Lunbêrd
| St’artéchel ché ’l é stê scret int la koinè Emijana. | 
|
Cun lunbêrd (lombard o lumbard in lunbêrd ed sira, lumbaart in lunbêrd ed mateina) as trata ’d un grop ed dialet inparintê str’ed lour bacajê par la pió int la Xvesra ed soata (al Tixein e i Grixon) e int na gran pêrt dla Lunbardie stôrica, dounca pur int on ed cal regioun ataix).
Clasificasioun
[modifica | mudéfica la surzéia]Al lunbêrd l é na laingua gal-rumanza ed mateina inparentè cn al fransaix, al rumanc, al ucitan, al catalan, ej êtri laingv gal-italghi e vie acsé. Anca se al itajan l é in generêl druvê cum laingua iscreta in di sit in duv as dscoar lunbêrd, al cusché l é brixa mutualmaint capébel cn al tuscan, e stel dou lainguv el fan pêrt ed du ram disteint dla pianta dla famèja linguestga rumanza (arsptivamaint al rumanz ed mateina e al îtalo-dalmadgh).
A difarainsa ed na bôna pêrt ed lainguv rumanz, a jn·é dimondi ed dialet lunbêrd ed sira ch'i j·an dej upuxisioun ed quantitê del vuchêl, p.es. paas vs. pass, ciapaa vs. ciapá. Un quêl cunpagn al’s vèd anch in emijan, pr exainpi in dialèt bulgnaix: pàss vs. pâs, ciapèr vs. ciapè. Un êter quêl, tépich ed na laingua rumanza, l é ch'al adrauva tant ed vêrub fraxêj idiumâtich (costrusioun vêrub-partixèla), pió o manc cm in inglaix e in dej êtri laingv germânichi. P.es. trà (trêr), trà via (trêr vie), trà su (trêr so), trà fœura (trêr faura); mangià (magnêr), mangià fœura (magnêr faura).
Druvêr al lunbêrd
[modifica | mudéfica la surzéia]Druvêr al lunbêrd l é pr al urdinêri stigmatizê int i sit lunbardôfen che puleticamaint i fan pêrt dl'Itaja, mo ed sôlit l é mia acsé in Xvesra, in duv che i dialet linguestgh lunbêrd luchêj ej en bain ispès pió cunsarvê e pió parlê che int al stêt itajan.
Un quêj prugram dla râdio e dla televixioun in lunbêrd i en tarxmes del vault de la Râdio-televixioun Xvesra ed laingua Itajana. L’institusioun d arsairca pió inpurtanta ch’la lavoura atach a’l lunbêrd l é a Blinsauna, in Xvesra (CDE - Centro di dialettologia e di etnografia, n’institusioun dal guêren (cantunêla)). An j·é inciona institusioun cunpagna in Itaja.
Al Pêder Nôster in lunbêrd e emijan bulgnaix
[modifica | mudéfica la surzéia](LMO)
Pader nost, che te seet ind i cei,
el vost nom sia santificad.
vegna el vost regn,
la sia fada la vosta volontà
cumè in cel, inscì in tera.
El nost pan de tucc i dì dàmm incoeu,
e perdunem a nun i nost debet,
cumè nun perdunem i nost debitor,
e lassa mia che burlem in tentazzion
ma liberom del mal.
Amen.
(EGL bulgnaix)
Pèder nòster, ch't î int al zîl,
ch'al séppa santifichè al tô nómm,
ch'ai véggna al tô raggn,
ch'ai séppa fâta la tô volontè,
cómm in zîl, acsé anc in tèra.
Dâs incû al nòster pan d tótt i dé,
e dscanzèla i nûster dèbet,
cme nuèter a i dscanzlän ai nûster debitûr,
e brîṡa lasèr ch'a cascaggna in tentaziån,
mo lébbres dal mèl.
Âmen.
Ligam de faura
[modifica | mudéfica la surzéia]- Centro di dialettologia e di etnografia del Cantone Ticino.
- Istituto di dialettologia e di etnografia valtellinese e valchiavennasca.
- LSI - Lessico dialettale della Svizzera italiana.
- VSI - Vocabolario dei dialetti della Svizzera italiana.
- DOSI - Documenti orali della Svizzera italiana.
- RTSI: Acquarelli popolari
|sel=1 }}