeto ng lipunan. Maaaring hindi laging may

klarong solusyon dahil sa iba't ibang pananaw at interes.

Problema: Mas tiyak at konkretong kalagayan na nagdudulot ng negatibong epekto at nangangailangan ng

partikular na solusyon.

Reaksiyon at Pagkilos

Isyu: Maaaring magsimula ng diskurso, debate, o kampanya upang magbigay ng kamalayan at magbunsod

ng pagbabago

Problema: Naghihikayat ng agarang aksyon at solusyon upang maalis o mapabuti ang kalagayan

Uri ng Kontemporaryong Isyu

Kontemporaryong Isyung Panlipunan

• Ito ay mga isyu o mahahalagang pangyayari na may malaking epekto sa iba't ibang sektor ng lipunan

tulad ng pamilya, simbahan, paaralan, pamahalaan, at ekonomiya

Hal: same sex marriage, terorismo, rasismo, halalan, kahirapan

Kontemporaryong Isyung Pangkalusugan

• Ito ay mga isyu na may kaugnayan sa kalusugan na maaaring nakabubuti o hindi nakabubuti sa mga tao

sa lipunan

Hal: COVID-19, sobrang katabaan, malnutrisyon, Drug Addiction, HIV/AIDS

Kontemporaryong Isyung Pangkapaligiran

• ay tumutukoy sa mga isyung may kinalaman sa kapaligiran at mga usapin sa pagpapaunlad at tamang

paggamit sa ating kalikasan

Hal: global warming, paglindol, baha, bagyo, El Niño at La Niña

Kontemporaryong Isyung Pangkalakalan

• mga suliranin may kinalaman sa globalisasyon at negosyo, kasama rito ang mga usapin o isyung

ekonomya.

Hal: import/export, online shopping, free trade, samahang pandaigdigan

Ang sanggunian para sa kontemporaryong isyu ay maaaring magmula sa iba't ibang mapagkukunan. Narito

ang ilan sa mga pangunahing sanggunian:

Mga Aklat at Akademikong Artikulo:

•Mga aklat na naglalaman ng mga analisis at diskusyontungkol sa mga kontemporaryong isyu.

•Mga akademikong artikulo mula sa peer-reviewed journals na nagbibigayng masusing pag-aaral at

resulta ng pananaliksik.

Balita at Media:

•Mga balita mula sa mga kagalang-galang na pahayagan, telebisyon, at online news platforms.

•Mga special reports at investigative journalism na nagbibigay-linaw sa mga kumplikadong isyu.

Aklat at Publikasyon

Dyaryo at Magasin

Online News Websites

Akademikong Journal

Opisyal na Pahayagan at Publikasyon ng Pamahalaan

Mga Organisasyon at NGO

Social Media at Blogs (kinakailangan ng kritikal na pag-aanalisa,)

Mga Dapat Taglayin sa Pagsusuri ng Isang Kontemporaryong Isyu

• Kaalaman sa pagsusuri kung ito ay naglalahad ng patas na opinyon.

• Kaalaman sa batayan ng isyu, saan nagmula, maaari na ito ay hango sa mga legal na dokumento,

journal, sulat, larawan, at iba pa.

• Kakayahan sa pagbibigay ng opinyon, pagbuo ng ugnayan, at pangkalahatang pananaw sa isang

pangyayari.

• Kakayahang malaman kung ang pahayag o pangyayari ay makatotohanan o nakabase sa opinyon o

haka-haka lamang.

Kahalagahan ng Pag-aaral ng Kontemporaryong Isyu

1. Bilang isang mag-aaral, ang kaalaman mo sa mga kontemporaryong isyu ang magiging daan upang

maging mulat sa mga nangyayari sa iyong kapaligiran. Isang paraan din ito upang iyong matanto na may

bahagi kang dapat gampanan sa lipunang iyong kinabibilangan.

2. Sa pag-aaral ng kontemporaryong isyu, matututo kang tumimbang ng mga sitwasyon. Natutukoy ang

kabutihan at di kabutihan nito.

3. Ang kaalaman sa kontemporaryong isyu ang lilinang sa iyong kasanayan sa pagbasa at pag-unawa

gamit ang iba't ibang paraan ng pamamahayag. Nahahasa rin ang iyong kasanayang pangwika,

panggramatika, at iba pang mabisang kasanayang magpabatid ng kaisipan.

