Nedićeva Srbija
| Nedićeva Srbija Недићева Србија Militärverwaltung in Serbien |
||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1941–1944. | ||||||||||
|
||||||||||
|
||||||||||
 |
||||||||||
| Glavni grad | Beograd |
|||||||||
| Službeni jezik | srpskohrvatski, njemački i italijanski | |||||||||
| Državno uređenje | marionetska država pod vojnom upravom Sila Osovine | |||||||||
| Premijer | ||||||||||
• 1941. |
Milan Aćimović | |||||||||
• 1941–1944. |
Milan Nedić | |||||||||
| Zakonodavstvo | ||||||||||
| Osnivanje | 22. april 1941. | |||||||||
| Stanovništvo | ||||||||||
• Ukupno (1941.) |
4.500.000 | |||||||||
| Valuta | Srpski dinar Reichsmark |
|||||||||
| Vremenska zona | UTC +1 (CET) UTC +2 (CEST) |
|||||||||
Nedićeva Srbija ili Vlada Narodnog Spasa naziv je za marionetsku i nacističku srbijansku državu s generalom Milanom Nedićem na čelu, koja je uspostavljena 1941. na području njemačke vojne uprave u Srbiji i nestala 1944. pred padom Sila Osovine.
Vlada koja je nastala voljom njemačkog okupatora koristila je srpske državne simbole. Njenih nekoliko desetaka hiljada žandara, te vojnika u sastavu Srpske državne straže ("Nedićevci") i Srpskog dobrovoljačkog korpusa ("Ljotićevci") uspješno su uz pomoć Nijemaca kontrolirali teritorij Srbije koja je gospodarski iskorištavana za potporu njemačkom ratnom naporu.
Geopolitički odnosi
[uredi | uredi izvor]Nakon brze pobjede Osovine tokom invazije Kraljevine Jugoslavije, područje koje je danas znano kao Centralna Srbija palo je pod direktnu vlast Osovine. Kao što su radile na svim okupiranim teritorijima, Sile Osovine uspostavile su kolaboracionističku vladu koja je vodila državu po uzoru na Treći rajh. Srbija je tada postala okružena Nezavisnom Državom Hrvatskom na zapadu, teritorijima na jugu koje je okupirala Kraljevina Italija, sjevernim teritorijima koje je okupirala Horthyjeva Kraljevina Mađarska, te istočnim teritorijima koje je okupirala Bugarska. Banat, koji je nominalno bio dio Srbije, pao je pod izravnu vlast Trećeg rajha, koji je tim područjem upravljao pomoću domaćih folkdsdojčera.
Milan Nedić je pokušavao od Njemačke izboriti status Srbije kakav je u okupiranoj Evropi imala Nezavisna Država Hrvatska. Usprkos dobroj Nedićevoj, tj. srpskoj suradnji, te mnogo uspješnijem suzbijanju partizana u Srbiji, Nedić se razočarano vratio iz dugo pripremane posjete Hitleru u septembru 1943, gdje se nadao ishoditi da se Srbiji pripoje Crna Gora i istočni dijelovi NDH. Hitler je jednostavno rekao da su ga Srbi "iznevjerili" kada je nakon pristupa Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu izbio u Beogradu (probritanski) državni udar od 27. marta 1941, pa stoga Srbija ne može imati onakav status kakvoga ima NDH.[1]
Nastanak
[uredi | uredi izvor]Nakon raspada Kraljevine Jugoslavije i okupacije od sila Osovine, dijelovi bivše kraljevine postali su na satelitske države ili su bile razdijeljeni kao plijen između saveznika osovine (Kraljevine Mađarske, Nezavisne Države Hrvatske, Bugarske, Kraljevine Italije i Trećeg rajha).
Odmah nakon okupacije, uži dio Srbije bio je pod izravnom upravom Nijemaca u Vojnoj upravi okupirane Srbije, na čijem čelu je bio Milan Aćimović, osoba koja nije bila organizacijski sposobna voditi Srbiju. Nijemci su htjeli sposobnijeg kandidata da za vođenje i upravu ovim dijelom predaju Srbima koji bi organizirali vladu i pokrenuli državnu upravu i ekonomiju koja bi bila podređena okupatoru, slično kao što se događalo u drugim okupiranim područijima u Evropi.
