KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

BỘ MÔN HỆ THỐNG THÔNG TIN

NHẬP MÔN LẬP TRÌNH PYTHON (IPPA233277)

CLASS
MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Hiểu được các khái niệm về lớp đối tượng

2. Nắm và vận dụng triển khai các thuộc tính của lớp và đối tượng
3. Nắm và thực hiện được các phép toán trên đối tượng
4. Hiểu được phạm vi truy cập thuộc tính và phương thức
5. Hiểu OOP trong Python

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

NỘI DUNG

1. Dẫn nhập
2. Khai báo class, instance
3. Thuộc tính của lớp và thuộc tính đối tượng
4. Các phép toán trên đối tượng
5. Phạm vi truy cập thuộc tính và phương thức
6. OOP trong python
7. Hủy đối tượng

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

DẪN NHẬP

• Python là một ngôn ngữ đa mô hình (multiparadigm) hỗ trợ lập trình hướng đối tượng (OOP) thông qua các lớp
(class) để xác định dữ liệu và hành vi của một đối tượng cụ thể được mô hình hóa.
• Thuật ngữ attributes (thuộc tính) để chỉ những thuộc tính hoặc dữ liệu được liên kết với đối tượng cụ thể của một
lớp. Thuộc tính được định nghĩa trong một lớp với mục đích lưu trữ tất cả dữ liệu cần thiết cho lớp hoạt động.
• Thuật ngữ method (phương thức) để chỉ những hành vi khác nhau của đối tượng. Phương thức được định nghĩa
trong một lớp.
• Thuật ngữ instance (thể hiện) là một đối tượng thể hiện cụ thể của lớp.
• Ngoài ra, cách thức tổ chức các lớp cũng được xây dựng dựa trên hệ thống phân cấp hay kế thừa nhằm sử dụng
lại các đoạn mã và loại bỏ sự lặp lại mã nguồn trong chương trình

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

DẪN NHẬP

• Mỗi lớp python đều có các thuộc tính được xây dựng sẵn:
• __dict__ : là dictionary chứa namespace của lớp
• __doc__ : được sử dụng để truy cập document string
• __name__ : là tên lớp
• __module__ : là tên module trong đó lớp được định nghĩa
• __bases__ : là một tuple chứa các lớp cơ sở

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

KHAI BÁO CLASS

• Sử dụng từ khóa class để khai báo một lớp đối tượng

class ClassName: Trong đó:
# Class body ✓ ClassName tuân theo quy tắc đặc tên định danh
Ví dụ: ✓ Class body chứa các thuộc tính và phương thức cần xây dựng cho lớp
import math # circle.py
Từ khóa Tên lớp
class Circle:
"""Lớp đối tượng đường tròn"""
def __init__(self, radius): Thuộc tính
self.radius = radius
Phương thức
def calculate_area(self):
return round(math.pi * self.radius ** 2, 2)

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

KHAI BÁO CLASS

• Khởi tạo đối tượng thể hiện (instance)

c = Circle(5)
• Hàm __init__() dùng để khởi tạo một thể hiện (instance) của đối tượng, nhận tham số self (tham chiếu đến
instance đang được tạo) cùng với các thuộc tính của thể hiện đó.
• Để truy cập thuộc tính và phương thức sử dụng dấu chấm (.)
obj.attribute_name
obj.method_name()
Ví dụ:
print(c.__doc__) # Lớp đối tượng đường tròn
c.radius = 5
print(c.calculate_area()) # 78.54

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

DẤU GẠCH DƯỚI TRONG PYTHON

• Bỏ qua các giá trị không cần thiết

a, *_, b = (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7)
print(a, b) # 1 7
• Sử dụng như một biến trong vòng lặp
for _ in range(5):
print(_, end = " ") # 0 1 2 3 4
• Phân tách các chữ số của các con số
million = 1_000_000; print(million) # 1000000
binary = 0b_0010; print(binary) # 2
octa = 0o_64; print(octa) # 52
hexa = 0x_23_ab; print(hexa) # 9131