4. Napauunlad din ang iyong kakayahang mag-isip sa mga hakbangin, kakayahang magplano, at

magsagawa ng mga programang makalulutas sa mga suliranin.

5. Napalalawak ang kaisipan kapag maalam sa mga impormasyon, ideolohiya, kasaysayan, pagkakaiba ng
kultura, at iba pang mahahalagang kaganapang may kinalaman sa partisipasyon at pagpapasya.

6. Ang pag-aaral sa mga kontemporaryong isyu ay nagpapatalas ng kaisipan at matanto ang angkop,

handa, at agarang pagkilos o pagtugon sa dala nitong hamon.

7. Napalalawak din ang kakayahang pagpapahalaga sa mga tuwiran at di tuwirang ambag ng pangyayari,

suliranin, o anumang isyu.

8. Potensyal na pagkakataon ito upang maging mapanuri at mapagtugon na kabahagi sa pagbuo ng

lipunang mulat at matalinong tumutugon sa mga hamon ng kontemporaryong isyu.

Aralin 2: Isyung Pangkapaligiran

• Binigyang-kahulugan ng Batas Republika Bilang 9003 na mas kilala bilang Solid Waste Management

Act of 2000 ang solid waste bilang basurang nanggagaling sa mga kabahayan at komersyal na

establisyemento, mga non-hazardous na basurang institusyunal at industriyal, mga basura na galing sa

lansangan at konstruksyon, mga basura na nagmumula sa agrikultura, at iba pang basurang hindi

nakakalason.

• Ayon sa National Solid Waste Management Status Report (2008-2018), ang municipal solid waste ay

nagmumula sa residensyal, komersyal, industriyal, at institusyunal na establisimyento. Ayon sa ulat,

pinakamalaking bahagdan nito ay mula sa kabahayan (56.7%).

• Ang mga basurang nagmumula sa kabahayan ay ang kitchen waste gaya ng tirang pagkain, mga

pinagbalatan ng gulay at prutas, at mga garden waste gaya ng mga damo at dahon. Binanggit din sa

ulat na ang pinakamalaking uri ng basura ay tinatawag na biodegradable waste na may 52.31%.

Halimbawa ng biodegradable na basura ay ang kitchen waste at yard waste. Samantala, ang tinatawag

namang mga recyclable waste ay kumakatawan sa 22.78% ng MSW gaya ng papel, plastik, bote at

bubog.
Epekto ng Hindi Maayos na Pagtatapon ng Basura

1. Pagtaas ng lebel ng methane sa atmospera

2. polusyon sa water, air at land.

3. pagdalas o paglala ng sakit

• Noong Enero 26, 2001 naging ganap na batas ang Republic Act 9003 na kilala bilang Ecological Solid

Waste Management Act of 2000. Nakasaad sa batas na ito ang mga alituntunin sa wastong

pamamahala mg basura at pagpapatupad ng mga programang nakatuon sa pakikiisa ng bawat

mamamayan upang mabawasan ang basurang itinatapon.

Pagtatag ng National Solid Waste Managemen Commision at ng National Ecology Center.

Pagtatag ng Materials Recovery Center.

Pagsasaayos ng mga tapunan ng basura.

• Ang National Solid Waste Management Commission ang nangangasiwa sa mga pagpapatupad ng mga

basura o ang tinatawag na Solid Waste Management (SWM) Plan. Ito ay binubuo ng 14 na ahensya

mula sa pamahalaan sa pangunguna ng Department of Environment and Natural Resources

Department of Science and Technology (DOST)

Department of Public Works and Highways (DPWH)

Department of Health (DOH)

Department of Trade and Industry (DTI)

Department of Agriculture (DA)

Department of Interior and Local Government (DILG)

Philippine Information Agency (PIA)

 Metro Manila Development Authority (MMDA)

Technical Education and Skills Development Authority (TESDA)

Liga ng mga Lalawigan

Liga ng mga Lungsod

Liga ng mga Munisipyo

Liga ng mga Barangay

Pribadong Sektor

• Recycling Industry, Plastic Industry, Non-Government Organizations

Materials Recovery Facility (MRF)

• ang pinaglalagyan ng mga nakolektang nabubulok na basura upang gawing compost o pataba ng lupa.