Cilj Nijemaca bio je da se pronađe podoban kandidat među Srbima koji bi odgovarao i njemačkim vlastima i Srbima, i koji bi bio odgovor raznim pobunjeničkim grupama u Srbiji: četnicima i partizanima. Odgovor je bio nađen u generalu Milanu Nediću. Dana 1. septembra 1941. preko Radio Beograda oglasio se general Milan Nedić u kojem je proglasio stvaranje "Vlade narodnog spasa".
Geografija
[uredi | uredi izvor]Nedićeva Srbija je zauzimala područje koje se obično naziva Uža Srbija; prema sadašnjem položaju to je zemljopisno područje Srbije u kojem međutim nije bilo uključeno područje Srema i grada Zemuna (NDH), Bačke (koja je pripala Mađarskoj) i Banata (koje je formalno bio dio Srbije, ali je suštinski bilo pod izravnom upravom Njemačke), Kosova (koje je – izuzev područja oko Kosovske Mitrovice - pripalo Kraljevini Albaniji pod italijanskom dominacijom) i dijela Sandžaka (koje je pripalo Kraljevini Crnoj Gori pod dominacijom Italije), Pirotskog i Vranjskog okruga, okupiranih i anektiranih od strane njemačkog saveznika Bugarske.
Politika
[uredi | uredi izvor]Unutrašnja politika Nedićeve Srbije bila je pod utjecajem nacističkog okupatora i Ljotićeve profašističke stranke ZBOR.
Odmah nakon proglašenja Vlade nacionalnog spasa, unutar Srbije počinju djelovati njemački rasni zakoni, kao i na drugim okupiranim područjima Evrope. Okupator osniva i prve sabirne logore (Banjica, dok je logor "Sajmište" formiran na lijevoj obali Save, na teritoriju NDH, a služio je uglavnom za internice iz okupirane Srbije, koje su čuvali stražari – nedićevci) i započinje progon i interniranje Jevreja i Roma.
Naročita je pozornost posvećena slobodnim zidarima (masonima), komunistima te kritičarima režima. Vršena je propaganda organizirana u vidu Antimasonske izložbe od oktobra 1941. do januara 1942.
Šef civilne administracije Srbije Dr. Harald Turner u augustu 1942. izjavio je da je Beograd bio prvi grad u Evropi koji je postao "Judenfrei", te da je Srbija među rijetkim zemljama koja je riješila jevrejsko pitanje.
Nedić je također nastojao da se uništi partizanski pokret i pacifira četnike, jer su njegovom sudu represivne mjere koje je provodio okupator u ubijanju 100 Srba za svakog poginulog njemačkog vojnika, i 50 Srba za svakog ranjenog mogle dovesti do uništenja Srpskog naroda. Na primjer 1.755 strijeljanih u Kraljevu 17. oktobra 1941,[2] te 2.300 u Kragujevcu 21. oktobra 1941.[3] u znak osvete za mrtve i ranjene vojnike Wermachta, galvaniziralo Nedića i mnoge druge Srbe da se pronađe riješenje, jer u sjećanju mnogih Srba i članova Nedićeve vlade ostale su retribucije za neuspjele ustanke koji su se dogodili tokom okupacije Srbije u Prvom svjetskom ratu, nakon neuspjelog Topličkog ustanka 1917.
Koncentracijski logori
[uredi | uredi izvor]- Koncentracijski logor Banjica (kod Beograda)
- Crveni krst (u Nišu)
- Dulag 183 (u Šapcu)
- Svilara (Pančevo)
- Paraćin
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Igor-Philip Matic: Edmund Veesenmayer. Agent und Diplomat der nationalsozialistischen Expansionspolitik, Oldenbourg, 2002.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Martinov, Zlatoje. "Zlatoje Martinov NDH I NEDIĆEVA SRBIJA Sličnosti i razlike". Academia.edu.
- ^ Christopher R. Browning, "The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy", U of Nebraska Press, 2007, ISBN 978-0803-25979-9, str. 343.
- ^ Christopher R. Browning, "The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy", U of Nebraska Press, 2007, ISBN 978-0803-25979-9, str. 344.