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

DẤU GẠCH DƯỚI TRONG PYTHON

• Đặt tên cho các biến, hàm, lớp,…

✓ (1) Dấu gạch dưới trước biến _variable chỉ các biến sử dụng nội bộ bên trong một lớp
✓ (2) Dấu gạch dưới sau biến variable_ tránh xung đột khi sử dụng từ khóa python đặt tên
✓ (3) Hai dấu gạch dưới trước biến __variable theo cơ chế name mangling để yêu cầu trình thông dịch đặt lại
tên để tránh xung đột với các lớp con khi kế thừa sử dụng lại biến
✓ (4) Hai dấu gạch dưới trước và sau biến __variable__ chỉ các phương thức magic hoặc dunder là những
phương thức đặc biệt được python tự động gọi

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

DẤU GẠCH DƯỚI TRONG PYTHON

class Sample(): obj2 = SecondClass()

# (4) phương thức khởi tạo tự động thực thi print(obj2.a) # … ?
def __init__(self): print(obj2._b) # … ?
self.a = 1 print(obj2._SecondClass__c) # … ?
self._b = 2 # biến nội bộ (1)
self.__c = 3 # biến mangling (3)
class SecondClass(Sample): # kế thừa
def __init__(self):
super().__init__()
self.a = "overridden"
self._b = "overridden"
self._c = "overridden"

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

LỚP ĐỘNG (DYNAMIC CLASS) VÀ THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG

• Sử dụng dấu chấm (.) và phép gán để thêm các thuộc tính và phương thức mới vào một lớp hoặc dùng các
phương thức để tạo thêm thuộc tính:
✓ Hàm getattr(obj, name[, default]) : để truy cập thuộc tính của đối tượng.
✓ Hàm hasattr(obj,name) : để kiểm tra xem một thuộc tính có tồn tại hay không.
✓ Hàm setattr(obj,name,value) : để thiết lập một thuộc tính. Nếu thuộc tính không tồn tại, thì nó sẽ được tạo.
✓ Hàm delattr(obj, name) : để xóa một thuộc tính.

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

THUỘC TÍNH LỚP & THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG

• Thuộc tính lớp (class attribute) là các biến mà được khai báo trực tiếp trong lớp nhưng nằm ngoài phương thức.
Các thuộc tính này gắn với lớp, không gắn với đối tượng cụ thể của lớp
• Tất cả các đối tượng được tạo từ lớp đều có chung thuộc tính lớp với cùng giá trị ban đầu
class ObjectCounter:
num_instances = 0 # thuộc tính lớp
def __init__(self):
type(self).num_instances += 1

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

THUỘC TÍNH LỚP & THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG

• Thuộc tính đối tượng (instance attribute) là các biến được gắn với một đối tượng cụ thể của một lớp nhất định. Giá trị
của một thuộc tính instance được gắn vào chính đối tượng đó, dành riêng cho thể hiện chứa nó.
• Các thuộc tính này thường được khai báo trong instance method thường là phương thức nhận self làm tham số đầu
tiên, thường dùng là __init__()
Ví dụ:
# car.py
class Car:
def __init__(self, model, color):
self.model = model
self.color = color
self.started = False Thuộc tính đối tượng
self.speed = 0
self.max_speed = 200

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

THUỘC TÍNH LỚP & THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG

• Trong python cả lớp và đối tượng đều có một thuộc tính đặc biệt là __dict__ chứa các thuộc tính và phương thức
của lớp đó.
• Khi truy xuất thành phần của lớp hoặc đối tượng, python tìm tên thành phần này trong __dict__, nếu không có sẽ
trả về lỗi AttributeError hoặc NameError
# sample_dict.py
class SampleClass: print(SampleClass.class_attr)
class_attr = 100 print(SampleClass.__dict__)
def __init__(self, instance_attr): print(SampleClass.__dict__["class_attr"])
self.instance_attr = instance_attr
def method(self):
print(f"Class attribute: {self.class_attr}")
print(f"Instance attribute: {self.instance_attr}")

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

THUỘC TÍNH LỚP & THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG

• Getter là một phương thức cho phép truy cập một thuộc tính trong một lớp nhất định
• Setter là một phương thức cho phép thay đổi giá trị của mộ thuộc tính trong một lớp
• Nên được thiết lập cho những thuộc tính cần ràng buộc điều kiện khi muốn gán hoặc truy xuất giá trị, các thuộc
tính này thường được sử dụng nội bộ trong lớp.