Dito rin pansamantalang inilalagak ang mga balik-gamit (recyclables) na bagay tulad ng bote, plastic,

papel, lata, at iba pa. Isinasagawa rin dito ang pagbubukod ng mga basurang nakolekta mula sa

pinagmulan.

Waste Segragation and Materials Recovery

Mother Earth Foundation

• Isang non-profit organization na aktibong tumutugon sa suliranin sa basura na nagsusulong ng zero

waste sa pamamagitan ng pagbabawas at wastong pamamahala ng basura.

Bantay Kalikasan

• Itinataguyod ang kahalagahan ng pangangalaga sa kapaligiran upang matami ang likas-kayang pag-

unlad.

Greenpeace Philippines

• Tumutulong upang maprotektahan ang karapatan ng mga Pilipino sa balanse at malusog na kapaligiran.
• Pagbubukod sa mga basurang nabubulok, balik-gamit, special wastes at latak, o tirang basura. Dapat

magkakahiwalay ang kanilang lalagyan.

• Pagsunod sa iskedyul ng pangongolekta ng basura

• Pagkakaroon ng Materials Recovery Facility (MRF)

• Kung may mga special waste o recyclable dapat alam kung saan ito dadalhin o puwedeng ibenta

Sa seksyon 48 ng batas na ito, nakasaad na ipinagbabawal ang pagtatapon o pagtatambak ng anumang

uri ng basura sa mga pampublikong lugar. Kabilang sa mga pampublikong lugar ay mga daan, bangketa,

bakanteng lote, kanal, estero, at parke, harapan ng establisimiyento, maging sa baybay-ilog at baybay-

dagat. Bukod dito, marami pang ipinagbabawal ang batas na ito, ilan sa mga ito ay ang sumusunod:

• Pagsusunog ng basura

• Pagpapakolekta o pagpayag sa pagkolekta ng hindi pinaghiwa-hiwalayna basura

• Pagtatambak/pagbabaon ng mga basura sa mga lugar na binabaha

• Walang paalam na pagkuha ng recyclables na may nakatalagang mangongolekta.

Pagkasira ng Likas na Yaman

Climate Change: pangamatagalang pagbabago ng lagay ng panahon (temperature, humidity, pag-ulan, at

iba pa)

• Ayon sa lathain na inilabas ng Senado ng Pilipinas na pinamagatang Philippine Forests at a Glance noong

2015, ang kagubatan ng Pilipinas ay sumasaklaw sa mahigit sa kalahati (57%) ng kabuuang kalupaan

ng bansa noong 1934. Noong 2010, ito ay nabwasan at naging 23% o mga 6.8 milyong ektarya na

lamang. Ito ay nakababahala dahil ipinapakita nito na napakabilis ng pagkaubos ng ating kagubatan.

• Ang kagubatan ay isa sa pinakamahalagang pinagkukunang-yaman ng bansa. Hindi lamang ito

 nagsisilbing tahanan ng iba't ibang uri ng ng hayop kundi nagbibigay rin ito ng kabuhayan sa tao.

• Nakatutulong din ito upang maiwasan ang pagguha ng lupa, at nagsisilbing proteksyon ng mga water

sheds. Bukod sa mga ito, nakatutulong din ang mga kagubatan sa mitigasyon ng climate change.

• Pagmimina: eksplorasyon, pagkuha, at proseso ng mga mineral sa ilalim ng lupa.

• Quarrying: paggamit sa mga nasa ibabaw ng kalupaan.

Pagtugon ng Pamahalaan sa Climate Change

• Sa Pilipinas, ipinasa noong 2009 ang Batas Republika 9729, o ang Climate Change Act.

Climate Change Act

• tugon ng bansa sa suliranin sa Climate Change nang hindi sinasakripisyo ang pagsulong ng bansa o

kaunlarang hindi gaanong makakasira sa kalikasan

• Kaugnay nito ay ang pagkakatatag ng Climate Change Commission o CCC, ang unang ginawa ng CCC ay

bumuo ng iba't ibang estratehiya sa iisyu

National Framework Strategy on Climate Change (2010-2022)

• Nilalaman ng balangkas na ito ang estratehiya na ginagawa/gagawin ng Pilipinas upang

makaangkop sa Climate Change. Nakapokus ito sa mitagate at adapt.