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

THUỘC TÍNH LỚP & THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG

# xây dựng phương thức getter/setter

>>> from label import Label
class Label:
def __init__(self, text, font): >>> label = Label("Fruits", "Drinks")
self._text = text >>> label.get_text()
'FRUITS'
# hoặc self.set_text(text)
self._font = font >>> label.set_text("Vegetables")
def get_text(self): >>> label.get_text()
'VEGETABLES'
return self._text
def set_text(self, value):
self._text = value.upper() # Attached behavior
def get_font(self):
return self._font
def set_font(self, value):
self._font = value

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

THUỘC TÍNH LỚP & THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG

from datetime import date

class Employee:
def __init__(self, name, birth_date): >>> from employee import Employee
self.name = name
self.birth_date = birth_date >>> john = Employee("John", "2001-02-07")
@property
>>> john.name
def name(self):
'JOHN'
return self._name
@name.setter >>> john.birth_date
def name(self, value): datetime.date(2001, 2, 7)
self._name = value.upper()
@property >>> john.name = "John Doe"
>>> john.name
def birth_date(self):
'JOHN DOE'
return self._birth_date
@birth_date.setter
def birth_date(self, value):
self._birth_date = date.fromisoformat(value)

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

THUỘC TÍNH LỚP & THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG
from datetime import date from datetime import date
class Employee: class Date:
def __init__(self, name, birth_date, start_date):
def __set_name__(self, owner, name):
self.name = name
self._name = name
self.birth_date = birth_date
self.start_date = start_date # xác định ngày làm việc nhân viên def __get__(self, instance, owner):
@property return instance.__dict__[self._name]
def name(self): def __set__(self, instance, value):
return self._name instance.__dict__[self._name] = date.fromisoformat(value)
@name.setter Chuyển đổi
def name(self, value):
class Employee:
self._name = value.upper()
birth_date = Date()
@property
def birth_date(self): start_date = Date()
return self._birth_date def __init__(self, name, birth_date, start_date):
@birth_date.setter self.name = name
def birth_date(self, value): self.birth_date = birth_date
self._birth_date = date.fromisoformat(value)
self.start_date = start_date
@property Trùng lặp hành vi
@property
def start_date(self):
return self._start_date def name(self):
@start_date.setter return self._name
def start_date(self, value): @name.setter
self._start_date = date.fromisoformat(value) def name(self, value):
self._name = value.upper()

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

THUỘC TÍNH LỚP & THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG

• __getattr__(), __setattr__() là cách triển khai chung của getter/setter

# point.py >>> from point import Point
class Point:
>>> point = Point(21, 42)
def __init__(self, x, y):
>>> point.x
self.x = x 21.0
>>> point.y
self.y = y 42.0

def __getattr__(self, name: str): >>> point.x = 84

>>> point.x
return self.__dict__[f"_{name}"] 84.0

def __setattr__(self, name, value): >>> dir(point)

['__class__', '__delattr__', ..., '_x', '_y']
self.__dict__[f"_{name}"] = float(value)

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

CÁC PHÉP TOÁN TRÊN ĐỐI TƯỢNG

• Các phép toán số học +, -, *, / tương tứng với các magic method __add__(), __sub__(), __mul__(), __div__(). Phép toán
âm (-) dương (+) tương tứng với __pos__(), __neg__().
• Do đó, để định nghĩa cách thức xử lý cho các phép toán này, cần định nghĩa (ghi đè) magic method tương ứng.
class Vector: # định nghĩa lại toán tử cách thức xử lý của vector
"""A class for vector"""
def __init__(self, x:float, y:float): def __sub__(self, v):
self.x = x; self.y = y x = self.x - v.x; y = self.y - v.y
def __str__(self):
return Vector(x, y)
return f'({self.x}, {self.y})'
def __mul__(self, n):
def __repr__(self):
x = self.x * n; y = self.y * n
return f'({self.x}, {self.y})’
def __add__(self, v): return Vector(x, y)
x = self.x + v.x; y = self.y + v.y def __neg__(self):
return Vector(x, y) return Vector(self.x * -1, self.y * -1)