• Gawin ang Pilipinas bilang climate risk-resilient

National Climate Change Action Plan (2011-2028)

Layon na:

• Paunlarin ang kapasidad at katatagan ng mga komunidad at mga ecosystem na umangkop sa

climate change.
• Gamitin ang mga likas na yaman para sa ekonimiya nang mapanitili ang konserbasyon ng

biodiversity.

• Kilalanin at alamin ang competitive advantage ng direktang paggamit ng mga likas na yaman

bilang hakbang sa likas-kayang pag-unlad

Aralin 3: Paghahandang Nararapat Gawin sa Harap ng Panganib na Dulot ng Suliraning Pangkapaligiran

Sakuna (Ayos sa UNISDR, 2004 at Republic Act 10121)

• ay ang malubhang pagkasira ng kaauyusan (functioning) ng isang komunidad o Lipunan na sanhi ng

malawakang pagkawala ng buhay, ari-arian, at kapaligiran na lagpas sa kakayahan ng komunidad o

Lipunan na tumugon at makaangkop (cope) gamit ang sarili nitong pinagkukunang-yaman.

Sakuna (Ayon sa WHO)

• Isang pangyayari (occurrence) na gumagambala sa normal na kondisyon ng pagkabuhay (existence) at

sanhi ng matinding paghihirap at pighati na lagpas sa kapasidad sa pakikiangkop o pakikibagay

(adjustment) ng naapektuhang komunidad

Tatlong Elemento ng Sakuna

Hazard: anumang mapanganib na pangyayari pisikal, phenomena, substance, aktibidad, o sitwasyon ng tao

na may potensyal na magbunga ng pagkawasak at pagkawala ng buhay at ari-arian, pangkasugat o iba

pang impact na pangkalusugan, pagkagambalang sosyal at ekonomiko, o pagkasira ng kalikasa

Bulnerabilidad: katangian ng tao o pangkat at ng kanilang sitwasyon na nakaiimpluwensya sa kanilang

kapasidad na paghandaan, makiangkop, harapin, at makabangon muli mula sa matinding epekto ng natural

hazard.
Pangunahing Uri ng Hazard

1. Likas (Natural): nagmumula sa pwersa ng kalikasan

Hal: lindol, bagyo, baha, pagputok ng bulkan, tagtuyot, tsunami, peste (pestilence), storm surge at iba pa.

2. Anthropogenic Hazard: nagmumula naman sa pagkilos, kapabayaan at pagkakamali ng tao.

Hal: digmaan, civil unrest, civil war, terorismo, sapilitang paglilipat (displacement) ng populasyon, pagguho

ng gusali, pagkasira ng kapaligiran dahil sa pagmimina.

Uri ng Disaster ayon sa Pinagmulan Nitong Hazard

Natural Disaster

Geophysical Disaster: lindol, tsunami, avalance, pagputok ng bulkan, landslide, avalanche

Hydro-metereological Disaster: flood, tagtuyot, bagyo, typhoon, storm, la nina, el nino, wildfire

Biological Disaster: epidemya, insect infestation, at animal stampede

site

Ayon sa UNISDR
Mga Sakuna: Mga Binata at Pagtugon

• Tumutukoy ang sakuna o disaster sa isang pangyayaring nagdudulot ng malaking pinsala sa maraming

tao.

• - Sa timog Asya ang Pilipinas ang isa sa pinakaapektado ng pagbabago ng klima.

• -Noong 2016, rank 4 ang bansa sa mga disaster-prone na lugar sa buong mundo. (Santos,2016).

• 2012 rank 2 pinakamaraming bilang ng taong lubhang nasalanta ng mga sakuna

• Ayon sa Centre for Research on Epidemology of Disasters (2015) sa 117 na mga bansa ang nasalanta

ng ibat-ibang uri ng kalamidad noong 2015, isa ang Pilipinas sa limang bansa na lubhang napinsala.

Sakunang Meterorological

• Ay may kaunayan sa pagbabago ng klima sa kasalukuyang panahon.

• HALIMBAWA: bagyo, tsunami, at storm surge

• Noong 2014 rank 9 sa daigdig sa mga bansang nasa panganib ng paghagupit ng mga sakunang

meteorological; samantalang ikalima naman ang lungsod ng Manila sa kategorya ng mga lungsod.

Rainfall Advisory ayon sa PAGASA

• Sa Pilipinas 2 lamang ang uri ng KLIMA: tag-init at tag-ulan (Hunyo-Disyembre)

• Sa panahong din ito karaniwang nakakaranas ang bansa ng 10 – 20 bagyo at 5 -7 sa mga bagyong ito

ang mapinsala.

• Ito ang dahilan kung bakit binansagan ang Pilipinas na “ Tornado Alley” ng mga bagyo.
• Karamihan sa mga bagyo na tumatama sa Pilipinas ay nagmumula sa timog-silangan

Storm Surge

• di normal na pagtaas ng tubig dulot ng bagyo

• Dahil archipelago ang Pilipinas, napakarami nitong mga baybayin na maaring salantahin ng

mapapanganib na storm surge. Kasama rin ang bansa sa mga madadaling makaranas ng pagbaha sa

baybayin dulot ng pagtaas ng lebel ng tubig-dagat

Sakunang Hydrological

• Ay mapinsalang pangyayari na kinasasangkutan ng tubig. Bunsod ito ng pagbabago sa kalidad o

distribusyon ng tubig at karagatan o sa kalupaan.

• HALIMBAWA: pagbaha , oil spill/chemical spill at landslide

Sakunang Climatological

• Ay sakunang bunsod ng mga pagbabago sa klima.

• Pumapatungkol ang meteorology sa agham na pag-aaral sa lahat ng nauugnay sa atmospera, lalong-

lalo na ang lagay ng panahon. Isa sa sangay nito ang climatology.

• HALIMBAWA: global warming, El Nino, La Nina, Wildfire o Forest Fire

Sakunang Geophysical

• Lahat ng mga sakunang dulot ng paggalaw ng kalupaan ay nabibilang sa uring geophysical.

• Ang ahensyang nag-oodserba sa paggalaw ng kalupaan. (Philippine Institute of Volcanology and

Seismology-PHIVOLCS)

• HALIMBAWA: lindol, pagputok ng bulkan at tsunami

Greenhouse Gases

Fluorinated Gases
Ang Pamamahala sa Kalamidad

Ang disaster management plan aymahalaga sa pagkamit ng isang ligtas na pamayanan.

• Ayon kay Carter (1992), ito ay isang dinamikong proseso na sumasakop sa pamamahala ng pagpaplano,

pag-oorginisa, pagtukoy ng mga kasapi, pamumuno, at pagkontrol.

• Binigyang diin nina Ondiz at Rodito (2009), na ang disaster management ay tumutukoy sa iba’t ibang

gawain na binuo upang mapanatili ang kaayusan sa panahon ng sakuna, kalamidad, at hazard.

• At ayon naman sa Red Cross Disaster Management Manual, ito ay isang ahensiya na may

administratibong desisyon, at gawain patungkol sa bawat yugto ng isang sakuna

Layunin ng Philippine Disaster Risk Reduction and Management Act of 2010

• Ang suliranin na dulot ng mga kalamidad at hazard ay dapat paghandaan at hindi lamang haharapin sa

panahon ng pagsapit ng iba’t ibang kalamidad; at

• Mahalaga ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan upang maiwasan at mapababa ang pinsala at

panganib na dulot ng iba’t ibang kalamidad

Binigyang-diin dito na mahalaga ang aktibong pakikilahok ng lahat ng sektor ng isang lugar upang:

• mabawasan o mapababa ang epekto ng mga hazard at kalamidad

• magkaroon ng mas maayos na plano na tutugon sa panahon ng kalamidad upang mailigtas ang mas

maraming buhay at ari-arian sa halip na umasa lang sa tulong galing sa pambansang pamahalaan; at

• mabigyan ng karampatang solusyon ang iba’t ibang suliranin na dulot ng kalamidad dahil sa mas

organisadong plano na gawa ng lahat ng sektor ng pamayanan

Mga Dapat Gawin sa Panahon ng

El Niño at La Niña

1. Ang mga tao ay dapat handa bago pa duamting ang El Niño lalo na sa negatibong epekto nito sa bansa

2. Dapat iakma ng mga magsasaka ang kanilang mga pananim sa abnormal na panahon at gumawa ng

mga paraan upang tumagal ang patubig kung sakaling ito ay magpatuloy.

3. Makiisa at makibahagi sa paglaban sa mga epekto lalo na sa pagtitipid sa suplay ng tubig.

4. Dapat malinis ang kapaligiran at hindi barado ang mga daluyan ng tubig upang hindi magdulot ng

pagbaha.

Bagyo
Mga Termino