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

CÁC PHÉP TOÁN TRÊN ĐỐI TƯỢNG

• Các hàm toán học cơ bản và magic method tương ứng

Operator Method Operator Method
+ __add__(self, other) += __iadd__(self, other)
- __sub__(self, other) -= __isub__(self, other)
* __mul__(self, other) *= __imul__(self, other)
// __floordiv__(self, other) /= __idiv__(self, other)
/ __truediv__(self, other) //= __ifloordiv__(self, other)
% __mod__(self, other) %= __imod__(self, other)
** __pow__(self, other[, modulo]) **= __ipow__(self, other[, modulo])
<< __lshift__(self, other) <<= __ilshift__(self, other)
>> __rshift__(self, other) >>= __irshift__(self, other)
& __and__(self, other) &= __iand__(self, other)
^ __xor__(self, other) ^= __ixor__(self, other)
| __or__(self, other) |= __ior__(self, other)

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

CÁC PHÉP TOÁN TRÊN ĐỐI TƯỢNG

• Các hàm toán học cơ bản và magic method tương ứng

Operator Method Operator Method

- __neg__(self) < __lt__(self, other)
+ __pos__(self) <= __le__(self, other)
abs() __abs__(self) == __eq__(self, other)
~ __invert__(self) != __ne__(self, other)
complex() __complex__(self) >= __ge__(self, other)
int() __int__(self) > __gt__(self, other)
long() __long__(self)
float() __float__(self)
oct() __oct__(self)
hex() __hex__(self

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

OOP TRONG PYTHON – KẾ THỪA (INHERITANCE)

• Kế thừa là cách thức tạo ra một lớp mới mà sử dụng lại các thành phần của một lớp hiện có.
• Lớp mới hình thành được gọi là lớp dẫn xuất – derived class (hoặc lớp con, subclass), lớp được kế thừa là lớp cơ
sở - base class (hoặc lớp cha, superclass)
Cú pháp:
class DerivedClassName(BaseClassName):
<statement-1>
...
<statement-N>
Nếu lớp cơ sở định nghĩa ở module khác
class DerivedClassName(modname.BaseClassName):
Đa kế thừa
class DerivedClassName(Base1, Base2, Base3):
<statement-1>
...
<statement-N>
Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)
OOP TRONG PYTHON – KẾ THỪA (INHERITANCE)

• Subclass có một số tính chất sau:

• Kế thừa toàn bộ dữ liệu và phương thức của superclass
• Có thể tạo thêm dữ liệu, phương thức nếu cần
• Có thể ghi đè (override) lên phương thức superclass để đặc trưng cho lớp con
• Sử dụng hàm super() ddeeer tham chiếu tới superclass
• Python có hai hàm dựng sẵn cho tính kế thừa
• Sử dụng isinstance(obj, class) để kiểm tra loại đối tượng, trả về True nếu obj là một thể hiện của class hoặc là
thể hiện của subclass của class
• Sử dụng issubclass(sub, sup) để kiểm tra tính kế thừa của lớp, trả về True nếu sub là một lớp con của sup

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

OOP TRONG PYTHON – ĐÓNG GÓI (ENCAPSULATION)

• Hạn chế quyền truy cập phương thức và thuộc tính trong lớp từ đó giúp cho việc che giấu dữ liệu (data hiding)
• Nên thiết lập các thành phần của lớp ở chế độ private (riêng tư) thông qua dấu gạch dưới (_) hoặc (__)
• Các thuộc tính và phương thức private sẽ không thể được sử dụng bên ngoài lớp chứa chúng
Ví dụ: david = Person()
class Person: print("Age of david: ", end='')
def __init__(self): david.showAge()
self.__age = 20 david.__age = 99
def showAge(self): print("Age of david after david.__age = 99: ", end='')
print(self.__age) david.showAge()
def setAge(self, age): david.setAge(99)
self.__age = age print("Age of david after david.setAge(99): ", end='')
david.showAge()

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

OOP TRONG PYTHON – ĐA HÌNH (POLYMORPHISM)

• Các đối tượng và phương thức giống nhau có thể có các hành vi khác nhau tùy vào từng tình huống khác nhau
• Cho phép định nghĩa các phương thức ở lớp con cùng tên với phương thức ở lớp cha
• Nếu phương thức lớp con giống hoàn toàn với lớp cha thì gọi là ghi đè (override) phương thức lớp cha
class Bird: obj_bird = Bird()
def intro(self):
obj_eag = Eagle()
print("This is bird")
def flight(self): obj_haw = Hawks()
print("Flying method") obj_bird.intro() # This is bird
class Eagle(Bird): obj_bird.flight() # Flying method
def flight(self):
obj_eag.intro() # This is bird
print("Eagle Flying")
obj_eag.flight() # Eagle Flying
class Hawks(Bird):
def flight(self): obj_haw.intro() # This is bird
print("Hawks Flying") obj_haw.flight() # Hawks Flying

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

OOP TRONG PYTHON – TRỪU TƯỢNG (ABSTRACT)

• Lớp trừu tượng là một lớp không được khởi tạo trực tiếp và được sử dụng như một lớp cơ sở cho các lớp khác.
• Phương thức trừu tượng được khai báo trong lớp trừu tượng nhưng không được cài đặt cụ thể, công việc này sẽ
dành cho các lớp con kế thừa triển khai.
Ví dụ:
from abc import ABC, abstractmethod
class MyAbstractClass(ABC):
@abstractmethod
def my_abstract_method(self):
pass

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

OOP TRONG PYTHON – TRỪU TƯỢNG (ABSTRACT)

from abc import ABC, abstractmethod

class Animal(ABC):
# Tạo các đối tượng động vật
@abstractmethod
dog = Dog()
def sound(self):
cat = Cat()
pass
def sleep(self):
print("This animal is sleeping.")
class Dog(Animal):
def sound(self): # Gọi các phương thức

return "Woof" print(dog.sound()) # Output: Woof

class Cat(Animal): print(cat.sound()) # Output: Meow
def sound(self): dog.sleep() # Output: This animal is sleeping.
return "Meow" cat.sleep() # Output: This animal is sleeping.

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

HỦY ĐỐI TƯỢNG

• Python sẽ hủy các đối tượng mà không cần dùng đến (các kiểu hoặc instance) một cách tự động để giải phóng
không gian bộ nhớ, tiến trình này được gọi là Garbage Collection được thực hiện bởi Garbage Collector
• Trình dọn rác của Python chạy trong khi thực thi chương trình và được kích hoạt khi số tham chiếu của đối tượng
tiến về 0.
• Số tham chiếu thay đổi khi số alias mà trỏ đến nó thay đổi. Số tham chiếu tăng khi được gán một tên mới hoặc đặt
trong một container mới (list, tuple, dictionary,…) và giảm khi nó bị xóa bởi lệnh del, tham chiếu của nó được tái
gán, hoặc thoát ra khỏi phạm vi
• Lớp có một phương thức __del__(), còn gọi là destructor được gọi khi instance chuẩn bị được hủy

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

HỦY ĐỐI TƯỢNG

Ví dụ:
a = 40 # Create object <40>
b = a # Increase ref. count of <40>
c = [b] # Increase ref. count of <40>
del a # Decrease ref. count of <40>
b = 100 # Decrease ref. count of <40>
c[0] = -1 # Decrease ref. count of <40>

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

HỦY ĐỐI TƯỢNG

__del__() destructor này in tên lớp của một instance mà chuẩn bị được hủy.
class Point: pt1 = Point()
def __init__( self, x=0, y=0): pt2 = pt1
self.x = x pt3 = pt1
self.y = y # prints the ids of the objects
def __del__(self): print id(pt1), id(pt2), id(pt3)
class_name = self.__class__.__name__ del pt1
print class_name, "destroyed" del pt2
del pt3
Kết quả sau:
3083401324 3083401324 3083401324
Point destroyed

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

TRẮC NGHIỆM

1. Điền … để khai báo một lớp với tên my_class? 3. Điền … để sử dụng cls1 in ra giá trị của x?
… my_class: class my_class:
x = 5 x = 5
[class] cls1 = my_class()
2. Điền … để tạo một đối tượng của lớp my_class với tên print(…)
cls1: [cls1.x]
class my_class: 4. Điền … để gán hàm “init” cho một lớp?
x = 5 class Person:
… = … def … (self, name, age):
[cls1] [my_class()] self.name = name
self.age = age
[__init__]

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)

TRẮC NGHIỆM

5. Điền … để tạo một lớp Student kế thừa từ lớp Person: 6. Sử dụng lớp Student tạo ra đối tượng với tên std. Điền
class … : cú pháp vào … thích hợp để in ra tên của đối tượng std?
[Student(Person)] class Person:
def __init__(self, fname):
self.firstname = fname
def printname(self):
print(self.firstname)
class Student(Person):
pass
x = Student("Mike")
[…]
[std.printname()]

Nhập môn lập trình Python (IPPA23327)